Pofadder (slang)
| Pofadder | |
|---|---|
| |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Subfilum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Suborde: | |
| Familie: | |
| Subfamilie: | |
| Genus: | |
| Spesie: | B. arietans
|
| Binomiale naam | |
| Bitis arietans (Merrem, 1820)
| |
| |
| Gebiede waar die pofadder voorkom | |
| Sinonieme | |
| |
Die pofadder (Bitis arietans of Bitis lachesis) is 'n slang wat tot die familie van adders (Viperidae) hoort. Dit word aangetref in die savanne en graslande van Marokko en Wes-Arabië, dwarsoor Afrika behalwe in die Sahara en reënwoudgebiede. Dié slang is verantwoordelik vir die meeste slangbytsterftes in Afrika te danke aan vele faktore, soos bv. sy wye verspreiding, algemene voorkoms in digbevolkte gebiede, en aggressiewe ingesteldheid. Twee subspesies word tans erken, insluitende die genoemde subspesies wat hier beskryf word.
Naam
[wysig | wysig bron]Die spesie staan bekend as die gewone pofadder. Die woord arietans beteken "slaan geweldadig toe" en is afgelei van die Latynse woord arieto.
Beskrywing
[wysig | wysig bron]Die algemene grootte is ongeveer 90 cm-1,4 m in totale lengte (kop + stert) en baie stewig. Groot eksemplare van 190 cm (75 duim) in totale lengte, wat meer as 6 kg weeg, met 'n omtrek van 40 cm is al opgeteken. Eksemplare uit Saoedi-Arabië word egter nie so groot nie en word gewoonlik nie langer as 80 cm (31 duim) in totale lengte nie. Mannetjies is gewoonlik groter as wyfies en hul sterte se relatief langer. Die kop is driehoekig gevorm met 'n stomp ronde snoet. Nogtans is die kop heelwat wyer as die nek. Die rostrale skub is klein. Daar is ongeveer 10–16 oogskilde. Bo-op die kop is daar 7-11 kopskilde. 3–4 skubbe onderskei die onderoogskilde en die bolipskilde. Daar is ongeveer 12–17 bolipskilde en 13–17 onderlipskilde. Die eerste 3–4 onderlipskubbe raak aan die ondertongskilde, waarvan daar net een paar is. Gewoonlik is daar twee giftande aan elke kaak en buide kan werkend wees.
Op die middellyf is daar 29-41 rye dorsale skubbe. Dié is sterk gekiel behalwe vir die buitenste rye. Die ventrale skubtelling is 123-147, insluitend die 14-38 onderstertskubbe. Wyfies het nie meer as 24 onderstertskubbe nie. Die anale skild is heel.
Die kleurpatroon verskil geografies. Die kop het twee duidelike donker vlekke: een op die voorkop en die ander tussen die oë. Op die sye van die kop, is daar twee skuins donker vlekke wat van die oë tot die bolip loop. Onder is die kop geelwit met verspreide donker vlekke. Die kleur van die iris verskil van goudgeel tot silwergrys. Die dorsale kleur kan wissel van strooigeel, tot ligbruin, tot oranje of rooibruin. Hierdie is oortrek met 'n patroon van 18-22 agtertoe donkerbruin tot swart bande vanaf die rug tot by die stert. Normaalweg is die vlekke chevron-vormig, maar kan dalk meer U-vormig wees in sommige areas. Hulle vorm ook 2-6 ligte en donker kruisvlekke op die stert. Sommige bevolkings is swaar gevlek met bruin en swart, wat baiekeer hul kleur wegsteek en die dier 'n stowwerige bruin of swart voorkoms gee. Die maag is geel of wit onderaan, met 'n paar verspreide donker kolle. Pasgeborenes het goue merke op die kop met pienk tot rooierige ventrale skilde tot by die laterale randjies.
'n Buitengewone eksemplaar, wat beskryf is deur Branch en Farrel (1988), uit Summer Pride, Oos-Londen in Suid-Afrika, het strepe gehad. Die patroon het bestaan uit 'n nou (1 skild dik) vaal geelstreep wat van die kop tot by die punt van stert loop.
Oor die algemeen egter, is hierdie taamlike vaalkleurige slange, behalwe vir die manlike eksemplare uit die hoëvlaktes van Oos-Afrika en die Kaapprovinsies en KwaZulu-Natal, in Suid-Afrika, waar hulle gewoonlik 'n uitstaande geel en swart patroon het.
Geografiese verspreiding
[wysig | wysig bron]Die spesie is waarskynlik die mees algemene en wydverspreide slang in Afrika. Dit word aangetref in die grootste gedeelte van Sub-Sahara Afrika tot sover suid as die Wes-Kaap, insluitende Suid-Marokko, Mauritanië, Senegal, Mali, Suid-Algerië, Guinee, Sierra Leone, die Ivoorkus, Ghana, Togo, Benin, Niger, Nigerië, Tsjad, Soedan, Kameroen, Sentraal-Afrikaanse Republiek, Demokratiese Republiek van Kongo, Uganda, Kenia, Somalië, Rwanda, Burundi, Tanzanië, Angola, Zambië, Malawi, Mosambiek, Zimbabwe, Botswana, Namibië en Suid-Afrika. Die slang kom ook voor op die Arabiese skiereiland, waar dit aangetref word in suidwes-Saoedi-Arabië en Jemen.
Die tipe gegewe lokaliteit is "Promontorio bonae spei" [Kaap de Goede Hoop, Suid-Afrika].
Voorkeurhabitat
[wysig | wysig bron]Hierdie slang word aangetref in alle habitate behalwe egte woestyne, reënwoude en tropiese hooglande. Dit word meestal geassosieer met klipperige grasvelde.
Dit word nie aangetref in reënwoudgebiede, soos bv. langs die kus van Wes-Afrika en in Sentraal Afrika (d.w.s, Sentraal DR Kongo); dit is ook afwesig in die Middellandse Seekusgebied van Noord-Afrika. Op die Arabiese skiereiland, word dit so ver noord aangetref as Taif.
Gedrag
[wysig | wysig bron]Dit is normaalweg 'n trae slang wat steun op kamoeflering vir selfverdediging. Dié slang beweeg hoofsaaklik in 'n reguit lyn vorentoe en gebruik sy breë ventrale skubbe om soos 'n ruspe te beweeg, met die hulp van sy eie liggaam massa om mee vas te trap. Wanneer hy gesteur word, kan hy teen 'n verstommende spoed op die gewone kronkelmanier seil. Hoewel die slange meestal op land leef, kan die slange goed swem en klim; baie keer bak hulle bo-op lae struike. Daar was al 'n eksemplaar 4,6 m bo die grond aangetref in 'n digte boom.
Die pofadder blaas sy lyf dikwels op voordat hy pik en blaas die lug dan vinnig met 'n harde sis- of pofgeluid uit - vandaar sy volksnaam. Indien gesteur word, sal hy hard en aanhoudend sis, 'n verdedigende digte "S" posisie inneem, gereed om te pik. Terselfdertyd, sal hy dalk probeer terugdeins van die bedreiging en skuiling opsoek. Hy kan ook dalk skielik pik, net so maklik na die kant toe as vorentoe, voor hy vinnig sy verdedigingsposisie inneem, gereed om weer te pik. Gedurende die toeslaan, is die impak so sterk, en dring die lang tande so diep in, dat die prooi baie keer net van die fisiese skok alleen doodgaan. Die tande kan blykbaar sagte leer deurdring.
Die slang kan pik van 'n afstand van ongeveer 'n derde van sy liggaam se lengte, maar 'n onvolwasse slang sal sy hele liggaam vorentoe gooi in die proses. Hierdie slange gryp selde hul prooi vas en los eerder hul prooi vinnig om weer die pik posisie in te neem.
Kos en eetgewoontes
[wysig | wysig bron]Dié slange is bedags en snags aktief, jag selde aktief en verkies eerder om hul prooi te lê en inwag tot dit verby kom. Die slang lê verskuil, pik sy slagoffer en laat hom dan gewoonlik dadelik wegkom. Die gepikte prooi hou aan beweeg totdat die gif hom verdoof: die slang gebruik sy trillende tong om die slagoffer se reukspoor te volg. Wanneer die slang by die dooie slagoffer kom, sluk hy dit sonder meer in. Prooi sluit knaagdiere, voëls, amfibië en akkedisse in.
Voortplanting
[wysig | wysig bron]Wyfies skei 'n feromoon af wat mannetjies lok. Mannetjies stoei met mekaar deur mekaar op die grond te druk met hul nekke. 'n Wyfie in Malindi is gevolg deur sewe mannetjies. Hulle kan 'n groot aantal kleintjies op een slag kry: werpsels van meer as 80 is al opgeteken, terwyl 50–60 nie buitengewoon is nie. Die kleintjies word gedurende die middel van die somer gebore. Pasgeborene slangetjies is tussen 12,5–17,5 cm lank. Baie groot eksemplare, veral dié in Oos-Afrika, het van die grootse werpsels ooit gebaar. 'n Wyfie uit Kenia uit, nou in 'n Tjeggiese dieretuin het 156 kleintjies gebaar, die grootste werpsel wat ooit deur enige slangspesie gebaar is.
Aanhouding
[wysig | wysig bron]Hierdie slange doen goed in aanhouding, hoewel gevalle van ooreet al opgeteken is. Kauffeld (1969) het genoem dat eksemplare vir baie jare lank onderhou kan word op net een maaltyd per week, maar as 'n eksemplaar te veel voedsel aangebied word, is die gevolg baie keer die dood, of ten beste buitengewone opbraak. Hulle is baie humeurige slange en sommige eksemplare word nooit kalm in aanhouding nie en blaas en pof altyd op wanneer hul benader word.
Gif
[wysig | wysig bron]Hierdie slangspesie is verantwoordelik vir meer dodelike slangbytgevalle as enige ander Afrikaslang. Hierdie is weens 'n verskeidenheid faktore, insluitende sy wye verspreiding, algemeende aantreflikheid, grootte, dodelike gif wat verwaardig word in groot hoeveelhede, lang giftande, en hulle gewoonte om langs voetpaadjies te lê en bak en stil te bly lê wanneer benader word.
Die gif het sitotoksiese uitwerkings en is een van die giftigste van al die adders. Die LD50 waardes in muise verskil: 0,4–2,0 mg/kg intraveneus, 0,9–3,7 mg/kg binnespiers en 4,4–7,7 mg/kg subkutaneus. Mallow et al. (2003) gee 'n LD50 reeks van 1,0–7,75 mg/kg subkutaneus. Die gif opgrengs is normaalweg tussen 150-350 mg, met 'n maksimum van 750 mg. Brown (1973) maak melding van 'n gifopbrengs van 180–750 mg. Daar word gesê dat ongeveer 100 mg genoeg is om 'n gesonde mens dood te maak, die dood tree dan in na 24 uur.
Onder die mens kan 'n byt van die spesie hewige plaaslike en sistematiese simptome tot gevolg hê. Afhangende van die graad en tipe plaaslike uitwerking, kan byte in twee simptomatiese kategorieë verdeel word: Dié met min of geenbloei op die oppervlakte, en dié met erge bloei op die oppervlakte waarneembaar as innerlike bloedvloei, bloeding en geswel. In beide gevalle is daar hewige pyn en sensitiwiteit, maar in die laasgenoemde is daar wydverspreide oppervlakkige of diep nekrose en kompartement sindroom. Ernstige byte maak dat arms en bene onbeweeglik styf raak as gevolg van bloeding of bloedstolling in die geaffekteerde spiere. Residuele verharding, is egter seldsaam en normaalweg sal hierdie areas heeltemal oplos.
Ander bytsimptome wat onder mense kan plaasvind is edeem, wat kan uitbrei tot skok, waterige bloed wat by die bytplek uitloop, naarheid en braking, onderhuidse kneusing, bloedblase wat vinnig vorm, en pynlike swelsel of plaaslike limfnodes. Swelsel neem gewoonlik af na 'n paar dae, behalwe vir die area rondom die bytplek. Lae bloeddruk, vergesel van swakheid, dronkheid en tye van onbewustheid of gedeeltelike onbewustheid is ook al opgeteken.
Indien nie versigtig behandel word nie, sal die nekrose versprei en die vel, onderhuidse weefsel en spiere laat skei van die gesonde weefsel en uiteindelik uitloop. Die loping kan oppervlakkig of diep wees, partykeer tot op die been. Gangreen en sekondêre infeksies is algemeen en lei gewoonlik tot die verlies van vingers en selfs ledemate.
Die sterfsyfer hang sterk af van hoe ernstig die byt is en ander faktore. Sterftes is uitsonderlik en vind waarskynlik plaas in minder as 15% van alle onbehandelde gevalle (normaalweg binne 2-4 dae as gevolg van komplikasies gevolg deur bloedvolumetekort en verspreide intravaskulêre bloedstolling), alhoewel sommige berigte toon dat ernstige vergiftiging 'n 52% sterfsyfer het. Die meeste sterftes is weens swak kliniese bestuur en nalatigheid.
Subspesies
[wysig | wysig bron]| Subspesies | Taxon outeur | Naam | Geografiese verspreiding |
|---|---|---|---|
| B. a arietans | (Merrem, 1820) | Pofadder | Deur Afrika van suid Morocco tot Suid-Afrika, suid-wes Arabiese Skiereiland[2] |
| Bitis arietans somalica | Parker, 1949 | Somali pofadder | Somalië, noordlike Kenia[2] |
Sien ook
[wysig | wysig bron]Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ McDiarmid RW, Campbell JA, Touré T. 1999. Snake Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference, vol. 1. Herpetologists' League. 511 pp. ISBN 1-893777-00-6 (series). ISBN 1-893777-01-4 (volume).
- ↑ 2,0 2,1 Mallow D, Ludwig D, Nilson G. 2003. True Vipers: Natural History and Toxinology of Old World Vipers. Krieger Publishing Company, Malabar, Florida. 359 pp. ISBN 0-89464-877-2.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- "Slange" (1986) 'n Struik-sakboekgids vir Suider-Afrika deur Rod Patterson, uitgegee deur C. Struik Uitgewers ISBN 0 86977 288 0
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Pofadder. |
