Quipu
'n Quipu (Quechua: kipu) is 'n toestel vir rekordhouding wat van koorde gemaak is en histories deur 'n paar Andesbeskawings in Suid-Amerika gebruik is.[1]
Beskrywing
[wysig | wysig bron]'n Quipu het gewoonlik bestaan uit veselstringe van katoen of die hare van Kameelagtiges. Die Inkavolk het dit gebruik om data te versamel en rokords te hou, belastingsverpligtinge te monitor, sensusrekords te versamel en vir kalenderinligting en militêre organisasie.[2] Die koorde het numeriese en ander waardes gestoor wat as knope geënkodeer is, dikwels in 'n desimale telstelsel.
'n Quipu kon 'n paar of duisende koorde gehad het.[3] Daar is argeologiese bewyse dat fyn gesnede hout gebruik is om die kleurgekodeerde koorde aan vas te heg.[4] Relatief min van hulle het bewaar gebly.
Voorwerpe wat onteenseglik as quipu's geïdentifiseer kan word, het in die 1ste millennium n.C. in die argeologiese rekords verskyn,[5] hoewel vroeëre gebruik moontlik is.[6]
Sommige kenners meen die Spanjaarde het ná hulle verowering van die streek die quipu's vernietig en deur Europese skryf- en nommerstelsels vervang. Die Spanjaarde se reaksie op die quipu was egter veel ingewikkelder. Hoewel hulle gedink het sommige quipu's is heidens en dit vernietig het, het hulle 'n aanpassing van quipu's aanbeveel vir die behoeftes van die koloniale administrasie; en priesters het die gebruik van quipu's vir godsdiensdoeleindes bevorder.[7]
In verskeie moderne dorpe is quipu's steeds belangrik, al is dit vir rituele eerder as praktiese gebruik. Dit is onseker hoeveel quipu's behoue gebly het, aangesien baie in mausoleums gebêre is.[5]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Neuman, William (2 Januarie 2016). "Untangling an Accounting Tool and an Ancient Inca Mystery". New York Times. Besoek op 8 Januarie 2016.
- ↑ D'altroy, Terence N. (2001). 18
- ↑ "Ancient Scripts: Quipu". www.ancientscripts.com.
- ↑ D'altroy, Terence N. (2001). 16–17
- ↑ 5,0 5,1 Urton, Gary. (2011). "Tying the Archive in Knots, or: Dying to Get into the Archive in Ancient Peru
- ↑ Mann, C. C. (12 Augustus 2005). "ARCHAEOLOGY: Unraveling Khipu's Secrets". Science. 309 (5737): 1008–1009. doi:10.1126/science.309.5737.1008. PMID 16099962. S2CID 161448364.
- ↑ Brokaw, Galen (2010). A History of the Khipu. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521197793.
Skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Quipu.
Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik uit die Engelse Wikipedia vertaal.
