NG gemeente Lichtenburg

Die kerkgebou van die NG moedergemeente Lichtenburg.

Mev. Jacoba Elizabeth de la Rey (née Greeff), eggenote van genl. Koos de la Rey, se vader, H.G. Greeff, het die dorp in 1866 gestig. Haar moeder het die kerkplein en erf waarop die eerste pastorie gebou is, ná haar man se dood aan die gemeente geskenk volgens sy wens.

Die kerkgebou omstreeks 1917. Die kerktoring is eers in die middel van die dekade ná 1920 aangebring.

Ds. H.J.L. du Toit, van 1886 tot 1904 Lichtenburg se eerste predikant.

Ds. J.A. Beyers, leraar van 1905 tot 1912.

Ds. J.G. Perold, van 1913 tot 1919 Lichtenburg se derde NG leraar.

Die kerksaal van die gemeente.

Daar was lank beperkte diamantgrawery langs die Vaalrivier in die Wes-Transvaal aan die gang, maar in 1926 het 'n groot uitbreiding plaasgevind toe diamante op verskeie plekke in die distrik Lichtenburg gevind is. Die vondste was so ryk dat 'n ware stormloop plaasgevind het en duisende kleims afgepen is. Dié foto is geneem die dag voor die delwers se wedloop om kleims af te pen op die delwerye van Elandsputte, Lichtenburg.

Ds. P.L. Lourens het hier gearbei van 1930 tot 1939, blykbaar op die delewerye.

Ds. T.D. Potgieter, leraar van 1931 tot 1947.

Ds. S.T. Potgieter, medeleraar van 1945 tot 1957.

Ds. J.A. Claassens, leraar van 1958 tot 1962.

Ds. L.J. Loots was net enkele maande in 1963 medeleraar van die gemeente toe hy streeksekretaris van die Bybelgenootskap word.

Ds. K.D. Struwig, leraar van 1967 tot 1971.

Die NG gemeente Lichtenburg is een van die eerste gemeentes van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die destydse Wes-Transvaal.

Stigting

Die dorpie Lichtenburg is in 1868 uitgegee deur H.A. Greeff, die skoonvader van genl. Koos de la Rey. Aanvanklik het die inwoners kerklik onder die Nederduitsch Hervormde gemeente Zeerust of die NG gemeente Jacobsdal (op die plaas wat bekendgestaan het as Vergenoeg No. 46) in die distrik Marico geval.

Maar eers in 1885, ná die Eerste Vryheidsoorlog en ná die vereniging van die NH en NG Kerk, toe ds. H.J.L. du Toit die werk by ds. Jooste kom oorneem, dat die indertydse Nederduitse Hervormde of Gereformeerde Kerk (die Verenigde Kerk) oorgaan tot die stigting van 'n gemeente hier, waarvan die verste punt sowat 110 km gemeet en die ledetal maar 'n skrale 300 getel het. Die eerste kerkraadsvergadering is op 10 Junie 1885 gehou en word ds. Du Toit tot konsulent benoem en die eerste Nagmaal vir Augustus daardie jaar bepaal. Die nuwe gemeente ontvang van weduwee H.A. Greeff die kerkplein en 'n erf vir die pastorie, 'n geskenk van haar oorlede eggenoot aan die kerk.

Eerste leraars

Die gemeente se eerste herder en leraar was dan ook die konsulent, ds. H.J.L. du Toit. Hy is hier bevestig op 23 April 1886. Ná sy groot en veelsydige werk in die gemeente verlaat hy Lichtenburg op 26 November 1904 om die NG gemeente Richmond in die teenswoordige Noord-Kaapse Sinode te gaan help, waar hy bly tot 1930. Die gemeente se tweede leraar was ds. J.A. Beyers, wat hier bevestig is op 25 Maart 1904. Hy verlaat die gemeente op 8 Desember 1912 om die breuke wat daar in die gemeente George ontstaan het, te gaan heel.

As Lichtenburg se derde NG leraar word ds. J.G. Perold op 11 April 1912 bevestig.

Die kerklike geboue

In 1878 het die eerste kerkie onder die leiding van die konsulent, ds. J. P. Jooste van die NG gemeente Potchefstroom, verrys en 13 jaar later het die ywer van ds. Du Toit dit sover gebring dat 'n nuwe Godshuis van klip ingewy kon word en wel in Januarie 1891. Die donker oorlogswolke van die Anglo-Boereoorlog het ook oor Lichtenburg swaar gehang. Die eerste pastorie, waaraan bouwerk al in 1885 begin is, moes tydens die Tweede Vryheidsoorlog as hoofkwartier van die Engelse soldate dien. Dié gebou is onder ds. Beyers met 'n nuwe vervang.

Tydens ds. Beyers se bediening is die noordelike gewel aan die kerkgebou aangebring, terwyl ds. Perold, wat hier gestaan het tot 1919, gesorg het vir die innerlike verfraaiing van die kerk deur galerye en nuwe banke aan te bring, en onder ds. P. du Toit (1920-'30), later Armesorg-sekretaris van die Kaapse Kerk, is die kerkgebou van sy statige toring met uurwerk en 'n pragtige orrel voorsien.

Die delwerye

Dit was onder hierdie leraar dat Lichtenburg geweldige veranderinge ondergaan het. Die delwerye, sowat 20 km noord van die dorp, het in 1926 oopgegaan en tienduisende mense saamgetrek. In 'n oogwink het die nood, geestelik en finansieel, hoog gestyg. Selfs die Sinodale Armesorgkommissie moes finansieel die hand uitsteek, terwyl leraars van die omliggende gemeentes hulle die geestelike nood aangetrek en gehelp het. Permanente arbeiders soos di. P.L. Lourens en D.N.J. du Toit, bygestaan deur mes. Cillié en Kotze, het hulle hande meer as vol gehad met die geestelike bearbeiding. Kerkgeboue van sink is oral opgerig en alles was spoedig onder beheer. Maar so snel as wat die toestroming was, so vinnig het die ontvolking weer plaasgevind toe die delwerye uitgewerk raak sodat daar selfs al teen 1950 nouliks 300 gevestigde delwers oorgebly het.

Skoolwese

Intussen het ook ander dinge snel ontwikkel, soos veral die opvoeding en onderwys. Twee groot koshuise vir seuns en dogters het verrys. Twee groot en gerieflike kerksale kon in 1920 en 1926 respektiewelik ingewy word. Ná ds. P. du Toit het ds. T.D. Potgieter die gemeente meer as 16 jaar bedien. Toe hy die gemeente in 1947 verlaat, het di. S. T. Potgieter reeds twee jaar aan sy sy gestaan as medeleraar. Intussen het ook ds. G. F. Gerber die gemeente twee jaar as medeleraar bedien.

Dogtergemeentes en susterkerke

Die dorp Lichtenburg het tot vroeg in 2011 'n volle vyf NG gemeente gehad, waarna dit deur 'n samesmelting tot vier afgeneem het. Die eerste plaaslike afstigting van die moedergemeente was Lichtenburg-Wes in 1950 en kort daarna Lichtenburg-Oos in 1952. In 1962 kom Lichtenburg-Noord aan die beurt, maar omdat die lidmate van die Wes- en Noord-gemeente mettertyd te min geword het om sinvol afsonderlik voort te bestaan, smelt dié twee gemeentes op 1 Maart 2011 saam as die NG gemeente Lig en Lewe. Die gemeente Sederpark is in 1974 afgestig.

Buiten die drie NG gemeentes, het Lichtenburg ook nog vier gemeentes van die sogenaamde susterkerke. Die Lichtenburgse gemeente van die Nederduitsch Hervormde Kerk is op 10 Oktober 1891 gestig en dié kerkverband se gemeente Lichtenburg-Oos op 13 September 1958. Die Gereformeerde Kerk se gemeente Lichtenburg is in 1893 gestig en sluit buiten Lichtenburg en omgewing, ook Coligny en Kieserville in. Die plaaslike gemeente van die Afrikaanse Protestantse Kerk is reeds in die eerste jaar van dié kerkverband se bestaan gestig en wel op 2 Julie 1987.

Die statistiek van dié vier gereformeerde kerke se gemeentes op Lichtenburg vir enkele, beskikbare jare lyk as volg (totaal vir doop- en belydende lidmate):

Kerkverband	1994	2002	2005	2007	2012	2014
NG Kerk	3 602	3 671	-	3 948	3 770	3 621
Hervormd	1 648	-	-	1 495	-	1 325
Gereformeerd	-	481	-	-	367	376
AP Kerk	-	-	774	-	-	717

Enkele leraars

• Hendrik Johannes Louw du Toit, 1887 - 1904
• Jan Andries Beyers, 1905 - 1912
• Pieter du Toit, 1920 - 1931
• Benson Henry Visser, 1928 - 1929 (met werkkring delwerye)
• Petrus Lafras Lourens, 1930 - 1939
• Theodorus Daniel Potgieter, 1931 - 1947
• Daniel Nicolaas Johannes du Toit, 1940 - 1942
• Frederik Petrus Myburgh, 1942 - 1944
• Salomon Theodorus Potgieter, 1945 - 1957
• Guilaume Francois Gerber, 1949 - 1951
• Jacob Abraham Claassens, 1958 - 1962
• Lieb Johannes Loots, 1963 (waarna Streeksekretaris van die Bybelgenootskap)
• Karen Daniël Struwig, 1967 – 1971
• Deon Burgers, 1974 - 1978
• Edward Botha, 1978 - 1982
• Marius Jacobus de Beer, 1997 – 2008

Bronne

• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• Olivier, ds. P.L., 1952. Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers.