Rügen
| Rügen Inheemse naam: Rügen | |
|---|---|
 'n Kaart van die Duitse deelstaat Mecklenburg-Voorpommere, met Rügen donker gekleur. | |
| Geografie
| |
| Ligging | Mecklenburg-Voorpommere, Oossee |
| Koördinate | 54°25′N 13°22′O / 54.417°N 13.367°O
|
| Oppervlakte | 926 vk km |
| Hoogste punt | Piekberg 161 m |
| Administrasie | |
 Duitsland
| |
| Deelstaat | Mecklenburg-Voorpommere
|
| Grootste stad | Bergen (14 030)
|
| Demografie | |
| Bevolking | 77 000
|
| Grootste eiland van Duitsland | |
Rügen (Duits: [ˈʁyːɡn̩], ; Latyn: Rugia) is die grootste eiland van Duitsland. Dit is in die Oossee geleë en word van die vasteland geskei deur die smal Strelasund en die veel breër Greifswalder Bodden. Die eiland is 926 vierkante kilometer groot en het 77 000 inwoners (2006). Administratief maak die eiland saam met gebiede op die vasteland deel uit van die distrik Landkreis Vorpommern-Rügen wat in 2011 nuut geskep is.[1] Die grootste nedersetting is Bergen. Ander groot plekke is Sassnitz, Binz, Garz en Putbus.
Die eiland is aanvanklik deur Germaanse (die naamgewende Oos-Germaanse Rugiërs) en Slawiese stamme bewoon en het daarna agtereenvolgens deel uitgemaak van die hertogdom Pommere, Swede, Pruise en die Duitse Ryk. Na die Tweede Wêreldoorlog was dit deel van die staatsgebied van die Duitse Demokratiese Republiek (DDR). Met die hereniging van Duitsland in 1990 en die herstigting van federale deelstate in die ooste is dit by Mecklenburg-Voorpommere ingesluit, net soos die kleiner eiland Hiddensee net wes van Rügen.
Rügen is 'n belangrike toeristebestemming en dit het in dié opsig sy teenstander, Sylt, in die Noordsee intussen verbygesteek. In Putbus was daar in 1816 die eerste badplaas. Die eiland is vir 'n groot deel natuurgebied (drie natuurreservate) en het behalwe strande ook hoë krytrotse, byvoorbeeld die Königsstuhl op die eilandgedeelte Jasmund. Die krytrotsformasie Wissower Klinken, wat die Duitse landskapskilder Caspar David Friedrich omtrent 1818 geïnspireer het om sy beroemdste werk te skilder, het op 24 Februarie 2005 weens verwering verbrokkel en in die see gestort. Rügen het oornag een van sy bekendste besienswaardighede verloor.
Geologie
[wysig | wysig bron]Saam met die Deense eiland Møn anderkant die see het Rügen oorspronklik deel uitgemaak van 'n groot krytkalkplato wat deur tektoniese bewegings na die aardoppervlak geskuif is. Die oorgrote deel van hierdie landmassa het as gevolg van erosie en die vorming van breuke lankal weer verdwyn. Met hul kenmerkende krytrotse is Rügen en Møn die laaste oorblyfsels daarvan.
Geografie
[wysig | wysig bron]
Rügen se huidige landskapsvorme het met die einde van die laaste kouetydperk sowat 14 000 jaar gelede ontstaan. Landskapsvorming op die eiland is 'n proses wat steeds voortduur. Terwyl storms, branders en sterk winde aan Rügen se ooskant die steil kranse van krytformasies voortdurend verander en laat verweer, groei die eiland aan sy weskant as gevolg van versandingsprosesse.
Die noordelikste punt van Rügen is die Kaap Arkona op die skiereiland Wittow, tewens die noordelikste punt van die vroeëre DDR. Die eiland strek oor 'n maksimale afstand van 51,4 km in noord-suidelike rigting en oor 42,8 km in wes-oostelike rigting. Weens die diep ingekeepte kuslyn van 570 km is geen nedersetting op Rügen verder as 7 km van die see af geleë nie. Rügen se kuslandskappe varieer grootliks, van fyn sand- tot klipstrande of van steil kranse tot meeragtige baie.
Die hoogste punt op Rügen is die heuwelpiek Piekberg met 161 meter bo seevlak, geleë op die skiereiland Jasmund. Die binneland word oorheers deur 'n vrugbare heuwellandskap met enkele denne- en beukebosse, moerasgebiede en heidelandskappe.
Die eiland Hiddensee net wes van Rügen is feitlik 'n strandwal, soos Bug, Schaabe en Schmale Heide. Hierdie strandwalle verbind Rügen met Jasmund en Wittow. Tussen Rügen en die strandwalle lê strandmere wat plaaslik Bodden genoem word.
Rügen, het net soos Sylt, en die ander groot Oossee-eiland, Usedom, 'n vaste oewerverbinding. Die eiland kan sedert 1936 deur middel van 'n brug oor die Strelasund vanuit Stralsund bereik word. Daar is ook veerbootdienste na verskillende Duitse en Skandinawiese hawens. Die langafstandsverbindinge oor die Oossee word vanuit Sassnitz en Neu-Mukran onderhou. Die nuwe Rügenbrug (Duits: Rügenbrücke), wat Rügen met die stad Stralsund verbind en vandag as Strelasundquerung bekend staan, is in 2007 voltooi. Die brug met 'n lengte van 583 meter is teen 'n koste van 100 miljoen Euro opgerig as een van die grootste moderne brugbouprojekte in Duitsland.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]
_03.JPG)
Argeologiese vondse in die strandmere van die eiland dui daarop dat Rügen reeds in die Steentyd deur mense bewoon is. Die Rugiërs was die eerste Germaanse volkstam wat hom op die eiland gevestig het, tog is Rügen in die tydperk van die Volksverhuising deur die Slawiese Rane (Rujane) beset en deur plaaslike vorste regeer.
Die Deense koning Waldemar I het Rügen in die 12de eeu verower en in 1168 die laaste toevlugsoord van die Svantevit-kultus naby Kaap Arkona verwoes. Onder die heerskappy van vors Jaromar I is die kerstening van die inheemse bevolking voltooi, terwyl gelyktydig Duitse setlaars uit die gebiede wes van die Elberivier hulle op Rügen begin vestig het.
Die opvolgers van Jaromar het 'n deel van die Pommerse kusgebied verower, in 1234 die stad Stralsund gestig en daarin geslaag om die Dee nse juk af te werp. Wizlaw II het die eiland in 1282 as 'n lening van die Duitse koning Rudolf I geneem en die amp van 'n ryksjagmeester beklee.
Stormvloede het in 1304 en 1317 groot skade op die eiland berokken en 'n deel daarvan, die eiland Ruden, afgeskeur.
Ná die dood van Wizlaw II van Rügen in 1325 het die eiland eers 'n deel van die gebied Pommere-Wolgast geword en is in 1478 vir goed met Pommere verenig. Saam met Pommere het Rügen ingevolge die ooreenkomste van die Vredesluiting van Wesfale, wat in 1648 'n einde aan die Dertigjarige Oorlog gemaak het, 'n Sweedse besitting geword.
Op 23 en 24 September 1678 en op 15 November 1715 het die Brandenburgers die eiland verower, en tussen 1807 en 1813 is die eiland deur Franse troepe beset. Met die vredesluiting van Kiel in 1814 het Swede die eiland aan Denemarke afgestaan. In 1815 het die eiland saam met Nieu-Voorpommere 'n deel van die Pruisiese staat geword.
Boukuns
[wysig | wysig bron]
Steengrafte is die oudste strukture op Rügen. Argeologiese ondersoeke toon dat die magtige rotsblokke, waarvan die ouderdom op tussen 4 000 en 5 000 jaar beraam word, sorgvuldig beplan en opmekaargestapel is.
Latere Germaanse en Slawiese geboue het min spore gelaat aangesien byna uitsluitlik verganklike boumateriaal soos hout gebruik is. Op enkele plekke soos Kaap Arkona, in Garz en op die heuwelpiek Rugard naby Bergen het Slawiese verdedigingswalle bewaar gebly.
Vroeë 12de eeuse kerkgeboue het nes ander houtstrukture verlore gegaan. Eers in die 13de en 14de eeu het Romaanse en Gotiese baksteenkerke ontstaan waarvan voorbeelde in Bergen, Altenkirchen, Garz of Gingst besigtig kan word. 'n Noemenswaardige uitsondering is die dorpskerk van Bobbin wat as veldsteenkerk opgerig is.
'n Groot verskeidenheid kastele en herehuise het deur die eeue op die eiland ontstaan. Baie van hulle is in 1945 as gevolg van oorlogshandelinge beskadig en geplunder en was gedurende die DDR-bewind om finansiële of ideologiese redes aan verval blootgestel. Vanaf 1990 is met omvattende herstelwerk begin. Sommige kastele en herehuise is omgeskep tot elegante hotelle in rustige landelike omgewings soos die indrukwekkende Renaissance-kasteel Spyker, die feodale Ralswiek-kasteel in die Neorenaissance-styl of die herehuis Bohlendorf op die skiereiland Wittow. Die jagkasteel Granitz in die gelyknamige streek, wat in opdrag van prins Wilhelm Malte I in die eerste helfte van die 19de eeu ontstaan het, is soos baie ander in 1945 deur soldate van die Rooi Leër geplunder. Na omvattende restourasiewerk is dit sedert 1994 as museum toeganklik vir die publiek.
Ná die stigting van die Duitse Keiserryk in 1871 het seebaddens langs die Oosseekus gewilde reisbestemmings geword. Vir hotelle en die privaat wonings en somerhuise van welgesteldes het in die sogenaamde Gründerzeit, 'n tydperk van snelle ekonomiese groei tussen 1890 en 1910, 'n eiesoortige boustyl ingeburger geraak waarvoor elemente uit die antieke Griekse en Romeinse boukuns met Mediterreense invloede gekombineer is. Kenmerkend vir hierdie styl, wat as Bäderarchitektur bekendstaan, is ryk versierde fasades en balkonne.
Tydens die Nazi-bewind laat die staatsbeheerde Kraft durch Freude (KdF)-organisasie, wat veral die vryetydbesteding en vakansies van werkers as sy hooftaak het, 'n reusagtige vakansieoord, Prora, noord van Binz oprig. Die gebouekompleks kon weens die uitbreek van die Tweede Wêreldoorlog nie voltooi word nie. Latere pogings om die kompleks te sloop misluk weens die massiewe bouwyse. 'n Deel van die kompleks dien vandag as 'n museum.
In die DDR het privaat bouhere dikwels moeilikhede ondervind met die beskaffing van skaars boumateriaal soos dakteëls. Baie van hulle het teruggekeer tot tradisionele Rügense boukuns wat deur vakwerkhuise met rietdakke oorheers is. Riet, wat op die eiland tot hoogtes van vier meter groei, was volop, en so is nuwe enkelgesinshuise dikwels van rietdakke voorsien. 'n Laag riet van 30 sentimeter hoef eers na sowat vyftig jaar vervang te word.
'n Innoverende bydrae tot betonboukuns is deur die DDR-ingenieur Ulrich Müther (1934–2007), 'n boorling van die eilanddorp Binz, gelewer. Sy elegante en swierige betondakke, waarvoor die Oos-Duitse vakterm Hyparschale ingeburger geraak het, was net soos sy reddingstasies 'n welkome afwisseling in 'n tyd toe boukuns eerder funksioneel as opspraakwekkend was. Die toerismekantoor in Binz herinner in 2019 ter geleentheid van Ulrich Müther se 85ste verjaardag aan die Rügense ingenieur wat ook die pawiljoen vir die Berlynse televisietoring ontwerp het.[2]
Besienswaardighede
[wysig | wysig bron]
- Die ou seebrug en sy bekende restourant in die strandoord Sellin is ná die Duitse hereniging herstel. In die Keiserpawiljoen (Kaiserpavillon) kan 'n mens foto's omtrent die brug se geskiedenis besigtig.
- Prora is 'n reusagtige gebouekompleks uit die tydperk van die Nazi-bewind, wat oorspronklik as 'n vakansieoord sou dien. Vandag spog dit onder meer met 'n museum vir die Nationale Volksarmee (Nasionale Volksweermag van die DDR) en die plaaslike geskiedenis.
- Die kasteel Jagdschloss Granitz is een van die gewildste toeristebestemmings in Mecklenburg-Vorpommern en kan onder meer met die stoomtrein Rasender Roland bereik word.
- Die Museum vir Onderwater-argeologie (Museum für Unterwasserarchäologie) in die ou veerponthawe van Sassnitz beskik oor 'n versameling skeepswrakke wat deur skubaduikers in die Oossee ontdek is.
- Die Hawemuseum (Hafenmuseum) in Sassnitz vertoon die ou kotter Havel en bied inligting oor die geskiedenis van die Oos-Duitse seevissery. Diepsee-vissersbote van die DDR het vroeër selfs tot die kuswaters van Angola gevaar.
Verwysings
[wysig | wysig bron]Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Rügen. |
- Wiki-webtuistes
- (en) Toerisme-inligting oor Rügen op Wikivoyage
- Toerisme
- Ensiklopediese inligting
- (en) "Rügen". Encyclopædia Britannica. Besoek op 16 Junie 2019.
- Afrikaanse artikels
