Tabriz
Tabriz (n'azerbaixanu Təbriz, en persa تبریز ) ye una ciudá asitiada al noroeste d'Irán, capital de la provincia d'Azerbaixán Oriental, con una población d'alredor de 2.2 millones d'habitantes. Atopar al norte del cordal de Sahand, a 1.400 m sobre'l nivel del mar, nes veres del ríu Adji Shai (Talkheh). Ye la cuarta ciudá d'Irán, centru comercial, industrial, amás d'un nuedu de tresportes. El so históricu bazar foi declaráu como Patrimoniu de la Humanidá pola Unesco el 31 de xunetu de 2010.[2]
 Tabriz | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| |||
| Alministración | |||
| País |  Irán | ||
| Provincia | Azerbaixán Oriental | ||
Condado (es)  | Tabriz County (en) | ||
| Bajsh (es) | Central District (en) | ||
| Tipu d'entidá | ciudá d'Irán[1] | ||
| Cabezaleru/a del gobiernu | Iraj Shahin Baher | ||
| Nome oficial | تبریز (fa) | ||
| Nome llocal | تبریز (fa) | ||
| Códigu postal |
51368 | ||
| Xeografía | |||
| Coordenaes | 38°04′26″N 46°17′46″E / 38.0739°N 46.2961°E | ||
  Tabriz Tabriz (Irán) | |||
| Superficie | 324 km² | ||
| Altitú | 1340 m | ||
| Demografía | |||
| Población |
1 558 693 hab. (2016) - 786 661 homes (2016) - 772 032 muyeres (2016) | ||
| Porcentaxe |
100% de Central District (en) | ||
| Densidá | 4810,78 hab/km² | ||
| Más información | |||
| Prefixu telefónicu |
041 | ||
| Estaya horaria | UTC+03:30 | ||
| Llocalidaes hermaniaes | Bakú, Konya, Estambul, Gaza, Khujand y Maguilov | ||
| tabriz.ir | |||
 | |||
| Patrimoniu de la Humanidá — UNESCO | |
|---|---|
 Interior del bazar de Tabriz. | |
| Llugar |
 Irán |
| Criterios | Cultural: ii, iii, iv |
| Referencia | 1346 |
| Inscripción | 2010 (XXXIV Sesión) |
| Área | Asia y Oceanía |
| |
Historia
editarAntes del periodu selyúcida, Tabriz denominábase Tauris. Los selyúcides apoderar mientres la guerra civil ente Muhammad y Berkyaruk. Esti postreru conquistar en 1101, pero pola paz de 1104 foi donada a Muhammad qu'instaló como ministru a Sad al-Mulk. Poco tiempu dempués pasu a ser de Sukman al-Kutbi, de la dinastía de los Shah-Armin d'Akhlat (1100-1207) que la apoderaría dende'l 1111 o 1112. Más tarde volvió poder selyúcida.
El sultán Mahmud moró en Tabriz en 1120, cuando la ciudá foi amenazada polos xeorxanos, y el gobiernu llocal yera exercíu pol "atabek" Kun Toghrul que morrió en 1121. El emir de Maraghar Ak Sunkur, de la dinastía Ahmadilida pidió a Toghrul, hermanu del sultán, la ciudá, pero nun lu consiguió. Mahmud nomó gobernador al emir Djuyush de Mosul, quien foi asesináu a les puertes de la ciudá en 1122. Al morrer Mahmud en 1131 foi ocupada pol so hermanu Masud qu'igualmente foi asediado pol fíu de Mahmud, Dawud, que la ocupó y convertir na capital (1132-1139) d'un dominiu qu'entendía Azerbaixán, Arran y Armenia. En 1139 l'esclavu de Dawud, Kara Sunkur, gobernó Azerbaixán y Arran pero treslladó la capital a Ardabil. A la so muerte en 1140 asocedió-y l'emir Djalul al-Tughruli (Shawli) pero rápido Tabriz y Azerbaixán pasaron a Ildegiz, de la dinastía de atabeks Idegizides y Tabriz foi entós gobernada otra vegada polos Ahmadilides de Maragha hasta'l 1175, en que foi ocupada por Pahlawan ben Ildegiz cuando la gobernaba Kakr al-Din, nietu d'Ak Sunkur. Pahlawan dar al so hermanu Kizil Arslan que se convirtió en atabek (1186-1191).
En 1205-1206 l'emir Kara Sunkur Ala al-Din de los Ahmadilides aliar col atabek d'Irbil y atacó Tabriz onde gobernaba Abu Bakr, socesor de Kilij Arslan I. L'ataque fracasó y los ahmadilides perdieron Maraghar.
En 1220-1221, presentáronse los mongoles ante la ciudá cuando yera gobernada pol atabek ildegizida Ozbeg ben Pahlawan, que los pagó por que se retiraren. Los mongoles volvieron en 1222 y el atabek fuxó a Naxçıvan, pero la resistencia foi entamada por Shams al-Din al-Tughrai y finalmente los mongoles retiráronse dempués de llograr un fuerte tributu. Ozbeg volvió pero en 1224 los mongoles tornaron a la ciudá, esixendo que se-yos apurrieren los jorezmitas abellugaos; asina se fixo. El jorezmita Djalal al-Din, que yera de Maraghar, presentar na ciudá y entró nella'l 15 de xunetu de 1225, mientres Ozbeg volvió fuxir. Djalal al-Din entamó dende ellí una espedición a Tblisi y ganó a los turcomanos de la tribu Aywa (Al-Aywaiyya) que se dedicaben al pillaje na rexón. Djalal casóse cola muyer de Ozbeg y caltuvo Tabriz mientres seis años.
En 1230 a la cabeza de los turcomanos de los Kushyalwa, asitiaos en Ruyindiz, cerca de Maraghar, afaró la rexón de Tabriz. En 1231 Djalal al-Din sacupó la rexón que darréu foi ocupada polos mongoles y entraron a Tabriz ensin necesidá de llucha. El xefe (malik) de los mongoles, Djurmaghunnoyin, estableció un tributu añal y confió el gobiernu a una xunta de notables. A la temporada Tabriz quedó dientro del gobiernu de Arran y Azerbaixán encamentáu al malik Sadr al-Din, un persa al serviciu de los mongoles.
Dempués d'ocupar Bagdag el kan Hulagu allegó a Tabriz y afitó la so residencia en Maraghar, pero dempués de ser ganáu pol so rival Berke en 1263, establecer en Tabriz onde los mercaderes orixinarios del Kipchak (el feudu de Berke) fueron masacrados. En 1264, na repartida de feudos, Hulagu confirmó Tabriz y Azerbaixán a Sadr al-Din. Sol Kan Abaqa declarar capital oficial del kanato. En 1289 col jan Arghun, el ministru xudíu Said al-Dawla encargó'l gobiernu de Tabriz al so primu Abu Mansur. En 1294 producióse una revuelta por cuenta de la introducción de los asignaos (čao). En 1294 el jan Ghazan llegó a Tabriz y establecióse nun palaciu construyíu unos años antes por Arghun nel barriu de Sham, al oeste de Tabriz. Ghazan construyó munchos edificios, especialmente un mausoléu que foi'l más altu del mundu musulmán, una mezquita, una madrasa shafita y una hanefita, un hospiciu pa los sayyids, un hospital, un observatoriu, una biblioteca, un archivu, oficines alministratives, una cisterna d'agua, y unos baños. Tamién construyó una nueva muralla y el so ministru Rashid al-Din tamién construyó notables edificios. Naquella dómina Tabriz foi un centru cultural bien importante con escritores y místicos. Ghazan foi soterráu en 1305, pero'l so socesor Uldjeytu decidió crear una nueva capital en Sultaniyya. En 1317 el ministru Rashid al-Din, qu'arrenunciara, retirar a Tabriz (al añu siguiente foi executáu por orde del jan Abu Said y los sos bienes confiscados. Sicasí, el so fíu Ghiyat al-Din foi llamáu otra vegada al gobiernu por el mesmu Abu Said y recuperó los bienes del so padre, pero la capital siguió en Sultaniyya. En 1336 el jan Arpa perdió la batalla de Taghatu, y Ghiyat al-Din morrió asesináu pol vencedor Ali Padshah Oyrat y los sos bienes en Tabriz tamién fueron escalaos.
Clima
editar Parámetros climáticos permediu de Tabriz (1951–2010) 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Mes | Xin | Feb | Mar | Abr | May | Xun | Xnt | Ago | Set | Och | Pay | Avi | añal |
| Temperatura máxima absoluta (°C) | 16.0 | 19.0 | 25.6 | 31.2 | 33.8 | 39.0 | 42.0 | 41.0 | 38.0 | 30.6 | 23.4 | 21.8 | 42.0 |
| Temperatura máxima media (°C) | 2.3 | 4.9 | 10.6 | 17.0 | 22.8 | 28.8 | 32.8 | 32.7 | 28.3 | 20.7 | 12.0 | 5.2 | 18.2 |
| Temperatura media (°C) | -1.7 | 0.5 | 5.6 | 11.5 | 16.7 | 22.1 | 26.0 | 25.9 | 21.4 | 14.5 | 7.1 | 1.2 | 12.6 |
| Temperatura mínima media (°C) | -5.7 | -3.9 | 0.6 | 6.0 | 10.7 | 15.4 | 19.3 | 19.1 | 14.5 | 8.4 | 2.1 | -2.9 | 7.0 |
| Temperatura mínima absoluta (°C) | -25.0 | -22.0 | -19.0 | -12.0 | 0.6 | 4.0 | 7.0 | 10.0 | 4.0 | -4.0 | -17.0 | -19.5 | -25.0 |
| Precipitación total (mm) | 22.0 | 24.2 | 40.0 | 51.6 | 41.1 | 16.4 | 5.6 | 3.3 | 7.9 | 22.5 | 27.1 | 22.1 | 283.8 |
| Díes de lluvia (≥ 1 mm) | 4.9 | 5.3 | 7.7 | 8.8 | 7.3 | 3.2 | 1.2 | 0.6 | 1.3 | 4.3 | 4.9 | 5.0 | 54.5 |
| Díes de nevaes (≥ 1 mm) | 9.3 | 7.9 | 4.9 | 1.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.0 | 0.2 | 1.8 | 6.2 | 31.4 |
| Hores de sol | 125.9 | 146.3 | 179.7 | 200.8 | 268.7 | 334.3 | 352.5 | 337.7 | 301.4 | 231.6 | 180.3 | 136.8 | 2796.0 |
| Humedá relativa (%) | 72 | 69 | 61 | 56 | 50 | 40 | 36 | 36 | 39 | 51 | 65 | 71 | 53 |
| Fonte: Iran Meteorological Organization (records),[3] (temperatures),[4] (precipitation),[5] (humidity),[6] (days with precipitation),[7] | |||||||||||||
Ver tamién
editarReferencies
editar- ↑ Afirmao en: Mo'in Encyclopedic Dictionary. Autor: Mohammad Moin. Editorial: Amir Kabir Publishers. Data d'espublización: 1972.
- ↑ El Comité de Patrimoniu de la Humanidá inscribe siete sitios culturales
- ↑ *«Highest record temperature in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-02-28. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- «Lowest record temperature in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 2018-10-18. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ *«Average Maximum temperature in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- «Average Mean Daily temperature in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 2020-02-05. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- «Average Minimum temperature in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ «Monthly Total Precipitation in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 2019-09-11. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ «Average relative humidity in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ «Non. Of days with precipitation equal to or greater than 1 mm in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ «Non. Of days with snow in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 7 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
- ↑ «Monthly total sunshine hours in Tabriz by Month 1951–2010». Iran Meteorological Organization. Archiváu dende l'orixinal, el 8 de marzu de 2016. Consultáu'l 8 d'abril de 2015.
Enllaces esternos
editar
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Tabriz.
