Saltar al conteníu

Diferencies ente revisiones de «Xamón»

De Wikipedia
Navegar l'historial de mou interactivu
← Edición más antigua
Contenido eliminado Contenido añadido
VisualTestu wiki
m iguo nome científicu
Recuperando 4 referencia(es) y marcando 0 enllace(s) como rotu(os).) #IABot (v2.0.9.5
 
(Nun s'amuesen 21 revisiones intermedies de 5 usuarios)
Llinia 1: Llinia 1:
{{DALLAref}}
{{referencies adicionales|t=20160413224503}}
{{referencies adicionales|t=20160413224503}}
{{Comida}}
[[Archivu:NCI_clove_ham.jpg|thumb|Xamón cocíu con [[Syzygium aromaticum|clavos]].]]
El '''xamón''' (o '''anca''', '''pernil''', '''pierna''') ye'l nome xenéricu del productu alimenticiu llográu de les '''pates traseres''' del [[gochu]].
El '''xamón''' (o '''anca''', '''pernil''', '''pierna''') ye'l nome xenéricu del productu alimenticiu llográu de les '''pates traseres''' del [[gochu]].


Llinia 8: Llinia 9:


== Historia ==
== Historia ==
Les primeres noticies del xamón son del Imperiu romanu anque los primeros gochos (''[[Sus scrofa domestica]]'') apaecieron a entamos del [[Neolíticu]]. En [[Tarraco]] atopóse un xamón fosilizáu de casi dos mil años. Les races actuales de [[gochu ibéricu]] son el productu de llargos procesos de seleición y adaptación a les condiciones ambientales locales; anque tampoco se debe refugar el papel xugáu pola hibridación con [[xabalín]]es.
Les primeres noticies del xamón son del Imperiu romanu anque los primeros gochos (''[[Sus scrofa domestica]]'') apaecieron a entamos del [[Neolíticu]]. En [[Tarraco]] atopóse un xamón fosilizáu de casi dos mil años. Les races actuales de [[gochu ibéricu]] son el productu de llargos procesos de seleición y adautación a les condiciones ambientales locales; anque tampoco se debe refugar el papel xugáu pola hibridación con [[xabalín|xabalinos]].


== Per países ==
== Per países ==
=== España ===
=== España ===
[[Archivu:Jamon Bellota 2007 BEHER Bernardo Hernandez Guijuelo Salamanca..JPG|thumb|150px|Xamón ibéricu d'abiyota.]]
[[Ficheru:Jamon Bellota 2007 BEHER Bernardo Hernandez Guijuelo Salamanca..JPG|thumb|150px|Xamón ibéricu d'abiyota.]]
{{AP|Xamón d'España|xamón serranu}}
{{AP|Xamón d'España|xamón serranu}}
Esti productu tradicionalmente ye bien consumíu n'[[España]], polo que son distintes les ellaboraciones y denominaciones que d'él esisten. A les traces pueden estremase dos tipos de xamones según la raza del gochu del que procede, sía gochu ibéricu ("[[xamón ibéricu]]") o dalguna variedá de gochu blancu ("xamón" o "xamón serranu").
Esti productu tradicionalmente ye bien consumíu n'[[España]], polo que son distintes les ellaboraciones y denominaciones que d'él esisten. A les traces pueden estremase dos tipos de xamones según la raza del gochu del que procede, sía gochu ibéricu ("[[xamón ibéricu]]") o dalguna variedá de gochu blancu ("xamón" o "xamón serranu").
Llinia 18: Llinia 19:
El '''xamón ibéricu''' procede del [[gochu|gochu de raza ibérica]]. Les principales carauterístiques que lo estremen na so calidá deriven de la pureza de la raza de los animales, de la cría en réxime estensivu de llibertá del gochu ibéricu en [[devesa|deveses]] arbolaes onde puedan movese, de l'alimentación y del sanamientu del xamón, que suel estendese ente los 8 a 36 meses. El xamón ibéricu estremar del restu pola so testura, arume y sabor singular y estremable anque'l sabor varia según el grau d'abiyota que comiera'l gochu, y del exerciciu que fixera.
El '''xamón ibéricu''' procede del [[gochu|gochu de raza ibérica]]. Les principales carauterístiques que lo estremen na so calidá deriven de la pureza de la raza de los animales, de la cría en réxime estensivu de llibertá del gochu ibéricu en [[devesa|deveses]] arbolaes onde puedan movese, de l'alimentación y del sanamientu del xamón, que suel estendese ente los 8 a 36 meses. El xamón ibéricu estremar del restu pola so testura, arume y sabor singular y estremable anque'l sabor varia según el grau d'abiyota que comiera'l gochu, y del exerciciu que fixera.


Clasifícase xeneralmente según la cantidá de [[abiyota]] que consumiera antes del sacrificiu. La clasificación oficial dexada pa los xamones ibéricos arrexuntar en:<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/iberico/iberico.htm Norma calidable de los Productos del Ibéricu]</ref> Xamón Ibéricu de Cebu, Xamón Ibéricu de Cebu Campu, Xamón Ibéricu de Recebo y Xamón Ibéricu d'Abiyota.<ref>[http://web.archive.org/web/20080522085421/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/iberico/informacioniberico.htm Campaña informativa sobre los Productos del Ibéricu del [Ministeriu d'Agricultura d'España]</ref>
Clasifícase xeneralmente según la cantidá d'[[abiyota]] que consumiera antes del sacrificiu. La clasificación oficial dexada pa los xamones ibéricos arrexuntar en:<ref>{{Cita web |url=http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/iberico/iberico.htm |títulu=Norma calidable de los Productos del Ibéricu |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081127031304/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/iberico/iberico.htm |fechaarchivu=2008-11-27 }}</ref> Xamón Ibéricu de Cebu, Xamón Ibéricu de Cebu Campu, Xamón Ibéricu de Recebo y Xamón Ibéricu d'Abiyota.<ref>[https://web.archive.org/web/20080522085421/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/iberico/informacioniberico.htm Campaña informativa sobre los Productos del Ibéricu del [Ministeriu d'Agricultura d'España]</ref>


Delles rexones con tradición d'ellaboración de xamones crearon, xuntu col [[Ministeriu de Mediu Ambiente y Mediu Rural y Marín]], les Denominaciones d'Orixe, qu'esixen y controlen que los xamones ibéricos cumplan unes determinaes carauterístiques pa poder llevar el so sellu calidable. Les denominaciones d'orixe reconocíes del gochu ibéricu son: [[Xamón de Guijuelo|Xamón Ibéricu D. O. Xamón de Guijuelo]], [[Xamón d'Huelva|Xamón Ibéricu D. O. Xamón d'Huelva]], [[Xamón de Los Pedroches|Xamón Ibéricu D. O. P. Los Pedroches]] y Xamón Ibéricu D.O. Devesa d'Estremadura.<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonExtremadura.htm Normes reguladores del xamón "D.O. Devesa d'Estremadura"]</ref> Les denominaciones d'orixe tán protexíes legalmente pol Reglamentu Européu (CE) nᵘ1151/2012 del Conseyu de la Unión Europea. Amás d'ello esisten distintes denominaciones comerciales conocíes pol consumidor español, pero frecuentemente confundíes pola so ambigüedá, como seríen les de "Xamón de Pata Negra", "[[Xamón de Jabugo]]" o "Xamón 5J" o "Valderado" o "Monte Regio" o "Joselito", estos cuatro últimes son marques de reconocíu prestíu n'España. Pa valorar la so calidá namái esiste la clasificación oficial, qu'amás tien de quedar afigurada na etiqueta identificativa de la pieza ([[estolaxe]]). Tocantes a la clasificación, reglamentación y aplicación de la norma en relación al Xamón Ibéricu puede consultase el Real Decreto 1083/2001 y cambeos posteriores.
Delles rexones con tradición d'ellaboración de xamones crearon, xunto col [[Ministeriu de Mediu Ambiente y Mediu Rural y Marín]], les Denominaciones d'Orixe, qu'esixen y controlen que los xamones ibéricos cumplan unes determinaes carauterístiques pa poder llevar el so sellu calidable. Les denominaciones d'orixe reconocíes del gochu ibéricu son: [[Xamón de Guijuelo|Xamón Ibéricu D. O. Xamón de Guijuelo]], [[Xamón d'Huelva|Xamón Ibéricu D. O. Xamón d'Huelva]], [[Xamón de Los Pedroches|Xamón Ibéricu D. O. P. Los Pedroches]] y Xamón Ibéricu D.O. Devesa d'Estremadura.<ref>{{Cita web |url=http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonExtremadura.htm |títulu=Normes reguladores del xamón "D.O. Devesa d'Estremadura" |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20100506222101/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonExtremadura.htm |fechaarchivu=2010-05-06 }}</ref> Les denominaciones d'orixe tán protexíes llegalmente pol Reglamentu Européu (CE) nᵘ1151/2012 del Conseyu de la Unión Europea. Amás d'ello esisten distintes denominaciones comerciales conocíes pol consumidor español, pero frecuentemente confundíes pola so ambigüedá, como seríen les de "Xamón de Pata Negra", "[[Xamón de Jabugo]]" o "Xamón 5J" o "Valderado" o "Monte Regio" o "Joselito", estos cuatro últimes son marques de reconocíu prestíu n'España. Pa valorar la so calidá namái esiste la clasificación oficial, qu'amás tien de quedar afigurada na etiqueta identificativa de la pieza ([[estolaxe]]). Tocantes a la clasificación, reglamentación y aplicación de la norma en rellación al Xamón Ibéricu puede consultase el Real Decreto 1083/2001 y cambeos posteriores.


El '''xamón serranu''' o xamón blancu vien de dalguna variedá de raza de gochu blancu, y el xamón estrémase fácilmente pol color de la piel del pernil. Denominar ''serranu'' cuando se cura en clima de sierra, fríu y secu. Anguaño ta reguláu pol Reglamentu comuñal 2082/92, nel que se definen les carauterístiques del procesu y del productu termináu. Esti xamón estrema tres calidad según el so sanamientu: jamón bodega, xamón acuta y xamón gran reserva. Hai d'[[provincia d'Almería|Almería]], [[provincia de Granada Granada]], de [[provincia de Salamanca|Salamanca]], d'[[provincia d'Ávila|Ávila]], y d'otres munches rexones. Ente elles cabo destacar distintes Denominaciones d'orixe como'l [[Xamón de Teruel]],<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTeruel.htm Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Teruel"]</ref> el [[Xamón de Trevélez]]<ref>[http://web.archive.org/web/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTrevelez.htm Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Trévelez"]</ref> amás d'otres producciones ensin denominación pero con tradición jamonera como'l Xamón de chatu murcianu o'l Xamón de gochu [[Duroc (raza porcina)|Duroc]].
El '''xamón serranu''' o xamón blancu vien de dalguna variedá de raza de gochu blancu, y el xamón estrémase fácilmente pol color de la piel del pernil. Denominar ''serranu'' cuando se cura en clima de sierra, fríu y secu. Anguaño ta reguláu pol Reglamentu comuñal 2082/92, nel que se definen les carauterístiques del procesu y del productu termináu. Esti xamón estrema tres calidad según el so sanamientu: jamón bodega, xamón reserva y xamón gran reserva. Hai d'[[provincia d'Almería|Almería]], [[provincia de Granada|Granada]], de [[provincia de Salamanca|Salamanca]], d'[[provincia d'Ávila|Ávila]], y d'otres munches rexones. Ente elles cabo destacar distintes Denominaciones d'orixe como'l [[Xamón de Teruel]],<ref>{{Cita web |url=http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTeruel.htm |títulu=Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Teruel" |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20080612071341/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTeruel.htm |fechaarchivu=2008-06-12 }}</ref> el [[Xamón de Trevélez]]<ref>{{Cita web |url=http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTrevelez.htm |títulu=Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Trévelez" |urlarchivu=https://web.archive.org/web/20081214071838/http://www.mapa.es/es/alimentacion/pags/Denominacion/jamon/JamonTrevelez.htm |fechaarchivu=2008-12-14 }}</ref> amás d'otres producciones ensin denominación pero con tradición jamonera como'l Xamón de chatu murcianu o'l Xamón de gochu [[Duroc (raza porcina)|Duroc]].


En tola zona noroeste d'España los xamones tamién se curen tradicionalmente afumaos.<ref>Augusto Xuráu. ''El gochu y los sos chacinas: voces, refranes, lliteratura''. 2008.</ref> L'afumáu ye un recursu que s'emplega en climes húmedos, onde nun se puede ensugar un xamón (o cualesquier otru embutíu) solamente al aire. Tamién na parte ensuga de Castiella, cuando un iviernu resulta húmedu les producciones familiares de chacina afúmense.
En tola zona noroeste d'España los xamones tamién se curen tradicionalmente afumaos.<ref>Augusto Jurado. ''El gochu y los sos chacinas: voces, refranes, lliteratura''. 2008.</ref> L'afumáu ye un recursu que s'emplega en climes húmedos, onde nun se puede ensugar un xamón (o cualesquier otru embutíu) solamente al aire. Tamién na parte ensuga de Castiella, cuando un iviernu resulta húmedu les producciones familiares de chacina afúmense.


=== Italia ===
=== Italia ===
{{AP|Prosciutto}}
{{AP|Prosciutto}}
[[Archivu:Prosciutto_di_Parma_-_affettato2.jpg|thumb|Rebanadas de [[Xamón de Parma]].]]
[[Ficheru:Prosciutto_di_Parma_-_affettato2.jpg|thumb|Rebanadas de [[Xamón de Parma]].]]
El términu «''prosciutto''» referir a una corte de la carne del gochu correspondiente al miembru posterior. Anque n'ocasiones puede ser cocináu o ser sirvíu frescu. El ''prosciutto'' italianu tien múltiples variedaes como pueden ser el ''prosciutto di Parma'', ''prosciutto di San Daniele'', ''prosciutto Sardu'', ''prosciutto di Carpegna'', ''prosciutto di Modena'', ''prosciutto toscanu'', ''prosciutto veneto Berico-Euganeo'', ''Valle d'Aosta Jambon de Bosses'', ''prosciutto di Norcia'', ''prosciutto cotto''...)
El términu «''prosciutto''» referir a una corte de la carne del gochu correspondiente al miembru posterior. Anque n'ocasiones puede ser cocináu o ser sirvíu frescu. El ''prosciutto'' italianu tien múltiples variedaes como pueden ser el ''prosciutto di Parma'', ''prosciutto di San Daniele'', ''prosciutto Sardu'', ''prosciutto di Carpegna'', ''prosciutto di Modena'', ''prosciutto toscanu'', ''prosciutto veneto Berico-Euganeo'', ''Valle d'Aosta Jambon de Bosses'', ''prosciutto di Norcia'', ''prosciutto cotto''...)


=== Portugal ===
=== Portugal ===
[[Archivu:Presunto de Chaves.jpg|thumb|Xamón de Chaves.]]
[[Ficheru:Presunto de Chaves.jpg|thumb|Xamón de Chaves.]]
* Xamones de [[Chaves (Portugal)|Chaves]] y de [[Lamego (Portugal)|Lamego]]. Son xamones de pata blanca. Bien conocíos y de muncha tradición na pequeña industria local. Col sofitu de los conceyos empezó a llanzar y a distribuyir estos productos por cadenes de restauración y fora de Trás-móntesvos y de la rexón de Douro, nel norte de Portugal; d'alimentación natural, la so producción ye controlada pa llograr mayor calidá. El so periodu de sanamientu natural, maduración y avieyamientu ye de 18 a 24 meses.
* Xamones de [[Chaves (Portugal)|Chaves]] y de [[Lamego (Portugal)|Lamego]]. Son xamones de pata blanca. Bien conocíos y de muncha tradición na pequeña industria llocal. Col sofitu de los conceyos empezó a llanzar y a distribuyir estos productos por cadenes de restauración y fora de Trás-os-Montes y de la rexón de Douro, nel norte de Portugal; d'alimentación natural, la so producción ye controlada pa llograr mayor calidá. El so periodu de sanamientu natural, maduración y avieyamientu ye de 18 a 24 meses.
* Xamón ibéricu [[Alentejo|alentejano]]. Del [[Alentejo]], en [[Portugal]]. Xamón de pata negra; de pesu inferior al xamón ibéricu, nun foi sinón hasta feches bien recién cuando la industria local empezó a llanzar y distribuyir esti productu fuera del ámbitu local y familiar.
* Xamón ibéricu [[Alentejo|alentejano]]. Del [[Alentejo]], en [[Portugal]]. Xamón de pata negra; de pesu inferior al xamón ibéricu, nun foi sinón hasta feches bien recién cuando la industria llocal empezó a llanzar y distribuyir esti productu fuera del ámbitu llocal y familiar.
* Xamón ibéricu puru '''DOP Ribayos''' en [[Portugal]]. Ye un xamón ibéricu de la zona del Alentejo, con Denominación d'Orixe Protexida pola Unión Europea. Ye consideráu como'l meyor xamón que se produz en Portugal, sobremanera pola pureza de la raza del "gochu alentejano", considerada anguaño una de les races más pures d'Ibéricu de la Península Ibérica, y la so alimentación nos sos pocu esplotaes deveses alentejanas.
* Xamón ibéricu puru '''DOP Ribayos''' en [[Portugal]]. Ye un xamón ibéricu de la zona del Alentejo, con Denominación d'Orixe Protexida pola Unión Europea. Ye consideráu como'l meyor xamón que se produz en Portugal, sobremanera pola pureza de la raza del "gochu alentejano", considerada anguaño una de les races más pures d'Ibéricu de la Península Ibérica, y la so alimentación nos sos pocu esplotaes deveses alentejanas.


== Xamón curáu n'otres partes del mundu ==
== Xamón curáu n'otres partes del mundu ==
[[Archivu:Schwarzwaelderspeck.jpg|thumb|'''[[Xamón de la Selva Negra]]''', ''Schwarzwälder Speck'', xuntu con una rebanada de pan.]]
[[Ficheru:Schwarzwaelderspeck.jpg|thumb|'''[[Xamón de la Selva Negra]]''', ''Schwarzwälder Speck'', xunto con una rebanada de pan.]]


* [[Alemaña]]: [[Xamón de la Selva Negra]]
* [[Alemaña]]: [[Xamón de la Selva Negra]]
Llinia 44: Llinia 45:
* [[Croacia]]: [[Xamón Dálmata]]
* [[Croacia]]: [[Xamón Dálmata]]
* [[Francia]]: [[Xamón de Bayona]]
* [[Francia]]: [[Xamón de Bayona]]
* [[Hungría]]: [[Xamón mangalica]]. El xamón mangalica consíguese, como'l so nome indica, de la raza [[mangalica]] que ye una raza autóctona roumana que tien los sos oríxenes nes cruces de la primitiva raza del tueru mediterraneu, [[Sumadia]] (tueru al que tamién pertenez el gochu ibéricu) coles races Szalontai y Bakonyi (típiques races semisalvajes de los [[Cárpatos]]).El xamón Mangalica llogróse dempués de cruzamientu gochu gochos domésticos y de gochos sumadia grande, de pelo llargu y rizáu (Principáu de Serbia) nel territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Llabrái - Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldo II d'Austria. Pa consiguir una mayor proporción de grasa infiltrada realícense cruces cola raza Duroc llogrando mayor prolifidad, rendimientu y xamones más grandes. Les sos carauterístiques xenétiques (bien grasu) y l'alimentación totalmente natural sirven de base pa la realización de xamones y llombos curaos. La raza mangalica tuvo en peligru d'estinción mientres munchos años pero en [[1990]], una empresa española (Xamones Segovia) llogró axuntar 90 femes reproductores gracies a anuncios na prensa húngara. Dende esi añu a l'actualidá garantizóse la supervivencia de la raza hasta'l puntu de poder comercializalo, salvu nel casu del mangalica negru que yá taba escastáu.
* [[Hungría]]: [[Xamón mangalica]]. El xamón mangalica consíguese, como'l so nome indica, de la raza [[mangalica]] que ye una raza autóctona roumana que tien los sos oríxenes nes cruces de la primitiva raza del tueru mediterraneu, [[Sumadia]] (tueru al que tamién pertenez el gochu ibéricu) coles races Szalontai y Bakonyi (típiques races semisalvajes de los [[Cárpatos]]).El xamón Mangalica llogróse dempués de cruzamientu gochu gochos domésticos y de gochos sumadia grande, de pelo llargu y rizáu (Principáu de Serbia) nel territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Arad - Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldu II d'Austria. Pa consiguir una mayor proporción de grasa infiltrada realícense cruces cola raza Duroc llogrando mayor prolifidad, rendimientu y xamones más grandes. Les sos carauterístiques xenétiques (bien grasu) y l'alimentación totalmente natural sirven de base pa la realización de xamones y llombos curaos. La raza mangalica tuvo en peligru d'estinción mientres munchos años pero en [[1990]], una empresa española (Xamones Segovia) llogró axuntar 90 femes reproductores gracies a anuncios na prensa húngara. Dende esi añu a l'actualidá garantizóse la sobrevivencia de la raza hasta'l puntu de poder comercializalo, salvu nel casu del mangalica negru que yá taba escastáu.
* [[República Checa]]: [[Xamón de Praga]]
* [[República Checa]]: [[Xamón de Praga]]
* [[Rumanía]]: mangalica- el territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Llabrái-Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldo II d'Austria.es una raza especializada pa la producción de grasa y tien cinco variedad: roxa, colorada, palombu de banduyu negru y Barisal. Transilvania crezse más de 160 años, y por otros autores sobre. 200 años (dende 1803). Crez en pequeñes bandaes nos llares, pero tamién nel estáu nes rexones occidental y central y menor nel sur.MANGALICA - "gochu-salmón" o "aceite d'oliva con cuatro pates".Mangalitsa gochu, una raza vegada estendida en Transilvania,Ente que los rumanos abandonaron la carrera dempués de 1989, los húngaros sentida'l so potencial y agora tán ente los mayores esportadores del mundu del xamón MANGALICA a precios más de 80 euros per kilogramu. El llabradores rumanos agora van tratar de recuperar el tiempu perdíu y revitalizar esta raza MANGALICA con Asociación de Criadores de Gochu Mangalica.Los rumanos son arguyosos de qu'esta raza nació tierres de Roumania y trata de rellanzar les marques de salami y xamón nesta carrera mangalica.
* [[Rumanía]]: mangalica- el territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Arad-Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldu II d'Austria.es una raza especializada pa la producción de grasa y tien cinco variedaes: roxa, colorada, palombu de banduyu negru y Barisal. Transilvania crezse más de 160 años, y por otros autores sobre. 200 años (dende 1803). Crez en pequeñes bandaes nos llares, pero tamién nel estáu nes rexones occidental y central y menor nel sur.MANGALICA - "gochu-salmón" o "aceite d'oliva con cuatro pates".Mangalitsa gochu, una raza vegada estendida en Transilvania,Ente que los rumanos abandonaron la carrera dempués de 1989, los húngaros sentida'l so potencial y agora tán ente los mayores esportadores del mundu del xamón MANGALICA a precios más de 80 euros per kilogramu. Los llabradores rumanos agora van tratar de recuperar el tiempu perdíu y revitalizar esta raza MANGALICA con Asociación de Criadores de Gochu Mangalica.Los rumanos son arguyosos de qu'esta raza nació tierres de Roumania y trata de rellanzar les marques de salami y xamón nesta carrera mangalica.


== Otros productos del gochu ==
== Otros productos del gochu ==
Llinia 74: Llinia 75:
{{AvisuTradubot|Jamón}}
{{AvisuTradubot|Jamón}}


{{control d'autoridaes}}
[[Categoría:Xamones| ]]
[[Categoría:Xamones| ]]
[[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]]
[[Categoría:Wikipedia:Revisar traducción]]

Revisión actual a fecha de 01:47 7 ago 2024

[1]

Xamón
Nome Xamón
Detalles
Ingredientes pork thigh (en) Traducir
Más información
[editar datos en Wikidata]

El xamón (o anca, pernil, pierna) ye'l nome xenéricu del productu alimenticiu llográu de les pates traseres del gochu.

N'España, la preparación más habitual del xamón ye saláu en crudu y curáu de forma natural. Les pates delantreres del gochu, magar tener un procesu idénticu d'ellaboración, reciben el nome de paleta o paletiya. Tamién reciben el nome de "llacón"; pallabra que s'aplica puramente a la paleta o paletiya de gochu. Los dos variedaes más conocíes de xamón curáu son el d'España (xamón ibéricu, xamón serranu) y el prosciutto italianu.

En diversos países llatinoamericanos (como Venezuela, Colombia o Méxicu) el nome de xamón fai referencia solamente al jamón York.

Historia

[editar | editar la fonte]

Les primeres noticies del xamón son del Imperiu romanu anque los primeros gochos (Sus scrofa domestica) apaecieron a entamos del Neolíticu. En Tarraco atopóse un xamón fosilizáu de casi dos mil años. Les races actuales de gochu ibéricu son el productu de llargos procesos de seleición y adautación a les condiciones ambientales locales; anque tampoco se debe refugar el papel xugáu pola hibridación con xabalinos.

Per países

[editar | editar la fonte]

España

[editar | editar la fonte]
Xamón ibéricu d'abiyota.
Artículos principales: Xamón d'España y xamón serranu

Esti productu tradicionalmente ye bien consumíu n'España, polo que son distintes les ellaboraciones y denominaciones que d'él esisten. A les traces pueden estremase dos tipos de xamones según la raza del gochu del que procede, sía gochu ibéricu ("xamón ibéricu") o dalguna variedá de gochu blancu ("xamón" o "xamón serranu").

El xamón ibéricu procede del gochu de raza ibérica. Les principales carauterístiques que lo estremen na so calidá deriven de la pureza de la raza de los animales, de la cría en réxime estensivu de llibertá del gochu ibéricu en deveses arbolaes onde puedan movese, de l'alimentación y del sanamientu del xamón, que suel estendese ente los 8 a 36 meses. El xamón ibéricu estremar del restu pola so testura, arume y sabor singular y estremable anque'l sabor varia según el grau d'abiyota que comiera'l gochu, y del exerciciu que fixera.

Clasifícase xeneralmente según la cantidá d'abiyota que consumiera antes del sacrificiu. La clasificación oficial dexada pa los xamones ibéricos arrexuntar en:[2] Xamón Ibéricu de Cebu, Xamón Ibéricu de Cebu Campu, Xamón Ibéricu de Recebo y Xamón Ibéricu d'Abiyota.[3]

Delles rexones con tradición d'ellaboración de xamones crearon, xunto col Ministeriu de Mediu Ambiente y Mediu Rural y Marín, les Denominaciones d'Orixe, qu'esixen y controlen que los xamones ibéricos cumplan unes determinaes carauterístiques pa poder llevar el so sellu calidable. Les denominaciones d'orixe reconocíes del gochu ibéricu son: Xamón Ibéricu D. O. Xamón de Guijuelo, Xamón Ibéricu D. O. Xamón d'Huelva, Xamón Ibéricu D. O. P. Los Pedroches y Xamón Ibéricu D.O. Devesa d'Estremadura.[4] Les denominaciones d'orixe tán protexíes llegalmente pol Reglamentu Européu (CE) nᵘ1151/2012 del Conseyu de la Unión Europea. Amás d'ello esisten distintes denominaciones comerciales conocíes pol consumidor español, pero frecuentemente confundíes pola so ambigüedá, como seríen les de "Xamón de Pata Negra", "Xamón de Jabugo" o "Xamón 5J" o "Valderado" o "Monte Regio" o "Joselito", estos cuatro últimes son marques de reconocíu prestíu n'España. Pa valorar la so calidá namái esiste la clasificación oficial, qu'amás tien de quedar afigurada na etiqueta identificativa de la pieza (estolaxe). Tocantes a la clasificación, reglamentación y aplicación de la norma en rellación al Xamón Ibéricu puede consultase el Real Decreto 1083/2001 y cambeos posteriores.

El xamón serranu o xamón blancu vien de dalguna variedá de raza de gochu blancu, y el xamón estrémase fácilmente pol color de la piel del pernil. Denominar serranu cuando se cura en clima de sierra, fríu y secu. Anguaño ta reguláu pol Reglamentu comuñal 2082/92, nel que se definen les carauterístiques del procesu y del productu termináu. Esti xamón estrema tres calidad según el so sanamientu: jamón bodega, xamón reserva y xamón gran reserva. Hai d'Almería, Granada, de Salamanca, d'Ávila, y d'otres munches rexones. Ente elles cabo destacar distintes Denominaciones d'orixe como'l Xamón de Teruel,[5] el Xamón de Trevélez[6] amás d'otres producciones ensin denominación pero con tradición jamonera como'l Xamón de chatu murcianu o'l Xamón de gochu Duroc.

En tola zona noroeste d'España los xamones tamién se curen tradicionalmente afumaos.[7] L'afumáu ye un recursu que s'emplega en climes húmedos, onde nun se puede ensugar un xamón (o cualesquier otru embutíu) solamente al aire. Tamién na parte ensuga de Castiella, cuando un iviernu resulta húmedu les producciones familiares de chacina afúmense.

Italia

[editar | editar la fonte]
Artículu principal: Prosciutto
Rebanadas de Xamón de Parma.

El términu «prosciutto» referir a una corte de la carne del gochu correspondiente al miembru posterior. Anque n'ocasiones puede ser cocináu o ser sirvíu frescu. El prosciutto italianu tien múltiples variedaes como pueden ser el prosciutto di Parma, prosciutto di San Daniele, prosciutto Sardu, prosciutto di Carpegna, prosciutto di Modena, prosciutto toscanu, prosciutto veneto Berico-Euganeo, Valle d'Aosta Jambon de Bosses, prosciutto di Norcia, prosciutto cotto...)

Portugal

[editar | editar la fonte]
Xamón de Chaves.
  • Xamones de Chaves y de Lamego. Son xamones de pata blanca. Bien conocíos y de muncha tradición na pequeña industria llocal. Col sofitu de los conceyos empezó a llanzar y a distribuyir estos productos por cadenes de restauración y fora de Trás-os-Montes y de la rexón de Douro, nel norte de Portugal; d'alimentación natural, la so producción ye controlada pa llograr mayor calidá. El so periodu de sanamientu natural, maduración y avieyamientu ye de 18 a 24 meses.
  • Xamón ibéricu alentejano. Del Alentejo, en Portugal. Xamón de pata negra; de pesu inferior al xamón ibéricu, nun foi sinón hasta feches bien recién cuando la industria llocal empezó a llanzar y distribuyir esti productu fuera del ámbitu llocal y familiar.
  • Xamón ibéricu puru DOP Ribayos en Portugal. Ye un xamón ibéricu de la zona del Alentejo, con Denominación d'Orixe Protexida pola Unión Europea. Ye consideráu como'l meyor xamón que se produz en Portugal, sobremanera pola pureza de la raza del "gochu alentejano", considerada anguaño una de les races más pures d'Ibéricu de la Península Ibérica, y la so alimentación nos sos pocu esplotaes deveses alentejanas.

Xamón curáu n'otres partes del mundu

[editar | editar la fonte]
Xamón de la Selva Negra, Schwarzwälder Speck, xunto con una rebanada de pan.
  • Alemaña: Xamón de la Selva Negra
  • China: Xamón de Jinhua
  • Croacia: Xamón Dálmata
  • Francia: Xamón de Bayona
  • Hungría: Xamón mangalica. El xamón mangalica consíguese, como'l so nome indica, de la raza mangalica que ye una raza autóctona roumana que tien los sos oríxenes nes cruces de la primitiva raza del tueru mediterraneu, Sumadia (tueru al que tamién pertenez el gochu ibéricu) coles races Szalontai y Bakonyi (típiques races semisalvajes de los Cárpatos).El xamón Mangalica llogróse dempués de cruzamientu gochu gochos domésticos y de gochos sumadia grande, de pelo llargu y rizáu (Principáu de Serbia) nel territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Arad - Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldu II d'Austria. Pa consiguir una mayor proporción de grasa infiltrada realícense cruces cola raza Duroc llogrando mayor prolifidad, rendimientu y xamones más grandes. Les sos carauterístiques xenétiques (bien grasu) y l'alimentación totalmente natural sirven de base pa la realización de xamones y llombos curaos. La raza mangalica tuvo en peligru d'estinción mientres munchos años pero en 1990, una empresa española (Xamones Segovia) llogró axuntar 90 femes reproductores gracies a anuncios na prensa húngara. Dende esi añu a l'actualidá garantizóse la sobrevivencia de la raza hasta'l puntu de poder comercializalo, salvu nel casu del mangalica negru que yá taba escastáu.
  • República Checa: Xamón de Praga
  • Rumanía: mangalica- el territoriu del Imperiu de los Habsburgu a finales del sieglu XVIII, la primer mención de que sía na finca de Chisineu-Cris (güei en Arad-Roumania) al Archiduque Joseph Anton, el séptimu fíu del emperador Leopoldu II d'Austria.es una raza especializada pa la producción de grasa y tien cinco variedaes: roxa, colorada, palombu de banduyu negru y Barisal. Transilvania crezse más de 160 años, y por otros autores sobre. 200 años (dende 1803). Crez en pequeñes bandaes nos llares, pero tamién nel estáu nes rexones occidental y central y menor nel sur.MANGALICA - "gochu-salmón" o "aceite d'oliva con cuatro pates".Mangalitsa gochu, una raza vegada estendida en Transilvania,Ente que los rumanos abandonaron la carrera dempués de 1989, los húngaros sentida'l so potencial y agora tán ente los mayores esportadores del mundu del xamón MANGALICA a precios más de 80 euros per kilogramu. Los llabradores rumanos agora van tratar de recuperar el tiempu perdíu y revitalizar esta raza MANGALICA con Asociación de Criadores de Gochu Mangalica.Los rumanos son arguyosos de qu'esta raza nació tierres de Roumania y trata de rellanzar les marques de salami y xamón nesta carrera mangalica.

Otros productos del gochu

[editar | editar la fonte]

Ver tamién

[editar | editar la fonte]

Referencies

[editar | editar la fonte]
  1. ↑ Esti términu apaez nel Diccionariu de l'Academia de la Llingua Asturiana. Ver: Xamón
  2. ↑ «Norma calidable de los Productos del Ibéricu». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-11-27.
  3. ↑ Campaña informativa sobre los Productos del Ibéricu del [Ministeriu d'Agricultura d'España
  4. ↑ «Normes reguladores del xamón "D.O. Devesa d'Estremadura"». Archiváu dende l'orixinal, el 2010-05-06.
  5. ↑ «Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Teruel"». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-06-12.
  6. ↑ «Normes Reguladores del xamón "D.O. Xamón de Trévelez"». Archiváu dende l'orixinal, el 2008-12-14.
  7. ↑ Augusto Jurado. El gochu y los sos chacinas: voces, refranes, lliteratura. 2008.

Enllaces esternos

[editar | editar la fonte]
Artículu de traducción automática a partir de "Jamón" que necesita revisión. Quita l'avisu cuando tea correxíu.
Sacáu de «https://ast.wikipedia.org/w/index.php?title=Xamón&oldid=4234526»