Tataramon na Pangasinense
Pangasinan | |
---|---|
Pangasinense | |
Subong sa | Filipinas |
Rehiyon | Rehiyong Iluko asin Katahawan na Luzon |
Subong | Mga Pangasinan |
Subong na mga parataram | (1.2 milyon pigbanggit 1990 sensus)[1] Ika-9 na pigtataram na katutubong tataramon sa Filipinas |
Austronesyo
| |
Latin; Historikal na Baybayin | |
Opisyal na kamugtakan | |
Opisyal na tataramon sa | Rehiyunal na Tataramon sa Pilipinas |
Sa regulasyon kan | Komisyon sa Wikang Filipino |
Mga kodigo nin tataramon | |
ISO 639-2 | pag |
ISO 639-3 | pag |
Linguaspero | 31-CGA-f |
Mga lugar kun saen pigtataram an Pangasinan segun sa Ethnologue | |
An Pangasinense kabali sa sanga kan mga tataramon na Malayo-Polinesyo kan pamilya nin mga tataramon na Austronesyo. Pigtataram an tataramon na Pangasinense kan sobra sa 2 milyon katawo sa provincia nin Pangasinan, sa iba pang mga komunidad nin Pangasinan sa Filipinas asin significanteng bilang nin imigranteng Pangasinan sa Estados Unidos. Ini an pangenot na tataramon sa provincia nin Pangasinan na namómogták sa sulnopan-sentral na parte kan isla nin Luzon sa may Golpo kan Lingayen. Ini an pinakapigtataram kan kadaklan sa centro kan Pangasinan.
Klasipikasyon
[baguhon | baguhon an source]Kaiba an tataramon na Pangasinan sa sanga kan mga tataramon na Malayo-Polinesyo kan pamilya nin mga tataramon na Austronesyo. [2][3] An Pangasinan pareho man sa ibang hararanai na magkakaugnay na mga tataramon kan Filipinas, Indones sa Indonesya, Malayo sa Malaysia, Hawayano sa Hawaii asin Malagasy sa Madagaskar.[4] Haranihon nin maray na kaugnay an tataramon na Pangasinan sa tataramon na Ibaloi na pigtataram sa kataid kaining provincia kan Benguet, mahihiling sa Norte kan Pangasinan. Pigklasipikado an Pangasinan sa irarom kan grupo nin Pangasiniko kan mga tataramon.[5]
An iba pang mga tataramon n Pangasiniko, iyo an minasunod:
Primarya man na pigtataram an Pangasinan sa mga provincia kan Pangasinan, Tarlac, La Union, asin Benguet, dangan sa mga pirang lugar na kataid kaining mga provincia kan Zambales, Nueva Ecija, Aurora, asin Nueva Vizcaya.
Ponolohiya
[baguhon | baguhon an source]Mga Patanog
[baguhon | baguhon an source]Inutan | Sentral | Hurihan | |
---|---|---|---|
Sarado | i | u | |
Tahaw | ə | ||
Buka-tahaw | ɛ | ɔ | |
Buká | a |
Mga katanog
[baguhon | baguhon an source]Bilabiyal | Dental / Albeolaryo |
Palatal | Belaryo | Glotal | ||
---|---|---|---|---|---|---|
Nasal | m | n | ŋ | |||
Pundó | mayong boses | p | t | tʃ | k | ʔ |
pigboses | b | d | dʒ | ɡ | ||
Prikatibo | s | ʃ | ||||
Flap | ɾ | |||||
Approximant | l | j | w |
Balanghayan
[baguhon | baguhon an source]Estruktura kan Pangungusap
[baguhon | baguhon an source]Arog kan ibang mga tataramon na Malayo-Polinesyo, an Pangasinan igwang berba–subhetibo–obhetibo orden kan taramon. An Pangasinan sarong agglutinatibong tataramon.
Mga Pananglî
[baguhon | baguhon an source]Personal
[baguhon | baguhon an source]Absolutibong Independente | Absolutibong Enklitiko | Ergatibo | Oblique | |
---|---|---|---|---|
1st singular nin tawo | siák | ak | -k(o) | ed siak |
1st duwal nin tawo | sikatá | ita, ta | -ta | ed sikata |
2nd singular nin tawo | siká | ka | -m(o) | ed sika |
3rd singular nin tawo | sikató | -, -a | to | ed sikato |
1st inklusibong pangabusan nin tawo | sikatayó | itayo, tayo | -tayo | ed sikatayo |
1st eksklusibong pangabusan nin tawo | sikamí | kamí | mi | ed sikami |
2nd pangabusan nin tawo | sikayó | kayó | yo | ed sikayo |
3rd pangabusan nin tawo | sikara | ira, ra | da | ed sikara |
Mga Numero
[baguhon | baguhon an source]An Listahan kan mga puon saró hangan sampuló English, Tagalog, Pangasinan asin Bikol Sentral
Ingles | Tagalog | Pangasinan | Bikol Sentral |
---|---|---|---|
one | isa | sakey | saró |
two | dalawa | duara, dua | duwá |
three | tatlo | talora, talo | toló |
four | apat | apatira, apat | apát |
five | lima | limara, lima | limá |
six | anim | anemira, anem | anóm |
seven | pito | pitora, pito | pitó |
eight | walo | walora, walo | waló |
nine | siyam | siamira, siam | siyám |
ten | sampu | samplora, samplo | sampuló |
Mga Kardinal na Numero:
Pangasinan | Ingles | Bikol Sentral |
---|---|---|
isa, sakey, san- | one | saró |
dua, dua'ra (dua ira) | two | duwá |
talo, -tlo, talo'ra (talo ira) | three | toló, tulo |
apat, -pat, apatira (apat ira) | four | apát |
lima, lima'ra (lima ira) | five | lima |
anem, -nem, anemira (anem ira) | six | anóm |
pito, pito'ra (pito ira) | seven | pitó |
walo, walo'ra (walo ira) | eight | waló |
siam, siamira (siam ira) | nine | siyám |
polo, samplo (isa'n polo), samplo'ra (isa'n polo ira) | tens, ten | sampuló |
lasus, sanlasus (isa'n lasus) | hundreds, one hundred | gatos, saróng gatos, sangatos |
libo, sakey libo | thousands, one thousand | ribó, saróng ribó, sanribó |
laksa, sanlaksa (isa'n laksa), sakey a laksa | ten thousands, ten thousand | sampulong ribó |
Alpabeto
[baguhon | baguhon an source]An Modernong Pangasinan igwa 27 nin mga letra, na an 26 na mga letra kaini nakaiba sa basic Latin alphabet asin an Pangasinan na diptongong ng:
Majuscule Forms (also called uppercase or capital letters) | ||||||||||||||||||||||||||
A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | NG | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
Minuscule Forms (also called lowercase or small letters) | ||||||||||||||||||||||||||
a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m | n | ng | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
Mga Toltolan
[baguhon | baguhon an source]- ↑ Philippine Census, 2000. Table 11. Household Population by Ethnicity, Sex and Region: 2000
- ↑ Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. "Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition".
- ↑ Fox, James J. (August 19–20, 2004). "Current Developments in Comparative Austronesian Studies" (PDF). Archived from the original (PDF) on 2008-10-03. Retrieved 2018-05-15.
- ↑ Greenhill, S. J., Blust. R, & Gray, R.D. (2003-2008). "The Austronesian Basic Vocabulary Database".
- ↑ Ronald S. Himes (1998). "The Southern Cordilleran Group of Philippine Languages". Oceanic Linguistics 37. 120-177.
External links
[baguhon | baguhon an source]An edisyon nin Pangasinan kan Wikipedya, an talingkas na Ensiklopedya |
An Wikivoyage igwang a phrasebook para sa Pangasinan. |
- Pangasinan as a dying language Archived 2019-04-03 at the Wayback Machine.
- Bansa Pangasinan-English Dictionary Archived 2017-12-15 at the Wayback Machine.
- Pangasinan Wiktionary
- Austronesian Basic Vocabulary Database
- Sunday Punch
- Sun Star Pangasinan
- Pangasinan Star
- Pangasinan: Preservation and Revitalization of the Pangasinan Language and Literature Archived 2019-10-08 at the Wayback Machine.
- Globalization killing Pangasinan language
- Pangasinan language is alive and kicking (Philippine Daily Inquirer, June 8, 2007)
- Dying languages Archived 2009-03-02 at the Wayback Machine.
- Pangasinan-Spanish Dictionary, by Lorenzo Fernandez Cosgata, published in 1865.