Пётр Аляксеевіч Крапоткін: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
др робат дадаў: vi:Pyotr Kropotkin |
→Анархізм і дзяржава: афармленне |
||
| (Не паказана 24 прамежкавыя версіі 13 удзельнікаў) | |||
Радок 2:
| Імя = Пётр Аляксеевіч Крапоткін
| Арыгінал імя =
| Фота =
| Шырыня = 200px
| Подпіс = Пётр Крапоткін, фатаграфія [[Надар]]а
| Грамадзянства =
| Навуковая сфера = Анархізм, геамарфалогія, геалогія
| Месца працы =
| Альма-матэр =
| Навуковы кіраўнік =
| Знакамітыя вучні =
Радок 19 ⟶ 15:
| Сайт =
}}
{{цёзкі2|Крапоткін}}
Князь '''Пётр Аляксеевіч Крапоткін''' ({{lang-ru|Пётр Алеексеевич Кропоткин}}; 27 лістапада ([[9 снежня]]) [[1842]], {{МН|Масква||}} — {{ДС|8|2|1921}}, {{МС|Дзмітраў||}}) — рускі [[рэвалюцыянер]], тэарэтык [[анархізм]]у, [[географ]], [[гісторык]], [[літаратар]].
== Біяграфія ==
Нарадзіўся 27 лістапада ([[9 снежня]]) [[1842]]. Яго бацька, генерал князь Аляксей Пятровіч Крапоткін (1805—1871), паходзіў, з малодшай галіны князёў Смаленска, з’яўляўся багатым памешчыкам. Яго маці, Кацярына Мікалаеўна, дачка генерала Мікалая Сямёнавіч Сулімы (1777—1840), героя [[Напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]].
Сярэднюю адукацыю атрымаў у 1-й Маскоўскай гімназіі, скончыў з адзнакай Пажаскі корпус (1862 год), быў пазначаны ў афіцэры. Пасля заканчэння Пажаскага корпуса, добраахвотна выбраў вайсковую службу ў Сібіры ў казачых частках. [[8 кастрычніка]] [[1862]] года 19-гадовы Пётр быў прызначаны ў [[Чыта|Чыту]] ў чыне есаула чыноўнікам па асобых даручэннях пры выконваючым абавязкі губернатара Забайкальскай вобласці [[генерал-маёр]]ы Баляславе Казіміравічы Кукелі.
Удзельнічаў у камісіях — па падрыхтоўцы праекта рэформ турмаў і сістэм ссылкі, а таксама над складаннем праекта гарадскога самакіравання, аднак неўзабаве быў расчараваны існуючым кіраўніцкім апаратам і страціў цікавасць да ідэі рэфармісцкага пераўтварэння.
=== Арышт ===
[[21 сакавіка]] [[1874]] года 31-гадовы Пётр Крапоткін зрабіў сенсацыйны даклад у Геаграфічным таварыстве аб існаванні ў недалёкім мінулым [[Ледавіковы перыяд|ледавіковай эпохі]]. На наступны дзень ён быў арыштаваны за прыналежнасць да таемнага рэвалюцыйнага гуртка і заключаны ў [[Петрапаўлаўская крэпасць|Петрапаўлаўскую крэпасць]].
Значнасць зробленага вучоным у навуцы была настолькі вялікая, што яму, па асабістым распараджэнні [[Аляксандр II (імператар расійскі)|Аляксандра II]], былі прадастаўлены пяро, папера і магчымасць працаваць у турме, дзе ім была напісана праца «Даследаванні аб ледавіковым перыядзе», якая абгрунтоўвае ледавіковую тэорыю — адну з найважнейшых у навуках аб Зямлі.
[[30 ліпеня]] [[1876]] Крапоткін здзейсніў уцёкі з арыштанцкага аддзялення.
=== Эміграцыя (1876-1917) ===
Неўзабаве Крапоткін пакінуў Расійскую імперыю, прабраўшыся праз Фінляндыю, Швецыю і Нарвегію, з Хрысціяніі адплыў у [[Кінгстан-апан-Хал|Гуль (Англія)]]. Пакідаючы Расію, Крапоткін спадзяваўся праз некалькі месяцаў, калі актыўныя пошукі будуць спыненыя, вярнуцца пад іншым імем. Спачатку ён прыбыў у [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]], дзе знаходзіўся нядоўга. Рэвалюцыйныя інтарэсы клікалі яго ў [[Швейцарыя|Швейцарыю]], і, як толькі гэта стала магчымым (у студзені [[1877]]), ён выехаў з [[Лондан]]а.
[[18 сакавіка]] [[1877]] года, у шостую гадавіну [[Парыжская камуна|Парыжскай камуны]], разам з іншымі членамі Юрскага федэрацыі прыняў удзел у дэманстрацыі, якая адбылася ў [[Берн]]е.
У [[1881]] годзе швейцарскі ўрад, па прапанове ўрада [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]], прадпісаў Крапоткіну, як небяспечнаму рэвалюцыянеру, пакінуць межы краіны. Крапоткін пераехаў у [[Францыя|Францыю]].
[[22 снежня]] [[1882]] года Крапоткін разам з ліёнскімі анархістамі быў арыштаваны французскай паліцыяй па абвінавачванню ў арганізацыі выбухаў у [[Ліён]]е. У студзені [[1883]] у [[Ліён]]е адбыўся суд; пад ціскам урада [[Расійская імперыя|Расійскай імперыі]] Пётр Аляксеевіч быў асуджаны да пяці год турэмнага зняволення па абвінавачванні «за прыналежнасць да Інтэрнацыяналу», якога да таго часу ўжо не існавала. У сярэдзіне студзеня [[1886]] года, дзякуючы пратэстам левых дэпутатаў і цэлага шэрагу грамадскіх дзеячаў, Крапоткін атрымаў свабоду. Увесну [[1886]] ён разам з сям'ёй перасяліўся ў [[Вялікабрытанія|Вялікабрытанію]], дзе пражываў да [[1917]] года.
=== Вяртанне ў Расію ===
У чэрвені [[1917]] года, пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]], 74-гадовы Пётр Аляксеевіч Крапоткін вярнуўся ў Расію.
[[30 мая]] [[1917]] года ў 2 гадзіны 30 хвілін Крапоткін прыбыў на Фінляндскі вакзал у [[Санкт-Пецярбург|Петраград]]. У зале яго чакалі ваенны міністр [[Аляксандр Фёдаравіч Керанскі|Аляксандр Керанскі]] і стары сябар Мікалай Чайкоўскі, які стаў пасля [[Лютаўская рэвалюцыя|Лютаўскай рэвалюцыі]] дэпутатам Петраградскага савета рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Друк шырока адзначыла прыезд старога эмігранта. З нагоды вяртання Крапоткін атрымліваў віншаванні як ад прыватных асоб, так і ад грамадскіх і дзяржаўных арганізацый.
У пачатку [[1921]] года Крапоткін цяжка захварэў на [[Пнеўманія|запаленне лёгкіх]]. Пётр Аляксеевіч Крапоткін памёр у ноч на [[8 лютага]] [[1921]] года ва ўзросце 78 гадоў.
== Анархізм і дзяржава ==
На думку Крапоткіна, анархізм адбываецца з таго ж рэвалюцыйнага пратэсту, таго ж людскога незадавальнення, што і [[сацыялізм]]; і вынікам рэвалюцыі ён бачыць усталяванне «бездзяржаўнага камунізму», новы грамадскі лад бачыўся яму як вольны Федэратыўны саюз самакіравальных адзінак (суполак, тэрыторый, гарадоў), заснаваны на прынцыпе добраахвотнасці і «безначалья». Меркавалася калектыўнае вядзенне вытворчасці, калектыўнае размеркаванне рэсурсаў і наогул калектыўнасць за ўсё, што ставіцца да [[эканоміка|эканомікі]], да [[сфера паслуг|сферы паслуг]], да чалавечых узаемаадносін. Калектыў прадстаўляў бы сабой таварыства зацікаўленых у сваёй дзейнасці людзей, якія разумелі б, навошта і для каго яны ўсё гэта робяць, чаго было б дастаткова для іх добраахвотнай дзейнасці.
Будучы дапытлівым навукоўцам, таленавітым гісторыкам, высокаадукаваным чалавекам, Крапоткін спрабаваў падвесці пад [[анархізм]] якую-небудзь навуковую аснову і аргументавана паказаць яго неабходнасць, для яго [[анархізм]] уяўляўся філасофіяй [[Грамадства|чалавечага грамадства]]. Метад пазнання Крапоткіна заснаваны на адзіным для ўсіх законе, законе салідарнасці і ўзаемнай дапамогі і падтрымкі. Ён імкнуўся даказаць, што дарвінаўскае палажэнне аб барацьбе за існаванне варта разумець як барацьбу паміж відамі і ўзаемадапамога ўнутры відаў. Узаемная дапамога і салідарнасць - рухавікі прагрэсу.
На думку Крапоткіна, зусім недапушчальна атаясамліваць [[урад]] і [[дзяржава|дзяржаву]], бо апошняе ўключае ў сябе не толькі існаванне ўлады над пэўнай часткай грамадства, але і засяроджванне кіравання, грамадскага жыцця ў адным цэнтры. Наяўнасць [[дзяржава|дзяржавы]], апроч усяго іншага, прадугледжвае ўзнікненне новых адносін як паміж рознымі групамі [[насельніцтва]], так і паміж асобнымі членамі [[грамадства]].
Дзеля абгрунтавання гэтага ён адзначае, што ў XII-XVI стагоддзях [[Еўропа]] была пакрыта мноствам багатых [[горад|гарадоў]], іх рамеснікі, навукоўцы, архітэктары выраблялі цуды мастацтва, адкрывалі многае ў розных галінах ведаў, іх універсітэты закладвалі аснову навукі, караваны, перасякаючы акіяны, не толькі папаўнялі казну, але і ўскладалі новыя веды на алтар [[геаграфія|геаграфіі]]. Сучаснае ж мастацтва, на думку Крапоткіна, пераўзыходзіць сярэдневяковае толькі ў хуткасці, у дынаміцы свайго развіцця, а зусім не ў якасці.
{{зноскі}}
{{Продкі}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{DEFAULTSORT:Крапоткін Пётр Аляксеевіч}}
[[Катэгорыя:Выпускнікі Першай Маскоўскай гімназіі]]
[[Катэгорыя:Выпускнікі
[[Катэгорыя:Анархісты]]
[[Катэгорыя:Ваенныя Расійскай імперыі]]
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:Публіцысты Расіі]]
[[Катэгорыя:Рэвалюцыянеры Расіі]]
[[Катэгорыя:Рэвалюцыянеры Францыі]]
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:Эвалюцыяністы]]
[[Катэгорыя:Сацыялісты]]
[[Катэгорыя:Зняволеныя Петрапаўлаўскай крэпасці]]
[[Катэгорыя:
[[Катэгорыя:Анархісты Расіі]]
[[Катэгорыя:Анархісты Францыі]]
[[Катэгорыя:Анарха-камуністы]]
[[Катэгорыя:Мемуарысты]]
| |||