Астрахань: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

[дагледжаная версія]

← Папярэдняя праўка

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Версія ад 11:30, 17 красавіка 2017 правіць AlexTref871 (размовы \| уклад) 166 правак Няма тлумачэння праўкі ← Папярэдняя праўка		Актуальная версія на 06:34, 10 жніўня 2023 правіць адкат VladimirZhV (размовы \| уклад) Аўтадаглядчыкі, Даглядчыкі 80 552 праўкі →‎Прамысловасць
(Не паказана 15 прамежкавых версій 9 удзельнікаў)
Радок 63: \|add3 = }} '''Астрахань''' ({{lang-ru\|Астрахань}}), — горад (з [[1717]] года) у [[Расія\|Расіі]], адміністрацыйны цэнтр [[Астраханская вобласць\|Астраханскай вобласці]]. Насельніцтва 501,3 тыс. чалавек ([[2006]]). Заснаваны ў [[1558]] годзе. Горад размешчаны на 11 астравах [[Прыкаспійская нізіна\|Прыкаспійскай нізіны]], у верхняй частцы дэльты [[Волга\|Волгі]] за 1534 км на паўднёвы ўсход ад [[Масква\|Масквы]]. На левым беразе Волгі размешчаная асноўная частка горада, на правым беразе пражывае прыкладна 20 % жыхароў горада. Горад размешчаны на 11 астравах [[Прыкаспійская нізіна\|Прыкаспійскай нізіны]], у верхняй частцы дэльты [[Рака Волга\|Волгі]] ў 1534 км на паўднёвы ўсход ад [[Горад Масква\|Масквы]]. На левым беразе Волгі размешчаная асноўная частка горада, на правым беразе пражывае прыкладна 20 % жыхароў горада. == Гісторыя == Паводле меркаванняў шэрага гісторыкаў, ~~зблізку~~паблізу сучаснай Астрахані знаходзіўся [[Горад Іціль\|Іціль]], сталіца [[Хазарскі каганат\|Хазарскага каганата]] ў cярэдзіне VIII—X стагоддзяў. Аднак месцазнаходжанне горада ідэнтыфікаваць не атрымалася, таму гісторыя Астрахані пачынаецца з татарскага паселішча XIII стагоддзя. ~~Першае~~Першую ~~пэўнае~~згадку ~~згадванне~~пра ~~аб Астрахані~~Астрахань, тады Хаджы-~~Тархане~~Тархан, пакінуў у [[1333]] арабскі падарожнік [[Ібн Батута]]. Хаджы-Тархан з'яўляўся восеньскай рэзідэнцыяй ханаў [[Залатая Арда\|Залатой Арды]], горад лічыўся буйным гандлёвым цэнтрам на шляху з Персіі і Індыі ў рускія княствы і Еўропу. У [[1395]] па землях Залатой Арды пракаціліся орды [[Тамерлан]]а, Хаджы-Тархан быў разрабаваны і прыйшоў у заняпад. З [[1456]] Астрахань стала сталіцай [[Астраханскае ханства\|Астраханскага ханства]], вельмі слабой дзяржавы з пераважна качавым татарскім насельніцтвам. [[Выява:Astrakhan Uspenskii sobor of kreml.jpg\|thumb\|250px\|left\|Храм Успення Прасвятой Багародзіцы ў Астраханскім Крамлі ([[1710]]).]] [[Выява:Panarama astrakhan 2009.jpg\|left\|thumb\|250px\|Панарама цэнтральнай часці Астрахані]] У [[1556]] [[Іван IV Грозны\|Іван Грозны]] далучыў [[Астраханскае ханства]] да Расіі, а ў [[1558]] горад быў перанесены ніжэй на іншы, левы бераг Волгі, у 12 км ад ранейшага месца, каб было лягчэй абараняцца ад суседзяў. Будаўніцтва крэпасці ў [[1558]] на новым месцы прынята лічыць датай заснавання Астрахані, адміністрацыйны статус [[горад]]а Астрахань атрымала пры [[Пётр I, (імператар расійскі)\|Пятры I]]. Насельніцтва Астрахані ў [[1599]] складала 5 тысяч чалавек, у асноўным гарнізон крэпасці. У [[1670]] жыхары Астрахані ўпусцілі ў горад [[Сцяпан Цімафеевіч Разін\|Сценьку Разіна]], арганізавалі народнае самакіраванне. Праз год царскі ваявода аблажыў крэпасць, астраханцы здалі апошнюю апору народнага паўстання праз два з паловай месяца. Эпідэмія чумы [[1692]] года ~~ўнесла~~забрала жыцці больш за 10 тысяч чалавек з 16 тысяч жыхароў горада. Каланізацыя края рускім насельніцтвам пачынаецца інтэнсіўна з [[XVIII]] стагоддзя. Указам [[Пётр I, (імператар расійскі)\|Пятра I]] ад 22 лістапада [[1717]] была створаная Астраханская губернія, па тэрыторыі супадаўшая прыкладна з цяперашняй Паволжскай федэральнай акругай. Астрахань атрымала статус губернскага горада (да таго афіцыйна лічылася крэпасцю). У наступныя гады тэрыторыя Астраханскай губерніі змянялася ўказамі ў адпаведнасці з унутраным развіццём Расійскай імперыі. Сучасныя межы Астраханская вобласць здабыла [[27 снежня]] [[1943]] года. Радок 85 ⟶ 83: Летам [[1942]] гітлераўскія войскі падыходзілі да Астрахані на 100—150 км. Суцэльнай лініі фронту не было, баявыя дзеянні вяліся маняўрова ў калмыцкім стэпе. Авіяцыя немцаў бамбавала рачныя суды на Волзе, некалькі бомб трапіла і на Астрахань. Астрахань падчас войнаў з'яўлялася важным перавалачным пунктам гаруча-змазвальных матэрыялаў з Каўказа ў бок цэнтральнай Расіі, у горадзе было сканцэнтравана шмат шпіталяў. Да [[1934]] Астрахань адміністрацыйна ўваходзіла ў склад Ніжняволжскага края з цэнтрам у горадзе [[~~Горад~~ Саратаў\|Саратаве]], з [[1934]] — Сталінградскага края, а затым Сталінградскай вобласці. З [[1943]] Астрахань — цэнтр Астраханскай вобласці. == Прамысловасць == Вядучае месца займае [[паліўна-энергетычны комплекс]], прадстаўлены ТАА «Газпром здабыча Астрахань» (дачэрняя кампанія «Газпрома»), які распрацоўвае Аксарайскае газакандэнсатнае радовішча. Здабыча [[Прыродны газ\|газу]] і ~~выманне~~ [[Сера\|серы]] з кандэнсату здзяйсняецца ў ~~стэпы~~[[стэп]]у недалёка ад Астрахані. «Газпром здабыча Астрахань» — манапаліст па вытворчасці серы (70 % расійскага рынку), буйнейшы расійскі экспарцёр серы на сусветным рынку (12 % сусветнага рынку), дае каля 24 % падатковых паступленняў у мясцовы бюджэт, вырабляе 60 % ад агульнага ~~аб'ёму~~аб’ёму прамысловай вытворчасці ў Астраханскай вобласці. У «Газпром здабыча Астрахань» занята каля 16 тысяч працаўнікоў.▼ У савецкі час былі развітыя прадпрыемствы рыбаперапрацоўчай прамысловасці, але ў сувязі са скарачэннем уловаў адбываецца скарачэнне вытворчасці. Затое нарошчваюць выпуск прадукцыі садавінагародніныя камбінаты. Прадпрыемствы [[Харчовая прамысловасць\|харчовай ~~індустрыі~~прамысловасці]] вырабляюць больш за 13 % ад агульнага ~~аб'ёму~~аб’ёму вытворчасці.▼ ▲Вядучае месца займае [[паліўна-энергетычны комплекс]], прадстаўлены ТАА «Газпром здабыча Астрахань» (дачэрняя кампанія «Газпрома»), які распрацоўвае Аксарайскае газакандэнсатнае радовішча. Здабыча газу і выманне серы з кандэнсату здзяйсняецца ў стэпы недалёка ад Астрахані. «Газпром здабыча Астрахань» — манапаліст па вытворчасці серы (70 % расійскага рынку), буйнейшы расійскі экспарцёр серы на сусветным рынку (12 % сусветнага рынку), дае каля 24 % падатковых паступленняў у мясцовы бюджэт, вырабляе 60 % ад агульнага аб'ёму прамысловай вытворчасці ў Астраханскай вобласці. У «Газпром здабыча Астрахань» занята каля 16 тысяч працаўнікоў. [[Машынабудаванне\|Машынабудаўнічы]] комплекс адлюстроўвае становішча Астрахані як партовага горада. З 14 [[Суднабудаванне\|суднабудаўнічых]] заводаў буйнейшымі ~~з'яўляюцца~~з’яўляюцца ААТ «Суднабудаўніча-суднарамонтны завод імя III Інтэрнацыяналу», ААТ Суднабудаўнічы завод «Чырвоныя Барыкады», ЗАТ «"Суднабудаўніча-суднарамонтны завод «Леніна», СП ААТ «Астраханскі карабель», ААТ «Астраханская суднабудаўнічая верф».▼ ▲У савецкі час былі развітыя прадпрыемствы рыбаперапрацоўчай прамысловасці, але ў сувязі са скарачэннем уловаў адбываецца скарачэнне вытворчасці. Затое нарошчваюць выпуск прадукцыі садавінагародніныя камбінаты. Прадпрыемствы харчовай індустрыі вырабляюць больш за 13 % ад агульнага аб'ёму вытворчасці. Прадпрыемствы [[Хімічная прамысловасць\|хімічнай прамысловасці]] прадстаўленыя ААТ «Астраханскае шкловалакно» і ААТ «Астраханскі завод гумовых тэхнічных вырабаў».▼ ▲Машынабудаўнічы комплекс адлюстроўвае становішча Астрахані як партовага горада. З 14 суднабудаўнічых заводаў буйнейшымі з'яўляюцца ААТ «Суднабудаўніча-суднарамонтны завод імя III Інтэрнацыяналу», ААТ Суднабудаўнічы завод «Чырвоныя Барыкады», ЗАТ «Суднабудаўніча-суднарамонтны завод «Леніна», СП ААТ «Астраханскі карабель», ААТ «Астраханская суднабудаўнічая верф». Асноўным вытворцам электраэнергіі ў рэгіёне ~~з'яўляюцца~~з’яўляюцца філіял «Астраханскае генераванне» [[Паўднёвая генеруючая кампанія\|ААТ «Паўднёвая генеруючая кампанія — ТГК-8»]] (яго доля ў электраэнергетыцы складае каля 80 %), а таксама ААТ ЦЭЦ «Паўночная». Запатрабаванне Астраханскай вобласці ў электраэнергіі за рахунак уласнай вытворчасці забяспечваецца на 86 %.▼ ▲Прадпрыемствы хімічнай прамысловасці прадстаўленыя ААТ «Астраханскае шкловалакно» і ААТ «Астраханскі завод гумовых тэхнічных вырабаў». ▲Асноўным вытворцам электраэнергіі ў рэгіёне з'яўляюцца філіял «Астраханскае генераванне» [[Паўднёвая генеруючая кампанія\|ААТ «Паўднёвая генеруючая кампанія — ТГК-8»]] (яго доля ў электраэнергетыцы складае каля 80 %), а таксама ААТ ЦЭЦ «Паўночная». Запатрабаванне Астраханскай вобласці ў электраэнергіі за рахунак уласнай вытворчасці забяспечваецца на 86 %. У Астрахані знаходзіцца [[Астраханскі цеплавозарамонтны завод]] (Астраханскі ТРЗ), які вырабляе рамонт [[цеплавоз]]аў серыі [[Цеплавоз ТЭМ2\|ТЭМ2]] для патрэб [[Чыгунка\|чыгунак]]. == Адукацыя і культура == * [[Астраханскі дзяржаўны ўніверсітэт]] * [[Астраханскі дзяржаўны медыцынскі ўніверсітэт]] == Вядомыя асобы == * [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў]] (1872—1927) — рускі [[мастак]].▼ * [[Георгій Аляксандравіч Суджаеў]] (1919—2004) — вучоны-[[эпідэміёлаг]], [[доктар медыцынскіх навук]]<ref name="ЭПБ5">{{Крыніцы/ЭПБ\|5}}</ref>. ▲* [[Барыс Міхайлавіч Кустодзіеў]] * [[Яўген Аляксандравіч Якаўлеў]] (нар. 1949) — беларускі архітэктар. * [[Павел Башкін]] (нар. 1978) — рускі гандбаліст {{зноскі}} == Спасылкі == {{Commons\|Category:}} * [http://www.love-astrakhan~~.narod~~.ru Фотаздымкі Астрахані, гісторыя, славутасці] * [http://astrakhan.space Астраханскі вікіпраект] {{ref-ru}} * [http://astrakhan.space Астраханскі вікіпраект] {{Архівавана\|url=https://web.archive.org/web/20200406215347/http://astrakhan.space/ \|date=6 красавіка 2020 }} {{ref-ru}} ~~{{Commonscat\|Astrakhan}}~~ {{Гарады Астраханскай вобласці}} {{Бібліяінфармацыя}} [[Катэгорыя:Гарады Астраханскай вобласці]] [[Катэгорыя:~~Горад~~ Астрахань\| ]]