Познань

Познань
Герб	Сцяг
Краіна	Польшча
Ваяводства	Велікапольскае
Павет	Горад на правах павета
Каардынаты	52°24′30″ пн. ш. 16°56′01″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Jacek Jaśkowiak[d]
Першая згадка	10 стагоддзе
Ранейшыя назвы	Posen
Горад з	1253
Плошча	261,85 ± 0,01 км² (31 снежня 2010);
Водныя аб’екты	Варта
Насельніцтва	▲546 859 чал. (31 сакавіка 2021);
Часавы пояс	UTC+1, летам UTC+2
Тэлефонны код	61
Паштовыя індэксы	60-001
Аўтамабільны код	PO і PY
TERC	3064011
Афіцыйны сайт	poznan.pl (польск.) (англ.) (ням.) (укр.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

По́знань^[2]^[3] (польск.: Poznań, лац.: Posnania, ням.: Posen, пры нагодзе ўжываецца назва Стольнае Места Познань) — адзін з найстарэйшых і найбуйнейшых польскіх гарадоў, размешчаны над ракой Вартай; сталіца Вялікапольшчы i Велікапольскага ваяводства. Пяты па колькасці насельніцтва горад у Польшчы. Насельніцтва — 547 161 жыхароў (2014 год)^[4].

Геаграфія

Адлегласць па прамой паміж гарадамі Познань — Мінск 716 км, да Варшавы — 279 км^[5].

Даўжыня ў кіламетрах:
- найшырэйшая (NW — SE) — 26 км
- найменшая (NE — SE) — 10,6 км

Гістарычнае ядро Познані — т. зв. Тумскі востраў на правым беразе Варты.

Гісторыя

У VIII—IX ст. вакол гарадзішча склаўся горад. У X ст. Познань адна з галоўных рэзідэнцый польскіх князёў. З 968 года сядзіба першага польскага біскупства. У 1005 годзе тут падпісаны мірны дагавор паміж каралём Баляславам І Храбрым і архібіскупам магдэбургскім Тагіно. У 1253 годзе Познань атрымала магдэбургскае права. З сярэдзіны XIII ст. адміністрацыйна-палітычны цэнтр Велікапольшчы. У XV—XVI ст. адзін з буйных гандлёвых і культурных цэнтраў краіны (у XVI ст. каля 20 тыс. жыхароў). З сярэдзіны XVII ст. занепадала ў выніку войнаў (Паўночная вайна 1655—60, Паўночная вайна 1700—21) і эпідэмій (у пач. XVIII ст. — 12 тыс. жыхароў). У 1793 годзе адышла да Прусіі. З 1807 у складзе Варшаўскага герцагства, з 1815 — Пазнанскага вялікага княства. Тут адбылося антыпрускае Пазнанскае паўстанне (1848). Пасля 1-й сусв. вайны і Пазнанскага паўстання (1918—19) у складзе адноўленай Польскай дзяржавы. У 2-ю сусветную вайну захоплена германскімсі войскамі (1939). У 1945 годзе вызвалена Савецкай Арміяй. У 1956 годзе ў Познані адбыўся першы ў ПНР масавы рабочы пратэст.

Насельніцтва

Год	Колькасць
2010	551 627
2015	544 612

Год	Колькасць
2017	540 372	^[6]
2017	538 633

Год	Колькасць
2020	533 830
2021	546 859	^[1]

Эканоміка

Познань — дынамічны гаспадарчы, акадэмічны, навуковы і культурны цэнтр. Дзякуючы выбітным эканамічным вынікам, інтэнсіўнай эканомікай, і пастаянным Міжнародным Кірмашам у Познані горад гэты часта называюць гаспадарчай сталіцай Польшчы па інвестыцыйнай прывабнасці толькі нязначна саступаючы нашмат большай Варшаве. Познань таксама вялікі цэнтр прамысловасці.

У Познані дзейнічае дзевяць дзяржаўных і прыватных вышэйшых школ, дзе навучаюцца некалькі дзясяткаў тысяч студэнтаў. У горадзе таксама дзейнічаюць шматлікія даследніцкія ўстановы. Усё гэта робіць Познань адным з галоўных польскіх акадэмічных гарадоў.

Каля горада пралягае аўтастрада A2, міжнародны маршрут Берлін — Варшава — Мінск — Масква.

Развітая электрамашынная прамысловасць. Другі пасля Варшавы асяродак банкаў і найбуйнейшы ў краіне кірмашны цэнтр.

Узровень беспрацоўя, зарэгістраваны ў Вялікапольскім ваяводстве на канец снежня 2022 года, склаў 2,9 %, што на 0,3 % ніжэй ўзроўню 2021 года. Паказчык беспрацоўя як і раней самы нізкі ў Польшчы^[7]^[8].

Адукацыя

Дзяржаўныя вышэйшыя ўстановы:

Культура

У горадзе працуе Польскі тэатр.

З 2003 года дзейнічае Беларускі культурна-асветніцкі цэнтр у Познані. Арганізацыя гэтая аб’ядноўвае выхадцаў з Беларусі і прыхільнікаў беларушчыны. БКАЦ рэгулярна ладзіць культурніцкія мерапрыемствы на якіх прэзентуе беларускую спадчыну і сучасныя здабыткі беларускай культуры.

Славутасці

Касцёл св. Яна (каля 1200—1512)
Сабор (сярэдзіна XII — пач. XVI ст., на месцы касцёлаў X і XI ст., у інтэр’еры грабніцы і надмагіллі, у т.л. X ст.)
Касцёл Дзевы Марыі (XV ст.).
Стары горад (развіваўся з XIII ст.) з рэгулярнай планіроўкай.
Ратуша (XIII—XIV ст., перабудавана ў 1550—60 у стылі рэнесансу).
Жылыя дамы XVI—XIX ст., часта з галерэямі.

Казляняткі на пазнаньскай ратушы
Старамесце ўначы
Свята-Мікалаеўская царква

Гарады-пабрацімы

Асен, Нідэрланды
Брно, Чэхія (16 верасня 1966)^[9]^[10]^[…]
Гановер, Германія (1979)
Дзьёр, Венгрыя (23 студзеня 2008)^[11]^[12]
Кутаісі, Грузія (6 чэрвеня 2009)^[13]^[14]^[…]
Кіеў, Украіна (28 красавіка 2021)^[15]
Лескавац, Сербія
Наблус, Дзяржава Палесціна
Нотынгемшыр, Вялікабрытанія
Пасуэла-дэ-Аларкон^[d], Іспанія
Плоўдзіў, Балгарыя^[16]
Раанана^[d], Ізраіль
Рэн, Францыя (4 красавіка 1998)
Таліда, ЗША
Харкаў, Украіна (24 верасня 1998)^[17]^[18]^[…]
Шэньчжэнь, Кітай
Ювяскюля, Фінляндыя (30 чэрвеня 1979)^[19]^[20]
раён Гановер^[d], Германія

Вядомыя асобы

Надзея Аляксандраўна Юўчанка (нар. 1946) — беларускі музыказнавец.

Гл. таксама

Зноскі

↑ ^а ^б https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/023016264011-0969400?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 6 кастрычніка 2022.
↑ Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.
↑ Познань. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).
↑ Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Архівавана 26 снежня 2018.
↑ Адлегласці паміж гарадамі -
↑ http://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html Праверана 13 лістапада 2017.
↑ Serwis Pracy GoWork.pl. Aktualne oferty pracy w Poznaniu (нявызн.). GoWork.pl (22 снежня 2023).
↑ Статыстычнае бюро ў Познані. Зарэгістраванае беспрацоўе ў Вялікапольскім ваяводзтве ў 2022 годзе. (нявызн.). Статыстычнае бюро ў Познані (16 сакавіка 2023).
↑ https://www.poznan.pl/mim/main/brno-czechy,p,19,58.html
↑ https://www.brno.cz/w/poznan-polsko
↑ https://www.poznan.pl/mim/main/gy-r-wegry,p,19,9748.html
↑ http://onkormanyzat.gyor.hu/cikk/gyr_testvervarosi_kapcsolatai.html
↑ https://www.poznan.pl/mim/main/kutaisi-gruzja,p,19,15511.html
↑ https://www.poznan.pl/mim/publikacje/pages.html?co=list&id=19&ch=20&instance=1017&lang=pl
↑ https://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/
↑ https://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/
↑ https://www.poznan.pl/mim/main/charkow-ukraina,p,19,60.html
↑ https://infocity.kharkiv.ua/obshchestvo/goroda-pobratimy-harkova/
↑ https://www.poznan.pl/mim/main/jyv-skyl-finlandia,p,19,62.html
↑ https://www.jyvaskyla.fi/organisaatio/konsernihallinto/kansainvaliset-yhteydet/verkostot/jyvaskylan-ystavyyskunnat

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Познань

[_7f7def1a356b3a10-1] а ^б https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/023016264011-0969400?var-id=1639616&format=jsonapi Праверана 6 кастрычніка 2022.

[2] Напісанне ў адпаведнасці з ТКП 236-2010 (03150) «Спосабы і правілы перадачы геаграфічных назваў і тэрмінаў Рэспублікі Польшча на беларускую мову». Гл. польска-беларускую практычную транскрыпцыю.

[3] Познань. Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 12: Палікрат — Праметэй / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2001. — Т. 12. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0198-2 (т. 12).

[4] Główny Urząd Statystyczny. Baza Demografia. Ludność. Stan, ruch naturalny i wędrówki ludności w I kwartale 2014 r., stan na 31.03.2014. [1] Архівавана 26 снежня 2018.

[5] Адлегласці паміж гарадамі -

[_0bea677aa7f55724-6] ttps://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/ludnosc/ludnosc/powierzchnia-i-ludnosc-w-przekroju-terytorialnym-w-2017-r-,7,14.html Праверана 13 лістапада 2017.

[7] Serwis Pracy GoWork.pl. Aktualne oferty pracy w Poznaniu (нявызн.). GoWork.pl (22 снежня 2023).

[8] Статыстычнае бюро ў Познані. Зарэгістраванае беспрацоўе ў Вялікапольскім ваяводзтве ў 2022 годзе. (нявызн.). Статыстычнае бюро ў Познані (16 сакавіка 2023).

[_25b5bb1ad8552df8-9] ttps://www.poznan.pl/mim/main/brno-czechy,p,19,58.html

[_e1a3440ab58feaa8-10] ttps://www.brno.cz/w/poznan-polsko

[_a0e183529786f8d8-11] ttps://www.poznan.pl/mim/main/gy-r-wegry,p,19,9748.html

[_f87d4221dcb64d30-12] ttps://onkormanyzat.gyor.hu/cikk/gyr_testvervarosi_kapcsolatai.html

[_9dc04645f32f7b14-13] ttps://www.poznan.pl/mim/main/kutaisi-gruzja,p,19,15511.html

[_d748f455fad7a1b8-14] ttps://www.poznan.pl/mim/publikacje/pages.html?co=list&id=19&ch=20&instance=1017&lang=pl

[_6a5f78f1c1bffb28-15] ttps://kyivcity.gov.ua/kyiv_ta_miska_vlada/pro_kyiv/mista-pobratimi_z_yakimi_kiyevom_pidpisani_dokumenti_pro_poridnennya_druzhbu_spivrobitnitstvo_partnerstvo/

[_99445a859b1d2768-16] ttps://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/

[_90d6527645c27268-17] ttps://www.poznan.pl/mim/main/charkow-ukraina,p,19,60.html

[_3ce45bdd9562cd68-18] ttps://infocity.kharkiv.ua/obshchestvo/goroda-pobratimy-harkova/

[_407e24f0e53deea0-19] ttps://www.poznan.pl/mim/main/jyv-skyl-finlandia,p,19,62.html

[_29ac4d0852817d20-20] ttps://www.jyvaskyla.fi/organisaatio/konsernihallinto/kansainvaliset-yhteydet/verkostot/jyvaskylan-ystavyyskunnat

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]