Вікіпедыя

Сяргей Міхайлавіч Эйзенштэйн

савецкі рэжысёр, сцэнарыст, педагог, тэарэтык мастацтва
(Пасля перасылкі з Сяргей Эйзенштэйн)

Сярге́й Міха́йлавіч Эйзенштэ́йн (22 студзеня 1898, Рыга — 11 лютага 1948, Масква) — савецкі кінарэжысёр, таксама зрабіў унёсак і ў тэатральнае савецкае жыццё. Доктар мастацтвазнаўства (1939 год), аўтар фундаментальных прац па тэорыі кінематографу. Знакаміты дзякуючы фільмам «Стачка» (1925), «Браняносец «Пацёмкін»» (1925), «Кастрычнік» (1927), і асабліва «Аляксандр Неўскі» (1938) і «Іван Грозны» (1944).

Сергей Эйзенштэйн
Эйзенштэйн у 1930-я гады
Імя пры нараджэнні Сяргей Міхайлавіч Эйзенштэйн
Дата нараджэння 10 (22) студзеня 1898[1]
Месца нараджэння
Дата смерці 11 лютага 1948(1948-02-11)[2][3][…] (50 гадоў)
Месца смерці
Месца пахавання
Грамадзянства  Расійская імперыя→
Сцяг СССР
Бацька Міхаіл Эйзенштэйн[d]
Жонка Вера Алташава[d]
Адукацыя
Месца працы
Прафесія кінарэжысёр, вынаходнік, мантажор, сцэнарыст, настаўнік, аператар-пастаноўшчык, рысавальнік, фатограф, рэжысёр
Кар’ера 1924—1945
Кірунак сацыялістычны рэалізм
Узнагароды Ордэн Леніна
IMDb ID 0001178
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Продкі

правіць

Дзед Сяргея Эйзенштэйна па матчынай лініі, Іван Іванавіч Канецкі, нарадзіўся ў горадзе Ціхвін. Паводле расказаў, прыйшоў у Пецярбург пешшу. Там ўступіў у падрады, ажаніўся з купецкай дачкой і адкрыў справу — «Неўскае баржнае параходства». Пасля смерці Івана Канецкага справу яго прыняла жонка, Іраіда Мацвееўна. Канецкага пахавалі ў Аляксандра-Неўскай лаўры. Іраіда жыла ў кватэры на Стара-Неўскім праспекце з дачкой, Юліяй Іванаўнай, якую выдалі замуж за інжынера, Міхаіла Восіпавіча Эйзенштэйна[4]. Пасля ён стаў рыжскім гарадскім архітэктарам і даслужыўся да чыну сапраўднага стацкага саветніка, што давала права нашчадкавага дваранства для дзяцей[5]. Іраіда Канецкая памерла ад інсульту на дзядзінцы храма, молячыся перад надваротным абразом[6]. Міхаіл Эйзенштэйн памёр у Берліне, але быў пахаваны на рускай могілках[5].

Біяграфія

правіць

Сяргей Эйзенштэйн нарадзіўся ў Рызе 10 (22) студзеня 1898 года ў заможнай[4] сям'і гарадскога архітэктара Міхаіла Восіпавіча Эйзенштэйна[5]. Быў ахрышчаны 2 (15) лютага ў Кафедральным саборы. Яго хроснай маці была бабуля, купчыха першай гільдыі, Іраіда Канецкая[4].

Дзякуючы пасагу маці, Юліі Іванаўны, сям'я жыла заможна, мела прыслугу і прымала ў сябе найбуйнейшых чыноўнікаў горада. Нягледзячы на багацце, С. Эйзенштэйн апісваў сваё дзяцінства як «час смутку»[5]. Бацькі любілі Сяргея, але быўшы занятыя сабой, не аддавалі яму належнай увагі[7]. У 1907 годзе, падчас Першай рускай рэвалюцыі, сям'я з'ехала ў Парыж[6]. Па прыездзе назад у тым жа годзе Сяргей паступіў у рыжскае рэальнае вучылішча[6][7]. Акрамя асноўнай адукацыі ён атрымліваў урокі гульні на раялі[7] і верхавой язды[8]. Вучыў тры мовы: англійскую, нямецкую і французскую; спасцігаў мастацтва фатаграфіі[9], захапляўся маляваннем коміксаў[10] і карыкатур. На Вялікдзень і Каляды Сяргей ездзіў да бабулі ў Санкт-Пецярбург[8]. 26 красавіка (9 мая) 1912 года адбыўся развод бацькоў Сяргея. Хлопчык застаўся жыць з бацькам, а маці, забраўшы пасаг, з'ехала жыць у Пецярбург. Цяпер наведваць яе ён мог толькі на Вялікдзень і Каляды. Яна размяшчалася ў кватэры на Таўрычаскай вуліцы і жыла за кошт гульняў на біржы[11]. Эйзенштэйн рос паслухмяным і выхаваным «пай-хлопчыкам». У лістах да маці ён падпісваўся як «Каток» або «Твой Каток»[9]. Як казаў сам Эйзенштэйн, ён адносіўся да яе з «аберажлівай сыноўяй прыхільнасцю»[4]. Дзіцём Сяргей стараўся арыентавацца на бацьку: напрыклад, не пачаў курыць, таму што бацька не курыў[5]. Той у сваю чаргу рыхтаваў сына да будучыні архітэктара[5][12].

У 1915 Эйзенштэйн скончыў рэальнае вучылішча і паступіў у Петраградскі інстытут грамадзянскіх інжынераў[13].

Паслярэвалюцыйныя гады

правіць

Пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі Эйзенштэйн стаў бедны і аказаўся адрэзаны ад роднага горада, багатых бацькоў і сваякоў. Ён сур'ёзна захапіўся мастацтвам, у прыватнасці архітэктурай тэатра. У Інстытуце грамадзянскіх інжынераў арганізавалі штаб міліцыі, куды запісаўся і Эйзенштэйн. Вясной 1918 года ён быў прызваны на ваенную службу і залічаны ў школу прапаршчыкаў інжынерных войскаў. Восенню разам са сваім атрадам стаяў пад Красным сялом на Маскоўскай шашы, чакаючы наступу на Петраград казакоў і «Дзікай дывізіі». Наступу не адбылося[14].

Пасля расфарміравання школы прапаршчыкаў Эйзенштэйн 18 сакавіка 1918 года ўступае ў Чырвоную Армію[15], і з 20 верасня таго ж года па жнівень 1920 года ў складзе 6 дзейснай арміі раз'язджае і жыве ў агітцягніках па паўночным усходзе Расіі[16][17]. У Вожаге, куды спачатку быў прызначаны Эйзенштэйн, у яго завязваецца так званы «белы раман» з Марыяй Паўлаўнай Пушкінай — балярынай, якую адправіла ў той пасёлак у сувязі з яе захворваннем цынгой фактычная жонка Максіма Горкага, Марыя Андрэева. Пушкіна далучылася да эшалону арміі[16], але пазней аддзялілася[18]. Амаль два гады раз'язджаючы з эшалонам, Эйзенштэйн пабываў таксама ў Холме, Вялікіх Луках, Полацку, Смаленску, Мінску, а таксама ў Віцебску праездам. З сабой ён вазіў вельмі шмат кніг. За гэты час ён вёў найпадрабязныя дзённікі, дзе запісваў свае вандроўкі, разважанні пра мастацтва і тэатры ў прыватнасці[18]. Разам з тым ён працаваў мастаком-дэкаратарам у тэатральных калектывах Чырвонай Арміі[19].

З тэатра ў кіно

правіць

У 1920 годзе, падчас савецка-польскай вайны, будучы на Мінскім фронце, Эйзенштэйн пазнаёміўся з выкладчыкам японскай мовы. Новая мова спадабаўся яму, і ён з галавой акунуўся ў яе вывучэнне[19]. Пасля падпісання мірнай дамовы з Польшчай Эйзенштэйн паехаў у Маскву з намерам паступіць у Акадэмію генеральнага штаба і стаць перакладчыкам. У горадзе ён пасяліўся ў адным пакоі з Максімам Штраўхам[20], яго даўнім сябрам, з якім ён быў знаёмы яшчэ з шасцігадовага ўзросту[19], і пасля пражыў у ім шмат гадоў. Неўзабаве Эйзенштэйн кінуў вывучэнне японскай і уладкаваўся на працу ў якасці мастака-дэкаратара ў трупу Першага працоўнага тэатра Пралеткульта. Тады, як і многія, ён стаў прыхільнікам ідэй разбурэння старога мастацтва. У прыватнасці ён стараўся «рэвалюцыянізаваць» тэатр[20].

У 1921 годзе Эйзенштэйн паступіў у Дзяржаўныя вышэйшыя рэжысёрскія майстэрні (ДВЫРМ), узначаленыя Усеваладам Меерхольдам, але працягваў працаваць у Пралеткульце. Так, малады дэкаратар працаваў над пастаноўкай Валянціна Смышляева «Мексіканец» па навэле Джэка Лондана. Паводле ўспамінаў Штраўха, Эйзенштэйн «хутка адціснуў» Смышляева і «фактычна стаў рэжысёрам»[20]. Пасля Эйзенштэйн працаваў яшчэ над некалькімі пастаноўкамі, сярод якіх свабодная інтэрпрэтацыя п'есы Аляксандра Астроўскага «На ўсякага мудраца даволі прастаты». У 1923 годзе гэтую класічную камедыю ён ператварыў ў так званы «мантаж атракцыёнаў». Гэта паняцце было прыдумана самім Эйзенштэйнам і растлумачана ў яго аднайменным артыкуле, апублікаванай у часопісе «ЛЕФ». Атракцыёнам называецца ўсё, што здольна здрадзіць гледача моцнаму «пачуццёваму ўздзеянні»; а «мантаж» у дадзеным выпадку — гэта сучлянення розных элементаў — «атракцыёнаў», выбраных адвольна, але падначаленых толькі развіццю тэмы твора. У «мудрацоў» ад арыгінала засталіся толькі імёны аўтара і герояў, усё астатняе было ператворана ў мантаж атракцыёнаў: сцэна стала цыркавым манежам; над галовамі гледачоў быў нацягнуты трос, на якім танцавалі акцёры і гэтак далей[21]. Сярод тых атракцыёнаў была і невялікая кінаустаўка пад назвай «Дзённік Глумава» — першы кінематаграфічны вопыт Эйзенштэйна[22].

Свой шлях у кіно Эйзенштэйн пачаў з перамантажа фільма Фрыца Ланга «Доктар Мабузе, гулец». У эпоху нямога кінематографа такая практыка была натуральнай для кінакарцін, прададзеных у пракат за мяжу. У СССР перамантаваная стужка Ланга выйшла пад назвай «Пазалочаная гнілата»[23]. Затым пры ўдзеле Пралеткульта Эйзенштэйн задумаў цыкл з васьмі фільмаў, азагалоўлены «Да дыктатуры». Здымкі рэжысёр пачаў адразу з пятай карціны пад назвай «Стачка»[24], якая выйшла на экраны 28 красавіка 1925 года[25]. Карціна змяшчала разнастайныя наватарскія элементы (у прыватнасці незвычайныя ракурсы і кінаметафары) і атрымала неадназначныя водгукі як ад прэсы, так і ад гледачоў. Яе называлі рэвалюцыйнай і наватарскай, але ў той жа час крытыкавалі за ўскладненасць кінамовы[24].

Пасля разрыву сувязяў з Пралеткульта Эйзенштэйн некаторы час працаваў з ленінградскім «Сеўзапкіно» над экранізацыяй некалькіх рамантычных навэл, але праект так і застаўся на стадыі сцэнарыя. Пасля гэтага рэжысёр зноў звярнуўся да некалі задуманага цыклу фільмаў пра рэвалюцыйную барацьбу. Праект атрымаў новую назву — «Ад падполля да дыктатуры» — і павінен быў складацца з сямі частак: 1) «Жэнева — Расія», 2) «Падполле», 3) «1 мая», 4) «1905», 5) «Стачка», 6) «Турмы, бунты, уцёкі», 7) «Кастрычнік». «Стачка» была прынятая ўрадам добразычліва, і яно даручыў рэжысёру здымкі «1905». Сцэнар фільма быў напісаны сумесна Эйзенштэйнам і Нінай Агаджанавай-Шутко[26] і уключаў у сябе розныя падзеі 1905 года ў Расійскай Імперыі, уключаючы забастоўкі, руска-японскую вайну, армяна-татарскую разню і гэтак далей. Але абставіны, сярод якіх і недахоп часу, вымусілі рэжысёра абмежавацца толькі выявай бунту на караблі тыпу браняносец «Князь Пацёмкін-Таўрычны»[27]. У выніку фільм выйшаў 24 снежня 1925 года пад назвай «Браняносец „Пацёмкін“» і меў вялікі поспех як у СССР[26], так і за мяжой[28]. Карціна аказала моцны ўплыў на кінематаграфію тых гадоў[29] і ўжо пазней была названая «лепшым фільмам усіх часоў і народаў»[26].

Камандзіроўка за мяжу

правіць

У кастрычніку 1928 года Эйзенштэйн разам са сваёй здымачнай групай, куды ўваходзілі Рыгор Аляксандраў і аператар Эдуард Тысэ, адправіўся ў падарожжа за мяжу з мэтай вывучэння заходняга вопыту. Гэта была афіцыйная паездка, мэтай якой было даць магчымасць Эйзенштэйну і яго здымачнай групе больш даведацца аб гукавым кіно, а таксама асабіста прадставіць капіталістычнаму захаду вядомых савецкіх артыстаў. Наступныя 2 гады Эйзенштэйн шмат падарожнічаў і выступаў па берлінскім радыё, чытаў лекцыі ў Гамбургу, Берліне, Лондане і Кембрыджскім універсітэце, Антвэрпэне, Амстэрдаме, зрабіў даклад «Інтэлектуальны мантаж» у Брусэльскім універсітэце. У Швейцарыі ў 1929 годзе Эйзенштэйн выступаў у якасці кансультанта адукацыйнага дакументальнага фільма аб абортах, рэжысёрам якога быў Эдуард Тысэ. Фільм выйшаў пад назвай «Frauennot — Frauenglück» («Гора і радасць жанчыны»). У 1930 годзе ён заключыў кантракт з кінакампаніяй Paramount Pictures на экранізацыю рамана Тэадора Драйзера «Амерыканская трагедыя». Разам з Айвар Мантэгю і Рыгорам Аляксандравым пры садзейнічанні Драйзера пачаў працу над сцэнарыям. Праз месяц Paramount адмовілася ад яго сцэнарыя. З дапамогай пісьменніка Эптона Сінклера Эйзенштэйн прыступіў да здымак фільма «Жыве Мексіка!». Аднак пасля таго, як было знята 75 тысяч метраў, Сталін накіраваў яму тэлеграму з прапановай вярнуцца ў СССР. Пасля вяртання ў 1932 годзе Эйзенштэйн заняўся навуковай і педагагічнай дзейнасцю, стаў загадчыкам кафедры рэжысуры Дзяржаўнага інстытута кінематаграфіі, ў 1935 годзе атрымаў званне заслужанага дзеяча мастацтваў РСФСР. Эйзенштэйн пісаў артыкулы, склаў праект праграмы па тэорыі і практыцы рэжысуры, на аснове прачытаных лекцый пачаў збіраць кнігу «Рэжысура».

Бежын луг

правіць
Асноўны артыкул: Бежын луг (фільм)

Вясной 1935 года Эйзенштэйн пачаў працаваць над сцэнарыям «Бежын луг». Сцэнарый да фільма быў напісаны драматургам, былым чэкістам, Аляксандрам Георгіевічам Ржашэўскім. Сюжэтам фільма была калектывізацыя сельскай гаспадаркі, якая спалучае вясёлкавыя і трагічныя фарбы і бароніць гісторыю Паўліка Марозава. Першы варыянт фільма ў адсутнасць самога Эйзенштэйна (які быў хворы) быў падвергнуты рэзкай крытыцы. Эйзенштэйн быў вымушаны перапрацаваць фільм, ён перапісаў сцэнарый, замяніў некалькіх актораў і замест сцэны разгрому царквы («ператварэння ў клуб»), якая выклікала найбольшую крытыку, ён увёў дынамічную сцэну барацьбы з пажарам. Тым не менш, у 1937 годзе па ідэалагічных меркаваннях загадам па Галоўнаму ўпраўленню кінематаграфіі праца была спыненая. Здымка была прыпыненая пасля прагляду ў чарнавым мантажы ў Галоўным Упраўленні кінематаграфіі, а зняты матэрыял быў забракаваны. Паводле слоў Эйзенштэйна, да завяршэння двухгадовых здымак яму тады не хапала 11 дзён. У якасці рэпрэсіўнай меры рэжысёр быў адлучаны ад выкладчыцкай дзейнасці (адноўлены пасля здымак фільма «Аляксандр Неўскі»), а сам фільм змыты[30]. Ад фільма засталіся абрэзкі плёнкі, чарнавікі, фатаграфіі і планы, з якіх пазней быў складзены фотафільм.

Аляксандр Неўскі

правіць
Асноўны артыкул: Аляксандр Неўскі (фільм)

У 1938 годзе Эйзенштэйн напісаў сцэнарый гісторыка-патрыятычнага фільма «Аляксандр Неўскі». За яго атрымаў навуковую ступень доктара мастацтвазнаўства (без абароны дысертацыі). На здымках фільма пачалося творчая садружнасць С. Эйзенштэйна з кампазітарам С. Пракоф'евым.

Іван Грозны

правіць

У 1941—1945 гады рэжысёр здымаў фільм «Іван Грозны». Здымкі пачаліся ў Маскве, затым, пасля эвакуацыі студыі «Масфільм» ў 1942 годзе, былі працягнутыя ў Алма-Аце. Галоўную ролю адыграў Мікалай Чаркасаў. Першая серыя карціны выйшла на экраны ў пачатку 1945 года. За першую серыю ён атрымаў Сталінскую прэмію першай ступені, другая серыя была адпраўлена Сталіным на дапрацоўку (захавалася стэнаграма гутаркі Сталіна і Молатава з Эйзенштэйнам і Чаркасавым, дзе Эйзенштэйна крытыкуюць за адсутнасць паказу апрычніны як новага пласта феадалаў, на які абапіраўся Іван Грозны), ажыццявіць якую (Эйзенштэйн прызнаў крытыку справядлівай) перашкодзіла толькі толькі смерць рэжысёра. У пакінутым чарнавым варыянце гэтая серыя выйшла на экраны толькі ў 1958 годзе; здымкі трэцяй серыі, якая павінна была па думцы рэжысёра сімвалізаваць трыумф рускіх над Захадам, былі спыненыя таксама па прычыне смерці Эйзенштэйна (але захаваліся яе фрагменты, а таксама засталося шмат падрыхтоўчага матэрыялу).

Гады Вялікай Айчыннай вайны

правіць
  • 3 ліпеня 1941 года выступіў па радыё для ЗША аб Айчыннай вайне савецкага народа ў праграме «To Brother Jews of All the World» (Да братоў яўрэяў усяго свету), у якой заклікаў англамоўных габрэяў да адзінства ў барацьбе з нацызмам[31].
  • 25 жніўня 1941 года ў газеце «Праўда» напісаў тэкст групавога звароту «Браты яўрэі ўсяго свету!»[32][33].
  • 7 жніўня уключаны ў склад рэдкалегіі па выпуску «Баявых кіназборнікаў».
  • Удзельнічаў у дзейнасці Яўрэйскага антыфашысцкага камітэта.
  • Прыняў удзел у здымках прапагандысцкага кароткаметражнага фільма на англійскай мове «To the Jews of the World» (Да яўрэяў свету).
  • 5 верасня 1944 года ўключаны ў склад Мастацкага савета пры Камітэце па справах кінематаграфіі.

Смерць

правіць

Сяргей Эйзенштэйн памёр ад сардэчнага прыступу ў ноч з 10 на 11 лютага 1948 года, калі працаваў над артыкулам «Каляровае кіно». Перадапошні інфаркт здарыўся з ім падчас танца на вечары з актрысай В. П. Марэцкай. Пахаваны ў Маскве на Новадзявочых могілках (участак № 4).

Сям'я

правіць

Жонка (з 1934 года) — журналістка і кінакрытык Пэрл Майсееўна Фогельман (літаратурны псеўданім — Пера Аташава; 18 лістапада 1900 — 23 верасня 1965), адзін з укладальнікаў пасмяротнага збору твораў С. М. Эйзенштэйна ў шасці тамах (1964—1971), захавальніца яго архіва[34][35]. Сярод іншага, ёю быў складзены альбом фільмаў «Савецкае кінамастацтва, 1919—1939».

Знешнасць

правіць

Віктар Шклоўскі апісваў маладога Эйзенштэйна як «золатавалосую асобу з пяшчотным колерам твару, які бывае ў рудых людзей, з тонкімі бровамі і з вельмі прыгожымі рукамі». Аб дарослым рэжысёры ён пісаў: «Ён не стаў таўстуном. Быў па складанні падобны на японскага змагара з не вылучанымі моцнымі мускуламі, з вельмі шырокай грудной клеткай і з мяккімі рухамі»[9].

Дарослы Эйзенштэйн насіў вельмі шырокія штаны і часаў валасы назад, падкрэсліваючы вышыню ілба[9].

Творчасць

правіць

У тэатральных пастаноўках «Мудрэц» (1923; паводле п'есы А. Астроўскага «На ўсякага мудраца хапае прастаты»), «Чуеш, Масква» (1923), «Процівагазы» (1924; абедзве паводле п'ес С. Траццякова) імкнуўся да збліжэння сцэнічнага мастацтва з цыркам і эстрадай.

3 1924 года ў кіно. У серыі гісторыка-рэвалюцыйных эпічных фільмаў «Стачка», «Браняносец „Пацёмкін“» (абодва 1925), «Кастрычнік» (1927, з Р. Аляксандравым) выявіліся наватарскія пошукі кінематаграфічнай мовы: адкрыццё новых магчымасцей мантажу, рытму, буйнога плана, ракурсу. Вялікі рэзананс атрымалі гістарычныя фільмы «Аляксандр Неўскі» (1938), «Іван Грозны» (1-я серыя 1945; 2-я серыя выйшла на экран у 1958. Тэорыю тыпажу рэалізаваў у фільме «Старое і новае» (1929) пра вясковае жыццё. Няскончаны фільм «Бежын луг» (1935—37) быў зняты з вытворчасці. У Мексіцы здымаў паэтыка-метафарычны фільм «Няхай жыве Мексіка!» (1931, не завершаны, зманціраваны ў 1979 Р. Аляксандравым).

Для стылю С. Эйзенштэйна характэрны метафарычнасць, экспрэсія, імкненне да сінтэзу выразных магчымасцей розных мастацтваў, сімвалічнай вобразнасці. У 1940 паставіў оперу «Валькірыя». Распрацаваны ім метад рэжысёрскага практыкуму заклаў асновы выкладання кінарэжысуры. Даследаваў фундаментальныя праблемы экраннага мастацтва: тэорыі «інтэлектуальнага кіно» (кіно як сродак сінтэзу мастацкіх вобразаў і інтэлектуальных паняццяў), «тыпажу» (непрафесійныя акцёры ў кіно), гуказрокавага кантрапункта (сінтэз пластыкі і музыкі ў фільме), колеравай драматургіі, пафасу як драматургічнай кульмінацыі фільма, «мантажу атракцыёнаў» (кіно як сродак псіхалагічнага ўздзеяння на гледача), а таксама ролю мізансцэны ў кінарэжысуры, магчымасці сінтэзу ў экранным вобразе. Вядомы як мастак-графік.

Прэміі і ўзнагароды

правіць
  • Дзяржаўныя прэміі СССР (1941, 1946)
  • Залаты прыз Міжнароднага кінафестывалю ў Маскве (1979)

Бібліяграфія

правіць
  • Избр. произв. Т. 1—6. М, 1964—71.

Эйзенштэйн пра Беларусь

правіць

Эйзенштэйн — маме. Мінск, 4.8.1920, гатэль «Лівадыя»:

«Са Смаленска я не пісаў, бо і пісаць няма чаго было, і жыццё на працягу месяца ў вагоне асабліва жыццярадасным лістам не спрыяла. Тут жа — проста Еўропа. Зусім свабодна прадаюцца, напрыклад, лімоны (і толькі 350 р. штука!), бульбяная мука (200р.!), Рыс (1400 р.), міндаль, чарнасліў, грэцкія арэхі, цыкорый, шакалад (ад 600 р. („Дамашні“ — нямецка-польскі-ваенны — какава-мёд) да 4000 р. — сапраўдны Cailler!), эмаляваны посуд, падцяжкі, бялізна (ідэальная), булкі (200 р. штука) ect. Ёсць „кафэ“, сапраўдная сельтэрская з экстрактам (15 р. стакан). Сода ледзь ні ў кожнай краме (1000 р. фунт). Увогуле — усё, акрамя, акрамя — грошай. Але, відаць, будзе магчымасць добра падзарабіць (як спекулянт), хоць мой асноўны аклад вельмі малы — 3600 р. (Бо я не атрымліваю 100 % на набыццё строяў, як акцёры). Знаходжуся ў прафсаюзе работнікаў мастацтва, прафесія — мастак, спецыяльнасць — дэкаратар, майстар пастановак!…

Ехалі са Смаленска тыдзень. Тры дні стаялі ў знакамітым спаленым Барысаве. Усе станцыі па шляху (і вакзал Мінска) спалены поўнасцю, масты разбураныя — паўсюль часовыя. Сам Мінск, акрамя ўсіх апісаных „атракцыёнаў“, сам па сабе, — чароўны: чысценькі еўрапейскі гарадок, нават з „архітэктурай“, таксама новай — empire in Europe.»

Прыпіска на палях зялёным чарнілам: «Днём і ноччу электрычнасць! Еўропа! Ёсць нават ДМС (300р.) і „Mode Parisiennes Ete 1920“. (г.зн. „Парыжскія моды лета 1920“)»[36].

Крыніцы

правіць
  1. ↑ Эзенштейн Сер­гей Ми­хай­ло­вич — М.: Большая российская энциклопедия, 2004. Праверана 29 верасня 2019.
  2. ↑ а б в Эйзенштейн Сергей Михайлович // Большая советская энциклопедия: [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969. Праверана 27 лютага 2017.
  3. ↑ Mitry J. Sergey Mikhaylovich Eisenstein // Encyclopædia Britannica Праверана 9 кастрычніка 2017.
  4. ↑ а б в г Шкловский 1976, с. 6—8.
  5. ↑ а б в г д е Шкловский 1976, с. 9—10.
  6. ↑ а б в Шкловский 1976, с. 12—14.
  7. ↑ а б в Шкловский 1976, с. 16—18.
  8. ↑ а б Шкловский 1976, с. 19—21.
  9. ↑ а б в г Шкловский 1976, с. 31—33.
  10. ↑ Шкловский 1976, Текст под иллюстрацией на четвёртой вклейке..
  11. ↑ Шкловский 1976, с. 26—29.
  12. ↑ Шкловский 1976, с. 35.
  13. ↑ Шкловский 1976, с. 40—42.
  14. ↑ Шкловский 1976, с. 54—56.
  15. ↑ Шкловский 1976, с. 68.
  16. ↑ а б Шкловский 1976, с. 59—61.
  17. ↑ Эйзенштейн Сергей Михайлович (руск.). Большая советская энциклопедия. Яндекс. Словари. Архівавана з першакрыніцы 16 жніўня 2012. Праверана 5 жніўня 2012.
  18. ↑ а б Шкловский 1976, с. 62—64.
  19. ↑ а б в Садуль 1982, с. 327—329.
  20. ↑ а б в Садуль 1982, с. 330—333.
  21. ↑ Садуль 1982, с. 334—336.
  22. ↑ Шкловский 1976, с. 78, 83.
  23. ↑ Садуль 1982, с. 337—338.
  24. ↑ а б Лебедев, Николай. Глава 3. Становление Советского киноискусства (1921—1925) (руск.)(недаступная спасылка). Очерки истории кино СССР. Немое кино: 1918—1934 годы. Библиотекарь. Ру. Архівавана з першакрыніцы 24 кастрычніка 2012. Праверана 7 жніўня 2012.
  25. ↑ Ямпольский, Михаил.. Сублимация как формообразование. (Заметки об одной неопубликованной статье Сергея Эйзенштейна) (руск.)(недаступная спасылка). Киноведческие записки (6 лістапада 1999). Архівавана з першакрыніцы 10 лістапада 2012. Праверана 9 жніўня 2012.
  26. ↑ а б в Садуль 1982, с. 347—349.
  27. ↑ Садуль 1982, с. 352.
  28. ↑ Садуль 1982, с. 383.
  29. ↑ Садуль 1982, с. 388.
  30. ↑ Н. И. Клейман Эйзенштейн, «Бежин луг» (первый вариант), культурно-мифологические аспекты // Формула финала : сборник. — М.: Эйзенштейн-центр, 2004. — С. 126. — ISBN 5-901631-08-0.
  31. ↑ The Literary Encyclopedia «Sergei Eisenstein»
  32. ↑ Ronald Bergen «Sergei Eisenstein: A Life in Conflict»
  33. ↑ Текст группового обращения «Братья евреи всего мира!» в газете «Правда» от 25 августа 1941 г. за подписью С. М. Эйзенштейна
  34. ↑ Беседа Н. И. Нусиновой с А. Н. Кольцатым 22.II.1994, Лос-Анджелес
  35. ↑ Владимир Забродин «Эйзенштейн: кино, власть, женщины»(недаступная спасылка): В семейной жизни, Сергей Эйзенштейн называл её Перл.
  36. ↑ http://minsk1067.livejournal.com/293630.html?thread=2338814

Літаратура

правіць
  • Нячай В. Эйзенштэйн // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 18. Кн. 1: Дадатак: Шчытнікі — Яя / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2004. — Т. 18. Кн. 1. — 472 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0295-4 (т. 18. Кн. 1).
  • Эйзенштейн в воспоминаниях современников. М., 1974.
  • Садуль Ж. Всеобщая история кино: Европа после первой мировой войны = Historie Gėnėrale Du Cinėma / Под ред. С. И. Юткевича. — М.: Искусство, 1982. — Т. 4 (первый полутом). — 528 с. — 25 000 экз.
  • Шкловский В. Б. Эйзенштейн. — 2-е изд. — М.: Искусство, 1976. — 328 с. — (Жизнь в искусстве). — 50 000 экз.
  • Юренев Р. Сергей Эйзенштейн: Замыслы. Фильмы. Метод. М., 1985.

Спасылкі

правіць
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Сяргей_Міхайлавіч_Эйзенштэйн&oldid=4753958"