Wikipedia

Razlika između verzija stranice "1989."

Pregled historije
[pregledana izmjena][pregledana izmjena]
← Starija izmjena
Uklonjeni sadržaj Dodani sadržaj
VizualnoWikitekst
No edit summary
 
(Nije prikazana 27 međuverzija 12 korisnika)
Red 1:
{{godina}}
[[Datoteka:1989_Events_Collage.png|mini|300x300piksel|Slijeva, u smjeru kazaljke na satu: [[Potres Loma Prieta 1989|potres]] pogađa [[Zaljevsko područje San Franciska|područje zaljeva San Franciska]], ubivši 63 osobe; podnese se prijedlog dokumenta za [[World Wide Web]] ; naftni tanker ''[[Exxon Valdez]]'' se nasukao u zalivu [[Zaliv princa Williama|Prince William Sound]] [[Aljaska|na Aljasci]], uzrokujući veliko [[Exxon Valdez izlivanje nafte|izlijevanje nafte]]; [[pad Berlinskog zida]] započinje propast [[Komunizam|komunizma]] u [[Istočna Evropa|istočnoj Evropi]] i najavljuje [[Reunifikacija Njemačke|ponovno ujedinjenje Nemačke]] ; [[Sjedinjene Američke Države|Sjedinjene Države]] [[Invazija Sjedinjenih Država na Panamu|napadaju]] [[Panama|Panamu]] da svrgnu [[Manuel Noriega|Manuela Norijegu]] ; [[Baltic Way|Baltički put]] je doveo do nezavisnosti [[Baltičke države|baltičkih država]] [[Estonija|Estonije]], [[Latvija|Letonije]] i [[Litvanija|Litvanije]] od [[Sovjetski Savez|Sovjetskog Saveza]]; tribine [[Stadion Hillsborough|Hillsborough stadiona]] u [[Sheffield]]u, [[Yorkshire]], gdje se dogodila [[Hillsborough katastrofa|katastrofa Hillsborough]]; [[Protesti i masakr na Trgu Tjenanmen 1989|studenti demonstriraju]] na [[Trg Tiananmen|trgu Tiananmen]] u [[Peking]]u; mnogi su ubijeni od strane snaga [[Komunistička partija Kine|kineske komunističke partije]].]]
'''1989. ([[Rimski brojevi|MCMLXXXIX]])''' je bila prekretnica u političkoj historiji sa "[[Revolucije 1989.|Revolucijama 1989.]]" koje su okončale komunizam u [[Istočni blok|istočnom bloku]] Evrope, počevši od Poljske i Mađarske, sa eksperimentima u podjeli vlasti koji su došli do vrhunca otvaranjem [[Berlinski zid|Berlinskog zida]] u novembru, [[Baršunasta revolucija]] u Čehoslovačkoj i rušenje komunističke diktature u Rumuniji u decembru; pokret je okončan u decembru 1991. [[Raspad Sovjetskog Saveza|raspadom Sovjetskog Saveza]]. Revolucije protiv komunističkih vlada u Istočnoj Evropi uglavnom su uspjele, ali je ove godine kineska vlada ugušila [[Protesti i masakr na Trgu Tjenanmen 1989|proteste na Trgu Tjenanmen 1989.]] u [[Peking]]u.
{{Godina u drugim kalendarima}}
Bila je to godina prvih [[Brazilski predsednički izbori 1989|brazilskih predsjedničkih izbora]] u 29 godina, od kraja [[Vojna diktatura u Brazilu|vojne vlade]] [[1985.|1985. godine]] koja je vladala zemljom više od dvadeset godina, i označila završnu tačku procesa redemokratizacije.
[[FW de Klerk|F. W. de Klerk]] je izabran za [[Predsjednik države Južne Afrike|državnog predsjednika Južne Afrike]], a njegov režim je postepeno razbio sistem [[Apartheid|aparthejda]] u narednih pet godina, što je kulminiralo [[Opći izbori u Južnoj Africi 1994|izborima 1994.]] koji su doveli lidera [[Afrički nacionalni kongres|Afričkog nacionalnog kongresa]] [[Nelson Mandela|Nelsona Mandelu]] na vlast.
Prvi komercijalni [[Internetski servisni provajder|provajderi Internet usluga]] pojavili su se ove godine,<ref>{{Cite web|url=http://www.sublimeip.com/company/about/history/|title=Company History|publisher=Sublime IP|archive-url=https://web.archive.org/web/20140810222922/http://www.sublimeip.com/company/about/history/|archive-date=10. 8. 2014|url-status=dead|access-date=19. 8. 2014}}</ref><ref>{{cite magazine|url=http://archive.wired.com/wired/archive/7.08/dl_timeline.html|title=Wired 7.08: Harmonic Convergence|magazine=Wired|publisher=Archive.wired.com|date=4. 1. 2009|access-date=19. 8. 2014|archive-date=21. 4. 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140421105300/http://archive.wired.com/wired/archive/7.08/dl_timeline.html|url-status=live}}</ref> kao i prvi pisani prijedlog za [[World Wide Web]] i prve internetske veze Novog Zelanda, Japana i Australije. Prve bebe rođene nakon [[Preimplantaciona genetska dijagnoza|preimplantacijske genetske dijagnoze]] začete su krajem 1989. godine.<ref>{{Cite news|url=http://articles.latimes.com/1990-07-31/news/mn-1192_1_genetic-defect|title=Genetic Defect Screened Out; Healthy Twins Born|work=LA Times|access-date=14. 11. 2015|archive-date=7. 3. 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160307100906/http://articles.latimes.com/1990-07-31/news/mn-1192_1_genetic-defect}}</ref>
== Događaji ==
* Nakon ostavke vlade Branka Mikulića, novi predsjednik Saveznog izvršnog vijeća, [[Ante Marković]], iznosi svoj ekonomski program: “Program u središtu mora imati čovjeka, njegova prava, njegovu motivaciju. Mora se temeljiti na maksimalnom razvoju sloboda i demokracije, na pluralizmu interesa, pa i političkom pluralizmu, ali i na jedinstvu koje proizlazi iz zajedništva naših naroda i narodnosti”.
Line 7 ⟶ 13:
 
=== Januar ===
* [[4. januar]] -– Francuz [[Christian Pollas]] otkrio [[asteroid]] [[Toutatis]]
* [[16. januar]]- – [[18. januar]] - Rasni nemiri u [[Overtown]]u, [[Miami]].
* [[10. januar]] -– [[Kuba]]nske trupe započele povlačenje iz [[Angola|Angole]]
* [[17. januar]] -– Muškarac ubio 5 djece, ranio 30, a zatim izvršio samoubistvo u mjestu Stockton u Kaliforniji.
* [[7. januar]] -– [[Akihito]] postao [[car]] [[Japan]]a, nakon smrti [[Hirohito|Hirohita]].
* [[20. januar]] -– [[George H. W. Bush|George Herbert Walker Bush]] naslijedio [[Ronald Reagan|Ronalda Reagana]] na mjestu [[Predsjednik Sjedinjenih Američkih Država|Predsjednika Sjedinjenih Američkih Država]].
* [[24. januar]] -– Serijski ubica [[Ted Bundy]] pogubljen na električnoj stolici.
 
=== Februar ===
* [[2. februar]] -– [[Sovjetski rat u Afganistanu]]: Posljednja [[Sovjetski Savez|sovjetska]] vojna kolona napušta [[Kabul]], s kojom je okončana [[1980|osmogodišnja]] okupacija.
* [[3. februar]] -– Vojnim udarom [[Alfredo Stroessner]], diktator [[Paragvaj]]a oboren s vlasti.
** [[3. februar]] -– Nakon srčanog udara, [[Pieter Willem Botha|P.W. Botha]] se povlači s pozicije šefa partije i predsjednika [[Južna Afrika|Južne Afrike]].
* [[7. februar]] – Počelo 24. [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989.|svjetsko prvenstvo]] u [[biatlon]]u u muškoj konkurenciji i 6. [[Svjetsko prvenstvo u biatlonu 1989.|prvenstvo]] u ženskoj konkurenciji, u [[Austrija|austrijskom]] gradu [[Feistritz]]u;
* [[11. februar]] - [[Barbara Clementine Harris]] je izabrana za prvog ženskog biskupa u Episkopskoj crkvi u SAD-u.
* [[1411. februar]] – [[Barbara Clementine Harris]] je izabrana za prvog ženskog biskupa u Episkopskoj crkvi u SAD-u.
* [[14. februar]] – Firma ''Union Carbide'' se složila da plati $470 miliona dolara [[Indija|indijskoj]] vladi za štetu pričinjenoj [[1984]]. u [[Bhopal nesreća|nesreći koja se desila u Bhopalu]].
** [[14. februar]] -– [[Iran]]ski duhovni lider [[Homeini|Ruhollah Homeini]] odobrava [[Muslimani]]ma ubistvo nad autorom [[Salman Rushdie]]jem zbog njegovog romana ''[[Satanski stihovi]]''.
** [[14. februar]] -– Prvi od 24 [[satelit]]a [[GPS]]-a postavljen u orbitu.
* [[15. februar]] -– Sovjetski Savez službeno izjavljuje da su sve ruske trupe napustile [[Afganistan]].
* [[20. februar]] -– Albanski rudari u rudniku Trepča zabarikadirali se u rudarska okna,zahtijevajući obustavu najavljenih ustavnih i političkih promena na [[Kosovo|Kosovu]] koje su smanjivale autonomiju pokrajine.
* [[24. februar]] -– [[Ajatolah]] Homeini nudi 3 miliona američkih dolara za smrt Salmana Rushdiea.
* [[27. februar]] -– [[Slovenija]] daje podršku albanskim rudarima.
* [[28. februar]] -– Na mitingu u [[Beograd]]u [[Slobodan Milošević]] (predsjednik CK SK [[Srbija|Srbije]]) obećao hapšenje najviših kosovskih funkcionara što se kasnije i ostvarilo.
 
=== Mart ===
[[Datoteka:Exval.jpeg|mini|200p|The ''[[Exxon Valdez]]'']]
* [[1. mart]] -– [[Bernska konvencija]] je ratificirana i stupa na snagu prema [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]-u
** [[Policijski sat]] je uveden na [[Kosovo|Kosovu]] gdje se nastavljaju protesti na navodnu zastrašenost [[Srbi|srpske]] manjine
** [[Louis Wade Sullivan]] počinje svoj mandat kao [[Američki sekretar za trgovinu]], radeći pod američkim predsjednikom [[George H. W. Bush]]om
** [[James D. Watkins]] počinje svoj mandat kao [[Američki sekretar za energiju]], radeći pod američkim predsjednikom [[George H. W. Bush]]om
** [[Politieke Partij Radicalen]], [[Pacifistisch Socialistische Partij]], [[Communistische Partij Nederland]] i [[Evangelische Volks partij]] udružuju se i formiraju stranku [[Groenlinks]](Zeleno-lijevi)
* [[2. mart]] -– 12 zemalja [[EU|Evropske zajednice]] dogovorile se o zabrani proizvodnje svih vrsta [[fluorohlorougljika]] do kraja godine
* [[4. mart]] -– [[TIME|Time, Inc]]. i [[Warner Communications]] objavljuju planove za integraciju, formirajući [[Time Warner]]
** [[Purley željeznička nesreća]] - 5 mrtvih, 94 ranjenih
** Održani prvi izbori u ACT ([[Australian Capital Territory]]-u)
* [[7. mart]] -– [[Iran]] raskida diplomatske odnose sa [[Ujedinjenim Kraljevstvom]] zbog "Satanskih stihova" [[Salmana Rushdi|Salmana Rushdija]]ja
* [[9. mart]] -– Štrajk prisiljava finansijski loše situisanu kompaniju [[Eastern Airlines]] na [[bankrot]]
* [[14. mart]] -– [[Kontrola oružja]]: [[Američki predsjednik]] [[George H. W. Bush]] zabranjuje uvoz puški za napad
** Kršćanski general [[Michel Aoun]] objavljuje "Rat oslobođanja", da bi [[Libanon]] očistio od [[Sirija|sirijskih]] snaga i njenih saveznika.
* [[15. mart]] -– Hirurg Bimal Ghosh odstranjuje ogroman [[žučni mjehur]] težak 10.4 &nbsp;kg u [[Nacionalni pomorski medicinski centar|Nacionalnom pomorskom medicinskom centru]] u [[Bethesdi]], [[Maryland]], [[Sjedinjene Američke Države|SAD]]
* [[18. mart]] -– U [[Egipat|Egiptu]] pronađena [[mumija]] stara 4,400 godina u [[Velika piramida u Gizi|Velikoj piramidi u Gizi]]
* [[20. mart]] -– [[Australijski premijer]] [[Bob Hawke]] plače na televiziji dok priznaje bračno nevjerstvo
* [[23. mart]] -– [[Stanley Pons]] i [[Martin Fleischmann]] objavljuju [[Hladna fuzija|hladnu fuziju]] na [[Univerzitet u Utahu|Univerzitetu u Utah]]
** [[Asteroid]] širok 300 m promašuje [[Zemlja (planeta)|Zemlju]] za 500,000 &nbsp;km
* [[24. mart]] -– [[Proljevanje nafte iz Exxon Valdezu]]: U mjestu [[Prince William Sound]] na [[Aljaska|Aljaski]] proljeva se iz broda tankera Exxon Valdez 240,000 barela nafte(11 miliona galona) nakon usidravanja
* [[27. mart]] -– Prvi slobodni izbori u [[Sovjetski savez|sovjetskom]] parlamentu okreću se protiv [[Komunistička partija|Komunističke partije]]
* [[28. mart]] -– Odlukama Skupštine [[Srbija|Srbije]], pokrajinama [[Vojvodina|Vojvodini]] i [[Kosovo|Kosovu]] oduzeta sva prava i ovlaštenja koja su imala po prethodnom srbijanskom Ustavu iz [[1974]].
 
=== April ===
* [[4. april]] -– [[Richard M. Daley]] izabran kao gradonačelnik [[Chicago]]a
* [[7. april]] -– Sovjetska podmornica Komsomolec potonula u Barencovom moru - 41 mrtvih
* [[9. april]] -– Masakar Gruzijske Armije nad demonstratorima Crvene Armije na centralom trgu Tbilisija u toku mirovnog relija; 20 civila ubijeno (većinom mlade žene), veliki broj povrijeđenih. Smatra se da je sovjetska vojska koristila otrovni gas. <ref>[{{Cite web |url=http://www.phrusa.org/research/health_effects/humsov.html] |title=Arhivirana kopija |access-date=7. 12. 2005 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061210140713/http://www.phrusa.org/research/health_effects/humsov.html |archive-date=10. 12. 2006 |url-status=dead }}</ref>
* [[15. april]] -– [[Tragedija Hillsborough]], jedna od najvećih tragedija evropskog fudbala
* [[19. april]] -– Eksplodirao top na američkom vojnom brodu USS Iowa (BB-61) - 47 mrtvih
* [[20. april]] -– [[NATO]] debatira moderniziranje raketa kratkog dometa; iako su SAD i Velika Britanije za taj poduhvat, zapadnonjemački kancelar [[Helmut Kohl]] dobija suglasnost ostalih i poništava odluku
* [[21. april]] -– Studenti u [[Peking]]u, [[Shanghai]]u, [[Xian]]u i [[Nanjing]]u počinju štrajk.
 
=== Maj ===
* [[6. maj]] -– Grupa "Riva" s pjesmom “Rock me baby” pobjeđuje na natjecanju za [[Evrovizija|Pjesmu Eurovizije]] u švicarskom gradu [[Lausanne]].
* [[8. maj]] -– [[Slobodan Milošević]] izabran za predsjednika Predsjedništva Srbije.
* [[23. Maimaj]] -– [[Emir Kusturica]] nagrađen u [[Cannes]]u za režiju filma “Dom za vešanje”.
 
=== Juni ===
* [[1. juni]] -– [[SkyDome]] stadion otvoren u [[Toronto|Torontu]]
* [[4. juni]] -– Pobjeda [[Solidarnosti]] u prvim djelimično slobodnim parlamentarnim izborima u poslijeratnoj Poljskoj izazvali su niz anti-komunističkih revolucija u Istočnoj Evropi.
** Željeznička nesreća: eksplozija prirodnog gasa blizu Ufa, [[Rusija]], ubila je 645 osoba. Nesreća se desila kada su dva voza išli u suprotne smjerove i jedan od njih je bacio varnicu na obližnji odvod prirodnog gasa.
* [[8. juni]] -– [[Kurt Waldheim]] izabran za predsjednika Austrije.
* [[13. juni]] -– Olupina njemačkog ratnog broda Bizmark, koji je potonuo [[1941]]. godine, je pronađena 600 milja zapadno od [[Brest]]a, [[Francuska]]
* [[14. juni]] -– [[Glumac|Glumica]] [[Zsa Zsa Gabor]] uhapšena je u [[Beverly Hills]]u nakon što je ošamarila policajca na motoru. <ref>{{Cite [web |url=http://www.mugshots.net/zsa_zsa_gabor/] |title=Arhivirana kopija |access-date=7. 12. 2005 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070609175550/http://www.mugshots.net/zsa_zsa_gabor/ |archive-date=9. 6. 2007 |url-status=dead }}</ref>
* [[22. juni]] -– Uspostavljeni prvi [[Irska|irski]] fakulteti nakon nezavisnosti [[1922]] godine. [[Dublin City University]] i [[University of Limerick]]
* [[28. juni]] -– [[Gazimestan]]: 600-godišnjica boja na [[Kosovo|Kosovu]]. Prisustvuje više od milion ljudi. Centralni govor održao Slobodan Milošević.
 
=== Juli ===
Line 90 ⟶ 97:
 
=== Novembar ===
* [[9. novembar]] -– Istočnonjemačke vlasti ukinule zabranu prelaska iz istočnog u zapadni dio Njemačke i isto veče hiljade građana okupilo se i otpočelo rušenje [[Berlinski zid|Berlinskog zida]].
* [[17. novembar]] -– U eksploziji u rudniku uglja u [[Aleksinac|Aleksincu]] ([[Srbija]]), poginula 92 rudara.
* [[22. novembar]] -– U [[Bejrut]]u ubijen predsjednik [[Liban]]a [[Rene Moawad]] dok je prolazio kroz grad u svečanoj povorci povodom Dana nezavisnosti. U bombaškom napadu poginulo još 16 osoba.
* [[24. novembar]] -– Pod pritiskom masovnih demonstracija u [[Prag]]u kompletno rukovodstvo Komunističke partije [[čehoslovačka|Čehoslovačke]] podnijelo ostavke, uključujući generalnog sekretara Miloša Jakeša. Na mjesto generalnog sekretara partije došao Karol Urbanek.
* [[28. novembar]] -– Indijski premijer [[Radživ Gandi]] dao ostavku poslije poraza na izborima.
 
=== Decembar ===
* [[25. decembar]] – Predsjednik [[Nicolae Ceauşescu]] osuđen na smrtnu kaznu, pad komunizma u [[Rumunija|Rumuniji]].
{{Proširiti sekciju}}
 
== 1989. u temama ==
{{Proširiti sekciju}}
 
== [[Porođaj|Rođeni]] ==
* [[14. februar]] – [[Jurij Tepeš]], [[Slovenija|slovenski]] [[skijaš-skakač]]
* [[132. mart]] -– [[NemanjaMarcel KošaracHirscher]], [[BiHAustrija|bosanskohercegovačkiaustrijski]] [[biatlonalpski skijaš]]ac;
* [[13. mart]] – [[Nemanja Košarac]], [[BiH|bosanskohercegovački]] [[biatlon]]ac
* [[18. april]] – [[Bojan Bogdanović]], [[Hrvatska|hrvatski]] i bosanskohercegovački profesionalni [[košarka]]š
* [[15. maj]] – [[Kenneth Gangnes]], [[Norveška|norveški]] [[skijaš-skakač]]
* [[18. juni]] – [[Anna Veith]] (rođ. Fenninger), [[Austrija|austrijska]] alpska skijašica
* [[9. juli]] – [[Roman Koudelka]], [[Češka|češki]] [[skijaš-skakač]]
* [[19. juli]] – [[Rune Velta]], [[Norveška|norveški]] [[skijaš-skakač]]
Line 111 ⟶ 121:
* [[21. august]] – [[Judd Trump]], engleski [[snuker]]aš
* [[13. septembar]] – [[Thomas Müller (nogometaš)|Thomas Müller]], njemački [[nogomet]]aš
* [[201. novembaroktobar]] – [[EduardoBrie VargasLarson]], čileanskikanadsko-američka nogometašglumica i pjevačica
* [[2627. decembaroktobar]] – [[YohanMarcel BlakeEckardt]], [[JamajkaNjemačka|jamajčanskinjemački]] [[atletikasnuker]]ski [[Spisak snukerskih sudija|atletičarsudija]]
* [[20. novembar]] – [[Eduardo Vargas]], [[čile]]anski nogometaš
 
* [[13. decembar]] – [[Taylor Swift]], [[SAD|američka]] [[Pjevanje|pjevačica]] i tekstopisac
== [[Smrt|Umrli]] ==▼
* [[26. decembar]] – [[Yohan Blake]], [[jamajka]]nski [[atletika|atletičar]]
 
* [[7. januar]] - [[Hirohito]], japanski car▼
* [[12. februar]] - [[Thomas Bernhard]], austrijski pisac▼
* [[3. juni]] - [[Ruhollah Khomeini]], iranski političar i ajatolah▼
* [[4. septembar]] - [[Georges Simenon]], belgijski književnik▼
* [[28. septembar]] - [[Ferdinand Marcos]], filipinski političar i predsjednik Filipina (od 1965 do 1986)▼
* [[6. oktobar]] - [[Bette Davis]], američka glumica▼
* [[15. oktobar]] - [[Danilo Kiš]], ex-jugoslavenski pisac i lektor▼
* [[5. novembar]] - [[Adem Čejvan]], bosanskohercegovački pozorišni i filmski glumac▼
 
▲== [[Smrt|Umrli]] ==
▲* [[7. januar]] -– [[Hirohito]], japanski car
▲* [[12. februar]] -– [[Thomas Bernhard]], austrijski pisac
* [[27. februar]] – [[Konrad Lorenz]], [[Austrija|austrijski]] [[Zoologija|zoolog]], [[Etologija|etolog]] i [[Ornitologija|ornitolog]]
* [[26. april]] – [[Lucille Ball]], američka glumica
▲* [[3. juni]] -– [[Ruhollah Khomeini]], iranski političar i ajatolah
* [[19. juni]] – [[Betti Alver]], estonska pjesnikinja
* [[4. juli]] – [[Lejla Mammadbegova]], azerbejdžanska i sovjetska pilotkinja
▲* [[4. septembar]] -– [[Georges Simenon]], belgijski književnik
▲* [[28. septembar]] -– [[Ferdinand Marcos]], filipinski političar i predsjednik Filipina (od 1965 do 1986)
▲* [[6. oktobar]] -– [[Bette Davis]], američka glumica
▲* [[15. oktobar]] -– [[Danilo Kiš]], ex-jugoslavenski pisac i lektor
▲* [[5. novembar]] -– [[Adem Čejvan]], bosanskohercegovački pozorišni i filmski glumac
* [[25. decembar]] – [[Nicolae Ceaușescu]], predsjednik Rumunije
== [[Nobelova nagrada|Nobelove nagrade]] ==
 
Line 144 ⟶ 160:
** [[Trygve Haavelmo]], [[Norveška]]
 
== Reference ==▼
{{Refspisak}}
{{Normativna kontrola}}
{{commonscat|1989}}
 
▲== Reference ==
{{Reference}}
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/wiki/1989."