Izvorni kôd stranice Ustavna monarhija

{{Nedostaju izvori}}
{{Oblici vladavine}}
{{Osnovni oblici vladavine}}
[[Datoteka:Form of government constitutional monarchy.png|desno|350p|mini|Ustavne monarhije sa parlamentarnim sistemom su obojene u '''crveno'''. Druge ustavne monarhije ('''lila''') imaju monarha koji ispoljava politiki utjecaj, iako sa određenim restrikcijama.]]
'''Ustavna monarhija''' je oblik [[monarhija|monarhijske]] vladavine ustanovljen [[ustav]]nim sistemom koji prihvata izabranog ili nasljednog [[monarh]]a kao šefa države. Moderne ustavne monarhije obično primjenjuju koncept ''podjele moći'' gdje je monarh ili nosilac [[izvršna vlast|izvršne vlasti]] ili ima samo ceremonijalnu ulogu. Monarhija u kojoj monarh ima apsolutnu vlast naziva se [[apsolutistička monarhija]].

Kao najočigledniji primjer ustavne monarhije, brojni autori uzimaju '''britanski parlamentarizam''' i to iz više razloga: 
* s obzirom na to da je [[Velika Britanija]] bila najveća kolonijalna sila, svoj politički sistem nametnula je i svojim kolonijama (od kojih su neke i danas zadržale taj sistem poput [[Australija|Australije]], [[Kanada|Kanade]] 
* zbog duge tradicije koja je u britanskom načinu razmišljanja sve, a "sve stvari se mjere po dužini i respektabilnosti sopstvene tradicije" (''prof. dr Vladimir Prvulović, "Komparativni politički sistemi''").

Dakle, britanski parlamentarizam bi se mogao svrstati u sistem saradnje vlasti koji postoji u ustavnoj monarhiji, uz tradicionalni utjecaj i smenjivanje na vlasti dvije najjače političke partije i uz tradicionalno razvijen sistem građanskih i političkih prava i osnovnih sloboda. U Britaniji nikada nije postojao (niti sada postoji) pisani ustav u klasičnom smislu te riječi. Ova monarhija funkcioniše kao ustavna na bazi odredbi brojnih povelja, konvencija, parlamentarnih i sudskih odluka, ugovora i drugih pravnih akata iz [[historija|historije]] koji se odnose na sistem vladavine, položaj i prava monarha i drugih institucija vlasti.

Za razumijevanje funkcioniranja britanskog oblika ustavne monarhije, neophodno je upoznati se sa najvažnijim periodima njenog razvoja, kao i sa evolucijom i transformacijom njenih osnovnih političkih institucija vlasti. Ukratko rečeno, historija Britanije predstavlja historiju borbe različitih društvenih slojeva za vladavinu prava, a protiv apsolutističke vlasti monarha. U tom smislu se kao ''prvi stvarni demokratski pravni akt'' u historiji modernih društava uopšte, spominje engleska '''Magna charta libertatum''' ([[Velika povelja o slobodama]]) iz [[1215]]. godine. Ova povelja, proglašena od strane kralja [[Ivan Bez Zemlje|Ivana Bez Zemlje]], zapravo predstavlja kompromis engleskog kralja i velikaša kojim se ''ograničavaju neka prava monarha'' i uspostavljaju prava kontrole i predhodne saglasnosti viših staleža sa uredbama vladara. Dakle, Velika povelja je značajna kao prvi akt i temelj političkog procesa evolucije od apsolutizma ka parlamentarizmu, tj. od jake kraljevske vlasti ka predstavničkom sistemu u Britaniji.

Sljedeći važan korak ka uspostavljanju ustavne monarhije i ograničenju apsolutne vlasti kralja u Britaniji, bilo je usvajanje akta '''The Articles of the Barons''' iste godine kada je usvojena i Velika povelja (1215. godine), što je za jedan sloj britanskog društva (grofove i visoku aristokratiju) značilo zaštitu od nekontrolisanih zahvata engleskog kralja u posjede barona. Međutim, oba ova akta (iako su imala značaj u zaštiti "društvenih" interesa jednog sloja društva - aristokratije), imala su ograničen domet, jer nisu štitili interese širokih narodnih masa.

Taj važan ustavnoravni posao utvrđivanja i izgradnje pravnih osnova monarhističkog uređenja u Britaniji nastavljen je mnogo kasnije, usvajanjem značajnih dokumenata - '''Peticije o pravima''' ([[1628]]), '''Habeas Corpus Act'''-a (1679.) i '''Bill of rights''' ([[1689]]). Tim aktima nazirao se začetak budućeg britanskog parlamentarizma, jer je uspostavljen ''Dom lordova'' i Dom komuna koji, u manje-više nepromjenjenom obliku, postoje i danas u Britaniji. Također, definitivno je ukinuto i dotadašnje kraljevsko pravo na veto (u [[18. vijek]]u), čime se Parlamentu obezbjeđuje centralna pozicija u oblasti donošenja zakona, tj. njegova zakonodavna vlast.

== Također pogledajte ==
* [[Apsolutna monarhija]]
* [[Monarh (titula)]]
* [[Personalna unija]]

{{Monarhije}}
[[Kategorija:Monarhija]]