بۆ ناوەڕۆک بازبدە

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە ئینسایکڵۆپیدیای ئازادی ویکیپیدیاوە
گەڕان بە مێژوودا
(ھەموو گۆڕانکارییە ھەڵواسراوەکان ببینە)
[وەشانی تاوتوێکراو][وەشانی تاوتوێکراو]
→ گۆڕانکاریی کۆنترگۆڕانکاریی نوێتر ←
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دیداریویکیدەق
پێداچوونەوەی 984630 کە لەلایەن AramBot (وتووێژ) کراوە هێنرایەوە
تاگەکان: توینکڵ پووچەڵکردنەوە بەستەرەکانی ڕوونکردنەوە
ب بۆت: چاکسازیی ڕەوانەکەرەکان
تاگ: بەستەرەکانی ڕوونکردنەوە
ھێڵی ١٢١: ھێڵی ١٢١:
}}
}}
[[پەڕگە:Locator_map_Iran_West_Azerbaijan_Province.png|چەپ|وێنۆک|200px|پارێزگای ورمێ]]
[[پەڕگە:Locator_map_Iran_West_Azerbaijan_Province.png|چەپ|وێنۆک|200px|پارێزگای ورمێ]]
'''پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا''' یان '''پارێزگای ورمێ''' ({{بە فارسی|استان آذربایجان غربی}}) یەکێک لە [[پارێزگاکانی کوردستان|پارێزگا]]کانی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان|رۆژھەڵاتی کوردستانە]]. ناوەندەکەی شاری [[ورمێ]]یە و دوو نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە لە [[کورد]] و [[ئازەربایجانی|ئازەری]] پێکھاتوون. ئەو پارێزگایە لەگەڵ [[باشووری کوردستان|باشوور]] و [[باکووری کوردستان]] ھاوسنوورە.
'''پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا''' یان '''پارێزگای ورمێ''' ({{بە فارسی|استان آذربایجان غربی}}) یەکێک لە [[پارێزگاکانی کوردستان|پارێزگا]]کانی [[ڕۆژھەڵاتی کوردستان|رۆژھەڵاتی کوردستانە]]. ناوەندەکەی شاری [[ورمێ]]یە و دوو نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە لە [[کورد]] و [[ئازەرییەکان|ئازەری]] پێکھاتوون. ئەو پارێزگایە لەگەڵ [[باشووری کوردستان|باشوور]] و [[باکووری کوردستان]] ھاوسنوورە.


== مێژوو ==
== مێژوو ==
کاتی سەرھەڵدانی [[سەفەوییەکان|دەوڵەتی سەفەوی]] لە ئێراندا، بەشێکی ورمێ بەدەستی میرانی [[برادۆست]]ەوە بوو.<ref>[http://yghorbanifar.blogfa.com/post-14.aspx تاریخ حاکمان و تاریخ محکومان: روایت اسکندربیگ از دمدم] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227163124/http://yghorbanifar.blogfa.com/post-14.aspx |date=٢٧ی شوباتی ٢٠٠٩}}</ref> لە شاری [[خۆی]]یش میرانی [[دومبولی]] بە ڕەگەز کورد حوکمڕانی شاریان دەکرد. کە [[شاعەبباسی گەورە]] بە یارمەتی تورکمانی ئەفشار ھاوردە، ھێرشی بردە سەر [[قەڵای دمدم]]ی پێگەی میرانی برادۆست، قەڵاکە داگیرکرا و [[ئەمیرخانی برادۆست]] لە ناوبرا. دوای ئەم شەڕە خوێناوییە حوکمڕانیی ئەم شارە و دەوروبەری درا بە ھۆزی ئەفشار و دواتر بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشی کوردی [[بڵباس]] ھۆزی [[قەرەپەپاخ]]یش ھێنرانە [[دەشتی سندوس]] و [[نەغەدە]]. شۆرشەکانی [[شێخ عوبەیدوڵڵای نەھری]] و [[سمکۆی شکاک]] دوو بەرسەرھاتی گرنگ بوون کە کوشتاری خوێناوی و ماڵوێرانیی بەدووای خۆی ھێنا. لە [[شەڕی جیھانیی یەکەم]]دا بە پلانێکی نھێنی ماڕشەممونی ئاشووری بە دەستی سمکۆوە کوژرا و ئاشووپی نێوان کورد و ئاشووری زیانێکی گەورەتری بە ھەرێمەکە گەیاند.
کاتی سەرھەڵدانی [[سەفەوییەکان|دەوڵەتی سەفەوی]] لە ئێراندا، بەشێکی ورمێ بەدەستی میرانی [[برادۆست]]ەوە بوو.<ref>[http://yghorbanifar.blogfa.com/post-14.aspx تاریخ حاکمان و تاریخ محکومان: روایت اسکندربیگ از دمدم] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090227163124/http://yghorbanifar.blogfa.com/post-14.aspx |date=٢٧ی شوباتی ٢٠٠٩}}</ref> لە شاری [[خۆی]]یش میرانی [[دومبولی]] بە ڕەگەز کورد حوکمڕانی شاریان دەکرد. کە [[شاعەبباسی گەورە]] بە یارمەتی تورکمانی ئەفشار ھاوردە، ھێرشی بردە سەر [[قەڵای دمدم]]ی پێگەی میرانی برادۆست، قەڵاکە داگیرکرا و [[ئەمیرخانی برادۆست]] لە ناوبرا. دوای ئەم شەڕە خوێناوییە حوکمڕانیی ئەم شارە و دەوروبەری درا بە ھۆزی ئەفشار و دواتر بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشی کوردی [[بڵباس]] ھۆزی [[قەرەپەپاخ]]یش ھێنرانە [[دەشتی سندوس]] و [[نەغەدە]]. شۆرشەکانی [[شێخ عوبەیدوڵڵای نەھری]] و [[سمکۆ|سمکۆی شکاک]] دوو بەرسەرھاتی گرنگ بوون کە کوشتاری خوێناوی و ماڵوێرانیی بەدووای خۆی ھێنا. لە [[جەنگی جیھانیی یەکەم|شەڕی جیھانیی یەکەمدا]] بە پلانێکی نھێنی ماڕشەممونی ئاشووری بە دەستی سمکۆوە کوژرا و ئاشووپی نێوان کورد و ئاشووری زیانێکی گەورەتری بە ھەرێمەکە گەیاند.


=== کۆماری کوردستان ===
=== کۆماری کوردستان ===
{{سەرەکی|کۆماری مەھاباد}}
{{سەرەکی|کۆماری مەھاباد}}
لە دوای [[شەڕی جیھانیی دووەم]] کاتێک لەشکری سۆڤیەت باکووری ئێرانی داگیرکرد کورد و تورکی ئازەری بە پشتگیری [[یەکێتیی سۆڤیەت|سۆڤیەت]] ئیعلانی دوو کۆماری ئازادیان کرد لە [[مەھاباد]] و [[تەورێز]]. [[قازی محەممەد]] یەکەم و دوایین سەرکردەی ئەم کۆمارە بوو و ھەر لە مەھابادیش بە فرمانی [[ڕەزاشا]]ی پەھلەوی لە سێدارەدرا. یەکەم ڕاگەیاندنی [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] ھەر لە ڕۆژگاری کۆماری مەھاباد بوو.
لە دوای [[جەنگی جیھانیی دووەم|شەڕی جیھانیی دووەم]] کاتێک لەشکری سۆڤیەت باکووری ئێرانی داگیرکرد کورد و تورکی ئازەری بە پشتگیری [[یەکێتیی سۆڤیەت|سۆڤیەت]] ئیعلانی دوو کۆماری ئازادیان کرد لە [[مەھاباد]] و [[تەورێز]]. [[قازی محەممەد]] یەکەم و دوایین سەرکردەی ئەم کۆمارە بوو و ھەر لە مەھابادیش بە فرمانی [[ڕەزا شا|ڕەزاشای]] پەھلەوی لە سێدارەدرا. یەکەم ڕاگەیاندنی [[پارتی دیموکراتی کوردستان]] ھەر لە ڕۆژگاری کۆماری مەھاباد بوو.


== شارستانەکان ==
== شارستانەکان ==
ھێڵی ١٣٧: ھێڵی ١٣٧:


== دابەشکاری و ئامار ==
== دابەشکاری و ئامار ==
پارێزگای ورمێ لە ١٧ [[شارستان]]، ٤٢ [[شار]]، ٤٤ [[ناوچە]] و ١٤٢ [[گوندستان|گوند]] پێکھاتووە. ئامارەکانی پارێزگای ورمێ:<ref>{{Cite web |url=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |title=ناوەندی ئاماری ئێران، '''فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١''' |access-date=٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |archive-date=٣ی تەممووزی ٢٠١٤ |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |date= ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ }}</ref>
پارێزگای ورمێ لە ١٧ [[شارستان]]، ٤٢ [[شار]]، ٤٤ [[ناوچە]] و ١٤٢ [[گوندەوار|گوند]] پێکھاتووە. ئامارەکانی پارێزگای ورمێ:<ref>{{Cite web |url=http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |title=ناوەندی ئاماری ئێران، '''فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١''' |access-date=٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ |archive-url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |archive-date=٣ی تەممووزی ٢٠١٤ |dead-url=yes }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140703101259/http://www.amar.org.ir/Portals/2/pdf/jamiat_shahrestan_keshvar3.pdf |date= ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ }}</ref>


{| class="wikitable sortable" style="font-size: 85%; text-align: center; width: auto"
{| class="wikitable sortable" style="font-size: 85%; text-align: center; width: auto"
ھێڵی ١٤٩: ھێڵی ١٤٩:
|[[شارستانی پیرانشار]]|| ١٢٣٬٦٣٩ || ٧ || ٢٬٢٥٩ || ٨ || کوردیی ناوەندی
|[[شارستانی پیرانشار]]|| ١٢٣٬٦٣٩ || ٧ || ٢٬٢٥٩ || ٨ || کوردیی ناوەندی
|-
|-
|[[شارستانی تەکاب]]|| ٧٨٬١٢٢ || ١٢ || ٢٬٥٢٣ || ٧ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|[[شارستانی تیکاب|شارستانی تەکاب]]|| ٧٨٬١٢٢ || ١٢ || ٢٬٥٢٣ || ٧ || کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
|-
|-
|[[شارستانی چاڵدێران]]|| ٤٦٬٣٩٨ || ١٥ || ١٬٩٧٥ || ١١ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
|[[شارستانی چاڵدێران]]|| ٤٦٬٣٩٨ || ١٥ || ١٬٩٧٥ || ١١ || کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
ھێڵی ١٨٧: ھێڵی ١٨٧:


دابەشبوونی ھۆزە کوردییەکان لە باکوورەوە بەرەو باشوور بەم شێوەیەیە: [[جەلالی]]، [[میلان]]، [[ھەیدەران]]، [[شکاک]]، [[بەگزادە]]،
دابەشبوونی ھۆزە کوردییەکان لە باکوورەوە بەرەو باشوور بەم شێوەیەیە: [[جەلالی]]، [[میلان]]، [[ھەیدەران]]، [[شکاک]]، [[بەگزادە]]،
[[برادۆست]]، [[گۆرانی-زازایی|گۆران]]، [[بەریاجی]]، [[مڵکاری]]، [[زەرزا]]، [[بائۆمەر]]، [[مامەش]]، [[گەورک]]، [[مەنگوڕ]]، [[پیران]]، [[چەرداوڕۆ]]کان لەک و [[ھەوشار]] کورد لە [[ناوچەی ھەوشار]].<ref>ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸</ref> ھۆزە ئازەرییە تورکمانەکانیش بریتین لە [[ئەفشار]] (کە لە [[کرمان]] و [[خۆراسان]]ەوە ڕاگوێزراون) و [[قەرەپەپاخ]] (کە لە [[قەوقاز]]ەوە ھاتوون). [[ئاشووری]] و [[ئەرمەنی]]یەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.<ref>Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55</ref>
[[برادۆست]]، [[گۆرانی-زازایی|گۆران]]، [[بەریاجی]]، [[مڵکاری]]، [[زەرزا]]، [[بائۆمەر]]، [[مامەش]]، [[گەورک]]، [[مەنگوڕ]]، [[پیران]]، [[چەرداوڕۆ]]کان لەک و [[ھەوشار]] کورد لە [[ناوچەی ھەوشار]].<ref>ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸</ref> ھۆزە ئازەرییە تورکمانەکانیش بریتین لە [[ئەفشار]] (کە لە [[کرمان]] و [[خۆراسان]]ەوە ڕاگوێزراون) و [[قەرەپەپاخ]] (کە لە [[قەوقاز]]ەوە ھاتوون). [[ئاشوورییەکان|ئاشووری]] و [[ئەرمەنی (ڕوونکردنەوە)|ئەرمەنییەکانیش]] دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.<ref>Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55</ref>


بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.<ref>[https://kurdpress.com/fa/news/2449/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7/ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها]</ref>)
بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.<ref>[https://kurdpress.com/fa/news/2449/%D9%85%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B9-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D8%AF%D8%B1-%D8%A2%D8%B0%D8%B1%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D8%BA%D8%B1%D8%A8%DB%8C%D8%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%AA-%D9%88-%DA%86%D8%B4%D9%85-%D8%A7%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7/ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها]</ref>)
ھێڵی ١٩٨: ھێڵی ١٩٨:
|bars=
|bars=
{{bar percent|[[کورد]]|yellow|76.3}}
{{bar percent|[[کورد]]|yellow|76.3}}
{{bar percent|[[ئازەری]]|red|21.7}}
{{bar percent|[[زمانی ئازەری (ڕوونکردنەوە)|ئازەری]]|red|21.7}}
{{bar percent|[[فارس]]|black|0.8}}
{{bar percent|[[فارسەکان|فارس]]|black|0.8}}
{{bar percent|[[عەرەب]]|green|0.2}}
{{bar percent|[[عەرەب]]|green|0.2}}
{{bar percent|ئەوانی تر|purple|1}}
{{bar percent|ئەوانی تر|purple|1}}
ھێڵی ٢٠٦: ھێڵی ٢٠٦:


== ئەمانەش ببینە ==
== ئەمانەش ببینە ==
* [[پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]
* [[پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ورمێ|پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]
* [[پێڕستی شارەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]
* [[پێڕستی شارەکانی پارێزگای ورمێ|پێڕستی شارەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا]]


== سەرچاوەکان ==
== سەرچاوەکان ==

وەک پێداچوونەوەی ‏٢٢:٤٨، ١٨ی شوباتی ٢٠٢٣

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا
پارێزگای ورمێ
پارێزگا
Արևմտյան Ադրբեջան - Azerbaycana Rojava - استان آذربایجان غربی - West Azerbaijan Province - Qərbi Azərbaycan ostanı
نەخشەی پارێزگای ورمێ
Map
وڵات ئێران
ڕۆژھەڵاتی کوردستان
ھەرێمڕۆژھەڵاتی کوردستان
پایتەختورمێ
دەسەڵات
 • پارێزگارمحەممەدسادق موعتەمدیان
 • ئەنجومەنی شارەزایانعەسگەر دیرباز، عەلی ئەکبەر قوڕەیشی، جەواد موجتەھید شەبستەری
ڕووبەر
 • سەرجەم٣٧٬٤٣٧ کیلۆمەتری چوارگۆشە (١٤٬٤٥٥ میلی چوارگۆشە)
بەرزترین بەرزایی
٣٬٦٠٥ مەتر (١١٬٨٢٧ پێ)
نزمترین بەرزایی
٧٨٥ مەتر (٢٬٥٧٥ پێ)
ژمارەی دانیشتووان
 (٢٠١٦)
 • سەرجەم٣٬٢٦٥٬٢١٩
 • چڕی٨٧ کەس لە کیلۆمەتری چوارگۆشە (٢٣٠ کەس لە میلی چوارگۆشە)
زمان و ئایین
 • زمانکوردی (کورمانجی و سۆرانی و کەڵھوڕی)، ئازەری، ئەرمەنی، ئاشووری
 • ئایینئیسلام (سوننە و شیعە)، مەسیحی، یارسان
 • ب پ م(٢٠١٧)٠،٧٥٨[١]
بەرز · ٢٦مین
ناوچەی کاتیUTC+3:30 (ناوچەی کاتی)
 • ھاوین (DST)UTC+4:30 (ھاوین)
تەلەفۆن٠٤٤١
وێبگەurmia.ir
پارێزگای ورمێ

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا یان پارێزگای ورمێ (بە فارسی: استان آذربایجان غربی) یەکێک لە پارێزگاکانی رۆژھەڵاتی کوردستانە. ناوەندەکەی شاری ورمێیە و دوو نەتەوەی سەرەکی تێیدا دەژین کە لە کورد و ئازەری پێکھاتوون. ئەو پارێزگایە لەگەڵ باشوور و باکووری کوردستان ھاوسنوورە.

مێژوو

کاتی سەرھەڵدانی دەوڵەتی سەفەوی لە ئێراندا، بەشێکی ورمێ بەدەستی میرانی برادۆستەوە بوو.[٢] لە شاری خۆییش میرانی دومبولی بە ڕەگەز کورد حوکمڕانی شاریان دەکرد. کە شاعەبباسی گەورە بە یارمەتی تورکمانی ئەفشار ھاوردە، ھێرشی بردە سەر قەڵای دمدمی پێگەی میرانی برادۆست، قەڵاکە داگیرکرا و ئەمیرخانی برادۆست لە ناوبرا. دوای ئەم شەڕە خوێناوییە حوکمڕانیی ئەم شارە و دەوروبەری درا بە ھۆزی ئەفشار و دواتر بۆ بەرپەرچدانەوەی ھێرشی کوردی بڵباس ھۆزی قەرەپەپاخیش ھێنرانە دەشتی سندوس و نەغەدە. شۆرشەکانی شێخ عوبەیدوڵڵای نەھری و سمکۆی شکاک دوو بەرسەرھاتی گرنگ بوون کە کوشتاری خوێناوی و ماڵوێرانیی بەدووای خۆی ھێنا. لە شەڕی جیھانیی یەکەمدا بە پلانێکی نھێنی ماڕشەممونی ئاشووری بە دەستی سمکۆوە کوژرا و ئاشووپی نێوان کورد و ئاشووری زیانێکی گەورەتری بە ھەرێمەکە گەیاند.

کۆماری کوردستان

وتاری سەرەکی: کۆماری مەھاباد

لە دوای شەڕی جیھانیی دووەم کاتێک لەشکری سۆڤیەت باکووری ئێرانی داگیرکرد کورد و تورکی ئازەری بە پشتگیری سۆڤیەت ئیعلانی دوو کۆماری ئازادیان کرد لە مەھاباد و تەورێز. قازی محەممەد یەکەم و دوایین سەرکردەی ئەم کۆمارە بوو و ھەر لە مەھابادیش بە فرمانی ڕەزاشای پەھلەوی لە سێدارەدرا. یەکەم ڕاگەیاندنی پارتی دیموکراتی کوردستان ھەر لە ڕۆژگاری کۆماری مەھاباد بوو.

شارستانەکان

ئەمانەش ببینە: پێڕستی شارستانەکانی پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا

پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا لە ١٧ شارستان پێکدێت کە بریتین لە:

دابەشکاری و ئامار

پارێزگای ورمێ لە ١٧ شارستان، ٤٢ شار، ٤٤ ناوچە و ١٤٢ گوند پێکھاتووە. ئامارەکانی پارێزگای ورمێ:[٣]

ناوی شارستان ژمارەی دانیشتووان ڕیزبەندی دانیشتووان ڕووبەر ڕیزبەندی ڕووبەر زمانەکان
شارستانی بۆکان ٢٢٤٬٦٢٨ ٤ ٢٬٥٤١ ٦ کوردیی ناوەندی
شارستانی پۆلدەشت ٤٢٬٠٧١ ١٧ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی پیرانشار ١٢٣٬٦٣٩ ٧ ٢٬٢٥٩ ٨ کوردیی ناوەندی
شارستانی تەکاب ٧٨٬١٢٢ ١٢ ٢٬٥٢٣ ٧ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی چاڵدێران ٤٦٬٣٩٨ ١٥ ١٬٩٧٥ ١١ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی چایپارە ٤٣٬٢٠٦ ١٦ ٩٤٠ ١٥ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی خۆی ٣٥٤٬٣٠٩ ٢ ٥٬٥٦١ ١ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
شارستانی ساینقەڵا ٩١٬١١٣ ١٠ ٢٬١٤٤ ١٠ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی سەردەشت ١١١٬٥٩٠ ٩ ١٬٤١١ ١٢ کوردیی ناوەندی
شارستانی سەڵماس ١٩٢٬٥٩١ ٦ ٢٬٥٤٤ ٥ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی شنۆ ٧٠٬٠٣٠ ١٣ ١٬١٩٣ ١٣ کوردیی ناوەندی
شارستانی شەوت ٥٢٬٥١٩ ١٤ ٩٣١ ١٧ کوردیی باکووری، ئازەربایجانی
شارستانی ماکۆ ٨٨٬٨٦٣ ١١ ٤٬٣٣٥ ٣ ئازەربایجانی، کوردیی باکووری
شارستانی مەھاباد ٢١٥٬٥٢٩ ٥ ٢٬٥٩٢ ٤ کوردیی ناوەندی
شارستانی میاندواو ٢٦٠٬٦٢٨ ٣ ٢٬٢٣٣ ٩ ئازەربایجانی، کوردیی ناوەندی
شارستانی نەغەدە ١٢١٬٦٠٢ ٨ ١٬٠٥٠ ١٤ کوردیی ناوەندی، ئازەربایجانی
شارستانی ورمێ ٩٦٣٬٧٣٨ ١ ٥٬٢٥١ ٢ کوردیی (باکووری، ناوەندی)، ئازەربایجانی

دانیشتووان

دانیشتووانی کورد لەم پارێزگایەدا بە سێ شێوەزاری سەرەکی قسەدەکەن: کوردیی باکووری (کورمانجی) لە شارەکانی ماکۆ تا ورمێ، کوردیی ناوەندی (سۆرانی) لە موکریاندا لە شنۆ تا تیکاب و کوردیی باشووری (کەڵھوڕی) لە شارەکانی تیکاب و ساینقەڵا و ھەروەھا ھەندێکیش لە بۆکان ژیان بەسەر دەبەن. شارەکانی بۆکان، مەھاباد، شنۆ، پیرانشار و زەردەشت (سەردەشت) سەدتاسەد کوردن. ئەم پارێزگایە لە کۆنەوە ھەتا ئێستا، پارێزگایەکی کێشەلەسەر لە نێوان کورد و ئازەرییە.[٤]

پەڕگە:West Azerbiajan Province Ethnic Map Blank.svg
نەتەوەکانی پارێزگای ورمێ██ کورد ██ ئازەری ██ ئاشووری

دابەشبوونی ھۆزە کوردییەکان لە باکوورەوە بەرەو باشوور بەم شێوەیەیە: جەلالی، میلان، ھەیدەران، شکاک، بەگزادە، برادۆست، گۆران، بەریاجی، مڵکاری، زەرزا، بائۆمەر، مامەش، گەورک، مەنگوڕ، پیران، چەرداوڕۆکان لەک و ھەوشار کورد لە ناوچەی ھەوشار.[٥] ھۆزە ئازەرییە تورکمانەکانیش بریتین لە ئەفشار (کە لە کرمان و خۆراسانەوە ڕاگوێزراون) و قەرەپەپاخ (کە لە قەوقازەوە ھاتوون). ئاشووری و ئەرمەنییەکانیش دانیشتووی دێرینی ئەم پارێزگایەن.[٦]

بەپێی لێکۆڵینێک لە ساڵی ٢٠١٠ دانیشتووانی پارێزگای ورمێ بە ئەم شێوازەی بوون؛ (ھەر چەند دروستیی ئەم لێکۆڵینە بە چاکی دیار نییە.[٧])

پێکھاتەی پارێزگای ورمێ لە ٢٠١٠[٨]
پێکھاتە ڕێژە لە سەد
کورد
  
 ٧٦٫٣٪
ئازەری
  
 ٢١٫٧٪
فارس
  
 ٠٫٨٪
عەرەب
  
 ٠٫٢٪
ئەوانی تر
  
 ١٪

ئەمانەش ببینە

سەرچاوەکان

  1. ^ «Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab». hdi.globaldatalab.org (بە ئینگلیزی). لە 2018-09-13 ھێنراوە.
  2. ^ تاریخ حاکمان و تاریخ محکومان: روایت اسکندربیگ از دمدم ٢٧ی شوباتی ٢٠٠٩ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  3. ^ «ناوەندی ئاماری ئێران، فایلی PDFی ئەنجامەکانی سەرژمێریی ساڵی ٢٠١١» (PDF). لە ڕەسەنەکە (PDF) لە ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ ئەرشیڤ کراوە. لە ٢ی ئەیلوولی ٢٠١٢ ھێنراوە. {{cite web}}: پارامەتری نەناسراوی |dead-url= چاوپۆشیی لێ کرا (|url-status= پێشنیار کراوە) (یارمەتی) ٣ی تەممووزی ٢٠١٤ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.
  4. ^ «کێشەی خاک لەنێوان کورد و تورکی ئازەربایجانی لە پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژئاوا لە ئێراندا». گۆڤاری تیشک. لە ١٥ی نیسانی ٢٠٢٢ ھێنراوە.
  5. ^ ایل‌ھا و طایفەھای عشایری کرد ایران. علی میرنیا. ناشر نسل دانش. ایران. ۱۳۶۸
  6. ^ Keith Stanley McLachlan, The Boundaries of Modern Iran, UCL Press, 1994, P 55
  7. ^ موانع مشارکت کردها در آذربایجان غربی، انتظارات و چشم اندازها
  8. ^ وزارت کشور ۱۵ آوریل ۲۰۱۰ لە وەیبەک مەشین، ئەرشیڤ کراوە.، استانداری آذربایجان غربی. معاونت برنامەریزی. بازدید: مارس ۲۰۱۰.

بەستەرە دەرەکییەکان

ئاڕاستەی با
  ئازەربایجان  تورکیا
 ئازەربایجان 		 تورکیا ئاڕاستەی با
پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژھەڵات  تورکیا
ڕۆژهەڵات
   پارێزگای ئازەربایجانی ڕۆژاوا  
ڕۆژئاوا
پارێزگای زەنگان پارێزگای کوردستان  عێراق
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/w/index.php?title=پارێزگای_ئازەربایجانی_ڕۆژاوا&oldid=1042530»