Asturias

Asturias
Arwyddair	Hoc signo tuetur pius. Hoc signo vincitur inimicus.
Math	Cymunedau ymreolaethol Sbaen
Enwyd ar ôl	Tywysogaeth Asturias
Prifddinas	Oviedo
Poblogaeth	1,011,792
Anthem	Asturias, patria querida
Pennaeth llywodraeth	Adrián Barbón
Cylchfa amser	UTC+01:00, UTC+2
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Sbaeneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Green Spain
Gwlad	Sbaen
Arwynebedd	10,603.57 km²
Gerllaw	Môr Cantabria
Yn ffinio gyda	Galisia, Castilla y León, Cantabria
Cyfesurynnau	43.3614°N 5.8478°W
	ES-AS
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of the Principality of Asturias
Corff deddfwriaethol	General Junta of the Principality of Asturias
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	President of the Principality of Asturias
Pennaeth y Llywodraeth	Adrián Barbón
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Un o gymunedau ymreolaethol Sbaen yw Tywysogaeth Asturias (Astwrieg Principáu d'Asturies neu Asturies, Sbaeneg Principado de Asturias). Daw'r enw o dylwyth yr Astures, brodorion yr ardal yn ystod Oes yr Haearn, enw a fabwysiadwyd gan y Rhufeiniaid ar gyfer holl drigolion gogledd-orllewin y penrhyn Iberaidd.

O dan y drefn Sbaenaidd, mae Asturias hefyd yn dalaith gyda'i ffiniau'n cydredeg â ffiniau'r gymuned. I'r gogledd mae Bae Vizcaya, i'r de León, i'r dwyrain Cantábria ac i'r gorllewin, Galicia. Mae iddi arwynebedd o ychydig dros 10,600 km² - a'i hyd oddeutu 330 km o'r dwyrain i'r gorllewin, a dim ond 130 km o'r de i'r gogledd. Mae'n ardal fynyddig ac arfordirol; carreg galch yw creigiau'r dwyrain a'r canolbarth, gyda llechi yn y gorllewin.

Daearyddiaeth

Mae mynyddoedd y de'n ffinio ag ucheldir canol Sbaen, mae sawl cadwyn o'r Cordillera Cantábrica, y mynyddoedd sy'n croesi gogledd Sbaen o'r dwyrain i'r gorllewin. Yr uchaf oll yw'r Picos de Europa, yn nwyrain Asturias, lle mae dros 200 o gopaon dros 2000m. Amgylchedd karst sydd yno: afonydd tanddaearol, pyllau dwfn iawn, creigiau gydag ôl y dŵr yn stribedi arnyn nhw.

Oherwydd y tirlun a'r hinsawdd Iwerydd mae llawer o afonydd, y mwyafrif yn fyr. Y mwyaf yw'r Nalon (129 km), prif afon cymoedd y glo. Ceir tair afon sy'n nodedig am eog a sewin: y Sella, yr Eo ar y ffin gyda Galicia, a'r Deva ar y ffin gyda Cantábria.

Carst (lle mae'r dirwedd wedi'i ffurfio o ganlyniad i ddŵr yn ymdoddi ar greigwely carbonad) yw ei harfordir dwyreiniol, ac mae'r clogwyni'n bigog. Yn y gorllewin ceir mwy o dywod a cherrig meddal. Mae'r traethau ar y cyfan yn fach, ar wahân i rai lle mae afon a gwaith pobl wedi ffurfio bae eang, e.e. Xixón, Ribeseya.

Demograffeg

Y prif ddinasoedd yw Xixón (Sbaeneg: 'Gijón') lle roedd poblogaeth o tua 271,039 yn 2004, y brifddinas Uviéu (Sbaeneg: Oviedo; poblogaeth 209,495) ac Avilés (poblogaeth 83,899). Mae cyfanswm y boblogaeth ychydig dros filiwn, ond mae'n tueddu i ostwng, gyda diboblogi yn broblem yng nghefn gwlad. Mae trwch y boblogaeth yn byw yn y canolbarth, yn y dinasoedd a'r cymoedd glofaol, neu cyn-lofaol. Yma mae diwydiant trwm yn dal ei le, gyda gwaith dur Arcelor-Mittal yn dal yn gryf. Yn y dwyrain a'r gorllewin: amaeth, coedwigaeth, pysgota a thwristiaeth sy'n bwysig.

Mae plentyn hynaf Brenin neu Frenhines Sbaen yn cael ei alw'n "Dywysog Asturias", ond fel yn achos "Tywysog Cymru" nid yw'n golygu fod ganddo ran yn ei llywodraeth.

Yr iaith swyddogol yw Sbaeneg, ond mae rhywfaint o statws i'r iaith Astwrieg dan y ddeddf.