Diolchgarwch (Unol Daleithiau)

Mae Diolchgarwch yn ŵyl sy'n cael ei dathlu unwaith y flwyddyn yn yr Unol Daleithiau. Mae'n ddiwrnod i ddiolch ac yn rhannol seiliedig ar yr ŵyl arall, Diolchgarwch am y cynhaeaf, sy'n cael ei dathlu trwy'r byd Cristionogol ond mae wedi datblygu i fod yn ŵyl genedlaetholgar yn Unol Daleithiau America oherwydd ei chysylltiad â goroesiad yr ymfudwyr cynnar i'r America. Cynhelir yr ŵyl yn flynyddol ar y pedwerydd Dydd Iau ym mis Tachwedd. Ers 1970 mae nifer o ddisgynyddion brodorion gwreiddiol America wedi bod yn casglu yn Plymouth, Massachusetts i gynnal dydd o alar ar y diwrnod; iddynt hwy, mae pobl o Ewrop wedi gwladychu eu tiroedd ac wedi achosi hil-laddiad ym mysg eu cenhedloedd.

Dweud Gras cyn pryd Diolchgarwch 1942

Y Diolchgarwch Cyntaf

The First Thanksgiving 1621, paentiad olew ar ganfas; Jean Leon Gerome Ferris (1899)

Gan fod yr Ewropeaid cyntaf i gyrraedd America yn Gristionogion, arferant ddathlu'r holl wyliau Cristionogol arferol, gan gynnwys diolchgarwch; mae cofnod o fewnfudwyr o Sbaen yn dathlu diolchgarwch yn Texas ym 1541 ac o fewnfudwyr o Ffrainc yn dathlu'r ŵyl yn Florida ym 1564.

Gyda dathliad gan grŵp o ymsefydlwyr crefyddol o Loegr, "y Pererinion", y cysylltir yr ŵyl gyfoes yn bennaf. Teithiodd y Pererinion o Loegr ar long o'r enw Mayflower gan wneud eu cartref newydd yn yr hyn sy'n awr yn Plymouth, Massachusetts, 380 km i'r gogledd-ddwyrain o'r ddinas a elwir, bellach, yn Efrog Newydd yn 1620.

Bu farw llawer o'r Pererinion yn ystod eu gaeaf cyntaf yng Ngogledd America. Roeddent yn oer ac nid oedd ganddynt ddigon o fwyd. Y flwyddyn ganlynol, fodd bynnag, bu Americanwyr Brodorol, o lwyth Wampanoag, yn eu helpu i dyfu cnydau ac i bysgota am gimwch. Ar adeg y cynhaeaf yn ystod gaeaf 1621, roeddent yn ddiolchgar iawn fod ganddynt gnwd da o fwyd i'w fwyta yn ystod y gaeaf i ddod. Maent yn diolch i Dduw yn y ffordd draddodiadol anghydffurfiol ac yn diolch i'r brodorion trwy eu gwahodd i gydwledda a nhw. Bu tua 90 o frodorion o lwyth y Wampanoag yn dathlu gyda thua 50 o fudwyr gyda'r llwyth yn cyfrannu bwydydd o'r byd newydd megis twrci, hwyaid, pysgod, ceirw, aeron, pwmpen, a bara corn - y bwydydd sy'n cael eu cysylltu â'r dathliadau cyfoes.

Datblygiad fel gŵyl genedlaetholgar.

Proclamatiwn Diolchgarwch George Washington 1789, - NARA - 299956

Yn ystod Rhyfel Annibyniaeth America cyhoeddodd y llywodraeth wrthryfelgar nifer o ddyddiau o ddiolchgarwch blynyddol i ddiolch am fuddugoliaethau ac i weddïo am ychwaneg o lwyddiant, gyda'r cyntaf yn cael ei gyhoeddi i'w gynnal ar ddydd iau 18 Rhagfyr 1777. Wedi i'r wlad ennill ei hannibyniaeth pleidleisiodd aelodau cyntaf o Dŷ’r Cynrychiolwyr i ofyn i'r Arlywydd George Washington i gyhoeddi diwrnod o ddiolchgarwch cenedlaethol a dathlwyd ar 26 Tachwedd 1789. Cyhoeddodd Washington ail ddiwrnod o ddiolchgarwch ym 1795; cafwyd dathliadau eto ym 1798 a 1799 on ni chafwyd diolchgarwch wedyn hyd 1814 pan gynhaliwyd un i ddiolch i Dduw am fuddugoliaethau dros luoedd Prydain yn ystod rhyfel 1812-1815; cafwyd dathliad o ddiolchgarwch eto ym 1815 a 1816. Ni chafwyd dathliad arall hyd 1863 pan gyhoeddodd yr Arlywydd Lincoln ddydd o ddiolchgarwch i'w ddathlu ar ddydd iau olaf mis Tachwedd 1863 yn ystod Rhyfel Cartref America. Mae'r ŵyl wedi ei chynnal yn flynyddol ers 1863.

Diolchgarwch heddiw

Parêd Macy's 1979

Gwledd Diolchgarwch

O 1863 i 1939 dathlwyd diolchgarwch ar y dydd iau olaf ym mis Tachwedd. Roedd pum dydd Iau ym mis Tachwedd 1939 a phenderfynodd yr Arlywydd Franklin D Roosevelt i gynnal yr ŵyl ar y pedwerydd dydd iau, yn rhannol o dan bwysau gan bobl fusnes a oedd yn poeni y byddai cynnal yr ŵyl wythnos yn ddiweddarach nag arfer yn andwyo'r farchnad Nadolig (roedd hybu'r Nadolig cyn diolchgarwch yn cael ei weld yn aflednais). Ym 1940 a 1941 cyhoeddodd Roosevelt bod yr ŵyl i'w chynnal wythnos yn gynnar eto, sef y trydydd dydd iau yn Nhachwedd, penderfyniad amhoblogaidd ymysg rhai Americanwyr traddodiadol. Gwrthododd 22 o'r taleithiau i weithredu'r newid a phenderfynodd Texas ddathlu'r ŵyl ddwywaith ar y diwrnod newydd ac eto, wythnos yn ddiweddarach ar y diwrnod traddodiadol.

Ym 1942 penderfynodd Cyngres yr UDA, bod yr ŵyl i'w chynnal ar y pedwerydd dydd iau ym mis Tachwedd boed pedwar neu bump yn y mis; y drefn sy'n bodoli o hyd.

Mae'r wŷl yn un o bedwar diwrnod sydd yn cychwyn ar y dydd Iau ac yn darfod ar y Sul. Bydd teuluoedd a ffrindiau fel arfer yn gloddesta gyda'i gilydd ar bryd sydd, fel arfer, gyda thwrci fel y brif ddysgl ac yn cynnwys tatws stwnsh, saws llugaeron, pastai pwmpen, nifer o gaserolau, a stwffin.

Cynheli'r nifer o ornestau chwaraeon poblogaidd ar ddydd Diolchgarwch gyda'r gemau yn aml rhwng timau sy'n cael eu hystyried yn brif wrthwynebwyr i'w gilydd megis yr ornest pêl droed Americanaidd rhwng y Washington Huskies a'r Washington State Cougars.

Cynhelir nifer o orymdeithiau i ddathlu'r ŵyl, megis Parêd Siop Macy's yn Efrog Newydd.

Dydd o alar

Cerflyn Massasoit (1581 – 1661) pennaeth llwyth y Wampanoag

Ers 1970 mae nifer o ddisgynyddion brodorion gwreiddiol America wedi bod yn casglu yn Plymouth, Massachusetts i gynnal dydd o alar ar ddydd iau olaf mis Tachwedd. Iddynt hwy does dim i'w dathlu yn y ffaith bod pobl o Ewrop wedi gwladychu eu tiroedd ac wedi achosi hil-laddiad ym mysg eu cenhedloedd. Maent hefyd yn gwrthwynebu'r fytholeg sydd yn awgrymu bod y dyngarwch a dangoswyd gan lwyth y Wampanoag i'r pererinion yn symbol o'r Indiaid yn estyn croeso i'r gwladychwyr croenwyn, a thrwy hynny'n cyfreithloni'r ymsefydlu.