Priordy Cas-gwent
Mynachlog yn perthyn i'r Benedictiaid oedd Priordy Cas-gwent, a'r fynachlog gyntaf yn perthyn i un o'r urddau mynachaidd Ewropeaidd i'w sefydlu yng Nghymru.
 | |
| Math | eglwys  |
|---|---|
| Sefydlwyd |
|
| Daearyddiaeth | |
| Lleoliad | Cas-gwent |
| Sir | Sir Fynwy |
| Gwlad |  Cymru |
| Uwch y môr | 18 metr |
| Cyfesurynnau | 51.6426°N 2.67203°W |
 | |
| Statws treftadaeth | adeilad rhestredig Gradd I |
| Cysegrwyd i | y Forwyn Fair |
| Manylion | |
| Esgobaeth | Esgobaeth Mynwy |
Sefydlwyd y priordy, oedd wedi ei gysegru i'r Santes Fair, yng Nghas-gwent tua 1072 gan William fitzOsbern a'i fab Roger de Breteuil, 2il Iarll Henffordd. Safai gerllaw y castell yr oedd William fitzOsbern wedi ei adeiladu yng Nghas-gwent ar ôl meddiannu'r ardal.
Priordy bychan oedd erioed, heb fwy na phedwar mynach yn cael eu cofnodi yno. Yn 1291, amcangyfrifwyd fod ei gwerth o dan £35. Yn 1534 dim ond un mynach a'r prior oedd yno, ac roedd yr incwm blynyddol yn £32. Diddymwyd y priordy yn 1536.
Trowyd eglwys y priordy yn eglwys y plwyf, Eglwys y Santes Fair, ac er bod cryn dipyn o ail-adeiladu wedi bod, gellir gweld rhannau o'r adeilad Normanaidd. Ychydig a wyddwn am adeiladau eraill y priordy.
Llyfryddiaeth
golygu- Rod Cooper, Abbeys and Priories of Wales (Christopher Davies, 1992)