Φώτος Πολίτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
μ (By FindAndReplace) |
||
(36 ενδιάμεσες εκδόσεις από 16 χρήστες δεν εμφανίζονται) | |||
Γραμμή 1:
{{πληροφορίες προσώπου}}
Ο '''Φώτος Πολίτης''' (
▲Ο '''Φώτος Πολίτης''' ([[1890]] - [[1934]]) ήταν από τις σημαντικότερες πνευματικές μορφές του νεοελληνικού θεάτρου, που καθοδήγησε όχι μόνο τους ηθοποιούς, ως σκηνοθέτης, και τους σπουδαστές δραματικών σχολών, ως θεατρικός δάσκαλος, αλλά και τους θεατρικούς συγγραφείς, ως θεωρητικός του θεάτρου, και το αμύητο κοινό στα αριστουργήματα της αρχαίας τραγωδίας και του κλασικού θεάτρου και στα αξιόλογα έργα του νεοελληνικού θεάτρου. Υπήρξε, όμως, και επιφανής κριτικός της λογοτεχνίας, της θεατρικής τέχνης και της πνευματικής ζωής με συνολικά 1103 άρθρα, επιφυλλίδες και κριτικές από το 1914 έως το 1934, όπου "εκδηλώνεται η προσωπικότητά του κι από αυτά μπορούμε να παρακολουθήσουμε το πως ο Φώτος Πολίτης προβάλλει το όραμά του".<ref>N[ίκος] Π[ολίτης], "Πρόλογος", σελ. 8, στο Φώτου Πολίτη, ''Επιλογή κριτικών άρθρων'', τ. Α΄, φιλολογική επιμέλεια Νίκου Πολίτη, Ίκαρος, Αθήνα 1983</ref>
==Τα πρώτα χρόνια==
Γιος του [[Λαογραφία|λαογράφου]] και καθηγητή [[Νικόλαος Πολίτης|Νικολάου Πολίτη]] και αδελφός του νεοελληνιστή, καθηγητή και ακαδημαϊκού [[Λίνος Πολίτης|Λίνου Πολίτη]], γεννήθηκε στην Αθήνα και από πολύ νέος συμμετείχε στην πνευματική ζωή του τόπου. Το 1905 δημοσίευσε τα πρώτα ολιγόστιχα ποιήματά του στο μαχητικό περιοδικό ''[[Ο Νουμάς (περιοδικό)|Ο Νουμάς]]'', του Δημήτρη Ταγκόπουλου, που αποτελούσε το προπύργιο των [[Δημοτικισμός|δημοτικιστών]]. Το 1907, συμμετείχε στην παρέα των νεαρών ποιητών του μηνιαίου περιοδικού ''[[Ηγησώ (περιοδικό)|Ηγησώ]]'', όπως ο [[Κώστας Βάρναλης]], ο [[Νίκος Καρβούνης]], ο [[Ναπολέων Λαπαθιώτης]], ο [[Ρώμος Φιλύρας]] κ.ά.<ref>X.[ριστίνα] Ν.[τεμίρη], "Ηγησώ", ''Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκη'', 2007, σελ. 794.</ref> δημοσιεύοντας δικά του ποιήματα. Για δύο χρόνια (1906-1908) φοίτησε στη δραματική σχολή του [[Ωδείο Αθηνών|Ωδείου Αθηνών]] και το 1908 έλαβε το δεύτερο βραβείο στον Παντελίδειο Δραματικό Διαγωνισμό, με το έργο του ''Ο Βρυκόλακας'' (δράμα). Στο τέλος του 1908 έφυγε για τέσσερα χρόνια στη [[Γερμανική Αυτοκρατορία|Γερμανία]] να σπουδάσει [[Νομική|νομικά]]. Τον πρώτο χρόνο, 1908-1909, παρακολούθησε στο
==Κριτικός στον τύπο του Μεσοπολέμου==
Όπως έγραψε ο [[Κωστής Μπαστιάς]] για την επιστροφή του Πολίτη:
{{απόσπασμα |''Τον καιρό που γύρισε από τη Γερμανία ο Πολίτης, βρήκε το Θέατρο υποδουλωμένο στους εύκολους καρπούς του Γαλλικού βουλεβάρτου. Κατασκευαστές διαλόγων και όχι ποιητές είχαν καταλάβει το Θέατρο. Και τόσο είχαν κυριαρχήσει ώστε να χρησιμεύουν τα έργα τους για πρότυπα στην πλειάδα των δραματικών συγγραφέων μας και να κουβεντιάζονται σοβαρά από τους κριτικούς μας.''<ref>Κωστής Μπαστιάς, "Ο Φώτος Πολίτης. Πνευματική Συνείδηση", στο πρόγραμμα "Βασιλικόν Θέατρον, Ε΄ Θεατρική Περίοδος, Οκτώβριος 1935 - Μάιος 1936", αρ. δελτίου 4, Δεκέμβριος 1935.</ref> }}
Ενώ, η θεατρολόγος Δρ. Ελένη Γουλή παρατήρησε:
{{απόσπασμα|''Από την αρχή της σταδιοδρομίας του, ως κριτικός, αρνήθηκε την ύπαρξη γνήσιας λογοτεχνίας και τέχνης στην Ελλάδα και στάθηκε αμείλικτος για την ελαφρότητα της θεατρικής πρακτικής του καιρού του. Στηλίτευσε τον μιμητισμό και την άκριτη μεταφορά των ευρωπαϊκών προτύπων στην ελληνική θεατρική και πνευματική ζωή και προέτρεψε την αναβάπτιση στις εθνικές πηγές, έχοντας βαθιά πίστη στη δύναμη της νεοελληνικής παράδοσης. Επηρέασε σημαντικά τη νεοελληνική κριτική του Μεσοπολέμου, εκπροσωπώντας έναν ασυμβίβαστο ιδεαλισμό.''<ref>Γουλή 2007, σελ. 1845.</ref> }}
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Φώτος Πολίτης ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 1915 το κριτικό και δημοσιογραφικό του έργο στη βενιζελική εφημερίδα ''Νέα Ελλάς'' του Θαλή Κουτούπη με διευθυντή σύνταξης τον [[Θεόδωρος Συναδινός|Θεόδωρο Συναδινό]]. Μετά την αποχώρηση του Συναδινού το καλοκαίρι του 1917, αναλαμβάνει και τη διεύθυνση σύνταξης έως το Δεκέμβριο του 1918<ref>Μάγερ 1959, σελ. 104.</ref> και παράλληλα συνεργάζεται και με την εφημερίδα ''Πρόοδος'' όπου ο Συναδινός έχει αναλάβει εκεί τη διεύθυνση σύνταξης. Στην πρώτη του ενυπόγραφη κριτική<ref>"Το Αρχαίον Θέατρον", εφημ. ''Νέα Ελλάς'', 11 Ιανουαρίου 1915. Είχε προηγηθεί άλλη μία κριτική με ψευδώνυμο.</ref> σχολιάζει μία [[Γερμανική γλώσσα|γερμανική]] μετάφραση αρχαίων θεατρικών κειμένων, όπου με ενδιαφέρον ανακαλύπτουμε ότι κατά την παραμονή του στη Γερμανία είχε παρακολουθήσει όλες τις παραστάσεις αρχαίας τραγωδίας που είχε σκηνοθετήσει ο πρωτοπόρος Αυστριακός σκηνοθέτης Max Reinhardt ([[Μαξ Ράινχαρντ]]). Πολύτιμη πληροφορία, διότι ενώ αναγνωρίζουμε την επιρροή του Reinhardt στην μετέπειτα σκηνοθετική εργασία του Πολίτη, λίγα στοιχεία υπάρχουν για τις επαφές τους στην περίοδο 1908-1912, που σπουδάζει ο Πολίτης.
Ακολουθούν συνεχώς νέες κριτικές, έως το τέλος του 1918. Από το τέλος του 1919, ξεκινάει συνεργασία με την αντιβενιζελική εφημερίδα ''[[Πολιτεία (εφημερίδα)|Πολιτεία]]'' του [[Θεολόγος Νικολούδης|Θεολόγου Νικολούδη]].<ref>Ο Θ. Νικολούδης υπήρξε υφυπουργός Τύπου και Τουρισμού επί 4ης Αυγούστου και αφοσιωμένος φίλος του [[Ιωάννης Μεταξάς|Ιωάννη Μεταξά]].</ref> Από την ''Πολιτεία'' αποχώρησε το Σεπτέμβριο του 1927 για να ενταχθεί στο επιτελείο του βενιζελικού [[Το Βήμα|''Ελευθέρου Βήματος'']] του [[Δημήτριος Λαμπράκης|Δημήτρη Λαμπράκη]] και δύο χρόνια αργότερα δέχθηκε την πρόταση του αρχισυντάκτη της αντιβενιζελικής ''Πρωΐας'' Κωνσταντίνου Παπαλεξάνδρου και ανέλαβε τη θεατρική κριτική έως τον πρόωρο θάνατό του. Ταυτοχρόνως συνεργάστηκε με το περιοδικό [[Ελληνικά Γράμματα (περιοδικό)|''Ελληνικά Γράμματα'']] του [[Κωστής Μπαστιάς|Κωστή Μπαστιά]], που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 1927. Εκεί, συμμετέχει στον μικρό ιδεολογικό κύκλο του περιοδικού
==Σκηνοθέτης, καθηγητής ηθοποιών, μεταφραστής==
Το 1918 συμμετέχει στη δημιουργία της Εταιρείας Ελληνικού Θεάτρου, από την Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, με διευθυντή τον [[Μιλτιάδης Λιδωρίκης|Μιλτιάδη Λιδωρίκη]]. Είναι μέλος της κριτικής επιτροπής, με τον Λιδωρίκη, τον [[Παύλος Νιρβάνας|Παύλο Νιρβάνα]] και τον [[Σπύρος Μελάς|Σπύρο Μελά]] και καθηγητής στη Δραματική Σχολή της Εταιρείας. Αρχίζει την έμμετρη μετάφραση της τραγωδίας του [[Σοφοκλής|Σοφοκλή]] ''[[Οιδίπους Τύραννος]]'', σε στρωτή [[Δημοτική γλώσσα|δημοτική]] καθώς δεν υπήρχε άλλη δημοτική μετάφραση, και καλεί τον [[Αιμίλιος Βεάκης|Αιμίλιο Βεάκη]] να ερμηνεύσει τον ομώνυμο ρόλο. Στις 20 Μαΐου 1919 δόθηκε η πρεμιέρα στα παλαιά Ολύμπια της [[Οδός Ακαδημίας|οδού Ακαδημίας]] σε σκηνοθεσία Φώτου Πολίτη. Η παράσταση υπήρξε σταθμός "για την αναβίωση του αρχαίου δράματος, όπου αποτυπώνεται η επίδραση των απόψεων του [[Μαξ Ράινχαρντ|Max Reinhardt]]",<ref>Γουλή 2007, ό.π.</ref> και καθιέρωσε τον Πολίτη ως σκηνοθέτη. Ο [[Μάριος Πλωρίτης]] έχει γράψει ότι ήταν "Η πρώτη σοβαρή αντιμετώπιση της ερμηνείας του αρχαίου δράματος" και η "οριστική καθιέρωση" του Βεάκη<ref>Πλωρίτης 1984, σελ.216.</ref> και
{{απόσπασμα|''Ιδρύθηκε για να βάλει κάποιο φραγμό στις «κωμικές παρωδίες, στις ασεβείς βεβηλώσεις και στα μασκαρεύματα» του [[Σοφοκλής|Σοφοκλή]], του [[Ουίλλιαμ Σαίξπηρ|Σαίξπηρ]] και του [[Ερρίκος Ίψεν|Ίψεν]] απ' τα διάφορα θεατρικά συγκροτήματα της εποχής εκείνης".''<ref>Λυγίζος 1980, σελ.423.</ref>}}
Ο Πολίτης σκηνοθέτησε άλλο ένα έργο, τον ''Επιθεωρητή'' του [[Νικολάι
▲Ο Πολίτης σκηνοθέτησε άλλο ένα έργο, τον ''Επιθεωρητή'' του [[Νικολάι Γκόγκολ|Γκόγκολ]], πριν παραιτηθεί από την Εταιρεία Ελληνικού Θεάτρου τον Ιούλιο του 1919, λόγω διαφωνιών. Στο τέλος του ίδιου έτους διορίζεται τμηματάρχης στα [[Γενικά Αρχεία του Κράτους]]. Το 1924, εκδίδει το τρίτο θεατρικό του έργο, τη σάτιρα ''Καραγκιόζης ο Μέγας''. Και το 1925, όταν με πρωτοβουλία του Σωματίου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ), δημιουργείται η Επαγγελματική Σχολή Θεάτρου με πρόεδρο τον Θεόδωρο Συναδινό, ο Φώτος Πολίτης διορίζεται καθηγητής δραματολογίας και υποκριτικής. Από το 1927, η Σχολή αρχίζει παραστάσεις με σκηνοθέτη τον Πολίτη: ''Ο Βασιλικός'' του Αντώνη Μάτεση (1927), ο ''[[Ο Έμπορος της Βενετίας|Έμπορος της Βενετίας]]'' του [[Ουίλλιαμ Σαίξπηρ|Σαίξπηρ]] (1927), ''Γιάννης Γαβριήλ Μπόρκμαν'' του [[Ερρίκος Ίψεν|Ίψεν]] (1928), ''[[Η Θυσία του Αβραάμ (δράμα)]]'' (1929) κ.ά. Παράλληλα, δοκιμάζει και την πρώτη του παράσταση αρχαίου δράματος σε υπαίθριο χώρο, την [[Εκάβη (τραγωδία)|''Εκάβη'']] του [[Ευριπίδης|Ευριπίδη]] στο [[Παναθηναϊκό Στάδιο]] με την [[Μαρίκα Κοτοπούλη]] και το θίασό της (1927), την πιο ονομαστή, όπως την αποκαλλεί ο σκηνοθέτης [[Αλέξης Σολομός]].<ref>Αλέξης Σολομός, ''Θεατρικό Λεξικό'', σελ. 116-117, Κέδρος, Αθήνα 1989.</ref>
==Στο [[Εθνικό Θέατρο]] (1930-1934)==
===Η γένεση του Εθνικού Θεάτρου===
Το όραμα του [[Υπουργείο Παιδείας|υπουργού Παιδείας]] της
[[File:
Η πραγματοποίηση, όμως, του οράματος Παπανδρέου δεν ήταν εύκολη. Βέβαια, είχε τη γνώση και τη συμπαράσταση του [[Ιωάννης Γρυπάρης (λογοτέχνης)|Ιωάννη Γρυπάρη]], που από το 1922 και την Επανάσταση, είχε τοποθετηθεί διευθυντής "Γραμμάτων και Τεχνών" του υπουργείου Παιδείας, με μόνη διακοπή την εποχή της [[Κυβέρνηση Θεόδωρου Πάγκαλου 1925|δικτατορίας Παγκάλου]], και είχε παλέψει χρόνια για να ετοιμάσει όλη τη μελέτη ιδρύσεως ενός κρατικού θεάτρου. Είχε και τη σύμφωνο γνώμη του πρωθυπουργού [[Ελευθέριος Βενιζέλος|Ελευθερίου Βενιζέλου]], που είχε αντιληφθεί την επιθυμία του πνευματικού κόσμου και είχε υποστεί την επιμονή της συζύγου του Παπανδρέου και ιέρειας του [[Κόμμα Φιλελευθέρων (Ελλάδα)|
Τα προβλήματα άρχισαν αμέσως. Ο υπουργός Οικονομικών αρνήθηκε να καταβάλει τους πόρους που υπολόγιζε ο Παπανδρέου και τα μεγαλεπήβολα κτιριακά σχέδια εγκαταλείφθηκαν. Ο Σπύρος Μελάς, διαβάζοντας το νόμο, συνειδητοποίησε ότι ο σκηνοθέτης δεν θα έχει όλες τις εξουσίες και αρνήθηκε να συνεργαστεί και οι δύο μεγάλες πρωταγωνίστριες, Κυβέλη και [[Μαρίκα Κοτοπούλη|Κοτοπούλη]], συμφώνησαν να
Στα τέλη Δεκεμβρίου 1930, μετά την άρνηση του Μελά, προσλήφθηκε ως σκηνοθέτης ο [[Μιλτιάδης Λιδωρίκης|Μίλτος Λιδωρίκης]] και τον Ιανουάριο του 1931, οι πρώτοι ηθοποιοί: [[Αιμίλιος Βεάκης]], [[Ελένη Παπαδάκη]], [[Γεώργιος Γληνός|Γιώργος Γληνός]], [[Σαπφώ Αλκαίου]], [[Χρήστος Ευθυμίου]], [[Μάνος Κατράκης]] κ.ά. Εκείνο τον μήνα ξέσπασε θύελλα στις εφημερίδες, με αποκορύφωση τα συντονισμένα άρθρα του βενιζελικού [[Το Βήμα|''Ελευθέρου Βήματος'']] του [[Δημήτριος Λαμπράκης|Δημήτρη Λαμπράκη]] και της αντιβενιζελικής [[Η Καθημερινή|''Καθημερινής'']]. Ο εκδότης της ''Καθημερινής'' [[Γεώργιος Βλάχος (δημοσιογράφος)|Γεώργιος Α. Βλάχος]], ο θρυλικός Γ.Α.Β., έγραψε δύο άρθρα-λίβελλους αποκαλώντας τα μέλη του συμβουλίου "γέροντες ή λιμοκοντόρους φίλους του υπoυργού Παιδείας", τον Γρυπάρη "μαλλιαρό" και τον Πολίτη "η άρνηση του παντός". Για τον Λιδωρίκη παρατήρησε ότι το σύνολο της σκηνοθετικής του σοφίας "περιορίζεται εις την μεταφοράν ενός καναπέ από το βάθος εις το προσκήνιον", ενώ δεν δίστασε να ισχυριστεί ότι:
{{απόσπασμα|''[...]το θέατρο έγινε για την κ. Κυβέλην [...] την ιέρειαν του κόμματος. [...] Το θέατρο δεν ανήκει ούτε εις τους προωδευμένους, ούτε εις τους αριστερούς, ούτε εις τους γλωσσοπλάστας, ούτε εις τους μαλλιαρούς, ούτε εις τους αποτελούντας την πνευματικήν και γλωσσικήν πρωτοπορείαν του τόπου. Ανήκει εις ημάς τους αστούς. Τους "Μπουρζουά".''<ref>Β.[λάχος, Γεώργιος], "Το Θέατρον. Α΄ και Β΄", εφημ. ''Η Καθημερινή'', 22 και 23 Ιανουαρίου 1931.</ref>}}
Γραμμή 41 ⟶ 37 :
===Ο Φώτος Πολίτης επιβάλλεται στο Εθνικό===
Η δεύτερη προπαρασκευαστική και ουσιαστική περίοδος άρχισε από το Φεβρουάριο 1931 έως τα εγκαίνια στις 19 Μαρτίου 1932. Μέσα σε αυτήν την περίοδο, το Δ.Σ. του Θεάτρου στέλνει τον Πολίτη στη [[Γερμανία]] και την Αυστρία τον Αύγουστο 1931, για μία τελευταία ενημέρωσή του, ειδικά στις παραστάσεις του
{{απόσπασμα|''Είνε λάθος, φαίνεται, αλλά συνηθίσαμε να σεβόμαστε τους τεχνίτες, το ταλέντο, όπου κι' αν ανθή: είτε στα θερμοκήπια των πλουσίων, είτε στις καλύβες των πτωχών, και το σεβόμαστε και όταν λέγεται [[Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε|Γκαίτε]] και όταν λέγεται [[Μαξίμ Γκόρκι|Γκόρκυ]]. Μας φτάνει να υπάρχη.''}}
[[Αρχείο:Η εναρκτήρια παράσταση του Εθνικού.jpg|thumb|right|160 px|Η εναρκτήρια παράσταση του Εθνικού Θεάτρου στις 19 Μαρτίου 1932. Διαφήμιση στην εφημερίδα ''Η Πρωΐα''.]]
Στις 19 Μαρτίου 1932, Σάββατο βράδυ, δόθηκε η εναρκτήρια παράσταση του Εθνικού Θεάτρου με την τραγωδία του [[Αισχύλος|Αισχύλου]] ''[[Αγαμέμνων (τραγωδία)|Αγαμέμνων]]'' και τη μονόπρακτη κωμωδία του [[Γρηγόριος Ξενόπουλος|Ξενόπουλου]] ''Θείος Όνειρος''. Οι Αθηναίοι, οι περισσότεροι με σμόκιν και οι κυρίες με βραδυνές τουαλέτες, είχαν πλημμυρίσει το θέατρο έως το τελευταίο κάθισμα — ένα θέατρο που ο Φώτος Πολίτης έβαλε τα θεμέλια δημιουργώντας μια νέα θεατρική παράδοση και προσθέτοντας στο ελληνικό θέατρο τον τρίτο παράγοντα μετά το συγγραφέα και τον ηθοποιό, το σκηνοθέτη. Έτσι μείωσε τη σημασία των πρωταγωνιστών, δημιουργώντας αρμονικά και πειθαρχημένα σύνολα, μακριά από τη προχειρότητα που επικρατούσε έως τότε. Αλλά, για να επιτευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, πέραν των γνώσεών του χρειάστηκε και εξοντωτική διδασκαλία. Και αφού ο Πολίτης απόφευγε να γράφει ή να μιλάει για τον εαυτό του, επιστρέφουμε στον Κωστή Μπαστιά που βρισκόταν δίπλα του και έγραψε:
{{απόσπασμα|''Με τα κυνικά καύματα του Ιουλίου και του Αυγούστου, οι ηθοποιοί του Εθνικού Θεάτρου έκαμναν τρεις δοκιμάς την ημέραν, ουδέ των Κυριακών εξαιρουμένων. Μίαν το πρωΐ 10-1, μίαν το απόγευμα 5-8 και μίαν την νύκτα 10-12½. Αν εις τας εννέα αυτάς ώρας προστεθούν και αι ώραι της ιδιαιτέρας μελέτης των έργων δια την καλλιτέραν των κατανόησιν και την αποστήθισιν των ρόλων, είνε εύκολον ν' αντιληφθή ο καθείς εις ποίον πραγματικόν μόχθον [υπεβλήθη τόσον ο σκηνοθέτης κ. Φ. Πολίτης] όσον και οι ηθοποιοί και υποβολείς του ιδρύματος.''<ref>Κωστής Μπαστιάς, "Η νέα περίοδος του Εθνικού Θεάτρου", εφημ. ''Εστία'', 20 Σεπτεμβρίου 1934.</ref>}}
===Ο Πολίτης πρώτος σκηνοθέτης του Εθνικού Θεάτρου===
Σε 32 μήνες, από την εναρκτήρια παράσταση του ''[[Αγαμέμνων (τραγωδία)|Αγαμέμνονος]]'' έως τον πρόωρο θάνατό του τα ξημερώματα της 4ης Δεκεμβρίου 1934, ο Φώτος Πολίτης ανέβασε τριάντα πέντε έργα των σημαντικότερων δημιουργών όπως οι [[Αισχύλος]], [[Σοφοκλής]], [[Ευριπίδης]], [[Σαίξπηρ]], [[Μολιέρος]], [[Κάρλο Γκολντόνι|Γκολντόνι]], [[Σίλλερ]], [[Αλφρέ ντε Μυσσέ|Μυσσέ]], [[Ερρίκος Ίψεν|Ίψεν]], [[Στέφαν Τσβάιχ|Τσβάιχ]], [[Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω|Σω]], [[Ευγένιος Ο'Νηλ|Ο'Νηλ]], αλλά και [[Δημήτριος Βυζάντιος|Δ. Βυζάντιος]], [[Γρηγόριος Ξενόπουλος|Γρ. Ξενόπουλος]], [[Παντελής Χορν|Π. Χορν]], [[Σπύρος Μελάς|Σπ. Μελάς]], και [[Αλέκος Λιδωρίκης|Αλ. Λιδωρίκης]] εκπληρώνοντας τους παιδευτικούς σκοπούς του να φέρει το θεατή σε επαφή με τα αριστουργήματα της παγκόσμιας θεατρικής τέχνης, από τους αρχαίους τραγικούς έως τους σύγχρονους συγγραφείς, και να τον βοηθήσουν, μέσω της σκηνοθεσίας, να πλησιάσει την ουσία του κάθε έργου. Αυτή τη σκηνοθεσία του Πολίτη σχολιάζει ο Μπαστιάς παρατηρώντας:
{{απόσπασμα |''Την ονόμασε μάλιστα [ο Πολίτης] εσωτερική σκηνοθεσία για να την ξεχωρίσει από την άλλη, την εξωτερική, την σκηνοθεσία που δεν φιλοδοξούσε να ξεπεράσει τα όρια ενός καλαίσθητου σαλονιού [...] και ο σκηνοθέτης μεταφράζει το έργο του ποιητή στην γλώσσα της σκηνής. Βρίσκει δηλαδή τον τρόπο ώστε να φέρει στην επιφάνεια το βαθύτερο νόημα του έργου, να φωτίσει καλύτερα τους χαρακτήρες κι' έτσι να φέρει όσο γίνεται σιμώτερα το θεατή προς το συγγραφέα. Τούτος είναι ο σκοπός του και για να φτάση σ' αυτόν γίνονται τα πάντα απλά στα χέρια του: ο ηθοποιός, ο σκηνογράφος, το ρούχο, ο μουσικός, ο χορευτής. Τα πάντα επιστρατεύονται για να υπηρετήσουν τον ποιητή και το έργο του.''<ref>Κωστής Μπαστιάς 1935, ό.π.</ref>}}
Και ο μεγάλος σκηνοθέτης και ηθοποιός [[Αλέξης Μινωτής]], που τόλμησε να παίξει ''[[Άμλετ]]'' στο [[Λονδίνο]] με το "[[Βασιλικό Θέατρο (Ελλάδα)|Βασιλικό Θέατρο της Ελλάδος]]" το 1939 και να συγκριθεί από τους Άγγλους κριτικούς ως εφάμιλλος με τα ιερά τέρατα του
{{απόσπασμα |''«Όταν η σκηνοθεσία είναι ορατή, παράσταση δεν υπάρχει». Εσωτερική σκηνοθεσία [είναι] το έργο της πνευματικής αγωγής, που εφάρμοζε για να διαμορφώση καλλιτεχνική συνείδηση και πόθο δημιουργίας στους ηθοποιούς [...]''}}
Γραμμή 61 ⟶ 57 :
{{απόσπασμα |''Χτύπημα ανελέητο του βουλεβάρτου, που εξισώνει τη σκηνή με την πίστα ενός νυχτερινού κέντρου διασκεδάσεων. Χτύπημα αδυσώπητο του βεντεττισμού, που μεταβάλλει το θέατρο σε στίβο ταπεινό για να ικανοποιούνται προσωπικές, ναρκισσικές ματαιοδοξίες. Χτύπημα των συγγραφέων που εξαγοράζονται, συνθηκολογούν, εμπορεύονται τα κατώτερα ένστικτα και γούστα του όχλου.''<ref>Άγγελος Τερζάκης, "Ο θεατρικός κριτικός", σελ. 1680-1681, στο αφιέρωμα της ''Νέας Εστίας'', "Φώτος Πολίτης", 1954.</ref> }}
Γι' αυτό η "κλίκα" του Εθνικού, για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο που τους απέδωσε ο [[Δημήτρης Μπόγρης]] (βλ. προηγούμενη ενότητα, "Ο Φώτος Πολίτης επιβάλλεται στο Εθνικό"), δηλαδή η ιδεολογική ομάδα των Γρυπάρη, Πολίτη, Μπαστιά, Νιρβάνα, κ.ά., πολέμησαν το βουλεβάρτο (Théâtre de boulevard)<ref>Για το βουλεβάρτο βλ. ενότητα 1.6 Εθνικό Θέατρο Β΄ - Εισηγητής Δραματολογίου, στο λήμμα [[Κωστής Μπαστιάς|Κωστής
Αρχές Οκτωβρίου 1932, ο Μπαστιάς θα παρουσιάσει στην ''Πρωΐα'' τη νέα σαιζόν του Εθνικού και το έργο του Φώτου Πολίτη, με την εναρκτήρια παράσταση στις 8 Οκτωβρίου 1932 της τραγωδίας του [[Ουίλλιαμ Σαίξπηρ|Σαίξπηρ]], ''[[Ο Έμπορος της Βενετίας|Ο έμπορος της Βενετίας]]''
{{απόσπασμα |''...πόση μελάνη και πόσος χάρτης δεν κατηναλώθησαν δια να πολεμηθή και η ιδέα του Εθνικού Θεάτρου και η Διοίκησίς του. Ήλθεν όμως ο περασμένος Μάρτιος, ήλθεν η αλησμόνητος παράστασις του "Αγαμέμνονος", ο "Ιούλιος Καίσαρ", η "Βαβυλωνία" [...] Εκατό σχεδόν παραστάσεις, τας οποίας ολόκληρος σχεδόν ο κόσμος της πρωτευούσης παρηκολούθησε με ενθουσιασμό [...] Όσοι παρηκολούθησαν την εμπνευσμένη σκηνοθετικήν εργασίαν του Φώτου Πολίτη, είνε εις θέσιν να γνωρίζουν καλά πόσος μόχθος και πόση ειλικρίνεια υπάρχει εις το έργον του Εθνικού Θεάτρου. [...] Διά να κατανοηθή αυτό αρκεί να προσέξη κανείς τον τρόπον της εργασίας που ηκολουθείτο μέχρι σήμερον. Η πρόχειρος αναβίβασις των έργων, η έλλειψις σκηνοθέτου ικανού να συλλάβη την πνευματικήν ουσίαν των μεγάλων έργων, η ταχύτης με την οποίαν ανεβιβάζοντο, σπανιώτατα επέτρεπαν εις τον ηθοποιόν να φύγει από τον εαυτό του και να εισέλθη εις τον ρόλον, να μπη εις το πετσί του προσώπου που υπεδύετο. [...] Με άλλους λόγους, αντί να προέχει ο θεατρικός τύπος προείχεν ο ηθοποιός. Ιδού η πηγή, η αφορμή του καθεστώτος των πρωταγωνιστών, ο βεντετισμός. Εναντίον όμως της μακράς αυτής τακτικής, του αντιθεατρικού αυτού συστήματος έχει εκστρατεύσει ο κ. Φ. Πολίτης.''<ref>Κωστής Μπαστιάς, "Η χειμερινή περίοδος του Εθνικού Θεάτρου", εφημ. ''Η Πρωΐα'', 4 Οκτωβρίου 1932.</ref> }}
===Δημοσιογραφική εκστρατεία κατά του Εθνικού Θεάτρου και του Πολίτη===
Με την παραίτηση της [[Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου Δεκεμβρίου 1929|κυβέρνησης Βενιζέλου]] στις 26 Μαΐου 1932, το Εθνικό Θέατρο χάνει τον ιδρυτή-υπουργό του [[Γεώργιος Παπανδρέου|Γεώργιο Παπανδρέου]], δύο μήνες και μία εβδομάδα μετά την έναρξη των παραστάσεων. Όταν, δέκα μέρες αργότερα, ο Βενιζέλος σχηματίζει [[Κυβέρνηση Ελευθερίου Βενιζέλου 1932|νέα κυβέρνηση]], ο Παπανδρέου δεν μετέχει πλέον του νέου σχήματος. Η κυβέρνηση θα παραμείνει έως τις 4 Νοεμβρίου 1932 και θα παραιτηθεί οδηγώντας στην εξουσία τον [[
Σχεδόν δέκα μέρες μετά την αποχώρηση του Βενιζέλου από την πολιτική σκηνή, στις
Ακολουθεί η Μαρίκα Κοτοπούλη, όπου ισχυρίζεται ότι ο Πολίτης εξευτελίζει τον [[Ουίλλιαμ Σαίξπηρ|Σαίξπηρ]], μιλάει για τον νεοπλουτικό φόρτο των σκηνικών του Κλώνη και καταλήγει: "Αν εξακολουθήση να παραμένη ρεζισέρ, σίγουρα σε έξι μήνες θα το κλείσει το θέατρο [...] Να φύγη ο κ. Πολίτης".<ref>Τάκης Μπαρλάς, "Ομιλεί η κ. Μ. Κοτοπούλη", εφημ. ''Πολιτεία'', 14 Νοεμβρίου 1932.</ref> Η Κυβέλη θα χαρακτηρίσει την εργασία του Πολίτη, ότι της "λείπει η πνοή".<ref>Τάκης Μπαρλάς, "Ομιλεί η κ. Κυβέλη", εφημ. ''Πολιτεία'', 15 Νοεμβρίου 1932.</ref> Ο Σπύρος Μελάς, που προόριζε ο Παπανδρέου για σκηνοθέτη αντί του Πολίτη, είπε: "Εις το Εθνικόν δεν έχω πατήσει ακόμη. Απέφυγα να πάω από λεπτότητα".<ref>Τάκης Μπαρλάς, "Ομιλούν οι κ. κ. Σπύρος Μελάς και Τίμος Μωραϊτίνης", εφημ. ''Πολιτεία'', 16 Νοεμβρίου 1932.</ref> Ενώ, ούτε ο πρόεδρος της Εταιρείας Θεατρικών Συγγραφέων και Διευθυντής της [[Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου|Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου]]
===Ξενόπουλος, Μελάς και Αχ. Κύρου υπερασπίζονται το Εθνικό Θέατρο===
Ως ομοβροντία εμφανίστηκαν τότε τα άρθρα του [[Γρηγόριος Ξενόπουλος|Γρηγορίου Ξενόπουλου]], "Η εκστρατεία εναντίον του [[Εθνικό Θέατρο Ελλάδας|Εθνικού Θεάτρου]]" στην ''[[Νέα Εστία]]'' και του [[Σπύρος Μελάς|Σπύρου Μελά]], "Δικαιοσύνη" στο ''[[Το Βήμα|Ελεύθερον Βήμα]]'', στηρίζοντας το Εθνικό Θέατρο και τον Φώτο Πολίτη στον αγώνα τους. Ο Ξενόπουλος μίλησε για τους εχθρούς του Εθνικού, που:
{{απόσπασμα |''–για προσωπικούς λόγους οι περισσότεροι– επιστρατεύθηκαν για να πουν τη γνώμη τους, δηλαδή να χύσουν τη χολή τους. [...] Ένα χρονογράφημα του κ. Σπύρου Μελά [...] βάζει τα πράγματα στη θέση τους. [...] Μόνο που από μέρους του κ. Μελά η υπεράσπιση αυτή έχει μεγαλύτερη σημασία, γιατί προέρχεται από έναν που δεν συνδέεται με το Εθνικό Θέατρο [...]. Απεναντίας πολλοί νομίζουν και πως το εχθρεύεται. [...] Κι' ιδού τα κυριώτερα μέρη απ' αυτό το χρονογράφημα: «Οι άνθρωποι που ανέλαβαν τη διοίκησι και την καλλιτεχνική διεύθυνσι του Εθνικού Θεάτρου είναι πρόσωπα μ' αναμφισβήτητη αξία και αρμοδιότητα. [...] Το δραματολόγιό τους τιμά το θέατρο. Έπαιξαν έργα ως επί το πλείστον κλασικά, και από τα πιο δύσκολα. [...] Προτιμώ τα λάθη ενός που υπερασπίζεται ιδέα –όπως ο κ. Πολίτης– από την οχλαγωγία των αχαλινώτων φιλοδοξιών και των συμφερόντων. Καθαρές κουβέντες.» Αυτά έγραψε ο κ. Μελάς.''<ref>Γρ.[ηγόριος] Ξ.[ενόπουλος], "Η εκστρατεία εναντίον του Εθνικού Θεάτρου", περ. ''[[Νέα Εστία]]'', 1-15 Δεκεμβρίου 1932.</ref> }}
Η μονόπλευρη και "αχαρακτήριστη", όπως την αποκάλεσε ο
{{απόσπασμα |''Το σοβαρόν θέατρον είχε εκλείψει από τας Αθήνας [πριν από την ίδρυσιν του Εθνικού]. Οι ειδικοί το είχαν κηρύξει ως οριστικώς καταδικασθέν εις θάνατον από την επιθεώρησιν και τον κινηματογράφον. Άθλια θεάματα, του είδους των λεγομένων "ελαφρών", προσφέροντο ως μόνη θεατρική απόλαυσις εις τους Αθηναίους ενώ οι καλοί μας ηθοποιοί –άξιοι κατά την πεποίθησίν μου ν' αναμετρηθούν με τους καλύτερους ηθοποιούς του κόσμου– εσύροντο με πρόχειρα μπουλούκια από της μιας πολίχνης της επαρχίας εις την άλλην. Και σήμερα... Σήμερα το σοβαρόν θέατρον εργάζεται εις τας Αθήνας καλύτερα από την επιθεώρησιν. Οι ηθοποιοί ανέκτησαν την εμπιστοσύνην προς τον εαυτό των. Το Αθηναϊκόν κοινόν απέδειξε την αγάπη του προς το
σοβαρό θέαμα.'' ''Και υπάρχει το Εθνικόν, προς το οποίον όλος ο κόσμος εκδηλώνει με κάθε δυνατόν τρόπον την αγάπη του, υπάρχει ο λαμπρός θίασος της κ. [[Μαρίκα Κοτοπούλη|Μαρίκας]] (Κοτοπούλη) και της κ. [[Κυβέλη (ηθοποιός)|Κυβέλης]], υπάρχουν και άλλοι αξιόλογοι σοβαροί θίασοι. Όλη αυτή η αναγέννησις του Ελληνικού θεάτρου, οφείλεται εις το Εθνικόν.''<ref>"Μεγάλη έρευνα της «Πολιτείας». Το «Εθνικόν Θέατρον» εκπληρεί τον προορισμό του; Ομιλεί σήμερον ο κ. Αχ. Κύρου", εφημ. ''Πολιτεία'', 30 Νοεμβρίου 1932.</ref>}}
Η έρευνα της ''Πολιτείας'' για το Εθνικό κράτησε τρεις εβδομάδες, και ο σάλος που προξένησε μάλλον δικαίωσε το κρατικό θέατρο στην κοινή γνώμη παρά το έβλαψε, όπως ήταν η αρχική πρόθεση της εφημερίδας. Ο [[Γεώργιος Παπανδρέου]], με την πολιτική όσφρηση που τον χαρακτήριζε, ζήτησε από τον Θ. Νικολούδη να κλείσει ο ίδιος τη σειρά επανεμφανιζόμενος με την τελευταία συνέντευξη, και κάνοντας στροφή δήλωσε για το Εθνικό Θέατρο ότι "Έχει επιτύχει" και "Η επιτυχία του μάλιστα υπερέβη τας κοινάς προσδοκίας".<ref>"Μία απάντηση του κ. Γ. Παπανδρέου", εφημ. ''Πολιτεία'', 6 Δεκεμβρίου 1932."</ref> Οι [[Ιωάννης Γρυπάρης (λογοτέχνης)|Γρυπάρης]], Πολίτης και ο λαλίστατος [[Κωστής Μπαστιάς|Μπαστιάς]] δεν θεώρησαν απαραίτητο ούτε καν να απαντήσουν.
==Επίλογος στο έργο του Φώτου Πολίτη==
Το έργο του Φώτου Πολίτη ήταν
{{απόσπασμα |''Ο Πολίτης υπήρξε σημαντικότατος σκηνοθέτης με τον οποίο η τραγωδία αναγνωρίστηκε ως είδος θεατρικό που διαφέρει. Υπήρξε επίσης θεμελιωτής της παράδοσης του Εθνικού Θεάτρου.'' }}
Η θεμελίωση μιας θεατρικής παράδοσης, όπως αυτής του [[Εθνικό Θέατρο Ελλάδας|Εθνικού Θεάτρου]], δεν είναι απλό γεγονός. Συνήθως χρειάζεται πολυετή προσπάθεια. Τώρα γίνεται κατανοητή η εμμονή του Πολίτη σε εκατοντάδες εξαντλητικές πρόβες.<ref>Βλ. ενότητα "Ο Φώτος Πολίτης επιβάλλεται στο Εθνικό", στο εδώ λήμμα.</ref> Η διδασκαλία της εκφοράς του λόγου, του ρυθμού της παράστασης, της κίνησης του Χορού, όπου κάθε στάση και κάθε κίνηση είναι σχολαστικά καταγραμμένη με σχέδια και σχεδιαγράμματα από τον Πολίτη, όπως έκανε και ο
Την παράδοση του δημιούργησε ο Φώτος Πολίτης στο Εθνικό Θέατρο, συνέχισαν μετά τον θάνατό του το 1934 ο [[Κωστής Μπαστιάς]] και ο [[Δημήτρης Ροντήρης]]. Ο μεν Μπαστιάς, από γενικός γραμματέας του Θεάτρου, έγινε το επόμενο έτος Εισηγητής Δραματολογίου, ένας νέος θεσμός, και συνέταξε μία εισηγητική έκθεση και ένα σχέδιο δραματολογίου 68 σελίδων, που αποτέλεσε για το Εθνικό Θέατρο έναν βασικό οδηγό τόσο των θεωρητικών αρχών του, όσο και των συγκεκριμένων έργων του. Ο θεατρικός κριτικός [[Κώστας Γεωργουσόπουλος]] έγραψε για την έκθεση αυτή:
{{απόσπασμα |''Ένα σημαντικότατο κείμενο για τα θεατρικά μας πράγματα, που θεμελιώνει ότι ο φυσικός χώρος της αρχαίας τραγωδίας είναι το ύπαιθρο, καθώς επίσης και ως μία θεατρική άποψη σχεδόν πρωτοποριακή, της οποίας τους καρπούς σήμερα γευόμαστε.''<ref>Από καταγραμμένη ομιλία του Κ. Γεωργουσόπουλου στο Ε.Λ.Ι.Α. στις 6 Μαΐου 1991. Δημοσιεύθηκαν αποσπάσματα στο Γιάννης Μπαστιάς 2005, σελ. 236-238.</ref> }}
Ο δε Δημήτρης Ροντήρης, που σπούδαζε στο Reinhardt Seminar και είχε εργαστεί και ως βοηθός του Reinhardt, ιδρυτή του Φεστιβάλ του
Στην τουρνέ της Αγγλίας το 1939 με ''[[Ηλέκτρα (Σοφοκλή)|Ηλέκτρα]]'' και ''[[Άμλετ]]'', ο κριτικός Richard Prentis σύστησε στο Συμβούλιο του υπό ίδρυση Βρετανικού Εθνικού Θεάτρου, ότι θα ωφεληθεί αν μελετήσει τι έπραξε το Ελληνικό Εθνικό (Βασιλικό) Θέατρο στο σύντομο χρόνο της ύπαρξής του,<ref>Richard Prentis, "Sophocles in Modern Greek". Εβδομαδιαία εφημ. ''John O'London's Weekly'', 30 Ιουνίου 1939.</ref> ενώ άλλοι κριτικοί το τοποθέτησαν στο ίδιο επίπεδο με τα σημαντικότερα θέατρα της εποχής, όπως η
== Πηγές ==
*Αρβανίτη, Κατερίνα, ''Η αρχαία ελληνική τραγωδία στο Εθνικό Θέατρο, τ. Α΄, Θωμάς Οικονόμου - Φώτος Πολίτης - Δημήτρης Ροντήρης'', Αθήνα 2010. ISBN 978 960 211 9174.
Γραμμή 102 ⟶ 97 :
*Γληνός, Γιώργος Α., ''Φώτος Πολίτης. 30 χρόνια από το θάνατό του'', Αθήνα 1964.
*Γουλή, Ελένη, "Πολίτης, Φώτος", ''Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Πατάκη'', Αθήνα 2007. ISBN 978-960-16-2237-8.
*"Το Εθνικόν Θέατρον και η αποστολή του. Ομιλούν οι κ.κ. Φώτος Πολίτης και Κ. Μπαστιάς", εφημ. ''Νεολόγος Πατρών'', 16 Ιουνίου 1933.
*Λυγίζος, Μήτσος, ''Το νεοελληνικό πλάι στο παγκόσμιο θέατρο'', τ. Β΄, Αθήνα 1980.
*Μάγερ, Κώστας, ''Ιστορία του Ελληνικού Τύπου'', τ. Β΄, Αθήνα 1959.
Γραμμή 116 ⟶ 111 :
*"Φώτος Πολίτης" (αφιέρωμα), περ. ''Νέα Εστία'', 1 Δεκεμβρίου 1954.
*[[Δημήτριος Τσάκωνας|Τσάκωνας Δημήτριος]], Λογοτεχνία και κοινωνία στο μεσοπόλεμο, εκδ.Κάκτος, Αθήνα, 1987, σελ.400-409
*Πετράκου Κυριακή, "Το πρώτο (;) θεατρικό έργο του Φώτου Πολίτη" (Ο βρυκόλακας), ΠΑΡΑΒΑΣΙΣ, Επιστημονικό Δελτίο Τμήματος Θεατρικών Σπουδών ΕΚΠΑ, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2000, σελ. 221-256
== Εργογραφία ==
Γραμμή 123 ⟶ 119 :
== Παραπομπές ==
<references />
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
*Θεατρογραφίες:Φώτος Πολίτης. Με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο.[http://www.youtube.com/watch?v=MjNrxOdWF4E]
== Κριτικές ==
*[[Κώστας Π. Μιχαηλίδης]], «Ο Φώτος Πολίτης και η παράσταση», ''Κυπριακά Χρονικά'' 24 (Οκτώβριος 1962), 525-526.
*[[Κώστας Π. Μιχαηλίδης]], «Φώτου Πολίτη: Επιλογή Κριτικών άρθρων. Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, τομ. Δ’ Κοινωνικά», ''Ευθύνη'' 254 (Φεβρουάριος 1993), 99-100.
{{authority control}}
Γραμμή 133 ⟶ 134 :
[[Κατηγορία:Έλληνες σκηνοθέτες θεάτρου|Πολίτης Φωτος]]
[[Κατηγορία:
[[Κατηγορία:Απόφοιτοι του Ωδείου Αθηνών]]
[[Κατηγορία:Καθηγητές της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου]]
|