Βικιπαίδεια

Βερολίνο

Πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό πόλη της Γερμανίας

Συντεταγμένες: 52°31′06″N 13°24′30″E / 52.5183°N 13.4083°E / 52.5183; 13.4083

Το Βερολίνο (γερμανικά: Berlin‎‎) είναι η πρωτεύουσα και η μεγαλύτερη σε έκταση και πληθυσμό πόλη της Γερμανίας. Ως προς τον πληθυσμό είναι η μεγαλύτερη πόλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επίσης, η πόλη του Βερολίνου αποτελεί και κρατίδιο της γερμανικής ομοσπονδίας.

Βερολίνο

Σημαία
Έμβλημα
ΧώραΓερμανία
Διοικητική υπαγωγήΓερμανία[1]
Ίδρυση1244[2]
ΓλώσσεςΓερμανικά
Διοίκηση
 • Κυβερνών Δήμαρχος του Βερολίνου[3]Kai Wegner (από 2023)
Έκταση891,12 km² (2016 και 31  Δεκεμβρίου 2017)[4][5]
Υψόμετρο34 μέτρα
Πληθυσμός3.755.251 (31  Δεκεμβρίου 2022)[6]
Ταχυδρομικός κώδικας10115–14199
Γεωγραφικές συντεταγμένες52°31′0″N 13°23′0″E
ΙστότοποςΕπίσημος ιστότοπος
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Στην ιστορία του το Βερολίνο ήταν πρωτεύουσα διαφόρων κρατών, όπως της Μαρκιωνίας του Βρανδεμβούργου, του Βασιλείου της Πρωσίας, της Γερμανικής Αυτοκρατορίας[7], του Γ΄Ράιχ και της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας.[8] Στις 3 Οκτωβρίου 1990 έγινε με την επανένωση των δύο γερμανικών κρατών πρωτεύουσα της ενοποιημένης Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και αντικατέστησε έτσι τη μέχρι τότε πρωτεύουσα, τη Βόννη.[9][10] Το γερμανικό κοινοβούλιο, που μέχρι τότε εξακολουθούσε να εδρεύει στη Βόννη, αποφάσισε το 1991 να μεταφερθεί στο Βερολίνο. Η μετακίνηση της βουλής από τη Βόννη στο Ράιχσταγκ του Βερολίνου πραγματοποιήθηκε το 1999.

Η πόλη αποτελεί σημαντικό κόμβο συγκοινωνιών όπως και οικονομικό και πολιτισμικό κέντρο με πολυάριθμα πανεπιστήμια, ερευνητικά ιδρύματα, θέατρα, μουσεία και αθλητικά σωματεία.[11]

Δημογραφικά στοιχεία

Επεξεργασία
 
Πληθυσμός (1880-2016)

Σήμερα στο Βερολίνο ζουν περίπου 3,6 εκατομμύρια άνθρωποι (2020). Η ευρύτερη αστική περιοχή του Βερολίνου εκτείνεται και πέρα από τα διοικητικά όρια της πόλης και υπολογίζεται ότι φιλοξενεί συνολικά 4,6 εκατομμύρια κατοίκους, ενώ η μητροπολιτική περιοχή Βερολίνου-Βρανδεμβούργου περίπου 6,2 εκατομμύρια (2020).

 
Μητέρα και παιδί (Βερολίνο 2012)

Η αστική μετανάστευση στο Βερολίνο, τόσο από το εσωτερικό της Γερμανίας όσο και από το εξωτερικό, έχει ιδιαίτερα μεγάλη ιστορία. Στα μέσα του 17ου αιώνα το Βερολίνο ήταν αραιοκατοικημένο, κάτι που οφειλόταν στον τριακονταετή πόλεμο. Από τότε, όμως, που την εξουσία ανέλαβε ο Μέγας Εκλέκτορας του Βρανδεμβούργου Φρειδερίκος Γουλιέλμος το 1640, άσκησε μεταναστευτική πολιτική και έφερε πολλούς Ουγενότους από τη Γαλλία. Έτσι, ενώ το 1648 η πόλη είχε μόνο 6.000 κατοίκους, το 1709 είχε 57.000. Ο πληθυσμός συνέχισε να αυξάνεται, και το 1875 ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο.

 
Πυραμίδα ηλικιών (2020)

Η πράξη επέκτασης το 1920, ένωσε διοικητικά πολλά προάστια με την πόλη, μεγαλώνοντας την έκταση της πόλης από 66 σε 883 τετρ. χλμ. και τον πληθυσμό της από 1.9 σε 4 εκατομμύρια κατοίκους, μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, όμως, υποχώρησε στα 3,1 εκατομμύρια.

Η πολιτική ασύλου στο Δυτικό Βερολίνο δημιούργησε μεγάλα μεταναστευτικά ρεύματα τις δεκαετίες του '60 και του '70. Επίσης, τη δεκαετία του '90 η νομολογία των μετοίκων (aussiedlergezetze) επέτρεψε τη μετανάστευση από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Σήμερα, η πόλη δέχεται στην πλειοψηφία τους νέους από διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.

Μετανάστευση

Επεξεργασία

Σύμφωνα με την απογραφή του 2020, περίπου το 20,7% των κατοίκων ήταν ξένης εθνικότητας, προερχόμενοι από 190 διαφορετικές χώρες. Οι μεγαλύτερες εθνικές ομάδες στο Βερολίνο προέρχονται σε φθίνουσα σειρά από την Τουρκία, την Πολωνία, τη Συρία, την Ιταλία, τη Βουλγαρία, τη Ρωσία, τη Ρουμανία, τις ΗΠΑ, τη Σερβία και τη Γαλλία.

Γλώσσα

Επεξεργασία

Η επίσημη γερμανική γλώσσα (Deutsch) διδάσκεται ευρέως στα σχολεία, τα πανεπιστήμια και στα Ινστιτούτα Γκαίτε σε όλον τον κόσμο. Είναι σημαντική γλώσσα της ΕΕ, γλώσσα εργασίας της ΕΕ και χρησιμοποιείται ως επίσημη γλώσσα σε πολλούς διεθνείς οργανισμούς.

Ετυμολογία

Επεξεργασία

Η προέλευση της ονομασίας Berlin είναι αβέβαιη. Μπορεί να έχει ρίζες στη γλώσσα των Δυτικών Σλάβων κατοίκων της περιοχής του σημερινού Βερολίνου, και μπορεί να σχετίζεται με το παλαιό πολαβικό στέλεχος berl- / birl- ("βάλτος").[12] Η λαϊκή ετυμολογία συνδέει το όνομα με τη γερμανική λέξη Bär (αρκούδα). Μια αρκούδα υπάρχει επίσης στο έμβλημα της πόλης.[13]

Ιστορία

Επεξεργασία
Κύριο λήμμα: Ιστορία του Βερολίνου
 
Ο Φρειδερίκος ο Μέγας ήταν ένας από τους Ευρωπαίους ηγέτες υποστηρικτές του Διαφωτισμού.

Ως έτος ίδρυσης του Βερολίνου θεωρείται το 1237, έτος κατά το οποίο αναφέρεται για πρώτη φορά ο οικισμός Κελν (Cölln), με τον οποίο αργότερα συνενώθηκε εκείνος του Βερολίνου το 1244. Η πρώτη γραπτή αναφορά στο Βερολίνο χρονολογείται το 1244. Από το 1415 έγινε επίσημα η κατοικία των διαφόρων αυτοκρατόρων και ηγεμόνων. Κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου το Βερολίνο έχασε τον μισό πληθυσμό του και το ένα τρίτο των κτισμάτων του καταστράφηκε. Το 1640 έγινε πρίγκιπας ο Φρειδερίκος Γουλιέλμος, ο Μέγας Εκλέκτορας, ο οποίος αύξησε τη μετανάστευση και η πόλη άρχισε να επεκτείνεται.

Το 1685 εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο 15.000 Γάλλοι Ουγενότοι και έτσι το 1700 το 20% του βερολινέζικου πληθυσμού ήταν Γάλλοι. Αυτό είχε ως συνέπεια τη μεγάλη γαλλική επιρροή. Το 1701 έγινε η πρωτεύουσα της Πρωσίας, αλλά τα κύρια βασιλικά παλάτια ήταν έξω από την πόλη, στην περιοχή του Πότσνταμ. Ταυτόχρονα, το Βερολίνο συνεχώς επεκτεινόταν.

 
Βερολίνο (2006)

Το 1871 η πόλη ανακηρύχθηκε σε πρωτεύουσα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Μετά από πολλές πολιτικές αναταραχές, οι Ναζί κέρδισαν τις εκλογές του 1933 για το γερμανικό Ράιχσταγκ (Κοινοβούλιο). Η συνέπεια ήταν η καθιέρωση μιας δικτατορίας. Το καθεστώς οργάνωσε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1936 για να παραπλανήσει τη διεθνή κοινότητα. Κατά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και, καθώς ο Χίτλερ είχε κλεισθεί στο καταφύγιό του, αρνούμενος να εγκαταλείψει την πόλη, δόθηκε η Μάχη του Βερολίνου, γεγονός που στοίχισε χιλιάδες ζωές αμάχων και είχε ως συνέπεια τη σχεδόν ολοκληρωτική καταστροφή της πόλης.

Μετά από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το τέλος του Τρίτου Ράιχ, το Βερολίνο ήταν χωρισμένο σε τέσσερις ζώνες κατοχής. Οι δυτικές ζώνες σχημάτισαν το Δυτικό Βερολίνο, και η σοβιετική ζώνη το Ανατολικό Βερολίνο, ενώ το 1961 διχοτομήθηκε οριστικά σε Ανατολικό και Δυτικό Βερολίνο με την κατασκευή του Τείχους του Βερολίνου.

Το Τείχος του Βερολίνου κατεδαφίστηκε στις 9 Νοεμβρίου 1989. Τέλος, το 1990 έγινε η ενοποίηση της Γερμανίας και το Βερολίνο ορίσθηκε εκ νέου ως πρωτεύουσα, παραμένοντας μέχρι και σήμερα.

Από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα

Επεξεργασία
 
Το Βερολίνο έγινε πρωτεύουσα της Γερμανικής Αυτοκρατορίας το 1871 και επεκτάθηκε σημαντικά τα χρόνια που ακολούθησαν. Άποψη της λεωφόρου Ούντερ ντεν Λίντεν γύρω στο 1900.

Ο Τριακονταετής Πόλεμος μεταξύ του 1618 και του 1648 είχε καταστροφικές συνέπειες για το Βερολίνο. Το ένα τρίτο των κτιρίων του καταστράφηκε και έχασε σχεδόν τον μισό πληθυσμό του.[14] Ο Μέγας Εκλέκτορας Φρειδερίκος Γουλιέλμος, ο οποίος είχε διαδεχθεί τον πατέρα του Γεώργιο Γουλιέλμο ως άρχοντας της περιοχής το 1640, εφάρμοσε μία πολιτική προώθησης της μετανάστευσης και της θρησκευτικής ανοχής, για να ενισχύσει την πόλη. Με το Διάταγμα του Πότσνταμ το 1685, ο Μέγας Εκλέκτορας παραχώρησε άσυλο στους Γάλλους Ουγενότους, με αποτέλεσμα την εισροή περισσότερων από 15.000 Ουγενότων στο Βρανδεμβούργο, από τους οποίους τουλάχιστον 6.000 εγκαταστάθηκαν στο Βερολίνο. Μέχρι το 1700, σχεδόν το 20% των κατοίκων της πόλης ήταν Γάλλοι και η πολιτιστική επίδρασή τους στην πόλη ήταν έντονη. Πολλοί ακόμα εισερχόμενοι μετανάστες ήρθαν από τη Βοημία, την Πολωνία και το Σάλτσμπουργκ της Αυστρίας.

Με τη στέψη του Φρειδερίκου του Α' το 1701 ως βασιλιά στο Κόνιγκσμπεργκ, το Βερολίνο έγινε πρωτεύουσα του βασιλείου της Πρωσίας. Το 1740, ο Φρειδερίκος ο Β', γνωστός και ως Φρειδερίκος ο Μέγας, ενθρονίστηκε και παρέμεινε στην εξουσία μέχρι το 1786. Κατά την περίοδο βασιλείας του, το Βερολίνο έγινε κέντρο του Διαφωτισμού. Μετά τη νίκη της Γαλλίας στον Πόλεμο της Τετραπλής Συμμαχίας, ο Ναπολέων Α΄ Βοναπάρτης κατέκτησε την πόλη το 1806, αλλά της παραχώρησε αυτονομία. Το 1815 το Βερολίνο έγινε τμήμα της νέας επαρχίας του Βρανδεμβούργου.

Η Βιομηχανική Επανάσταση άλλαξε πλήρως το Βερολίνο κατά τον 19ο αιώνα. Η οικονομία της πόλης και ο πληθυσμός της μεγάλωσαν σημαντικά, ενώ ταυτόχρονα έγινε το κέντρο του σιδηροδρομικού ιστού και της οικονομίας της Γερμανίας. Σύντομα νέα προάστια δημιουργήθηκαν ενώ γειτονικά χωριά ενώθηκαν, μεγαλώνοντας έτσι τόσο την έκταση όσο και τον αριθμό των κατοίκων της πόλης. Το 1861, προάστια όπως το Βέντινγκ, το Μόαμπιτ και αρκετά άλλα, ενσωματώθηκαν στον αστικό ιστό. Το 1871, το Βερολίνο έγινε η πρωτεύουσα της νεοιδρυθείσας Γερμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ το 1881 έγινε αστική περιφέρεια ανεξάρτητη από το Βρανδεμβούργο.

20ός αιώνας

Επεξεργασία

Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1918, ιδρύθηκε η Δημοκρατία της Βαϊμάρης στο Βερολίνο. Το 1920 με την Πράξη Διεύρυνσης του Βερολίνου, ενώθηκαν σε μία ενιαία πόλη αρκετές περιοχές, χωριά, προάστια και εκτάσεις, σε βάρος της γειτονικής περιβάλλουσας περιοχής του Βρανδεμβούργου. Έτσι, με αυτή την επέκταση, η πρωτεύουσα του Βερολίνου είχε έναν συνολικό πληθυσμό περίπου 4 εκατομμυρίων κατοίκων.

 
Ερείπια στην πλατεία Πότσνταμερ Πλατς στο Βερολίνο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1945.

Στις 30 Ιανουαρίου του 1933, ο Αδόλφος Χίτλερ και το κόμμα των ναζιστών ανέβηκαν στην εξουσία. Η διακυβέρνηση των Ναζί κατέστρεψε την εβραϊκή κοινότητα του Βερολίνου, η οποία αριθμούσε περίπου 170.000 άτομα μέχρι τότε. Μετά τους διωγμούς του 1938, χιλιάδες από τους γερμανοεβραίους κατοίκους της πόλης φυλακίστηκαν στο γειτονικό Στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν, ενώ στις αρχές του 1943 μεταφέρθηκαν στα στρατόπεδα θανάτου, όπως το Άουσβιτς. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, μεγάλα τμήματα της πόλης καταστράφηκαν από τους αεροπορικούς βομβαρδισμούς και κατά τη μάχη του Βερολίνου. Μετά το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη το 1945, το Βερολίνο δέχθηκε πλήθη προσφύγων από τις ανατολικές περιοχές της πρώην Γερμανίας. Οι νικήτριες δυνάμεις των Συμμάχων διαίρεσαν την πόλη σε τέσσερις τομείς, ανάλογα με τις ζώνες κατοχής που είχαν διαιρέσει τη Γερμανία. Οι τομείς των δυτικών Συμμάχων (ΗΠΑ, Βρετανία και Γαλλία) ενώθηκαν και σχημάτισαν το Δυτικό Βερολίνο, ενώ ο Σοβιετικός τομέας το Ανατολικό Βερολίνο.[15]

Και οι τέσσερις συμμαχικές δυνάμεις διατήρησαν κοινό έλεγχο και ευθύνη για την πόλη. Όμως οι συνεχώς εντεινόμενες πολιτικές διαφορές μεταξύ των δυτικών συμμάχων και της Σοβιετικής Ένωσης οδήγησαν στην επιβολή οικονομικής απομόνωσης του Δυτικού Βερολίνου. Οι σύμμαχοι κατάφεραν να διασπάσουν την απομόνωση με συνεχόμενη αερογέφυρα που συνεχίστηκε για σχεδόν ένα έτος.[16] Το 1949, ιδρύθηκε η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας στη Δυτική Γερμανία, η οποία τελικά περιέλαβε όλες τις ζώνες κατοχής των ΗΠΑ, Βρετανίας και Γαλλίας, αλλά όχι τις περιοχές των συμμάχων στο Βερολίνο. Αντίστοιχα, στην Ανατολική Γερμανία ιδρύθηκε η μαρξιστική λενινιστική Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Το Δυτικό Βερολίνο παρέμεινε μία ελεύθερη πόλη, ανεξάρτητη από την Ομοσπονδία, και εξέδιδε τα δικά της γραμματόσημα. Η αεροπορική πρόσβαση στο Δυτικό Βερολίνο γινόταν μόνο από αμερικανικές, γαλλικές και βρετανικές αερογραμμές.

 
Το Τείχος του Βερολίνου το 1961-1989, ζωγραφισμένο από την πλευρά του Δυτικού Βερολίνου.

Η ίδρυση των δύο γερμανικών κρατών συνέτεινε στην ένταση του Ψυχρού Πολέμου. Το Δυτικό Βερολίνο περιβαλλόταν από ανατολικογερμανικά εδάφη, ενώ η Ανατολική Γερμανία ανακήρυξε το Βερολίνο (τον ανατολικό τομέα του) ως πρωτεύουσα, κίνηση που δεν αναγνωρίστηκε από τις δυτικές δυνάμεις. Αν και μισό σε μέγεθος και πληθυσμό από το Δυτικό Βερολίνο, το Ανατολικό κατείχε το ιστορικό κέντρο της πόλης. Η Δυτική Γερμανία αντίστοιχα μετέφερε την πρωτεύουσά της στη Βόνη.[17]

Οι εντάσεις ανάμεσα στην ανατολή και τη δύση κλιμακώθηκαν σταδιακά και οδήγησαν στην κατασκευή του Τείχους του Βερολίνου, μεταξύ του δυτικού και ανατολικού τομέα της πόλης. Παράλληλα, κατασκευάστηκαν και αντίστοιχα περιφράγματα μεταξύ του Δυτικού Βερολίνου και της Ανατολικής Γερμανίας. Το τείχος της απομόνωσης ολοκληρώθηκε μέσα στο 1961 και αποτέλεσε την κορύφωση του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ των δυτικών συμμάχων και του ανατολικού μπλοκ. Το Δυτικό Βερολίνο αποτέλεσε έτσι ένα ντε φάκτο τμήμα της Δυτικής Γερμανίας με ιδιαίτερα προνόμια, ενώ το Ανατολικό Βερολίνο ήταν αντίστοιχα μέρος της Ανατολικής Γερμανίας.

 
Η πτώση του Τείχους του Βερολίνου το 1989.

Το Βερολίνο έτσι διαιρέθηκε απόλυτα. Οι κάτοικοι του δυτικού τομέα μπορούσαν να διέρχονται στον ανατολικό μόνο από σημεία αυστηρού ελέγχου, ενώ για τους περισσότερους κατοίκους της ανατολικής πόλης το ταξίδι στη δύση ήταν πλέον αδύνατο. Το 1971, η συμφωνία μεταξύ των τεσσάρων δυνάμεων (ΗΠΑ, Βρετανία, Γαλλία, Σοβιετική Ένωση) εξασφάλισε την πρόσβαση στο Δυτικό Βερολίνο μέσα από συγκεκριμένες διαδρομές στην Ανατολική Γερμανία, και έτσι απομακρύνθηκε ο κίνδυνος της ολοκληρωτικής απομόνωσης της πόλης από τη δύση.[18]

Το 1989, η λαϊκή πίεση από τους κατοίκους της Ανατολικής Γερμανίας οδήγησε στις ταραχές και τη σταδιακή κατεδάφιση του τείχους. Σήμερα, λίγα τμήματά του παραμένουν ως σημεία μνήμης. Στις 3 Οκτωβρίου του 1990, οι δύο Γερμανίες ενώθηκαν ως Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, σύμφωνα με τη συνθήκη επανένωσης, και το Βερολίνο έγινε η πρωτεύουσα της ενιαίας χώρας με απόφαση της ομοσπονδιακής βουλής το 1991. Η σταδιακή μεταφορά των κρατικών υπηρεσιών ολοκληρώθηκε το 1999 και από τότε το Βερολίνο φιλοξενεί το ομοσπονδιακό κοινοβούλιο και την κυβέρνηση του κράτους.

Ιστορία και πολιτισμός[19]

Σήμα κατατεθέν της πόλης είναι η πασίγνωστη Πύλη του Βραδεμβούργου[20], κατασκευασμένη σε ελληνικά πρότυπα. Στο επάνω μέρος της βρίσκεται το άγαλμα Quadriga, της θεάς Ειρήνης. Βόρεια της Πύλης βρίσκεται το Γερμανικό Κοινοβούλιο, το Ράιχσταγκ. Ο κατεστραμμένος από τον πόλεμο θόλος του αντικαταστάθηκε με μοντέρνο γυάλινο, που συμβολίζει τη διαφάνεια.

Επισκεφθείτε το Μουσείο της Περγάμου στο νησί των Μουσείων, με την αγορά της αρχαίας Μιλήτου, τον βωμό της Περγάμου, τις Πύλες της Βαβυλώνας και πλήθος άλλων εκθεμάτων.

 
Πύλη του Βραδεμβούργου

Δείτε ένα μικρό μέρος του Τείχους - σύμβολο του Ψυχρού Πολέμου - την κεντρική πλατεία του τέως Ανατολικού Βερολίνου (Alexanderplatz), το λίκνο του σύγχρονου Βερολίνου, την Potsdamer Platz, τον Καθεδρικό ναό και τον ζωολογικό κήπο.

Γεωγραφία

Επεξεργασία
 
Τα προάστια και οι παρυφές του Βερολίνου είναι διάσπαρτα με δασικές εκτάσεις και πολλές μικρές και μεγάλες λίμνες.

Το Βερολίνο βρίσκεται στην ανατολική περιοχή της Γερμανίας, περίπου 70 χλμ. από τα σύνορα με την Πολωνία, σε εκτάσεις με επίπεδα υδατοφόρα εδάφη. Η αρχαία κοιλάδα Βερολίνου Βαρσοβίας, ανάμεσα στα υψίπεδα του Μπάρνιμ στον βορρά και τα υψίπεδα του Τέλτοβ στον νότο, σχηματίστηκε από την απορροή παγετώνων κατά το τέλος της τελευταίας παγετωνικής περιόδου. Ο ποταμός Σπρέε που διασχίζει την πόλη, απορρέει μέσα από αυτή την κοιλάδα. Στη βορειοδυτική περιοχή Σπάνταου του Βερολίνου, ο Σπρέε συναντά τον ποταμό Χάβελ, ο οποίος και διασχίζει το δυτικό Βερολίνο από τον βορρά προς τον νότο. Ο Χάβελ απορρέει μέσω ενός δικτύου διαδοχικών λιμνών, με μεγαλύτερες τη λίμνη Τέγκελερζεε και την Γκρόσερ Βάνζεε. Μία σειρά από λίμνες τροφοδοτεί επίσης και τον Σπρέε στο ανατολικό Βερολίνο, μέσω της λίμνης Γκρόσερ Μούγκελζεε.[21]

 
Χάρτης με τις φυσικές και δομημένες εκτάσεις της πόλης του Βερολίνου.

Αρκετά εκτεταμένα τμήματα της σύγχρονης πόλης βρίσκονται στα βαθύπεδα των δύο πλευρών της κοιλάδας του Σπρέε. Οι περιοχές Ράινικεντορφ και Πάνκοβ βρίσκονται στο υψίπεδο Μπάρνιμ, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα των περιοχών Σαρλότενμπουργκ, Βίλμερσντορφ, Στέγκλιτς, Τσέλεντορφ, Τέμπελχοφ, Σόνεμπεργκ και Νοϊκέλν εκτείνονται στο υψίπεδο του Τέλτο. Η περιοχή του Σπάνταου βρίσκεται ανάμεσα στην κοιλάδα του Σπρέε και την πεδιάδα Νάουεν, η οποία απλώνεται δυτικά του Βερολίνου. Το ψηλότερο σημείο της περιοχής είναι τα υψώματα του Τόιφελσμπεργκ και του Μουγκελμπέργκε. Και οι δύο αυτοί λοφίσκοι έχουν ύψος περίπου 115 μ. Το Τόιφελσμπεργκ είναι στην πραγματικότητα τεχνητά κατασκευασμένο από τα ερείπια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου.

Κλίμα

Επεξεργασία

Το Βερολίνο χαρακτηρίζεται από εύκρατο μεσόθερμο κλίμα στην κατηγορία Cfb με βάση την κλιματική ταξινόμηση Κέππεν. Τα καλοκαίρια είναι δροσερά με μέση μέγιστη θερμοκρασία 22–24 °C και μέση ελάχιστη 12–14 °C. Οι χειμώνες είναι ιδιαίτερα ψυχροί με μέση μέγιστη θερμοκρασία 3 °C και μέση ελάχιστη από −2 έως -6 °C. Η άνοιξη και το φθινόπωρο είναι ήπια προς ψυχρά. Οι δομημένες εκτάσεις της πόλης χαρακτηρίζονται από το δικό τους τοπικό μικρόκλιμα, λόγω της θερμότητας που εγκλωβίζεται στα δομικά υλικά των κτιρίων, με συνέπεια να καταγράφονται έως και 4 °C μεγαλύτερες θερμοκρασίες μέσα στον αστικό ιστό, σε σύγκριση με τις γειτονικές υπαίθριες περιοχές.[22]

Η μέση ετήσια βροχόπτωση ανέρχεται σε ύψος 607 χιλιοστών με κανονική κατανομή της βροχόπτωσης στο σύνολο του έτους. Από τον Νοέμβριο έως και τον Μάρτιο καταγράφονται ισχυρές χιονοπτώσεις, αλλά γενικά η κάλυψη χιονιού είναι πρόσκαιρη.[23]

Κλιματικά δεδομένα Βερολίνου
Μήνας Ιαν Φεβ Μάρ Απρ Μάι Ιούν Ιούλ Αύγ Σεπ Οκτ Νοε Δεκ Έτος
Υψηλότερη Μέγιστη °C (°F) 15.0 17.0 23.0 30.0 33.0 36.0 38.8 35.0 32.0 25.0 18.0 15.0 38,8
Μέση Μέγιστη °C (°F) 2.9 4.2 8.5 13.2 18.9 21.8 24.0 23.6 18.8 13.4 7.1 4.4 13,4
Μέση Μηνιαία °C (°F) 0.5 1.3 4.9 8.7 14.0 17.0 19.0 18.9 14.7 9.9 4.7 2.0 9,6
Μέση Ελάχιστη °C (°F) −1.5 −1.6 1.3 4.2 9.0 12.3 14.7 14.1 10.6 6.4 2.2 −0.4 5,9
Χαμηλότερη Ελάχιστη °C (°F) −25 −16 −13 −4 −1 4.0 7.0 7.0 0.0 −7 −9 −17 −25
Βροχόπτωση mm (ίντσες) 43,3 34,1 42,5 40,9 62,7 68,5 60 60,3 46,9 44,7 48,2 55,3 607,4
Μέσες ημέρες βροχόπτωσης (≥ 1.0 mm) 13.5 12.4 13.2 11.0 13.4 15.3 14.3 11.3 10.8 10.0 14.8 16.4 156,4
Μέσες μηνιαίες ώρες ηλιοφάνειας 46.5 73.5 120.9 159.0 220.1 222.0 217.0 210.8 156.0 111.6 51.0 37.2 1.625,6
Πηγή #1: World Meteorological Organization (UN)[24]
Πηγή #2: HKO[25]

Αστικό τοπίο

Επεξεργασία
 
Άποψη του κεντρικού Βερολίνου.

Η εμφάνιση της πόλης σήμερα κυριαρχείται από τον βασικό ρόλο που έχει παίξει στην ιστορία της Γερμανίας τον 20ό αιώνα. Κάθε σχήμα εξουσίας που είχε το Βερολίνο ως έδρα (η Γερμανική Αυτοκρατορία του 1871, η Δημοκρατία της Βαϊμάρης, η Γερμανία των Ναζί, η Ανατολική Γερμανία, και τώρα το ενωμένο Γερμανικό κράτος) ξεκίνησαν φιλόδοξα προγράμματα ανοικοδόμησης, κάθε ένα με τον δικό του ξεχωριστό χαρακτήρα. Το Βερολίνο καταστράφηκε από τους συμμαχικούς βομβαρδισμούς του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και πολλά από τα κτίρια που γλύτωσαν τις αεροπορικές επιδρομές κατεδαφίστηκαν κατά τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, τόσο στο δυτικό όσο και στο ανατολικό τμήμα. Οι περισσότερες κατεδαφίσεις ήταν προϊόν δημοτικών αρχιτεκτονικών προγραμμάτων για την κατασκευή νέων οικοδομικών ή επιχειρηματικών περιοχών, καθώς και οδικών αρτηριών.

Στο ανατολικό τμήμα της πόλης, βρίσκονται ακόμα τεράστια κτιριακά συγκροτήματα που μαρτυρούν τις φιλοδοξίες του Ανατολικού Μπλοκ να κατασκευάσει ολοκληρωμένες οικιστικές περιοχές με συγκεκριμένες αναλογίες καταστημάτων, νηπιαγωγείων και σχολείων. Ο σχεδιασμός των "ανθρώπων των φαναριών" - σημάτων διάβασης πεζών στα φανάρια οδικής κυκλοφορίας -, είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστικός στις ανατολικές περιοχές. Η μοναδική ιστορία της πόλης έχει πραγματικά αφήσει επιλεκτικά ίχνη στην αρχιτεκτονική και τα κτίριά της.

Ο Φέρνζετουρμ (πύργος της τηλεόρασης) στην πλατεία Αλεξάντερπλατς στη συνοικία Μίτε, είναι η δεύτερη ψηλότερη κατασκευή στην Ευρωπαϊκή Ένωση με ύψος 368 μ. Κατασκευασμένος το 1969 είναι ορατός από τις περισσότερες κεντρικές συνοικίες της πόλης.

Κυβέρνηση

Επεξεργασία
 
Το κτίριο του Ράιχσταγκ είναι η έδρα της γερμανικής βουλής.

Το Βερολίνο είναι η πρωτεύουσα του κράτους της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας και έδρα του Πρόεδρου της χώρας, με επίσημη κατοικία το συγκρότημα του Σλος Μπελβύ (Schloss Bellevue).[26] Από την επανένωση των Γερμανιών στις 3 Οκτωβρίου του 1990, το Βερολίνο είναι μία ομόσπονδη πόλη, όπως η Βρέμη και το Αμβούργο, στο πλαίσιο των 16 ομόσπονδων κρατιδίων της Γερμανίας. Στο Βερολίνο εδρεύει και η Μπούντεσρατ, η ομοσπονδιακή αντιπροσωπεία που αποτελείται από τους εκπροσώπους των ομόσπονδων κρατιδίων.

Αν και τα περισσότερα υπουργεία βρίσκονται στο Βερολίνο, ορισμένα από αυτά καθώς και μικρά τμήματα άλλων, εδρεύουν στη Βόνη. Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί αρκετά έργα υποδομής, εκπαίδευσης και κοινωνικών προγραμμάτων για την περαιτέρω ανάπτυξη της πόλης.[27]

Ομόσπονδη πόλη

Επεξεργασία

Η πολιτειακή και ομόσπονδη βουλή του Βερολίνου είναι η Βουλή των Αντιπροσώπων, γνωστή ως Αμπγκεόρντνετενχάους, με 141 έδρες σήμερα. Η εκτελεστική εξουσία της πόλης ασκείται από τη γερουσία, γνωστή ως Μπερλίνερ Σενάτ, η οποία αποτελείται από τον κυβερνώντα δήμαρχο και ως 8 γερουσιαστές με υπουργικές αρμοδιότητες, οι οποίοι φέρουν τον τίτλο του δημάρχου, ως υπόλογοι στον κυβερνώντα δήμαρχο.

Ο κυβερνών δήμαρχος είναι ταυτόχρονα και δήμαρχος της πόλης, αλλά και πρωθυπουργός της ομόσπονδης πόλης, με έδρα το κτίριο Ρότες Ράτχαους στο κέντρο του Βερολίνου. Από το 2021 η θέση εκπροσωπείται από τον Franziska Giffey, του κόμματος SPD.[28]

Διοικητική διαίρεση

Επεξεργασία

Το Βερολίνο, ως ομόσπονδη πόλη και δήμος της Γερμανίας, διαιρείται διοικητικά σε συνολικά 12 δημοτικές περιφέρειες, αναφερόμενες ως Μπετσίρκε (Bezirke). Πριν από την αναδιάρθρωση του 2001, ο αριθμός τους ήταν 23. Κάθε δημοτική περιφέρεια διαιρείται επιπλέον σε ένα αριθμό διαμερισμάτων, αναφερόμενα ως Ορτστάιλε (Ortsteile), που αντιπροσωπεύουν τις παραδοσιακές αστικές συνοικίες της καθημερινότητας. Σήμερα, υπάρχουν 95 διαμερίσματα στο σύνολο της πόλης, ορισμένα από αυτά διακρίνονται σε επιμέρους συνοικίες.

Κάθε δημοτική περιφέρεια διοικείται από το Δημοτικό Περιφερειακό Συμβούλιο (Bezirksamt) που αποτελείται από 5 συμβούλους και έναν περιφερειακό δήμαρχο (Bezirksbürgermeister). Το συμβούλιο εκλέγεται από τη δημοτική περιφερειακή αντιπροσωπεία (Bezirksverordnetenversammlung), ενώ κάθε περιφέρεια δεν αποτελεί ανεξάρτητη διοικητική δομή. Οι εξουσίες της περιορίζονται στα διοικητικά όριά της και είναι υπόλογη στη γερουσία της πόλης. Οι τοπικοί δήμαρχοι συμμετέχουν στο Δημαρχιακό Συμβούλιο, στο οποίο προΐσταται ο κυβερνών δήμαρχος, και έχουν συμβουλευτικό ρόλο στην κυβέρνηση της ομόσπονδης πόλης. Αντίστοιχα, τα διαμερίσματα δεν έχουν διοικητική δομή και υπάγονται στις αντίστοιχες δημοτικές περιφέρειες, ενώ τα περισσότερα έχουν ιστορικές ρίζες πριν τον σχηματισμό των σημερινών δομών το 1920.

 
Χάρτης των 12 περιφερειών της πόλης και των διαμερισμάτων τους.
  Περιφέρεια τ.χλμ. κατοίκους 2016[29]
1. Mitte 39,74 368.122
2. Friedrichshain-Kreuzberg 20,16 281.076
3. Pankow 103,07 394.816
4. Charlottenburg-Wilmersdorf 64,72 334.351
5. Spandau 91,91 238.278
6. Steglitz-Zehlendorf 102,50 302.535
7. Tempelhof-Schöneberg 53,09 345.024
8. Neukölln 44,93 328.045
9. Treptow-Köpenick 168,43 257.782
10. Marzahn-Hellersdorf 61,74 261.954
11. Lichtenberg 52,29 280.721
12. Reinickendorf 89,45 260.253

Κρατιδιακές εκλογές Βερολίνου

Επεξεργασία
2023

Επαναληπτικές κρατιδιακές εκλογές διεξήχθησαν στο Βερολίνο στις 12 Φεβρουαρίου 2023, λόγω παρατυπιών στις εκλογές του 2021, όπως έκρινε το Συνταγματικό Δικαστήριο. [30]

Με ποσοστό 28% των ψήφων, η αντιπολιτευόμενη Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) αύξησε τα ποσοστά της κατά πάνω από δέκα ποσοστιαίες μονάδες και αναδείχθηκε ως το μεγαλύτερο κόμμα με μεγάλη διαφορά, την πρώτη φορά που το πέτυχε από το 1999. Και τα τρία κυβερνητικά κόμματα δεν τα πήγαν καλά. Το SPD σημείωσε το χειρότερο αποτέλεσμά του εδώ και έναν αιώνα με 18,4%, και έμεινε ελάχιστα μπροστά από τους Πράσινους με διαφορά 53 ψήφων. Η Αριστερά επίσης διολίσθησε στο 12%. Το Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) κατέγραψε μικρή άνοδο στο 9%, ενώ το Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα (FDP) έπεσε στο 4,6% και έχασε όλες τις έδρες του. Συνολικά, η ισχύουσα κυβέρνηση διατήρησε μειωμένη πλειοψηφία. Το CDU διεκδίκησε την εντολή να κυβερνήσει λόγω του πρώτου του αποτελέσματος, ενώ ο δήμαρχος δεσμεύτηκε να παραμείνει στην κυβέρνηση. Η Αριστερά ζήτησε ανανέωση του απερχόμενου συνασπισμού.[31] Έπειτα από συνομιλίες μεταξύ των κομμάτων, το SPD και το CDU αποφάσισαν στις αρχές Μαρτίου να ξεκινήσουν διαβουλεύσεις για έναν μεγάλο συνασπισμό. Ο αρχηγός του CDU Κάι Βέγκνερ εγκρίθηκε ως δήμαρχος στις 27 Απριλίου στον τρίτο γύρο της ψηφοφορίας.[32][33]

2021
Κύριο λήμμα: Κρατιδιακές εκλογές Βερολίνου 2021
 
Φρανσίσκα Γκίφεϊ (Franziska Giffey)

Στις 26 Σεπτεμβρίου 2021 διεξήχθησαν κρατιδιακές εκλογές στο Βερολίνο, για να εκλεγούν τα 147 μέλη της Βερολινέζικης Βουλής των Αντιπροσώπων (Λάνταγκ). Την ίδια ημέρα διεξήχθησαν οι εκλογές για τα δώδεκα 55μελή περιφερειακά συμβούλια του Βερολίνου και ένα δημοψήφισμα για την απαλλοτρίωση κτημάτων.[34][35]

Μετά τις εκλογές το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, η Αριστερά και οι Πράσινοι ανανέωσαν τη συμφωνία τους για κυβέρνηση συνεργασίας. Η Φρανσίσκα Γκίφεϊ, του ΣΔΚ, ανέλαβε καθήκοντα ως νέα κυβερνώσα Δήμαρχος του Βερολίνου.[36][37]

Λόγω των πολλών παρατυπιών που έλαβαν χώρα στη διάρκεια των εκλογών, το Συνταγματικό Δικαστήριο του Βερολίνου ακύρωσε τις εκλογές τον Νοέμβριο του 2022. Ως αποτέλεσμα, προγραμματίστηκε η διεξαγωγή επαναληπτικών εκλογών την επόμενη χρονιά.[30]

Αποτελέσματα των Βερολινέζικων εκλογών
 
Κόμμα A'
Πλειοψηφικό Σ. 		B'
Α.Ε. 		Σύνολο
εδρών 		+/–
Ψήφοι % Έδρες Ψήφοι % +/- Έδρες
  Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας 422.754 23,4 25 390.329 21,4 -0,1 11 36   2
  Συμμαχία '90/Οι Πράσινοι 361.636 20,0 24 343.871 18,9 +3,7 8 32   5
  Χριστιανοδημοκρατική Ένωση 355.696 19,7 21 328.587 18,0 +0,4 9 30   1
  Η Αριστερά 252.470 14,0 6 256.063 14,1 -1,6 18 24   3
  Εναλλακτική για τη Γερμανία 146.091 8,1 2 145.712 8,0 -6,2 11 13   12
  Ελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα 119.226 6,6 0 130.201 7,1 +0,5 12 12  
Σύνολο 1.809.486 100 78 1.821.664 100   69 147   13
Άκυρα / λευκά ψηφοδέλτια 25.974 1,4 – 17.865 1,0 -0,6
Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι /προσέλευση 2.447.600 75,4
Πηγή: wahlen.berlin.de[38]
2016
Κύριο λήμμα: Κρατιδιακές εκλογές στο Βερολίνο (2016)
2011

Στις εκλογές του 2011, οι Σοσιαλδημοκράτες πέτυχαν καλά ποσοστά. Το Κόμμα των Πειρατών εισέρχεται σε τοπικό Κοινοβούλιο για πρώτη φορά ενώ οι Ελεύθεροι Δημοκράτες αποσπούν το 2% των ψήφων.

Οικονομία

Επεξεργασία
 
Bayer Pharma
 
Διεθνής Αερολιμένας Βερολίνου-Βρανδεμβούργου

Μεταφορές

Επεξεργασία

Επιστήμη

Επεξεργασία
 
Υπερυπολογιστής (Zuse-Institut Berlin)
  • Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung
  • BESSY II
  • Laser- und Medizin-Technologie Berlin
  • Zuse-Institut Berlin
  • Fritz-Haber-Institut
  • Robert Koch-Institut
  • Leibniz-Gemeinschaft
  • Internationale Mathematische Union
  • Εταιρεία Μαξ Πλανκ (Max-Planck-Gesellschaft)

Τουρισμός

Επεξεργασία

Το Ξενοδοχείο Άντλον θεωρείται το πιο κοσμικό ξενοδοχείο του Βερολίνου και ένα από τα πιο φημισμένα ξενοδοχεία σε όλη την Ευρώπη. Σ’ αυτό έχουν διαμείνει στη διάρκεια της υπερεκατονταετούς ιστορίας του βασιλείς και προσωπικότητες της πολιτικής, των γραμμάτων και των τεχνών από όλο τον κόσμο.

Εκπαίδευση

Επεξεργασία
 
Πανεπιστήμιο Χούμπολτ του Βερολίνου
 
Εμμανουέλ Σαρπαντιέ

Ο βραβευμένος με Νόμπελ

Επεξεργασία

Κουλτούρα

Επεξεργασία

Μουσεία του Βερολίνου

Επεξεργασία
 
Το Παλαιό Μουσείο (Altes Museum) στο Βερολίνο, δημιουργία του Καρλ Φρίντριχ Σίνκελ
 
Μουσείο του Μέλλοντος (Futurium)
  • Νήσος των μουσείων (Museumsinsel). Πέντε μουσεία βρίσκονται στο νησί που σχηματίζει ο ποταμός Σπρέε:
    • Άλτες Μουζέουμ (Altes Museum - Παλαιό Μουσείο): Συλλογή κλασσικών αρχαιοτήτων.
    • Νόιες Μουζέουμ (Neues Museum - Νέο Μουσείο): Προϊστορικές, αρχαϊκές και αιγυπτιακές συλλογές. Περιφημότερο έκθεμα η προτομή της Αιγύπτιας βασίλισσας Νεφερτίτης.
    • Άλτε Νατσιονάλγκαλερί (Alte Nationalgalerie - Παλαιά Εθνική Πινακοθήκη): Ζωγραφική και γλυπτική (γερμανική πρωτίστως) του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα.
    • Μπόντε-Μουζέουμ: Τέχνη της χριστιανικής Ανατολής, Βυζαντινά, μεσαιωνικά, γοτθικά και πρώιμα αναγεννησιακά γλυπτά, πρωσσικό μπαρόκ μέχρι τον 18ο αιώνα. Πλουσιότατη νομισματική συλλογή.
    • Πέργκαμονμουζέουμ (Pergamonmuseum - Μουσείο της Περγάμου): Περιλαμβάνει το Μουσείο Μέσης Ανατολής (Vorderasiatisches Museum), με σπουδαιότερο έκθεμα την Πύλη της Ιστάρ από τη Βαβυλώνα, το Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης (πρόσοψη του ανακτόρου Κασρ Μσάττα της Ιορδανίας) και τη Συλλογή Αρχαιοτήτων (Antikensammlung) με σπουδαιότερα εκθέματα της ρωμαϊκής εποχής Πύλη της Αγοράς της Μιλήτου και κυρίως τον ελληνιστικό Βωμό της Περγάμου.
  • Kulturforum, Στον χώρο αυτό, που βρίσκεται δυτικά της Ποτσντάμερ Πλατς, υπάρχουν, μεταξύ άλλων, και τα μουσεία:
    • Gemäldegalerie (Πινακοθήκη του Βερολίνου). Ευρωπαϊκή ζωγραφική από τον 13ο μέχρι τον 18ο αιώνα. Μεγάλη συλλογή των περιφημότερων ζωγράφων.
    • Neue Nationalgalerie (Νόιε Νατσιονάλγκαλλερί – Νέα Πινακοθήκη), με έργα μοντέρνας τέχνης των αρχών του 20ού αιώνα.
    • Kunstgewerbemuseum (Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών)
    • Kupferstichkabinett (Μουσείο Χαρακτικής)
    • Musikinstrumenten-Museum (Μουσείο Μουσικών Οργάνων)
    • Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου (Φιλαρμονική του Βερολίνου)
    • Staatsbibliothek zu Berlin (Κρατική Βιβλιοθήκη του Βερολίνου)
  • Μουσείο του Μέλλοντος (Futurium)

Θέατρα και Όπερες

Επεξεργασία
 
Friedrichstadt-Palast
 
  • Komische Oper
  • Staatsoper
  • Berliner Ensemble
  • Deutsches Theater
  • Theater des Westens
  • Maxim-Gorki-Theater
  • Friedrichstadt-Palast
  • Theater und Komödie am Kurfürstendamm
  • Renaissance Theater
  • Deutsche Oper
  • Volksbühne
  • Admiralspalast

Αρχιτεκτονική

Επεξεργασία

Αθλημα

Επεξεργασία
 
Άλμπα Βερολίνου
 
1. ΦΚ Ουνιόν Βερολίνου

Κουζίνα

Επεξεργασία
 
Μπερλίνερ

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ «Verfassung von Berlin». Constitution of Berlin.
  2. ↑ www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/geschichte/die-mittelalterliche-handelsstadt/.
  3. ↑ «Verfassung von Berlin». Constitution of Berlin.
  4. ↑ www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/LaenderRegionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/Aktuell/05Staedte.html.
  5. ↑ «Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal)». Federal Statistical Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10  Μαρτίου 2019. Ανακτήθηκε στις 10  Μαρτίου 2019.
  6. ↑ «Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022». (Γερμανικά) register of German municipalities (2022). Federal Statistical Office. 21  Σεπτεμβρίου 2023. Ανακτήθηκε στις 7  Οκτωβρίου 2023.
  7. ↑ «Documents of German Unification, 1848–1871». Modern History Sourcebook. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  8. ↑ «Berlin Wall». Encyclopædia Britannica. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  9. ↑ «Berlin – Capital of Germany». German Embassy in Washington. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  10. ↑ «Diplomatic Berlin». Deutschland Online. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2009. [νεκρός σύνδεσμος]
  11. ↑ Mapping the World’s Knowledge Hubs Bloomberg.com, Ανακτήθηκε στις 31 Ιανουαρίου 2022.
  12. ↑ Berger, Dieter (1999). Geographische Namen in Deutschland. Bibliographisches Institut. ISBN 3-411-06252-5. 
  13. ↑ Steven Somers (14 Ιουλίου 2008). Those Crazy Germans!: A Lighthearted Guide to Germany. Xlibris Corporation. σελ. 12. ISBN 978-1-4535-6595-7. 
  14. ↑ «Brandenburg during the 30 Years War». WHKMLA. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  15. ↑ «Agreement to divide Berlin». FDR-Library. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  16. ↑ «Berlin Airlift / Blockade». Western Allies Berlin. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  17. ↑ «Berlin official website; History after 1945». City of Berlin. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2009. 
  18. ↑ «Ostpolitik: The Quadripartite Agreement of September 3, 1971». US Berlin Embassy. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  19. ↑ «Προορισμός Βερολίνο | Versus Travel». www.versustravel.eu. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2023. 
  20. ↑ «Πύλη του Βρανδεμβούργου». Βικιπαίδεια. 2023-11-10. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CF%8D%CE%BB%CE%B7_%CF%84%CE%BF%CF%85_%CE%92%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%B4%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CF%8D%CF%81%CE%B3%CE%BF%CF%85&oldid=10284614. 
  21. ↑ «Satellite Image Berlin». Google Maps. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  22. ↑ http://www.weather.com
  23. ↑ «Climate figures». World Weather Information Service. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2008. 
  24. ↑ «World Weather Information Service – Berlin». Worldweather.wmo.int. 5 Οκτωβρίου 2006. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Απριλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 7 Απριλίου 2012. 
  25. ↑ «Climatological Normals of Berlin». Hong Kong Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 20 Μαΐου 2010. 
  26. ↑ Bundespräsident Horst Köhler Αρχειοθετήθηκε 2006-06-29 στο Wayback Machine., www.bundespraesident.de. Retrieved 12 November 2006.
  27. ↑ URBAN regeneration, a European Commission initiative Αρχειοθετήθηκε 2009-01-14 στο Wayback Machine., ErasmusPC. Retrieved 12 March 2007.
  28. ↑ «The Governing Mayor of Berlin». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2022. 
  29. ↑ Statistischer Bericht-Einwohnerinnen und Einwohner im Land Berlin, statistik-berlin-brandenburg
  30. ↑ 30,0 30,1 «Berlin state elections declared void». Deutsche Welle. 16 Νοεμβρίου 2022. 
  31. ↑ «Berlin: Conservatives projected to win repeated vote». Deutsche Welle. 13 Φεβρουαρίου 2023. 
  32. ↑ «CDU board votes for coalition negotiations with SPD». Rundfunk Berlin-Brandenburg (στα Γερμανικά). 2 Μαρτίου 2023. 
  33. ↑ «Ex-insurance salesman elected unlikely mayor of Berlin». France 24 (στα Αγγλικά). 27 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2023. 
  34. ↑ Paul, Ulrich. «Volksentscheid: Mehr als eine Million Berliner wollen Wohnungen enteignen». Berliner Zeitung (στα Γερμανικά). Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2021. 
  35. ↑ «Berlin's rental revolution: activists push for properties to be nationalised». the Guardian (στα Αγγλικά). 4 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2021. 
  36. ↑ «SPD-Landesvorstand nominiert Franziska Giffey als Spitzenkandidatin in Berlin» (στα γερμανικά). Der Spiegel. 2020-11-30. ISSN 2195-1349. https://www.spiegel.de/politik/deutschland/spd-landesvorstand-nominiert-franziska-giffey-als-spitzenkandidatin-a-e0651de2-8241-4ec5-841e-83085f89e2f0. Ανακτήθηκε στις 2021-12-22. 
  37. ↑ «Franziska Giffey Elected Governing Mayor of Berlin». The Berlin Spectator (στα Αγγλικά). 21 Δεκεμβρίου 2021. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2021. 
  38. ↑ «Ergebnisse». www.wahlen-berlin.de. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2021. 
  39. ↑ «Gendarmenmarkt» (στα αγγλικά). Wikipedia. 2021-01-21. 
  40. ↑ «Berliner/Krapfen « atlas-alltagssprache». www.atlas-alltagssprache.de. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2019. 
  41. ↑ «WomanIdol - Ο γύρος του κόσμου με ένα ντόνατ!». womanidol.com. Ανακτήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 2019. 
  42. ↑ «Δες πού θα φας το καλύτερο currywurst ever! - www.olivemagazine.gr» (στα αγγλικά). www.olivemagazine.gr. 2016-12-16. https://www.olivemagazine.gr/the-food-bloggers/%CE%B4%CE%B5%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%8D-%CE%B8%CE%B1-%CF%86%CE%B1%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CF%8D%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%BF-currywurst/. Ανακτήθηκε στις 2018-08-14. 
  43. ↑ That's Tasty (2014-10-05), German Currywurst Recipe | That's Tasty, https://www.youtube.com/watch?v=OxvCK7eUMfw, ανακτήθηκε στις 2018-08-14 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βερολίνο&oldid=10816163"