Γάμμα
Το γράμμα γάμμα (κεφαλαίο Γ, πεζό γ) είναι το τρίτο γράμμα του Ελληνικού αλφαβήτου. Στα αρχαία ελληνικά αντιπροσώπευε το υπερωικό κλειστό σύμφωνο /g/[1] ενώ στα νέα ελληνικά, με την μετατροπή του από κλειστό σε τριβόμενο /ɣ/, πραγματώνεται σε δύο φθόγγους, τον τριβόμενο υπερωικό [ɣ] (γάλα) και τον τριβόμενο ουρανικό [ʝ] (γέλιο) ενώ σε περιορισμένες περιπτώσεις συμβολίζει και το έρρινο ουρανικό [ŋ] (άγχος). Επίσης χρησιμοποιείται στην αναπαράσταση των διπλών γραμμάτων <γγ> και <γκ> που πραγματώνονται ως κλειστά υπερωικά [g].[2]
Μια παραλλαγή του, το «λατινικό γάμμα», εμφανίζεται στο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο όπου αντιπροσωπεύει το ηχηρό τριβόμενο υπερωικό σύμφωνο[3] και ως γράφημα σε αλφάβητα αφρικανικών γλωσσών όπως των βερβερικών και της έβε.[4]
Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία γ´ = 3.
Προέλευση
ΕπεξεργασίαΈχει άμεση σχέση με το γράμμα G, g άλλων αλφαβήτων. Προήλθε από το φοινικικό γράμμα γκίμελ που αντιπροσώπευε το φώνημα /g/ η μορφή του οποίου προέρχεται πιθανότατα από το ιερογλυφικό σύμβολο που αναπαριστούσε ένα ρόπαλο.[5] Το αντίστοιχο γράφημα του χαλκιδικού αλφαβήτου υπήρξε ο πρόγονος του λατινικού <C>[6] έχοντας αρχικά υιοθετηθεί από τους Ετρούσκους όπου λόγω της απουσίας ηχηρού υπερωικού /g/ ταυτίστηκε με το άηχο /k/. Στα κλασικά λατινικά εφευρέθηκε το γράφημα <G> για να αντιπροσωπεύσει το ηχηρό.
Ως σύμβολο
ΕπεξεργασίαΤο γράμμα Γ, γ ως σύμβολο το συναντούμε σε διάφορες περιπτώσεις:
- γ ακτινοβολία που είναι η ακτινοβολία που παράγεται από τους ραδιενεργούς πυρήνες.
- γ κάμερα που είναι μία συσκευή που χρησιμοποιείται στην ιατρική στη διαγνωστική μέθοδο που ονομάζεται σπινθηρογράφημα.
- Γ συνάρτηση (που σχετίζεται με τα παραγοντικά) των μαθηματικών.
- Έχει επικρατήσει ως σύμβολο τών φωτονίων στην σωματιδιακή φυσική.
- Τη σταθερά γ στην ειδική θεωρία της σχετικότητας
- Ο λόγος των ειδικών γραμμομοριακών θερμοχωρητικοτήτων πίεσης και όγκου
- Τη σταθερά Euler–Mascheroni.
- Τον γυρομαγνητικό λόγο γ στον ηλεκτρομαγνητισμό.
- Τον συντελεστή δραστικότητας γ στη θερμοδυναμική.
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Μποτίνης 2011: 89.
- ↑ Μποτίνης 2011: 111.
- ↑ International Phonetic Association (2015): IPA Chart.
- ↑ International Institute of African Languages (1930): Practical orthography of African languages. Oxford University Press.
- ↑ Hamilton, Gordon James (2006). The Origins of the West Semitic Alphabet in Egyptian Scripts. Catholic Biblical Association of America. pp. 53–6.
- ↑ Μπαμπινιώτης, Γ. (2005): Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. s.v. «Γ».
Βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Εγκυκλοπαίδεια Μαλλιάρης 2005
- Μποτίνης, Α. (2011): Φωνητική της ελληνικής. ISEL.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία
Λεξιλογικός ορισμός του γάμμα στο Βικιλεξικό
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Gamma (letter) στο Wikimedia Commons
