Βικιπαίδεια

Ιερά Μητρόπολις Ζιχνών και Νευροκοπίου

Η Ιερά Μητρόπολη Ζιχνών και Νευροκοπίου είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών[α]». Έδρα της είναι η κωμόπολη Νέα Ζίχνη Σερρών και περιλαμβάνει τα ανατολικά τμήματα του Νομού Σερρών (Νέα Ζίχνη, Αμφίπολη, Ροδολίβος και Αλιστράτη) και τα βορειοδυτικά τμήματα του Νομού Δράμας (Νευροκόπι και Προσοτσάνη).

Ιερά Μητρόπολις
Ζιχνών και Νευροκοπίου
Γενικές πληροφορίες
XώραΕλλάδα
ΈδραΝέα Ζίχνη
ΥπαγωγήΕκκλησία της Ελλάδος (επιτροπικώς)
Ενορίες68
Μονές5
Μητροπολιτικός ΝαόςΑγίου Γεωργίου Νέας Ζίχνης
Ιεραρχία
ΜητροπολίτηςΙερόθεος
ΠρωτοσύγκελλοςΑρχιμανδρίτης Βασίλειος Κορώσης
Εφημέριοι74
Διάκονοι5
Ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου στο Κάτω Νευροκόπι Δράμας

Ιστορία

Επεξεργασία

Η ιστορία της μητροπόλεως ξεκινά με το κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου στην Αμφίπολη, κατά τη δεύτερη αποστολική περιοδεία του (49-52 μ.Χ).

 
Ο Αυτοκράτορας Ιωάννης Δούκας Βατάτζης ελευθερωτής της Δράμας, των Σερρών και της ευρύτερης Μακεδονίας κατά τον 13ο αι.

Επί Βυζαντίου υπήρχε η επισκοπή Νικοπόλεως (Νευροκοπίου) και η επισκοπή Ζιλιάχοβας (Ζιχνών) (ίδρυση τον 9ο αι.). Το 1329 μ.Χ. η επισκοπή Ζιχνών προβιβάζεται σε Μητρόπολη, με την παρέμβαση του Αυτοκράτορα Ανδρόνικου Γ' Παλαιολόγου, γεγονός που επιβεβαιώνει την κοινωνική και οικονομική ακμή της πόλης. Η ένωση και ο διαχωρισμός των επισκοπών Νευροκοπίου και Ζιχνών επιβαλλόταν κατά καιρούς για εθνικούς και γεωγραφικούς λόγους. Τον 13ο αι. ο αυτοκράτορας άγιος Ιωάννης Δούκας Βατάτζης ελευθερώνει τις περιοχές της Δράμας, των Σερρών και της ευρύτερης Μακεδονίας από τους Βούλγαρους.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Παχώμιος Α΄, προ της εκλογής του στις αρχές του 16ου αιώνα, χρημάτισε Μητροπολίτης Ζιχνών. Τον Ιούλιο του 1655, με απόφαση του Πατριάρχη Ιωαννίκιου Β΄, η Μητρόπολη Ζιχνών ενώνεται με τη Μητρόπολη Νευροκοπίου[2], ενώ τον Δεκέμβριο του 1663 επί Πατριάρχου Διονυσίου Γ΄ η Μητρόπολη προσαρτάται στη Μητρόπολη Δράμας - Φιλίππων με την ονομασία Μητρόπολη Δράμας - Φιλίπ­πων - Ζιχνών[3].

Μακεδονικός Αγώνας

Επεξεργασία

Το 1870 ιδρύθηκε η Βουλγαρική Εξαρχία και μια μακρά περίοδος εθνικών ανταγωνισμών λαμβάνει χώρα και στο Κάτω Νευροκόπι. Το 1882 ξεκίνησε η προσπάθεια της ελληνικής πλευράς να αμυνθεί στις βουλγαρικές αξιώσεις με τη βοήθεια της Mητρόπολης. Οι εξαρχικοί του Κάτω Νευροκοπίου διεκδίκησαν τον ναό του Αγίου Δημητρίου. Το 1899 οι εξαρχικοί προκάλεσαν επεισόδια για τον έλεγχο του ναού και η Οθωμανική διοίκηση αποφάσισε να αναστείλει τη λειτουργία του. Το Πάσχα του 1901 η Οθωμανική διοίκηση επέτρεψε την επαναλειτουργία του ναού με τη συμφωνία της εναλλάξ λειτουργίας σε ελληνικά και βουλγαρικά, αλλά το Πάσχα του 1902 λόγω της συνέχισης των επεισοδίων, ο ναός ξανάκλεισε. Την επόμενη χρονιά, Βούλγαροι κομιτατζήδες ανέλαβαν ένοπλη δράση στην περιοχή προκειμένου να τρομοκρατήσουν τους ελληνικούς πληθυσμούς. Τότε δολοφονήθηκε και ο δάσκαλος Θωμάς Παπαγεωργίου.

Από το 1902 ως το 1910 διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας, Φιλίππων και Ζιχνών ο άγιος Χρυσόστομος (μετέπειτα Μητροπολίτης Σμύρνης και Ιερομάρτυρας της Μικρασιατικής Καταστροφής), συντελώντας τα μέγιστα στην πνευματική καλλιέργεια του ποιμνίου με ανέγερση σχολείων και ναών. Ταυτόχρονα επέδειξε σημαντική δράση κατά τον Μακεδονικό Αγώνα για τη διατήρηση της Ορθόδοξης ταυτότητας του πληθυσμού. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η Μητρόπολη Νευροκοπίου κατά τον Μακεδονικό Αγώνα.[4]

Τον Οκτώβριο του 1903 με πρωτοβουλία του μητροπολίτη Δράμας, ο ναός του Αγίου Δημητρίου λειτούργησε ξανά, ενόψει της γιορτής του ομώνυμου Αγίου με συμμετοχή πατριαρχικών και εξαρχικών. Ανήμερα του Αγίου Δημητρίου όμως, ένοπλη ομάδα 30 κομιτατζήδων επιτέθηκαν στον ναό και συνέλαβαν τους Έλληνες εκκλησιαστικούς επιτρόπους Ιωάννη Ζαφειρίου, Νικόλαο Γερμανό, τον γιο του Γεώργιο Γερμανό και τον δάσκαλο Κωνσταντίνο Χρηστίδη, τους οποίους εκτέλεσαν. Την παραμονή των Χριστουγέννων του 1906, σώμα 300 κομιτατζήδων περικύκλωσαν το Κάτω Νευροκόπι και μετά από τρίωρη επίθεση δολοφόνησαν τους Έλληνες προύχοντες.

Εγκατάσταση Μικρασιατών και Θρακών προσφύγων

Επεξεργασία

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή πληθυσμών, εγκαταστάθηκαν στην περιοχή πρόσφυγες από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη οι οποίοι μετέφεραν ιερά κειμήλια μεταξύ των οποίων η ιερά εικόνα της Παναγίας της Πέτρας, προερχόμενη από την Πέτρα της Ανατολικής Θράκης (σημ. Kayalı, επαρχία Kırklareli της Τουρκίας), η οποία φυλάσσεται στον Ναό της Παναγίας στην Νέα Πέτρα.[5]

Σύγχρονη ιστορία

Επεξεργασία

Το 1924 ανασυστήθηκε η Μητρόπολη Ζιχνών από τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ζ', με επίσκοπο τον πρόσφυγα Μητροπολίτη Περγάμου Αλέξανδρο Δηλανά.

Από την παλαιάς Μητρόπολη Νευροκοπίου, το μέρος που περιήλθε στην Ελληνική επικράτεια, δηλαδή η περιφέρεια Ζυρνόβου (σημερινό Κάτω Νευροκόπι Δράμας) επανενώθηκε με τη Μητρόπολη Ζιχνών το 1958[6]. Το τμήμα που βρίσκεται στην βουλγαρική επικράτεια, δηλαδή η περιφέρεια του Άνω Νευροκοπίου, που από το 1894 ήταν Μητρόπολη της θεωρούμενης σχισματικής Βουλγαρικής Εξαρχίας, από την θεραπεία του σχίσματος το 1945 αποτελεί την Μητρόπολη Νευροκοπίου της Βουλγαρικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Επισκοπικός κατάλογος

Επεξεργασία
Για τους Μητροπολίτες Νευροκοπίου, δείτε: Ιερά Μητρόπολις Νευροκοπίου.
 
Ο Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, ως Μητροπολίτης Δράμας, Φιλίππων και Ζιχνών την περίοδο 1902-1910
Όνομα Έτος Σημειώσεις
Μητροπολίτες Ζιχνών
Ιωακείμ 1288 – 1333
Σωφρόνιος ~ 1355 Σέρβος[7]
Παχώμιος ; – 1503 μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Γρηγόριος ~ 1528
Κάλλιστος ~ 1561
Γρηγόριος ~ 1565 υπογράφει την καθαίρεση του Πατριάρχη Ιωάσαφ Β΄ (Ιαν. 1565)[8]
Δαβίδ[9] ; – 1629 †
Ησαΐας 27 Φεβρουαρίου 1629[9] – Αύγουστος 1635 καθαιρέθηκε[10]
Παρθένιος Ιούνιος 1637[11] – ;
Μητροπολίτες Νευροκοπίου και Ζιχνών
Μακάριος Ιούλιος 1655[12] – Νοέμβριος 1655
Κοσμάς Νοέμβριος 1655[13] – ;
Θεοδόσιος Μάρτιος 1821 – Οκτώβριος 1827
Αλέξανδρος (Δηλανάς) 9 Οκτωβρίου 1924 – Φεβρουάριος 1943 από Περγάμου, κατόπιν Βεροίας
Κύριλλος (Καρμπαλιώτης) 15 Απριλίου 1943 – 25 Σεπτεμβρίου 1951 από Παραμυθίας, κατόπιν Θεσσαλιώτιδος
Μητροπολίτες Ζιχνών και Νευροκοπίου
Αγαθάγγελος (Τσαούσης) 1951 – 3 Ιανουαρίου 1965 †
Νικόδημος (Βαλληνδράς) 22 Νοεμβρίου 1965 – 22 Μαΐου 1974 κατόπιν Πατρών
Σπυρίδων (Κυβέτος)[14] 27 Μαΐου 1974 – 1 Μαΐου 2003 παραιτήθηκε
Ιερόθεος (Τσολιάκος) 17 Μαΐου 2003 – σήμερα

Τοπικοί Άγιοι

Επεξεργασία
 
Ο Άγιος Χρυσόστομος Μητροπολίτης Δράμας (1902-1910) και Σμύρνης (1910-1922)
  • Αποστόλου Παύλου Ιδρυτού της εν Αμφιπόλει Εκκλησίας (29 Ιουνίου).
  • Αγίου Χρυσοστόμου, Μητροπολίτου Δράμας, Φιλίππων & Ζιχνών και μετέπειτα Σμύρνης, του Ιερομάρτυρος ,ο οποίος διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας, Φιλίππων και Ζιχνών κατά τα έτη 1902 έως 1910 (η μνήμη του τιμάται την Κυριακή προ της Υψώσεως - Σεπτέμβριος). Μαρτύρησε ως Μητροπολίτης Σμύρνης το 1922.
  • Αγίου Ιωάννου επισκόπου Ζιχνών (12 Δεκεμβρίου).
  • Οσίου Θεοφίλου Μυροβλύτου του εκ Ζιχνών (8 Ιουλίου) .
  • Αγίου Ιερομάρτυρος Μωκίου του εν Αμφιπόλει Πρεσβυτέρου (11 Μαΐου).
  • Αγίας Μάρτυρος Θεσσαλονίκης μετά των συναθλητών αυτής Αγίων Αύκτου και Ταυρίωνος των εν Αμφιπόλει (7 Νοεμβρίου).
  • Αγίου αυτοκράτορα Ιωάννη Δούκα Βατάτζη του ελεήμονος, ελευθερωτή των περιοχών της Δράμας, των Σερρών και της ευρύτερης Μακεδονίας κατά τον 13ο αι. (η μνήμη του τιμάται στις 4 Νοεμβρίου)

Μάρτυρες 1941-1944

Επεξεργασία

Η μνήμη των Νέων μαρτύρων της Βουλγαρικής Κατοχής:

  • ιερέως Γεωργίου Γρηγοριάδη, εφημερίου κοινότητας Λευκοθέας. Οι Βούλγαροι τον συνέλαβαν τον Σεπτέμβριο του 1941 και στον δρόμο για τη Αλιστράτη τον εκτέλεσαν μαζί με άλλους πατριώτες.
  • ιερέως Ελευθερίου Ιωσηφίδη. Συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1941 στο χωριό Καλό Αγρό Δράμας από τους Βουλγάρους και βασανίστηκε μέχρι θανάτου.
  • ιερέως Σάββα Προδρόμου, εφημερίου στον Βαθύτοπο Νευροκοπίου. Ήταν ενεργό μέλος αντιστασιακών ομάδων, συνελήφθη και εκτελέστηκε από Βουλγάρους τον Σεπτέμβριο του 1944.
  • ιερέως Παντελεήμονος Σαρασίδη, εφημερίου κοινότητας Νέας Φυλής. Σκοτώθηκε σε μάχη με τους Βουλγάρους τον Ιούλιο του 1944.
  • ιερέως Χρυσοστόμου Τοπάση, αρχιμανδρίτη και μοναχού στη Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης καταγόμενου εκ Νέας Ζίχνης. Συνελήφθη τον Σεπτέμβριο του 1942 από Βουλγάρους, οι οποίοι τον έστειλαν ως όμηρο στη Βουλγαρία. Πέθανε λόγω κακουχιών δύο χρόνια αργότερα τον Μάρτιο του 1944.
  • υιού του ιερέως Παναγιώτη Θεοδωρίδη. Ο γιός του ιερέως συνελήφθη από τους Βουλγάρους, οι οποίοι, αφού τον ξυλοκόπησαν βάναυσα, για να αποκαλύψει κρυμμένα όπλα, του έσπασαν τα χέρια, τον τραυμάτισαν στο κεφάλι, του έβγαλαν τα μάτια και τέλος τον σκότωσαν.
  • ιερέως Αθανασίου Σοφούδη, εφημερίου Ναού Αγίας Παρασκευής Πρώτης. Γεννήθηκε το 1870 στην Πρώτη και ανέπτυξε σημαντική εκκλησιαστική και εθνική δράση κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και τον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο, κατά τη διάρκεια του οποίου συνελήφθη ως όμηρος από τους Βουλγάρους. Ως συνέπεια των βασανιστηρίων, των κακουχιών και των απειλών πέθανε στις 25 Αυγούστου 1944, σε ηλικία 68 ετών.

Συνολικά, δεκάδες Έλληνες διδάσκαλοι, κληρικοί και πολίτες, υπέστησαν βασανιστήρια, φυλακίσεις και εξορίες στη Βουλγαρία, ξυλοδαρμούς και ποικίλες μορφές βίας και εκφοβισμών κατά τις τρείς βουλγαρικές Κατοχές της Ανατολικής Μακεδονίας: Α' Βουλγαρική Κατοχή (Οκτώβριος 1912-Ιούνιος 1913), Β' Βουλγαρική Κατοχή (1916-1918) και Γ' Βουλγαρική Κατοχή (1941-1944).[15][16]

Μνημεία Παλαιοχριστιανικής Αμφιπόλεως

Επεξεργασία
 
Η Δ΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Αμφίπολης.
 
Η Γ΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική της Αμφίπολης.

Ανάμεσα στα μνημεία της παλαιοχριστιανικής περιόδου στην Αμφίπολη, του 5ου και 6ου αιώνα μ.Χ., συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων τέσσερις παλαιοχριστιανικές βασιλικές που ανασκάφησαν μέσα σε περιτειχισμένη έκταση και κοσμούνται με εξαίρετα αρχιτεκτονικά γλυπτά και ψηφιδωτά δάπεδα όπως και ένας περίκεντρος ναός:[17]

  • Α΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική: Τρίκλιτη διώροφη δρομική βασιλική με νάρθηκα, εξωνάρθηκα και αίθριο κτισμένη πάνω σε ρωμαϊκό λουτρό. Χρονολογείται στα μέσα του 6 αιώνα μ.Χ. Στο Ιερό, μπροστά από το σύνθρονο της αψίδας στήθηκαν τμήματα τεσσάρων κιόνων πρασινωπού μαρμάρου που στήριζαν το κιβώριο.
  • Β΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική: Τρίκλιτη δρομική βασιλική με νάρθηκα και αίθριο. Στην ανατολή καταλήγει σε αψίδα με σύνθρονο. Το δάπεδο του κεντρικού κλίτους καλυπτόταν από μαρμάρινες πλάκες ενώ τα πλάγια κλίτη από ψηφιδωτό. Στη βόρεια πλευρά του αιθρίου υπάρχουν τέσσερις βοηθητικοί χώροι.
  • Γ΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική: Τρίκλιτη δρομική βασιλική με μεγάλη αψίδα στα ανατολικά. Στα δυτικά αναπτύσσεται ισοπλατής νάρθηκας και στα νότια εκτείνεται μεγάλο αίθριο με στοές στη δυτική, νότια και βόρεια πλευρά. Χρονολογείται στο 2ο μισό του 5 αιώνα μ.Χ. Ψηφιδωτά δάπεδα καλύπτουν το ναό, το νάρθηκα, τη δυτική και τμήμα της νότιας στοάς του αιθρίου και το δωμάτιο στα νοτιοδυτικά του αιθρίου. Είναι συνδυαμός γεωμετρικών με ζωικά μοτίβα.
  • Δ΄ Παλαιοχριστιανική Βασιλική: Τρίκλιτη δρομική βασιλική με νάρθηκα και τετράστωο αίθριο. Το κεντρικό κλίτος και ο νάρθηκας έφεραν μαρμάρινο δάπεδο. Τα πλάγια κλίτη είχαν πήλινες πλάκες. Μπροστά από την κυκλική αψίδα διατηρείται ο στυλοβάτης του τέμπλου. Οι κίονες στέφονταν με σύνθετα ιωνικά κιονόκρανα με χαρακτό σταυρό πλαισιωμένο από τρίλοβο φυτικό σχέδιο. Χρονολογείται στο 2ο μισό του 5 αιώνα μ.Χ.
  • περίκεντρος ναός, από τους λίγους περίκεντρους ναούς αυτής της περιόδου στον ελλαδικό χώρο. Στον περίκεντρο αυτόν ναό (ροτόντα), εσωτερικά μια διώροφη κιονοστοιχία διαμορφώνει εξάγωνο ενώ ο εξωτερικός τοίχος έχει μορφή δακτυλίου και έτσι διαμορφώνεται ένας περιφερειακός διάδρομος. Στα ανατολικά ο ναός κατέληγε σε μεγάλη κόγχη με πεντάπλευρη εξωτερική πλευρά. Δυτικά του ναού υπάρχει αίθριο που περιβάλλεται από τέσσερις στοές με δίτονες κιονοστοιχίες. Χρονολογείται τον 6ο αιώνα μ.Χ.[17]

Ιερές Μονές

Επεξεργασία

Ανδρώες

Γυναικείες

Διαλυμένες

Εικόνες

Επεξεργασία

Υποσημειώσεις

Επεξεργασία
  1. ↑ «Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος[1].

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Μαζαράκης, Ευάγγελος (2020). Το υφιστάμενο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών (PDF). Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2021. 
  2. ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 584.
  3. ↑ Μανουήλ Γεδεών, σελ. 590.
  4. ↑ ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ, ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ (1987, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ)), Η ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ
  5. ↑ Παναγίες της Μικράς Ασίας και της Θράκης - άρθρο Ένωσης Μικρασιατών Φοιτητών
  6. ↑ Παπακυριάκος, Kυριάκος (2011). Η Ιστορία της Ι. Μ. Αγίας Τριάδος Τούμπας Σερρών, Β΄ έκδοση, βελτιωμένη (PDF). Σέρρες. σελ. 30. ISBN 978-960-92213-4-4. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2024. 
  7. ↑ Сава, Епископ Шумадијски (1996). Српски јерарси од деветог до двадесетог века. Евро Београд, Унирекс Подгорица, Каленић Крагујевац. σελ. 458. 
  8. ↑ Bekker, August Immanuel (1849). Historia Politica et Patriarchica Constantinopoleos; Epirotica. Bonn. σελ. 186. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 378.
  10. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 412.
  11. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 416.
  12. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 167.
  13. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 337.
  14. ↑ «H ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ : Δελτία Τύπου». www.ecclesia.gr. Ανακτήθηκε στις 12 Απριλίου 2022. 
  15. ↑ Συναξάρι Εθνομαρτύρων Κληρικών, Κατάλογος πεσόντων - ιστοσελίδα Αποστολικής Διακονίας
  16. ↑ Συναξάρι Εθνομαρτύρων Κληρικών, Κατάλογος διωχθέντων - ιστοσελίδα Αποστολικής Διακονίας
  17. ↑ 17,0 17,1 «Παλαιοχριστιανική Αμφίπολις - Υπουργείο Πολιτισμού». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 12 Νοεμβρίου 2016. 
  18. ↑ The Ecumenical Patriarchate: Holy Metropolis Of Zichni And Nevrokopion

Πηγές

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιερά_Μητρόπολις_Ζιχνών_και_Νευροκοπίου&oldid=10598614"