Κόκκινος σκορπιός (ψάρι)

Ο κόκκινος σκορπιός (Scorpaena scrofa - Σκόρπαινα η σκρόφα) ή κοινώς σκορπίνα – σκόρπαινα είναι ένα τελεόστεο περκόμορφο ψάρι της οικογένειας των Σκορπαινιδών (Scorpaenidae). Εξαιτίας του χοντρού σχήματος και των πολυάριθμων ακροχορδώνων, η σκορπίνα έχει άσχημη εμφάνιση. Τα ισχυρά αγκάθια με τα οποία είναι προικισμένο το μπροστινό τμήμα του εκτεταμένου ραχιαίου πτερυγίου προκαλούν πολύ οδυνηρά κεντήματα.

Κόκκινος σκορπιός
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο: Ζώα (Animalia) Συνομοταξία: Χορδωτά (Chordata) Ομοταξία: Ακτινοπτερύγιοι (Actinopterygii) Τάξη: Σκορπαινόμορφα (Scorpaeniformes) Οικογένεια: Σκορπαινίδες (Scorpaenidae) Γένος: Σκόρπαινα (Scorpaena) Είδος: S. scrofa
Διώνυμο
Scorpaena scrofa (Σκόρπαινα η σκρόφα) Linnaeus, 1758

Σκορπίνα

Μορφολογία

Το σώμα του είδους αυτού είναι κοντό και χοντρό, με μεγάλο κεφάλι του καλύπτει σχεδόν το μισό μήκος του σώματος του. Τα μάτια του είναι μικρά, στρόγγυλα και το στόμα του πολύ πλατύ και άνω ημιτελικό. Η μύτη του είναι πάνω από το στόμα του και εξέχει από το κεφάλι όπως και τα μάτια του. Στην περιοχή της άνω σιαγόνας και πάνω από τα μάτια του φέρει 5-8 αιχμηρά αγκάθια. Στο πάνω μέρος του κεφαλιού, μετά την κροταφική περιοχή, φέρει επίσης αγκάθια. Επίσης έχει 3 άκανθες πίσω από την έδρα, μπροστά από το εδρικό πτερύγιο. Πίσω από τα μάτια του πριν τη ράχη η σκορπίνα έχει ένα μικρό βαθούλωμα. Στην κάτω σιαγόνα υπάρχουν ποικίλες προεξοχές του δέρματος που κυματίζουν στα ρεύματα όπως τα φύκια και τα χόρτα στο περιβάλλον τριγύρω. Το ραχιαίο του πτερύγιο (Dorsal) αποτελείται από 12 σκληρές ακτίνες και 9-10 μαλακές (DXII/9-10), ενώ το εδρικό του πτερύγιο (Anal) αποτελείται από 3 σκληρές ακτίνες και 5 μαλακές (AIII/5). Η πιο μακριά σκληρή ακτίνα του ραχιαίου πτερύγιου του έχει στη βάση της τον αδένα του δηλητηρίου. Το σώμα είναι καλυμμένο με κτενοειδή λέπια, τα οποία απουσιάζουν από μια τριγωνική περιοχή πίσω από το πλευρικό πτερύγιο, ενώ και το μεγαλύτερο τμήμα του κεφαλιού της σκορπίνας δεν έχει λέπια. Το μέγιστο βάρος αυτού του είδους που έχει καταγραφεί είναι 2,960 κιλά. Το πιο κοινό μέγεθος απαντάται είναι 30 εκατοστά, ενώ το μεγαλύτερο που έχει βρεθεί είναι 50 εκατοστά.

Το χρώμα του ψαριού αυτού είναι κιτρινοκόκκινο ζωηρό με σκούρες διάσπαρτες κηλίδες σε όλο του το σώμα. Επίσης μπορεί να είναι κόκκινο ή καφέ. (Το χρώμα του ποικίλει και εξαρτάται από το περιβάλλον που ζει το οποίο εκτείνεται από φυκιάδες, λάσπη μέχρι και σε βραχώδεις βυθούς. Έτσι στα βράχια θα βρούμε κόκκινες σκορπίνες ενώ στα φύκια καφέ). Τέλος, στις άκρες των κοιλιακών του πτερυγίων το χρώμα γίνεται μαύρο και φέρει ένα μαύρο χαρακτηριστικό σημάδι στο ραχιαίο του πτερύγιο.

Περιβάλλον-Αναπαραγωγή

Είναι είδος βενθικό, υποτροπικό που ζει σε περιοχές κοντά στις ακτές σε βάθος από 20 έως 500 μέτρα. Είναι μοναχικό είδος και είναι συνήθως κρυμμένο μέσα στα βράχια. Του αρέσουν οι αμμώδεις και οι λασπώδεις πυθμένες. Είναι είδος ιδιαίτερα κοινό σε όλη τη Μεσόγειο και συναντάται επίσης στον Ατλαντικό Ωκεανό από την περιοχή της Μεγάλης Βρετανίας μέχρι τη Σενεγάλη. Οι σκορπίνες δεν χρησιμοποιούν το δηλητήριό τους προκειμένου να κυνηγήσουν για την τροφή τους, αλλά μόνο για την άμυνά τους. Προτιμούν να κυνηγούν τη νύχτα στήνοντας ενέδρες. Το ψάρι παραμένει ακίνητο μέχρι να το πλησιάσει το θήραμά του. Τότε, ορμάει ταχύτατα με ανοιχτό το στόμα του και καταπίνει τη λεία του ολόκληρη. Το είδος αυτό τρέφεται με γαρίδες, μαλάκια και οστρακοειδή.

Το είδος αυτό αναπαράγεται αργά την άνοιξη ή νωρίς το καλοκαίρι. Η σκορπίνα τύπου Scorpaena scrofa βγάζει ένα βλεννώδη σβώλο όπου τοποθετεί τα αβγά της, αλλά τα υπόλοιπα μέλη της οικογενείας γεννούν πλήρως σχηματισμένα μικρά μετά από τη γονιμοποίηση που συντελείται μέσα στο σώμα της θηλυκής σκορπίνας. Αυτό καθιστά τις σκορπίνες μια από τις σπανιότερες οικογένειες ψαριών των οποίων τα μέλη αναπαράγονται με συνουσία.
Δεν υπάρχει κάποια αναφορά για το αν ανήκει στα απειλούμενα είδη.

Αλιεία

Η μικρή παράκτια αλιεία αποτελεί σημαντικό τμήμα του αλιευτικού κλάδου στην Ελλάδα και τη Μεσόγειο και χαρακτηρίζεται από πληθώρα ιδιαιτεροτήτων. (Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία το έτος 2005-06 σε 27 εξορμήσεις αποκλειστικά στον Πατραϊκό κόλπο για αλίευση του είδους Scorpaena scrofa αλιεύτηκαν συνολικά 9,8 κιλά).
Ψαρεύεται με δίχτυα και παραγάδια, το ξεψάρισμα και το ξαγκίστρωμά της θέλει προσοχή, λόγω των δηλητηριωδών αγκαθιών που έχει στο κεφάλι της, όπως έχει αναφερθεί και παραπάνω.

Οι εξαιρετικές δυνατότητες του στη παραλλαγή, κάνει πιθανή μια τυχαία επαφή μαζί του. Το τσίμπημα γίνεται από τα δηλητηριώδη αγκάθια του ραχιαίου πτερυγίου, όμως ιδιαίτερα επώδυνο είναι όταν το τσίμπημα γίνει από τα αγκάθια που βρίσκονται στο πάνω μέρος του κεφαλιού του, φέρνουν ένα από τα χειρότερα δηλητήρια, που προκαλεί έντονο πόνο και αναισθησία στην περιοχή που θα τρυπήσουν. Έτσι γίνεται πολύ επικίνδυνο ακόμα και για τους δύτες. Αν κάποιος τη πατήσει κατά λάθος και τρυπηθεί το αποτέλεσμα, είναι πολύ οδυνηρό, αλλά η ζωή του δεν διατρέχει κανένα κίνδυνο. Το αντίδοτο είναι η ζέστη που έχει ως αποτέλεσμα τη διάσπαση του δηλητηρίου που έχει την πρωτεΐνη ως βάση.

Παρουσιάζει εμπορική αξία. Χρησιμοποιείται σε δημόσια ενυδρεία. Στην Ελλάδα στο ενυδρείο Aquaworld στην περιοχή Χερσόνησος, της Κρήτης ένα από τα πολλά είδη ψαριών που εκτίθενται για το κοινό είναι και αυτό του κόκκινου σκορπιού.

Η σκορπίνα είναι είδος που παρά το δηλητήριο του και την άσχημη εμφάνιση του είναι πολύ αγαπητό στον τομέα της μαγειρικής και αυτό αποδεικνύεται από τη μεγάλη ποικιλία συνταγών στις οποίες περιέχεται ως κύριο «συστατικό». Αυτό συμβαίνει διότι περιέχει λίγο κρέας το οποίο είναι λευκό και λιπαρό και γι’ αυτό προτιμάται για σούπες.