Πελαγονία

ιστορική περιοχή της αρχαίας Μακεδονίας

Η Πελαγονία είναι γεωγραφική και ιστορική περιοχή της Μακεδονίας στη νοτιοανατολική Ευρώπη.

Πελαγονία

Περιοχή της αρχαίας Ελλάδας

Η πεδιάδα της Πελαγονίας όπως φαίνεται από το όρος Βαρνούντα
 
Τοποθεσία: Μακεδονία
Μεγαλύτερη πόλη: Ηράκλεια Λυγκηστίς
Διάλεκτος: Μακεδονική γλώσσα, Ελληνιστική κοινή, Αττική διάλεκτος
Περίοδος ακμής: 4ος αιώνας π.Χ.
 
Η Πελαγονία ως μέρος του Μακεδονικού Βασιλείου

Στην αρχαιότητα οριζόταν περίπου από την Παιονία προς τα βόρεια και ανατολικά, τη Λυγκηστίδα και την Αλμωπία στα νότια και την Ιλλυρία προς τα δυτικά. Η αρχαία Πελαγονία βρίσκεται στις νοτιοδυτικές περιοχές της σύγχρονης Δημ. της Βόρειας Μακεδονίας και της βορειοδυτικής Ελλάδας.[1] Ήταν η χώρα του ελληνικού φύλου των Πελαγόνων οι οποίοι, πριν υποταχθούν στο μακεδονικό βασίλειο, τελούσαν υπό τη κυριαρχία των Λυγκηστών.[2][3] Παλαιότερα οι Πελαγόνες κατείχαν και τις δύο όχθες της πεδιάδας του Αξιού, αλλά υπό τη πίεση των Παιόνων περιορίστηκαν στη δυτική όχθη και μάλιστα στο βόρειο τμήμα της πεδιάδας του Εριγώνος. Η περιοχή προσαρτήθηκε στο μακεδονικό βασίλειο τον 4ου αιώνα π.Χ. και έγινε μία από τις επαρχίες του.

 
Εθνολογικός χάρτης της αρχαίας Μακεδονίας και των γύρω περιοχών, με μπλε διακρίνονται τα ελληνικά φύλα.

Η μακεδονική επαρχία της Πελαγονίας εκτεινόταν βόρεια της Λυγκηστίδας, από τα όρη της δυτικής όχθης του Αξιού μέχρι του όρους Πετρίνο (ανατ. της Λυχνίτιδας λίμνης – φυσικό όριο μεταξύ Μακεδονίας και Ιλλυρίας). Βόρεια η Πελαγονία εκτεινόταν μέχρι το όρος Βάβουνα και την πόλη Στόβοι, στη συμβολή του Εριγώνος και του Αξιού. Εκτός των Στόβων, άλλες πόλεις της Πελαγονίας ήταν το Πισσαίον, οι Αλαλκομεναί, Στύβαρα, Βρυάνιον κ.ά. Στους μεσαιωνικούς χρόνους, όταν τα ονόματα της Λυγκηστίδας και της Ορεστίδας ήταν πλέον σε αχρησία, η Πελαγονία απέκτησε ευρύτερη έννοια. Αυτός είναι ο λόγος που η Μάχη της Πελαγονίας (1259) μεταξύ Βυζαντινών και Λατίνων αναφέρεται επίσης στη σημερινή Περιφερειακή Ενότητα Καστοριάς και στην αρχαία Ορεστίδα.

Στην περιοχή έχουν βρεθεί πολλά μυκηναϊκά αντικείμενα, όπως ο διπλός πέλεκυς, ο οποίος έχει βρεθεί και στις Μυκήνες. Τα μυκηναϊκά ευρήματα εκτίθενται στο Μουσείο του Μοναστηρίου. Η περιοχή κατοικήθηκε από τους Πελαγόνες, ηπειρωτική φυλή των Μολοσσών, σύμφωνα με τον Στράβωνα,[2] που αποκαλεί την Πελαγονία Τριπολίτιδα[3] αν και ο ίδιος ονοματίζει μόνο μία από τις υποτιθέμενες τρεις πόλεις, την Άζορο.

Μόνο δύο Πελαγόνες μας είναι γνωστοί: ο ένας, ο μυθολογικός Πηλεγόνας, γιος του ποταμού-θεού Αξιού και πατέρας του Παίονα Αστεροπαίου στην Ιλιάδα. Ο δεύτερος είναι ο Μενέλαος της Πελαγονίας (περίπου 360 π.Χ.), ο οποίος διέφυγε από το βασίλειό του, όταν αυτό προσαρτήθηκε από το Φίλιππο Β', βρίσκοντας καταφύγιο και υπηκοότητα στην Αθήνα.[4]

Σήμερα η Πελαγονία είναι μια πεδιάδα μοιρασμένη μεταξύ της Βόρειας Μακεδονίας και της Ελλάδας. Περιλαμβάνει την Περιφέρεια Πελαγονίας και την Περιφερειακή Ενότητα Φλώρινας στη βορειοδυτική Ελλάδα, καθώς επίσης και τη βασική μεθοριακή διέλευση μεταξύ των δύο χωρών Μετζίτλια - Νίκη.

Μάχη της Πελαγονίας

Επεξεργασία

Στα 1259, στη μάχη της Πελαγονίας, πολύ κοντά στην πόλη της Καστοριάς, ολοκληρώθηκε η οριστική επικράτηση της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας με τη νίκη του Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου απέναντι στο στρατό των ενωμένων δυνάμεων του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Δούκα, του πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου και του βασιλιά της Σικελίας Μανφρέδου. H μάχη αυτή οδήγησε στην ίδρυση του Δεσποτάτου του Μωρέως και στην ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης.

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. PHI Greek Inscriptions - Regions: Northern Greece (IG X): Macedonia: Pelagonia.
  2. 2,0 2,1 John Boardman and N. G. L. Hammond. The Cambridge Ancient History Volume 3, Part 3: The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries BC. Cambridge: Cambridge University Press, 1982, p. 284.
  3. 3,0 3,1 Strabo. Geographica, 7.327.
  4. Bosworth, A.B. "Philip II and Upper Macedonia", CQ, 21 (1971).