Τραύμα

Τραύμα ονομάζεται στην ιατρική "κάθε βίαιη καταστροφή ιστών, εσωτερική ή εξωτερική, ανεξάρτητα από το αίτιο που την προκάλεσε", σύμφωνα τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Νικόλαο Οικονόμου: "Τραυματισμός ή κάκωση (Injury) είναι το σύνολο των βλαβών των ιστών πού προκαλούνται ακαριαίως κατά τη στιγμή του ατυχήματος, από διάφορες μορφές μηχανικών παραγόντων, όταν αυτοί υπερβούν τη φυσική αντοχή των ιστών και των οργάνων. Οι τραυματισμοί (κακώσεις) ταξινομούνται σε ανοικτές και κλειστές". Ο αγγλοσαξονικός ορισμός του τραύματος είναι: "Trauma or injury refers to a body wound or shock produced by sudden physical injury, as from violence or accident". Πέραν των σωματικών τραυμάτων, υπάρχουν και τα λεγόμενα ψυχικά τραύματα. Πέραν των θανατηφόρων τραυματισμών, η χειρότερη μορφή τραυματισμού είναι ο τραυματικός ακρωτηριασμός.

Τραύμα
Ειδικότητα	επείγουσα ιατρική και traumatology
Ταξινόμηση
ICD-10	T79
ICD-9	900-957
DiseasesDB	28858
MedlinePlus	000024
eMedicine	trauma
MeSH	D014947

Ταξινομήσεις των τραυμάτων - Αιτιολογία

Η ταξινόμηση των τραυμάτων είναι πολλαπλή και εξαρτάται από το κριτήριο ταξινόμησης. Για παράδειγμα τα τραύματα από μηχανική βία λέγονται μηχανικά τραύματα (π.χ. από μαχαίρι, από λαμαρίνα, από τόρνο, από πέτρα, από ξύλο κλπ). Τα τραύματα από θερμότητα λέγονται Θερμικά Εγκαύματα. Τα τραύματα από χημικές ουσίες λέγονται Χημικά Εγκαύματα. Τα τραύματα από όπλα και εκρηκτικά λέγονται Πολεμικά Τραύματα. Οι ανθρώπινοι ιστοί στα μεμονωμένα Ατυχήματα και τις Μαζικές καταστροφές, μπορεί να υποστούν βλάβες διάφορης βαρύτητας, από μεγάλη ποικιλία βλαπτικών παραγόντων και φαινομένων, με αποτέλεσμα από τον απλό τραυματισμό έως το θάνατο του θύματος. Οι εξωτερικοί αυτοί παράγοντες μπορεί να είναι μηχανική βία (εμπλοκή σε μηχάνημα περιστροφής), βία δυναμικής ενέργειας (πτώση από ύψος), κινητική βία (τροχαίο ατύχημα), θερμική ενέργεια (έγκαυμα), νερό (πνιγμός), ηλεκτρικό ρεύμα (ηλεκτροπληξία), χημικές ουσίες (χημικό έγκαυμα), τοξικές ουσίες (δηλητηρίαση), ακτινοβολίες (ακτινοπληξία), στερητικές καταστάσεις κάθε είδους (ασφυξία) κλπ.

Σημαντικοί ορισμοί

• Τραυματολογία: Πρακτικά όλες οι χειρουργικές ειδικότητες έχουν και τραυματολογικό σκέλος, όπως π.χ. η Οφθαλμολογία, η ΩΡΛ, κλπ. Τραυματολογία (και όχι Τραυματιολογία), είναι το σύνολο του τραυματολογικού σκέλους όλων των χειρουργικών ειδικοτήτων. Συνεπώς στην Τραυματολογία περιλαμβάνεται η Γενική Χειρουργική, η Αγγειοχειρουργική, η Ορθοπεδική Χειρουργική, η Νευροχειρουργική, η Θωρακοχειρουργική, η Πλαστική Χειρουργική, η Οφθαλμοχειρουργική τραυματολογία, η Γναθοπροσωπική τραυματολογική Χειρουργική, η ΩΡΛ τραυματολογική χειρουργική, και η Χειρουργική Άκρας Χειρός και η Μικροχειρουργική.
• Ορθοπεδική Χειρουργική (γράφεται και Ορθοπαιδική): Ορθοπεδική Χειρουργική είναι η ειδικότητα και όρος που πλάστηκε από τον Γάλλο κλινικό γιατρό Nicholas Andry (1658-1742), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, στο έργο του «Traite d’orthopedie ου l’ art de prevenir et corriger dans les enfants les difformites du corps» (μετάφραση: "Ορθοπεδική θεραπεία είναι η τέχνη της πρόληψης και της διόρθωσης των δυσμορφιών στο σώμα του παιδιού". Η ειδικότητα αυτή σήμερα μελετά, διαγιγνώσκει και θεραπεύει συντηρητικά ή χειρουργικά τις παθήσεις και τις κακώσεις του μυοσκελετικού συστήματος. Αγγλικά γράφεται Orthopaedics Surgery, και Αμερικανικά γράφεται μικτά Οrthopaedics αλλά και Orthopedics (Ηarry Skinner: «Orthopedics», Tachdjian: «Pediatric Orthopedics»), ενώ Γαλλικά λέγεται Chirurgie orthopédique et traumatologie. Το Τραυματολογικό της σκέλος λέγεται Ορθοπεδική Τραυματολογία. Το αντίστοιχο Ελληνικό σωματείο ονομάζεται Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπεδικής και Τραυματολογίας (ΕΕΧΟΤ) με έτος ιδρύσεως 1947.
• Ακρωτηριασμός: Τραυματικός Ακρωτηριασμός είναι η μερική ή ολική αποκοπή της αιμάτωσης ενός μέλους από τα άνω ή κάτω άκρα. Μερικός ακρωτηριασμός είναι αυτός όπου το μέλος συγκρατείται από μερικά μαλακά μόρια, όχι όμως αρκετά για την επιβίωσή του. Ολικός ακρωτηριασμός είναι αυτός όπου το αποκοπέν μέλος έχει διαχωρισθεί παντελώς, και χρειάζεται Μικροχειρουργική επέμβαση επανασύνδεσης.
• Θλάση (bruise): Κλειστή κάκωση επιφανειακών ιστών (δέρμα, υποδόριο, μύες) από μηχανικό παράγοντα, χωρίς να προκαλεί λύση της συνεχείας αυτών. Είναι σημαντικό να τονισθεί ότι μπορεί να έχουμε κλειστή θλάση του δέρματος (χωρίς ανοικτό τραύμα δηλαδή), αλλά να υποκρύπτει κάτωθεν ρήξη μυός ή κάταγμα οστού.. Υπάρχουν τριών ειδών θλάσεις: Η Εκχύμωση, ο Μώλωπας και το Αιμάτωμα.
• Εκχύμωση (ecchymosis): Απλή κλειστή θλάση του υποδορίου ιστού με αιματική διήθηση, δηλαδή αιμάτωμα υποδόριο απλωμένο και ομοιόμορφο.
• Μώλωψ (μώλωπας): Αιματική διήθηση του υποδορίου ιστού μαζί με οίδημα της περιοχής. Συνεπώς μώλωψ είναι η εκχύμωση μαζί με οίδημα.
• Αιμάτωμα (haematoma): Κάθε κλειστή συλλογή αίματος προερχόμενου από τραυματική ρήξη φλεβός ή αρτηρίας. Η συλλογή αιματώματος μπορεί να είναι υποδόρια, μπορεί διαμυϊκή, μπορεί ενδομυϊκή και μπορεί να γίνει εντός εσωτερικών κοιλοτήτων όπως κοιλιά (ενδοκοιλιακό αιμάτωμα), θώρακας (αιμοθώραξ), κρανίο (ενδοκρανιακό αιμάτωμα) ακόμα και κάτω από το νύχι (υπονύχιο). Κάθε αιμάτωμα θεωρητικά χρειάζεται παροχέτευση με όποια μέθοδο είναι η πλέον εφικτή, πλην εκείνων πού είναι μικρά και αναμένεται γρήγορη αυτόματη απορρόφησή τους. Επιπλοκές των αιματωμάτων είναι κυρίως η διαπύηση με σηψαιμία, και η οργάνωση αυτών σε ασβεστοποιηθέντα ινώματα.
• Ανοικτό - κλειστό τραύμα: Τραύμα ανοικτό (open trauma, open wound) είναι η τραυματική βλάβη εμπεριέχουσα λύση της συνεχείας των ορατών ιστών (δέρμα, υποδόριο, μύες, κλπ), επερχόμενη από τη δράση βίας μηχανικών παραγόντων και εκτεινόμενη σε διάφορο βάθος και σε διάφορα όργανα. Δηλαδή το ανοικτό τραύμα του δέρματος, δεν έχει σχέση αν κρύβει από κάτω και κάταγμα, και ρήξη τένοντος και ρήξη σπλάχνου κλπ. Αυτά είναι άλλες βλάβες. Κλειστό τραύμα (closed trauma) είναι κάθε εσωτερική ρήξη οργάνου ή ιστού, προερχόμενη από εξωτερική βία, χωρίς λύση της συνεχείας του δέρματος. Για παράδειγμα τέτοια τραύματα είναι η ρήξη σπληνός, το κάταγμα σπονδύλου, η ρήξη αορτής, η ρήξη Αχιλλείου τένοντος, η ρήξη Υπερακανθίου Τένοντος, κλπ
• Εκδορά (abrasion, scratch, scrape) ονομάζεται η επιφανειακή βλάβη του δέρματος μερικού πάχους, το κοινό γδάρσιμο, γρατσούνισμα. Οι εκδορές είναι πάντα ακίνδυνες και απαιτούν απλώς αντισηψία και προσωρινή επίδεση. ΔΕΝ αφήνουν ποτέ ουλή μακροπρόθεσμα.
• Έγκαυμα εκ τριβής (friction burns): Παρόλο πού οι εκδορές θεωρούνται γενικώς άνευ σημασίας, τα εγκαύματα εκ τριβής χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. Αυτά είναι μικτές βλάβες του δέρματος και συχνά και του υποδορίου ιστού, προκαλούμενες όχι μόνο από τη μηχανική τριβή ενός μοτοσυκλετιστή ή ποδηλάτη στην άσφαλτο ή ενός εργαζόμενου με μηχάνημα περιστροφής (π.χ. τροχός με γυαλόχαρτο), αλλά κυρίως από τη θερμοκρασία πού αναπτύσσεται πάνω και κάτω από το δέρμα. Συνεπώς αυτές οι κακώσεις είναι σοβαρές και πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν εγκαύματα δευτέρου ή και τρίτου ενίοτε βαθμού.
• Θλαστικό τραύμα (open rupturing trauma, οr wound) ονομάζεται η ολικού πάχους λύση της συνέχειας του δέρματος μέχρι και του λίπους τουλάχιστον, από μηχανική βία η οποία εξασκήθηκε με θλων όργανο (π.χ. πρόσκρουση σε ταμπλό, κτύπημα από πέτρα, μαχαίρι, λαμαρίνα, σφαίρα, τζάμια, κλπ). Τα μικρά ασήμαντα τραύματα όπως είπαμε ονομάζονται εκδορές ενώ τα σοβαρά ανοικτά τραύματα λέγονται θλαστικά τραύματα. Δεδομένου ότι η εκδορά δεν αποτελεί σοβαρό ιατρικό πρόβλημα, επεκράτησε να εννοούμε τραύμα, το θλαστικό ανοικτό σοβαρό τραύμα. Όλα αυτά τα τραύματα λόγω της καταστροφής ιστών προκαλούν κάποιου βαθμού τοξινικό σοκ (τραυματικό σοκ). Χρειάζοται πάντα καλό μηχανικό καθαρισμό, αντισηψία, χειρουργικό καθαρισμό και συρραφή όλων των μαλακών μορίων κατά στρώματα. Ανεξάρτητα από το είδος της συρραφής, ακόμα και ενδοδερμικής ραφής, το θλαστικό τραύμα αφήνει πάντα ευδιάκριτη ουλή στο δέρμα. Ας δούμε όμως πώς ταξινομούνται τα ανοικτά θλαστικά τραύματα.
• Νύσσον τραύμα (pin trauma) ή τραύμα διά νύσσοντος οργάνου, λέγεται αυτό πού προκαλείται από αιχμηρό αντικείμενο κάθετα ή λοξά, όπως μια βελόνα, μαχαίρι, στιλέτο, καρφί, κλπ. Όλα τα νύσσοντα τραύματα είναι ύπουλα γιατί ποτέ δεν γνωρίζουμε τι ακριβώς έχει τρωθεί κάτωθι του δέρματος. Γι΄αυτό και απαιτούν έλεγχο από έμπειρο χειρουργό.
• Τέμνον τραύμα (cut wound) ή τραύμα διά τέμνοντος οργάνου, λέγεται αυτό πού έχει ομαλά χείλη και προκλήθηκε από οξύαιχμο όργανο όπως μαχαίρι, νυστέρι, ξυράφι, γυαλί, κλπ.
• Εξελκυστικό τραύμα ή αποσπαστικό τραύμα (avulsion trauma, avulsion injury) λέγεται εκείνο όπου έχουμε ατελή ή πλήρη απόσπαση δερματικού κρημνού, μαζί ή όχι μαζί με άλλους ιστούς. Δύο συχνά παραδείγματα τέτοιων τραυμάτων είναι η απόσπαση του δέρματος του τριχωτού της κεφαλής (scalp) σε τροχαία ατυχήματα, και η ακρωτηριαστική απόσπαση δακτύλου χεριού από τη βέρα ή δακτυλίδι μαζί με τους τένοντες, όπως επίσης και οι αποσπαστικοί ακρωτηριασμοί άνω ή κάτω άκρου σε ατυχήματα με γεωργικά μηχανήματα. Πρόκειται για βαρύτατες κακώσεις που παρουσιάζουν πολλές επιπλοκές και χρειάζονται ειδικές τεχνικές νοσοκομειακής αντιμετώπισης.
• Τραύμα διά πυροβόλου όπλου (shotgun injury): Πρόκειται συνήθως για μικτή κάκωση ιστών από οπή στο δέρμα μέχρι και κάταγμα οστού ή και διάτρηση αγγείων. Χρειάζεται ειδικό και εμπεριστατωμένο έλεγχο και χειρουργική αντιμετώπιση. Οι βλάβες οφείλονται όχι μόνο στο ή στα βλήματα αλλά και στα αέρια της εκρήξεως όπως και στη θερμοκρασία τριβής από τα βλήματα.
• Τυφλό τραύμα (one hole trauma) λέγεται αυτό που έχει πύλη εισόδου αλλά όχι εξόδου.
• Διαμπερές τραύμα (side to side trauma) είναι αυτό πού έχει πύλη εισόδου αλλά και πύλη εξόδου. Μπορεί να προκληθεί από σφαίρα, από σκάγια αλλά και από μαχαίρι. Έχει την μεγαλύτερη επικινδυνότητα από όλα τα τραύματα. Άλλη μορφή έχει η πύλη εισόδου, άλλη η πύλη εξόδου. Ποτέ δεν ξέρει κανείς ποια ευγενή μαλακά μόρια ετρώθησαν κατά τη δίοδο του βλήματος ή του μαχαιριού από την μία πύλη στην άλλη. Γι’ αυτό και χρειάζεται επισταμένη έρευνα.
• Συνθλιπτικό τραύμα (crush injury) λέγεται η κάκωση όπου οι ιστοί υφίστανται συμπίεση μεγαλύτερη της αντοχής των, με αποτέλεσμα να γίνει ρήξη των ιστών αυτών με άλλοτε άλλο αποτέλεσμα. Παραδείγματα τέτοιων κακώσεων είναι η σύνθλιψη της ραγός δακτύλου με αποτέλεσμα υπονύχιο αιμάτωμα, ρήξη της μήτρας του όνυχος (matrix, και συχνά κάταγμα συντριπτικό της φάλαγγος. Μεγαλύτερα ατυχήματα crush είναι οι λεγόμενες κακώσεις τραυματικής ασφυξίας ή Σύνδρομο Καταπλάκωσης (crush syndrome) με κίνδυνο πλέον για τη ζωή του θύματος. (βλέπε ειδικό κεφάλαιο).

Πρώτες Βοήθειες σε τραύματα

Απαιτείται σύντομη βοήθεια. Γενικώς τα τραύματα χρειάζονται καλό μηχανικό καθαρισμό, αντισηψία και αιμοστατική επίδεση μέχρι τη διακομιδή του θύματος σε ιατρικό κέντρο. Εάν το κέντρο είναι μακριά και έχουμε γνώσεις μπορούμε να ράψουμε το τραύμα με τη προϋπόθεση ότι είμαστε βέβαιοι ότι κάτωθεν αυτού δεν τρώθηκαν σημαντικά ευγενή μόρια όμως είναι οι τένοντες, νεύρα, αγγεία, κλπ. Για την επίδεση ενός τραύματος χρειαζόμαστε αποστειρωμένες γάζες και επιδέσμους. Αν αυτά δεν υπάρχουν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μια καθαρή πετσέτα και απλό σχοινί. Τι κάνουμε σε ένα απλό τραύμα του δέρματος αν δεν υπάρχει γιατρός και το Νοσοκομείο είναι μακριά; Μια απλή αντισηψία και επίδεση του τραύματος είναι αρκετά για κάποιες ώρες. Στη συνέχεια, αν η ιατρική βοήθεια είναι ανέφικτη, μπορεί να κλεισθεί το τραύμα με ταινίες Steri - Strips , ή με χαρτοταινία, ή με λευκοπλάστ, ή να συρραφεί αν διαθέτουμε τα υλικά. Για τη συρραφή απλού τραύματος χρειάζονται απαραιτήτως ένα βελονοκάτοχο, μία λαβίδα, ένα ράμμα αποστειρωμένο, και ένα ψαλίδι, ή νυστέρι, αντισηπτικό και γάζες.

Καθαρισμός τραύματος

• Μηχανικός καθαρισμός του τραύματος: Είναι η άκρως απαραίτητη διαδικασία, που αποσκοπεί στην απομάκρυνση κάθε ξένου σώματος από ένα τραύμα. Εάν η διαδικασία αυτή δεν γίνει ή γίνει πλημμελώς, τότε οι πιθανότητες μόλυνσης του τραύματος (διαπύηση) είναι μεγάλες.
• Χειρουργικός καθαρισμός του τραύματος: Ορισμένα τραύματα, δεν είναι ομαλά και καθαρά οπότε αντιμετωπίζουν προβλήματα στην επούλωση και ορισμένες φορές παρουσιάζουν διαπύηση και νεκρώσεις των ιστών. Στα τραύματα αυτά είναι απαραίτητος ο λεγόμενος χειρουργικός καθαρισμός. Ονομάζουμε χειρουργικό καθαρισμό την ιατρική διαδικασία απομάκρυνσης κάθε ξένου σώματος ή νεκρού ιστού ή πύου από την επιφάνεια ή από το βάθος ενός τραύματος. Ανάλογα με το μέγεθος του τραύματος η διαδικασία αυτή μπορεί να γίνει χωρίς αναισθησία, αν το τραύμα είναι πολύ μικρό, με τοπική αναισθησία με Xylocaine 2% αν το τραύμα είναι μεσαίου μεγέθους, και σπάνια με γενική αναισθησία αν το τραύμα είναι μεγάλου μεγέθους. Σε κάθε περίπτωση, αν δεν υπάρξει επαρκής αναισθησία, ο χειρουργικός καθαρισμός είναι επώδυνος. Μετά το πέρας του χειρουργικού καθαρισμού, ουδέποτε συρράπτουμε το τραύμα αλλά το αφήνουμε να κλείσει με τη μέθοδο πού ονομάζεται «κατά δεύτερο σκοπό». Επιτρέπεται απλώς να συμπλησιάσουμε τα χείλη του τραύματος για να μην υπάρχει άνοιγμα. Τέλος αναφέρεται, ότι ενίοτε σε σοβαρά τραύματα γίνονται πολλαπλοί χειρουργικοί καθαρισμοί. Τα τραύματα που έχουν επιμολυνθεί, και υποβλήθηκαν σε χειρουργικό καθαρισμό πάντα αφήνουν δύσμορφη ουλή. η οποία μπορεί α αποκατασταθεί στο μέλλον, για αισθητικούς λόγους, με μεθόδους τα πλαστικής χειρουργικής.