Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός

{{Ανακατεύθυνση|ΕΛΑΣ|την ΕΛ.ΑΣ.|Ελληνική Αστυνομία}}
{{πηγές|13|05|2010}}
{{Κουτί πληροφοριών πολεμικής παράταξης
|Όνομα                 = Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (Ε.Λ.Α.Σ.)
|Πόλεμος               = Συμμετείχε στην [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Εθνική Αντίσταση]], στις [[ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις στην Ελλάδα|ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις]] και στα [[Δεκεμβριανά]]
|Λεζάντα εμβλήματος    = Υψώθηκε στο Θέρισο της Κρήτης από την 5η Μεραρχία του ΕΛΑΣ, στις 25 Σεπτεμβρίου 1944 
|Ημερομηνίες           = 1942–1945
|Ομάδες                = 
|Ιδεολογία             ={{nowrap|[[Σοσιαλισμός]]<br />[[Κομμουνισμός]]<br />[[Εθνική αυτοδιάθεση]]<br />[[Αντιφασισμός]]<br />[[Πατριωτισμός]]}} 
|Ηγέτες                = 
|Φυλές                 = 
|Αρχηγείο              = 
|Περιοχή               = 
|Δύναμη                = 500 (φθινόπωρο 1942)<ref name="Βόγλης 2016 47">{{harvnb|Βόγλης|2016|p=47}}</ref><br>12.000 (Άνοιξη 1943)<ref name="Βόγλης 2016 47">{{harvnb|Βόγλης|2016|p=47}}</ref><br>30.000 (Αρχές 1944)<ref>{{harvnb|Βόγλης|2016|p=47-48}}</ref><br>50.000 (Οκτώβριος 1944)<ref>{{harvnb|Βόγλης|2016|p=48}}</ref>
|Υπαγωγή               = [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο]]
|Προέλευση             = 
|Εξέλιξη               = 
|Σύμμαχοι              = 
|Αντίπαλοι             = {{nowrap|'''''Στην [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Αντίσταση]]''''':<br>[[Αρχείο:Flag of the NSDAP (1920–1945).svg|21px]] [[Ναζιστική Γερμανία|Γερμανία]]
* [[File:War Ensign of Germany (1938–1945).svg|21px]] [[Βέρμαχτ]]
* [[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Ελληνική Πολιτεία]]
** [[Τάγματα Ασφαλείας]]
** [[Ελληνική Χωροφυλακή|Χωροφυλακή]]
[[File:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg|21px]] [[Φασιστική Ιταλία|Ιταλία]]<br />[[File:Flag of Bulgaria.svg|21px]] [[Βασίλειο της Βουλγαρίας|Βουλγαρία]]<br />[[File:Flag of Grivas Organization X updated.svg|21px]] [[Οργάνωση Χ]]<br />[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση|ΕΣΠΟ]]<br />[[File:Flag of the Principality of Pindus and Voivodship of Macedonia.svg|21px]] [[Βλάχικη Λεγεώνα]]<br />[[File:Flag of Albania (1939–1943).svg|21px]] [[Ξιλία]]<hr>'''''Στις [[Ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις στην Ελλάδα|ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις]]''''':<br>[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Εθνικός Δημοκρατικός Ελληνικός Σύνδεσμος-Εθνικές Ομάδες Ελλήνων Ανταρτών|ΕΔΕΣ]]<br />[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση|ΕΚΚΑ]]<br />[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Εθνικές Αντάρτικες Ομάδες - Ένωση Συμπολεμιστών Εθνικών Αγώνων|ΕΑΟ - ΕΣΕΑ]]<br />[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Εθνικός Στρατός Απελευθερωτικής Προσπάθειας|ΕΣΑΠ]]<br /> [[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Ελληνικός Στρατός (οργάνωση)|ΕΣ]]<br />[[File:Flag of Greece (1822-1978).svg|21px]] [[Ένωσις Κοινωνικής Αμύνης|ΕΚΑ]]<hr>'''''Στα [[Δεκεμβριανά]]''''':<br>[[File:Flag of the United Kingdom.svg|21px]] [[Ηνωμένο Βασίλειο]]<br>[[File:State Flag of Greece (1863-1924 and 1935-1973).svg|21px]] [[Κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου Μαΐου 1944|Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας]]}}
|Συμπλοκές             = 
|identification_symbol_label=|identification_symbol=|political_leader=[[Ανδρέας Τζήμας]]|military_leader=[[Στέφανος Σαράφης]]
|Εικόνα=Αντάρτες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ (restored).jpg
|Λεζάντα=Ανταρτοεπονίτες της 2ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ στην Πάρνηθα (10/1944).
|leader_title=Καπετάνιος
|leader=[[Άρης Βελουχιώτης]]
|Έμβλημα=[[Αρχείο:ELAS flag.svg|border|150px]]<br />{{small|'''Σημαία του ΕΛΑΣ'''}}}}

Ο '''Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός''' ('''Ε.Λ.Α.Σ.''') ήταν το [[Στράτευμα|στρατιωτικό]] σκέλος του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου]] (ΕΑΜ) κατά την [[Κατοχή της Ελλάδας (1941-1944)|τριπλή κατοχή]] της [[Ελλάδα]]ς.

Ιδρύθηκε στις [[16 Φεβρουαρίου]] του [[1942]] κατόπιν απόφασης που είχε λάβει τον Ιανουάριο του 1942 η συγκροτηθείσα «Κεντρική Στρατιωτική Επιτροπή» του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]]. Μία από τις πρώτες ομάδες που ανέλαβαν δράση από έμπειρα στελέχη του [[ΚΚΕ]] στη [[Θεσσαλία]] και [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονία]] την εποχή εκείνη ήταν και αυτή που δραστηριοποιούταν στη [[Νομός Φθιώτιδας|Φθιώτιδα]] από τον [[Κομμουνισμός|κομμουνιστή]], [[Άρης Βελουχιώτης|Άρη Βελουχιώτη]], που πολύ σύντομα ανέλαβε αρχικαπετάνιος της μεγαλύτερης και μαζικότερης αντιστασιακής οργανώσεως στην [[Ελλάδα]], στα χρόνια του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' Παγκοσμίου Πολέμου]].<ref>Ιάσονας Χανδρινός, ΕΛΑΣ, Ο μεγαλύτερος Στρατός της Εθνικής Αντίστασης, Τόμος Ά, Μονογραφίες της «Στρατιωτικής Ιστορίας»</ref>

==Δομή==
Ο ΕΛΑΣ αποτελούσε εθελοντικό αντάρτικο στρατό με τριμελή διοίκηση (Καπετάνιος, Στρατιωτικός, Πολιτικός). Ο «καπετάνιος» ήταν ο αρχηγός των ανταρτών, ενώ αναλάμβανε επίσης τις επαφές με τον πληθυσμό, την επιμελητεία και τη στρατολογία. Ο «στρατιωτικός» ήταν ο αρμόδιος για το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή των στρατιωτικών επιχειρήσεων, ενώ ο «πολιτικός» ήταν ο αντιπρόσωπος του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]], ο οποίος ήταν επιφορτισμένος με την τήρηση και τη διάδοση των σκοπών της οργάνωσης στους αντάρτες και στον πληθυσμό του χώρου δράσης.

Τη διοίκηση του ΕΛΑΣ ασκούσε απευθείας η Κεντρική Επιτροπή του ΕΑΜ ως τη συγκρότηση Γενικού Στρατηγείου (Μάιος 1943) με τριμελή διοίκηση από τους: [[Στρατηγός|στρατηγό]] [[Στέφανος Σαράφης|Στέφανο Σαράφη]] ως στρατιωτικό αρχηγό, Άρη Βελουχιώτη ως αρχηγό των ανταρτών («καπετάνιο») και [[Ανδρέας Τζήμας|Ανδρέα Τζήμα]] (Βασίλης Σαμαρινιώτης), ως πολιτικό καθοδηγητή. Πρόεδρος της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ τοποθετήθηκε με την ίδια απόφαση ο στρατηγός [[Νεόκοσμος Γρηγοριάδης]]. Στο Γενικό Στρατηγείο υπάγονταν τα στρατηγεία [[Μακεδονία (ελληνικό διαμέρισμα)|Μακεδονίας]] και [[Θεσσαλία]]ς και τα Γενικά Αρχηγεία [[Ήπειρος (διαμέρισμα)|Ηπείρου]] και [[Στερεά Ελλάδα|Ρούμελης]]. Το Γενικό Αρχηγείο [[Πελοπόννησος|Πελοποννήσου]] εξακολούθησε να υπάγεται απευθείας στην Κεντρική Επιτροπή, όπως και ο ΕΛΑΣ της [[Αθήνα|Αθήνας]].

Ο εφεδρικός ΕΛΑΣ ήταν οργανωμένος επίσης κατά αρχηγεία και υπαρχηγεία, υπαγόταν στις περιφερειακές οργανώσεις του ΕΑΜ και μόνο σε περίπτωση ανάγκης μετείχε σε επιχειρήσεις του τακτικού ΕΛΑΣ. Παράλληλα και σε άμεση συνεργασία με τον ΕΛΑΣ των βουνών δρούσε και η ναυτική δύναμη [[ΕΛΑΝ]] (Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό). Προς το τέλος της κατοχής, ο ΕΛΑΣ συγκρότησε την [[Εθνική Πολιτοφυλακή (Ελλάδα)|Εθνική Πολιτοφυλακή]] (ΕΠ). Σύμφωνα με στοιχεία που δίνει ο στρατηγός Σαράφης στο βιβλίο του Ο ΕΛΑΣ, οι ένοπλες δυνάμεις που υπάγονταν στο Γενικό Στρατηγείο αριθμούσαν το καλοκαίρι του [[1943]] γύρω στους 10.000 άνδρες, ενώ τον Σεπτέμβριο του [[1944]] η συνολική δύναμη του ΕΛΑΣ ήταν 48.940 αξιωματικοί και οπλίτες (δεν συμπεριλαμβάνονται ο ΕΛΑΣ Αθήνας, [[Σάμος|Σάμου]] και [[Μυτιλήνη]]ς). Στα τέλη του Ιουλίου 1943 συνήλθε το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο, στην έδρα του Γενικού Στρατηγείου στο [[Περτούλι Τρικάλων|Περτούλι]] Θεσσαλίας ([[Νομός Τρικάλων|Τρίκαλα]]), που αποφάσισε τη μετατροπή του ΕΛΑΣ από ανταρτικό σε τακτικό στρατό και τη μετονομασία των στρατηγείων και γενικών αρχηγείων σε μεραρχίες και των αρχηγείων σε συντάγματα. Η διοίκηση σε όλη την κλίμακα παρέμεινε τριμελής.

Ο συντονισμός της εξόριστης κυβέρνησης με τις αντιστασιακές δυνάμεις στην κατεχόμενη Ελλάδα υπήρξε δύσκολος. Στους κύκλους της εξόριστης κυβέρνησης αρκετοί καταδίκαζαν την ένοπλη αντίσταση στην Ελλάδα, λόγω των βάρβαρων αντιποίνων που επέβαλαν οι αρχές Κατοχής και στρέφονταν κατά άμαχων και αθώων πολιτών. Πράγματι, το 1942 υπήρξε έξαρση των ένοπλων αντιστασιακών πράξεων και ειδικά των δολιοφθορών. Οι [[Γερμανοί]] ανακοίνωσαν ότι για κάθε νεκρό Γερμανό θα εκτελούσαν 50 [[Έλληνες]]. Πολλά χωριά καταστράφηκαν.

==Πορεία==
[[File:Borci na ELAS.jpg|μικρογραφία|Μαχητές του ΕΛΑΣ.]]
Η εφαρμογή άρχισε από την 1η Σεπτεμβρίου 1943. Στις 5 Ιουλίου 1943 ο ΕΛΑΣ υπέγραψε συμφωνητικό με το [[Στρατηγείο Μέσης Ανατολής|ΣΜΑ]] (εκπροσωπούμενο από τον αρχηγό της βρετανικής στρατιωτικής αποστολής στα ελληνικά βουνά ταξίαρχο [[Έντι Μάγιερς]]), στο οποίο υπάγονταν ήδη όλες οι ανταρτικές οργανώσεις (ΕΛΑΣ, [[ΕΔΕΣ]], [[Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση|ΕΚΚΑ]]), με την κοινή ονομασία «Εθνικαί Αντάρτικαί Ομάδαι Ελλάδος». Κατά το συμφωνητικό, η Ελλάδα χωριζόταν σε στρατιωτικές περιφέρειες υπό τις διαταγές του ΣΜΑ. Στις [[29 Ιουλίου]] [[1943]] ιδρύθηκε κοινό Γενικό Στρατηγείο ΕΛΑΣ- ΕΔΕΣ στο οποίο προσχώρησε και η ΕΚΚΑ. Οι κυρίως στρατιωτικές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ (που περιορίζονταν αρχικά σε παρενοχλήσεις, δολιοφθορές κ.λ.π.) άρχισαν με την κορυφαία αντιστασιακή επιχείρηση, την ανατίναξη της [[Γοργοπόταμος|γέφυρας του Γοργοποτάμου]], στις [[25 Νοεμβρίου]] [[1942]], που εκτελέστηκε σε συνεργασία με τις δυνάμεις του ΕΔΕΣ και με τη βοήθεια Βρετανών σαμποτέρ<ref>Ιάσονας Χανδρινός, Εθνική Αντίσταση 1941-1944, Η Αληθινή Ιστορία του Αντάρτικου, σελ.26-30, Μονογραφίες περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία</ref>. Από τις πιο αξιομνημόνευτες επιχειρήσεις του στη διάρκεια της κατοχής είναι η ανατίναξη της σιδηροδρομικής σήραγγας στο Κούρνοβο Φθιώτιδας (2 Ιουνίου 1943)<ref>Στο ίδιο,σελ.45</ref>, η μάχη του Φαρδύκαμπου από κοινού με την ΠΑΟ<ref>Στο ίδιο, σελ. 32-35</ref>, οι επιχειρήσεις του θεσσαλικού κάμπου, που αναφέρονται συνοπτικά ως μάχη της σοδειάς για την αποτροπή αρπαγής της αγροτικής παραγωγής από τους κατακτητές<ref>Στο ίδιο, 78-81</ref>, η μεγάλη μάχη της Πόρτας στη Θεσσαλία<ref>Στο ίδιο,σελ.44-45</ref>  οι επιχειρήσεις παραπλάνησης των Γερμανών σχετικά με την περιοχή της αναμενόμενης συμμαχικής απόβασης στην Ευρώπη (σχέδιο ANIMALS), για τις οποίες απέσπασε τα συγχαρητήρια του ΣΜΑ (15 Ιουλίου 1943)<ref>Στο ίδιο, σελ. 45-47</ref> και η Απελευθέρωση του [[Νομός Έβρου|Νομού Έβρου]] κατά την τελευταία περίοδο της [[Κατοχή της Ελλάδας (1941-1944)|Κατοχής]].<ref>Στο ίδιο, σελ.96-98</ref> Με την κατάρρευση της [[Ιταλία]]ς και την συνθηκολόγηση της με τους [[Συμμαχικές δυνάμεις (Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος)|συμμάχους]] (3 Σεπτεμβρίου 1943), ο ΕΛΑΣ αφόπλισε σημαντικά τμήματα των Ιταλικών στρατευμάτων με τον οπλισμό τους, μεταξύ των οποίων η[[Παράδοση της Μεραρχίας Πινερόλο|Μεραρχία Πινερόλο]].

Αξιοσημείωτες επίσης ήταν και οι δολοφονίες, του Γερμανού υποστράτηγου Κρεντς από τον ΕΛΑΣ [[Νομός Λακωνίας|Λακωνίας]]<ref>Τάσος Κωστόπουλος, Η Αυτολογοκριμένη μνήμη, Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική Εθνικοφροσύνη, Φιλίστωρ</ref><ref>[http://www.iospress.gr/ios2005/ios20050911.htm Η μαύρη εθνική Πηγάδα]</ref> και του συνταγματάρχη των [[Σούτσσταφφελ|Ες Ες]] (SS) και υπεύθυνου -μεταξύ άλλων- για τις σφαγές του [[Δίστομο|Διστόμου]] και της [[Κλεισούρα Καστοριάς|Κλεισούρας]], Καρλ Σουμς από τον ΕΛΑΣ [[Άρτα]]ς.<ref>Περιοδικό Εθνική Αντίσταση, τεύχος 76, σελ.82</ref>

Στη διάρκεια της κατοχής σημειώθηκαν [[Ενδοαντιστασιακές συγκρούσεις στην Ελλάδα|αλλεπάλληλες συγκρούσεις]] του ΕΛΑΣ με τον [[ΕΔΕΣ]], την [[Εθνική και Κοινωνική Απελευθέρωση|ΕΚΚΑ]] και άλλες μικρότερες αντιστασιακές οργανώσεις, οι οποίες χαρακτηρίζονται από πολλούς ιστορικούς ως «ο πρώτος γύρος του Ελληνικού Εμφυλίου».

Κύριες αιτίες ήταν οι πολιτικές/ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των οργανώσεων αλλά και το ζήτημα της κατοχής της πολιτικής εξουσίας στην [[Ελλάδα]] μεταπολεμικά. Ο ΕΛΑΣ, με 100.000 ενόπλους και με το ΕΑΜ να φτάνει περίπου τα 2 εκατομμύρια υποστηρικτές, είχε την πρωτοκαθεδρία του αντιστασιακού αγώνα, κατηγορώντας πολλές φορές τις υπόλοιπες οργανώσεις για δωσιλογισμό, ενώ αντίστοιχα κατηγορήθηκε από αυτές ότι δρούσε με [[Κομμουνισμός|κομμουνιστική]] προοπτική και όχι με εθνική.

Με τη [[συμφωνία της Καζέρτας]] ([[26 Σεπτεμβρίου]] [[1944]]), η [[κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας]], που προήλθε από τη [[Συμφωνία του Λιβάνου]] ([[20 Μαΐου]] [[1944]]), έθεσε τον ΕΛΑΣ υπό τις διαταγές του [[Ηνωμένο Βασίλειο|Βρετανού]] στρατηγού [[Ρόναλντ Σκόμπι|Σκόμπι]], ο οποίος ορίστηκε διοικητής όλων των ενόπλων δυνάμεων στην Ελλάδα. Όμως η ξαφνική εντολή Σκόμπι στις αρχές του Δεκέμβρη του '44 για τον μονομερή αφοπλισμό και την άμεση διάλυση του ΕΛΑΣ, μαζι με την παρελκυστική τακτική της κυβέρνησης να δικάσει τα [[Τάγματα Ασφαλείας]] αποτέλεσαν τα επίμαχα ζητήματα που οδήγησαν στη σύγκρουση των [[Δεκεμβριανά|Δεκεμβριανών]] της [[Αθήνα]]ς.

==Δεκεμβριανά==
[[File:The British Army in Greece 1944 NA20518.jpg|μικρογραφία|Βρετανικό άρμα εισβάλει στα γραφεία του [[Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο|ΕΑΜ]] κατά τα [[Δεκεμβριανά]].]]
Στις αρχές Δεκεμβρίου, μέσα σε μια ατμόσφαιρα δηλητηριασμένη από την ένταση και την αμοιβαία καχυποψία, το ΕΑΜ κάλεσε τους Αθηναίους σε γενική απεργία και σε διαδήλωση στην [[πλατεία Συντάγματος]]. Στόχος ήταν η έκφραση διαφωνίας με τους χειρισμούς του [[Πρωθυπουργός της Ελλάδας|Πρωθυπουργού]] [[Γεώργιος Παπανδρέου|Γεωργίου Παπανδρέου]]. Κατά τη διάρκεια της διαδήλωσης στις [[3 Δεκεμβρίου]] [[1944]], η [[αστυνομία]] άνοιξε πυρ κατά του πλήθους. Ακολούθησαν 33 ημέρες μάχης ανάμεσα στα ελληνικά κυβερνητικά στρατεύματα ([[Τρίτη Ελληνική Ορεινή Ταξιαρχία|Ορεινή Ταξιαρχία]], Ιερός Λόχος, τα Κατοχικά Τάγματα Ασφαλείας και την [[Οργάνωση Χ]], που εξοπλίστηκαν από τους [[Βρετανός|Βρετανούς]]) και τις βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις (των οποίων η δύναμη έφτασε τις 90 χιλιάδες συνοδευόμενους από [[Πολεμική αεροπορία|αεροπορία]] και [[Πολεμικό ναυτικό|ναυτικό]]) από τη μια πλευρά, και τον ΕΛΑΣ της Αθήνας από την άλλη (το Α' Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ, επικουρούμενο από τάγματα του ΕΛΑΣ από [[Κόρινθος|Κόρινθο]] και [[Λαμία]]). Οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν μερικώς και έξω από το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας (μάχες του ΕΛΑΣ με τον ΕΔΕΣ στην [[Ήπειρος (διαμέρισμα)|Ήπειρο]] και με τις δυνάμεις του Αντών Τσαούς στην [[Ανατολική Μακεδονία και Θράκη|Ανατολική Μακεδονία]]) και έγινε σε όλους σαφές ότι θα γενικεύονταν αργά ή γρήγορα σε μεγαλύτερο βαθμό. Η Μάχη της Αθήνας προκάλεσε την καταστροφή αρκετών περιοχών της πόλης και το θάνατο 11.000 ανθρώπων. Όταν, τα [[Χριστούγεννα]] του 1944, ο Βρετανός Πρωθυπουργός [[Ουίνστον Τσώρτσιλ|Τσώρτσιλ]] επισκέφθηκε την Αθήνα, για να εξετάσει από κοντά την κατάσταση, διαμόρφωσε, μεταξύ άλλων, την άποψη ότι θα έπρεπε να επιλυθεί το πολιτειακό ζήτημα, και μάλιστα το ταχύτερο δυνατόν. Υποχωρώντας στην πίεση των Βρετανών που επιθυμούσαν τη βελτίωση της εικόνας του Έλληνα μονάρχη, ο [[Γεώργιος Β΄ της Ελλάδας|βασιλιάς Γεώργιος]] διόρισε αντιβασιλέα τον σεβαστό ως τότε Αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, μέχρι να διενεργηθεί δημοψήφισμα για το πολιτειακό. Επίσης με υπόδειξη των Βρετανών, σε μια κίνηση που αποσκοπούσε τον κατευνασμό της αντίπαλης παράταξης, ο βασιλιάς Γεώργιος αντικατέστησε τον Γεώργιο Παπανδρέου με τον παλιό [[Βενιζελισμός|βενιζελικό]] [[Νικόλαος Πλαστήρας|Στρατηγό Πλαστήρα]].

[[File:Παραδοθείς οπλισμός του ΕΛΑΣ μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας.jpg|μικρογραφία|Παραδοθείς οπλισμός του ΕΛΑΣ μετά τη [[συμφωνία της Βάρκιζας]].]]
Τον Φεβρουάριο του 1945 αποκαταστάθηκε μια επιφανειακή ηρεμία. Η κυβέρνηση και το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ υπέγραψαν τη [[Συμφωνία της Βάρκιζας]]. Με αυτήν προβλεπόταν ότι θα γινόταν πλήρης αφοπλισμός του ΕΛΑΣ με αντάλλαγμα ευρεία αμνηστία, διασφάλιση της ελευθερίας του λόγου, άρση του στρατιωτικού νόμου, αμνηστία για όλα τα «πολιτικά εγκλήματα» (όχι όμως και τα ποινικά) και προκήρυξη [[Δημοψήφισμα|δημοψηφίσματος]] για το πολιτειακό ζήτημα (αβασίλευτη ή βασιλευόμενη δημοκρατία). Η υπογραφή της Συμφωνίας της Βάρκιζας και η υλοποίηση του αφοπλισμού του ΕΛΑΣ εγκαινίασε ό,τι η [[Αριστερά (πολιτική)|Αριστερά]] ονόμασε [[Λευκή τρομοκρατία (Ελλάδα)|Λευκή Τρομοκρατία]], ενώ παράλληλα μεγάλο μέρος του αντάρτικου οπλισμού παρέμεινε κρυμμένο. Παραστρατιωτικές οργανώσεις και ομάδες διεξήγαν εκστρατεία τρομοκράτησης και δολοφονιών κατά κομμουνιστών, επικαλούμενοι λόγους αντεκδίκησης. Για να σωθούν, πολλοί κομμουνιστές πέρασαν πλέον στην παρανομία. Μια σειρά πολιτικά αδύναμων κυβερνήσεων απέτυχαν, ακόμη και όταν το επεχείρησαν, να ελέγξουν την αυξανόμενη βία των παρακρατικών. Η χώρα κατρακυλούσε σε μια νέα περίοδο πολέμου, με εσωτερικές διενέξεις, την ώρα που στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες άρχιζε βραδέως αλλά σταθερά το έργο της ανασυγκρότησης από τα ερείπια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου.

==Διάρθρωση (1944)==
Η επιχειρησιακή διάρθρωση του ΕΛΑΣ<ref>[http://www.rizospastis.gr/story.do?id=4736276 Ο ΕΛΑΣ και η ίδρυση του Γενικού Στρατηγείου] rizospastis.gr</ref> (που εμπεριείχε μοίρες του [[Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Ναυτικό|ΕΛΑΝ]]) στα τέλη του 1944 ήταν η εξής:

* Κεντρική Επιτροπή (ΚΕ)
** III Μεραρχία (πρώην Αρχηγείο Πελοποννήσου)
** Γενικόν Στρατηγείον (ΓΣ)
*** I Μεραρχία (πρώην Στρατηγείο Θεσσαλίας)
*** VIII Μεραρχία (πρώην Γενικό Αρχηγείο Ηπείρου)
*** Ομάδα Μεραρχιών Μακεδονίας (ΟΜΜ)
**** IX Μεραρχία (πρώην Στρατηγείο Δυτικής Μακεδονίας)
**** X Μεραρχία, με χώρο ευθύνης την Κεντρική Μακεδονία
**** XI Μεραρχία, με χώρο ευθύνης τη Θεσσαλονίκη
**** VI Μεραρχία, με χώρο ευθύνης την Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη
*** Ομάδα Μεραρχιών Στερεάς (ΟΜΣ)<ref name=altpressfthiotida />
**** II Μεραρχία, με χώρο ευθύνης την Αττικοβοιωτία και την Εύβοια
**** XIII Μεραρχία (πρώην Αρχηγείο Στερεάς ή Γενικό Αρχηγείο Ρούμελης)<ref name=altpressfthiotida>[http://altpressfthiotida.com/%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%BF%CF%81%CE%AF%CE%B1/%CE%B7-%CE%B4%CF%81%CE%B1%CF%83%CE%B7-%CF%84%CE%BF%CF%85-%CE%B5%CE%BB%CE%B1%CF%83-%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD-%CE%BA%CE%B5%CE%BD%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%BA%CE%B7-%CF%81%CE%BF%CF%85%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%B7-2/ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΛΑΣ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΡΟΥΜΕΛΗ 1942-1944 (ΦΘΙΩΤΙΔΟ-ΦΩΚΙΔΑ & ΕΥΡΥΤΑΝΙΑ)του Χρόνη Βάρσου] altpressfthiotida.com</ref>
*** Ταξιαρχία Αρχιπελάγους, με χώρο ευθύνης τη Σάμο και τη Μυτιλήνη
*** Ταξιαρχία Ιππικού
*** Α΄ Σώμα Στρατού
*** Εφεδρικός ΕΛΑΣ
*** [[Εθνική Πολιτοφυλακή (Ελλάδα)|Εθνική Πολιτοφυλακή]] (ΕΠ)

==Ύμνος==
Ο ύμνος του ΕΛΑΣ γράφτηκε τον Μάρτιο του 1944 σε στίχους της Σοφίας Μαυροειδή-Παπαδάκη και μουσική του Νίκου Τσάκωνα.<ref>[https://www.youtube.com/watch?si=SczP4OTSp1yqI8Wl&v=84CYd9962oM&feature=youtu.be"Ο Ύμνος του ΕΛΑΣ", Βίντεο youtube]</ref> 
<blockquote>'''''
'''Ύμνος του ΕΛΑΣ'''

Με το τουφέκι μου στον ώμο,
σε πόλεις κάμπους και χωριά,
της Λευτεριάς ανοίγω δρόμο;
της στρώνω βάγια και περνά.

Εμπρός ΕΛΑΣ ΕΛΑΣ ΕΛΑΣ για την Ελλάδα,
το Δίκιο και τη Λευτεριά;
σ’ ακροβουνό και σε κοιλάδα,
πέτα! πολέμα με καρδιά.

Ένα τραγούδι είν’ η πνοή σου,
καθώς στη ράχη ροβολάς,
και αντιλαλούν απ’ τη φωνή σου
καρδιές και κάμποι: ΕΛΑΣ! ΕΛΑΣ!

Παντού η Πατρίδα μ’ έχει στείλει,
φρουρό μαζί κι εκδικητή,
κι απ’ την ορμή μου θ’ ανατείλει
καινούργια λεύτερη ζωή.

Με χίλια ονόματα, μία χάρη,
ακρίτας ειτ’ αρματολός,
αντάρτης, κλέφτης, παλικάρι;
πάντα ειν’ ο ίδιος ο λαός.

Εμπρός ΕΛΑΣ... '''''
</blockquote>

==Παραπομπές==
<references />

==Σημειώσεις==
<references group="σημ."/>

==Αναφορές==
* {{Cite book|title=Η αδύνατη επανάσταση: Η κοινωνική δυναμική του εμφυλίου πολέμου|first=Πολυμέρης|last=Βόγλης|publisher=Αλεξάνδρεια|isbn=978-960-221-576-0|year=2016|location=Αθήνα|ref=harv}}
* Ιάσονας Χανδρινός, Εθνική Αντίσταση 1941-1944, Η Αληθινή Ιστορία του Αντάρτικου, σελ.26-30, ''Μονογραφίες περιοδικού Στρατιωτική Ιστορία''
* Τάσος Κωστόπουλος, ''Η Αυτολογοκριμένη μνήμη, Τα Τάγματα Ασφαλείας και η μεταπολεμική Εθνικοφροσύνη'', Φιλίστωρ

==Βιβλιογραφία==
* Αντωνακάκης Χρήστος, «Η εθνική αντίσταση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ στον Ταΰγετο και τον Πάρνωνα 1941-1944», Αλφειός, 2006.
* Αντωνόπουλος Αντώνης, «Μνήμες ενός αντάρτη του ΕΛΑΣ», Αλφειός, 1993. 
* Αυγητίδης Κώστας, «Οι Σοβιετικοί μαχητές στις γραμμές της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης (ΕΛΑΣ)», Σύγχρονη Εποχή, 2007. 
* Γάτος Γιώργος, «Η εθνική αντίσταση στη Φωκίδα. ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ», τ. 1-2, Πεδίο, 2015. 
* Κάιλας Δημήτρης, «Κάτω από τις σημαίες του Λαϊκού Στρατού. Έλληνες μόνιμοι αξιωματικοί στις τάξεις του Ελληνικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού - ΕΛΑΣ», Σύγχρονη Εποχή, 2005. 
* Σαράφης Στέφανος, «Ο ΕΛΑΣ», Επικαιρότητα, 1999. 
* Χανδρινός Ιάσων «Το τιμωρό χέρι του λαού. Η δράση του ΕΛΑΣ και της ΟΠΛΑ στην κατεχόμενη πρωτεύουσα 1942-1944», Θεμέλιο, 2012.

{{Η Ελλάδα στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο}}
{{authority control}}

[[Κατηγορία:Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός| ]]
[[Κατηγορία:Εθνική Αντίσταση]]
[[Κατηγορία:Αντιστασιακά κινήματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]]