Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ιθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Άνδρας από τη φυλή Χούπα, 1923

Οι Ιθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής είναι οι άνθρωποι που κατοικούσαν στην αμερικανική ήπειρο πριν την ανακάλυψη της από τους Ευρωπαίους. Με την ίδια ονομασία αποκαλούνται μέχρι και σήμερα ορισμένες εθνικές μειονότητες, των οποίων οι ρίζες προέρχονται από τους ιστορικούς αυτούς λαούς. Ορισμένοι από αυτούς τους ιθαγενείς διατηρούν μέχρι σήμερα ένα μοναδικό τρόπο ζωής, ενώ κάποιοι άλλοι αναζήτησαν μόνιμη διαμονή δημιουργώντας μικρές κοινότητες και χωριά, ενώ σε κάποιες περιοχές κατάφεραν να οργανωθούν σε μεγαλύτερες κοινότητες, ακόμα και πόλεις, με πολιτική οργάνωση. Η ονομασία "Ινδιάνοι" προέρχεται από την πεποίθηση του Κολόμβου ότι έφτασε στην Ινδία αντί της Αμερικής και ότι οι κάτοικοι που συνάντησε ήταν Ινδοί.[1]

Μετά την εξάπλωση των Ευρωπαίων, οι Ινδιάνοι εξαφανίστηκαν οριστικά από το μεγαλύτερο κομμάτι της αμερικάνικης ηπείρου. Άλλες φορές με τις μάχες και τις σφαγές, και άλλες φορές με επιδημίες, όπως η ευλογιά, ο τύφος, η ιλαρά κι η διφθερίτιδα, οι θάνατοι των Ινδιάνων ήταν μαζικοί.

Ακόμα, οι επιμειξίες Ινδιάνων με λευκούς και μαύρους, είχαν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση των καθαρόαιμων Ινδιάνων. Ο σημερινός αριθμός των καθαρόαιμων Ινδιάνων παραμένει άγνωστος και θεωρείται χαμηλός. Υπάρχουν μερικές δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως Ινδιάνοι, αλλά οι οποίοι είναι συχνά μιγάδες στην καταγωγή- μερικές φορές μπορεί να έχουν πολύ χαμηλό ποσοστό ινδιάνικου DNA.

Σήμερα, οι καθαρόαιμοι Ινδιάνοι δεν αποτελούν την πλειοψηφία σε καμία χώρα της αμερικανικής ηπείρου. Στη Βόρεια Αμερική (Καναδά και Η.Π.Α.) πλειοψηφούν οι λευκοί, ενώ στην Κεντρική και στη Νότια οι μιγάδες, με εξαιρέσεις κάποια μέρη όπως η Τζαμάικα, όπου πλειοψηφούν οι μαύροι και η Ουρουγουάη, όπου πλειοψηφούν οι λευκοί.

Ευρωπαϊκός αποικισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Αποικισμός της Αμερικής

Ο ευρωπαϊκός αποικισμός της αμερικανικής ηπείρου άλλαξε για πάντα τη ζωή και τον πολιτισμό των ιθαγενών λαών. Από τον 14ο μέχρι τον 19ο αιώνα, οι γηγενείς πληθυσμοί ρημάζονταν από ασθένειες, εκτοπίσεις, τις πολεμικές διαμάχες και την υποδούλωση τους από τους Ευρωπαίους. Οι πρώτοι ιθαγενείς που ήρθαν σε επαφή με τον Χριστόφορο Κολόμβο ήταν 200.000 μέλη της φυλής Αραουάκοι. Υποδουλώθηκαν κι ο πολιτισμός τους είχε αφανιστεί μέχρι το 1650, ενώ μέχρι το 1550 διασώθηκαν μόνο 500 ιθαγενείς.[2]

Με τα αποικιακά ευρωπαϊκά ρεύματα εξαπλώθηκαν επιδημίες στους ιθαγενείς πληθυσμούς, οι οποίοι δεν είχαν κανένα είδος ανοσίας. Συνηθισμένες ασθένειες, όπως η ιλαρά κι η ανεμοβλογιά, αλλά και πιο επικίνδυνες, όπως η ευλογιά, αποδεικνύονταν φονικές για τους ιθαγενείς. Ορισμένοι ιστορικοί υπολογίζουν πως μέχρι και το 80% κάποιων γηγενών πληθυσμών πέθανε από ασθένειες που ήρθαν από την Ευρώπη.

Κατά την αρχική αποίκηση της Αμερικανικής ηπείρου, οι αυτόχθονες κάτοικοί της θεωρήθηκαν εμπόδιο στην ανάπτυξη και αντιμετωπίσθηκαν ως πρόβλημα απ’ τους δυτικούς (κύρια) αποίκους. Οι λευκοί επεκτάθηκαν προς τη δύση, με συνέπεια μια φορτική, βίαιη και συνεχόμενη άσκηση πίεσης προς τους γηγενείς (ινδιάνικους) πληθυσμούς, οι οποίοι υπέστησαν μεγάλη συρρίκνωση και υποχρεωτική απομάκρυνση από τις πατροπαράδοτες εστίες τους. Επιπλέον, οι αυτόχθονες αντιστάθηκαν στον προσηλυτισμό τους στη θρησκεία των λευκών, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αποκτήσουν ένα ακόμη επιχείρημα για την "αναγκαιότητα" του ινδιάνικου εκτοπισμού, όλο και δυτικότερα. Από την πλευρά τους, οι ινδιάνοι αντιλήφθηκαν πως είχαν βρεθεί διωκόμενοι εντός της ίδιας τους της κοιτίδας και το γεγονός αυτό πυροδότησε συγκρούσεις, τόσο μεταξύ διάφορων φυλών, όσο και κατά των αποίκων. Αρκετοί πόλεμοι ξέσπασαν μεταξύ των δυο πλευρών, κάτι που προκάλεσε ένα τεράστιο ρήγμα έλλειψης συνεννόησης και κακοπιστίας ανάμεσα στις δυο πλευρές και που τελικά κατέληξε στο να απολεσθούν οι γαίες των ερυθρόδερμων, προς όφελος των νέων κατοίκων της ηπείρου. Οι όροι των διαφόρων διακανονισμών για τα εδάφη δεν τηρούνταν, συχνότατα με ευθύνη των αποίκων και έτσι αναπόφευκτα, νέες ινδιάνικες εξεγέρσεις εκδηλώνονταν συνεχώς. Χρειάσθηκε να περάσουν πολλά χρόνια έως ότου οι λευκοί συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του διωγμού που είχαν προκαλέσει στους εντόπιους πληθυσμούς, αλλά και την ευθύνη τους να προβούν στην ενσωμάτωση των ινδιάνων στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή των ΗΠΑ. Προς την κατεύθυνση αυτή, στα 1887 ψηφίστηκε το «Νομοσχέδιο Ντωζ» (Dawes Act), βάσει του οποίου, ύστερα από μια μεταβατική χρονική περίοδο, οι γηγενείς θα αποκτούσαν πλήρη δικαιώματα πολίτου των ΗΠΑ. Δεκατέσσερα χρόνια μετά (1901) οι ινδιάνοι που ανήκαν στις πέντε εκπολιτισμένες φυλές της Οκλαχόμα έγιναν κανονικοί Αμερικανοί πολίτες, ενώ στα 1924 όλοι οι ινδιάνοι των ΗΠΑ απέκτησαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, σε μια προσπάθεια της λευκής πλειοψηφίας να εξιλεωθεί για τα προηγούμενα ανομήματα της σε βάρος τους (σφαγές, λεηλασίες, εκτοπίσεις κ.α.)[3].

Γέννηση μιγάδων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τη μετανάστευση των λευκών αποίκων και των μαύρων σκλάβων, έγιναν πολλές επιμειξίες με τους Ινδιάνους. Οι μιγάδες αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού της αμερικάνικης ηπείρου σήμερα. Οι μιγάδες είναι γνωστοί μερικές φορές με ονόματα, τα οποία μπορεί να θεωρηθούν προσβλητικά, όπως:

Πολιτισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η γλώσσα, η ενδυμασία και τα έθιμα μπορεί να ποικίλουν από τη μια φυλή στην άλλη, ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στους ιθαγενείς της Αμερικής.

Τέχνη και μουσική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Βόρεια Αμερική, η ινδιάνικη μουσική είναι σχεδόν μονοφωνική, αλλά υπάρχουν εξαιρέσεις. Τα μουσικά όργανα που χρησιμοποιούνται συνήθως είναι τύμπανα και φλογέρες. Στην Κεντρική Αμερική και το Μεξικό, η μουσική συνήθως ήταν πεντατονική και χρησιμοποιούνταν κυρίως τύμπανα και φλογέρες, με την απουσία έγχορδων οργάνων. Η ινδιάνικη τέχνη συνεισφέρει σε πολλούς τομείς, όπως στην αγγειοπλαστική, στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στη χαρακτική, στην κατασκευή κοσμημάτων κλπ.

Γεωργία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με το πέρασμα των χρόνων, αναπτύχθηκε από τους ιθαγενείς η καλλιέργεια φυτών, τα οποία πλέον είναι παγκοσμίως διαδεδομένα. Ένας μεγάλος αριθμός των αγροτικών αυτών προϊόντων διατηρεί στην αγγλική και την ελληνική γλώσσα την αρχική τους ονομασία στη γλώσσα Νάουατλ. Ορισμένα από τα προϊόντα αυτά είναι: η ντομάτα, η πατάτα, το αβοκάντο, το κακάο, η βανίλια, ο ανανάς, και ορισμένα είδη της πιπεριάς όπως το τσίλι, η πάπρικα κι η παπάγια.

Ιστορία και κοινωνική θέση ανά χώρα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο όρος που προτιμάται περισσότερο για τους ιθαγενείς του σημερινού Καναδά είναι «Αυτόχθονες λαοί τού Καναδά». Σ' αυτούς περιλαμβάνονται τρεις κατηγορίες πληθυσμών: οι Ινουίτ ή Ινουί (κατοικούν στον Αρκτικό Κύκλο και παλαιότερα αποκαλούνταν Εσκιμώοι), οι Μετί (φυλή μιγάδων που δημιουργήθηκε κατά τον 17ο αιώνα από την επιμειξία με Ευρωπαίους εποίκους) και τα «Πρώτα Έθνη» (όλοι οι υπόλοιπες ιθαγενείς φυλές που παλαιότερα αποκαλούνταν «Ινδιάνοι»).


Γυναίκα Ινουίτ

Ηνωμένες Πολιτείες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ιθαγενείς πληθυσμοί των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών αποκαλούνται συνήθως Αμερικανοί Ινδιάνοι, αλλά πιο πρόσφατα αναφέρονται και ως Ιθαγενείς Αμερικανοί των Ηνωμένων Πολιτειών. Ζουν κυρίως σε περιοχές με αυτονομία, γνωστές ως Indian reservations. Αποτελούν λιγότερο από 1% του πληθυσμού. Τουλάχιστον ένα μέρος από αυτούς είναι μιγάδες [4][5], όπως οι σημερινοί Τσερόκι.

Οι Ναβάχο είναι ίσως η φυλή με τους περισσότερους καθαρόαιμους Ινδιάνους.

Ο νόμος των Η.Π.Α. ορίζει ότι για να αναγνωριστεί κάποιος ως ιθαγενής Αμερικανός αρκεί να έχει τουλάχιστον ~25% ινδιάνικο DNA. [6]

Indian reservations: αυτόνομες περιοχές των Η.Π.Α. που κατοικούν οι Ινδιάνοι- καθαροί και μιγάδες


Μεξικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο σημερινό Μεξικό κατοικούσε μεγάλος αριθμός ινδιάνικων φυλών, όπως οι Αζτέκοι, οι Ζαποτέκοι, οι Μιξτέκοι και οι Μάγια. Το όνομα του Μεξικού προέρχεται από την τοπική ονομασία των Αζτέκων, Mexica.

Ο πληθυσμός του Μεξικού αποτελείται στη συντριπτική του πλειοψηφία από μιγάδες, που προήλθαν από τις επιμειξίες των λευκών, των Ινδιάνων και των μαύρων. Το Μεξικό δε συλλέγει στοιχεία για την εθνικότητα του πληθυσμού.

Σύμφωνα με την έρευνα The World Factbook του 2012 από τη CIA στον μεξικάνικο πληθυσμό, το 62% δήλωσαν ότι είναι μιγάδες, το 21% 'κυρίως Ινδιάνοι', το 7% 'μόνο Ινδιάνοι', ενώ το υπόλοιπο 10% δήλωσαν άλλη κατηγορία, όπου η πιο συνηθισμένη επιλογή ήταν 'λευκοί'. [7]

Στο Μεξικό μιλιούνται ακόμα 63 ιθαγενείς γλώσσες. Περίπου 6 εκατομμύρια κάτοικοι μιλούν κάποια ινδιάνικη γλώσσα. [8] Οι κυριότερες είναι η Νάουατλ (~1.5 εκ. ομιλητές) και η Μάγια του Γιουκατάν (~800 χιλ. ομιλητές).

Γουατεμάλα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ιθαγενείς της Γουατεμάλας προέρχονται από τους Μάγια. Σύμφωνα με την έρευνα The World Factbook του 2012, το 39,3% είναι καθαρόαιμοι Μάγια. Γύρω στο 40% του πληθυσμού μιλάει μια ινδιάνικη γλώσσα, αλλά οι ιθαγενείς αυτές γλώσσες, που αριθμούν πάνω από 20, δεν έχουν αναγνωριστεί επισήμως.

Μπελίζ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την έρευνα The World Factbook του 2012, το 11,3% του πληθυσμού του Μπελίζ δήλωσαν ότι είναι Μάγια. Να σημειωθεί ότι οι ερωτηθέντες μπόρεσαν να δηλώσουν παραπάνω από έναν αυτοπροσδιορισμό. [9]

Παναμάς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την απογραφή του 2010, 417.559 άτομα ή το 12,3% του πληθυσμού είναι καθαρόαιμοι Ινδιάνοι. [10] [11]

Κολομβία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ιθαγενείς στην Κολομβία αποτελούν μια μικρή μειονότητα 700.000 κατοίκων, οι οποίοι όμως προέρχονται από 85 διαφορετικές φυλές. Στους ιθαγενείς αναγνωρίστηκαν κάποια συλλογικά δικαιώματα με το Σύνταγμα του 1991.

Αργεντινή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Αργεντινή, υπάρχουν 407,000 ιθαγενείς Αμερικανοί, περίπου δηλαδή το 1% του συνολικού πληθυσμού, οι οποίοι ανήκουν σε διάφορες φυλές.[12].

Βολιβία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στη Βολιβία, περίπου 2 εκατομμύρια κάτοικοι μιλούν τη γλώσσα Κέτσουα, 2,1 εκατομμύρια μιλούν τη γλώσσα Αϋμάρα, ενώ λίγες εκατοντάδες χιλιάδες μιλούν τη γλώσσα Γκουαρανί. Οι γλώσσες έχουν αναγνωριστεί, ωστόσο δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα στις γλώσσες αυτές και όσοι κάτοικοι δε μιλούν την επίσημη γλώσσα, τα ισπανικά, αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις. Ωστόσο, η συνταγματική μεταρρύθμιση το 1997 αναγνώρισε τη Βολιβία σαν πολυεθνική και πολυγλωσσική κοινωνία και ξεκίνησε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το 2005, εκλέχτηκε ως Πρόεδρος για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας ένας ιθαγενής Αϋμάρα, ο Έβο Μοράλες.

Παραγουάη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την απογραφή του 2002, 87.099 άτομα ή το 1,7% του πληθυσμού είναι καραθαρόαιμοι Ινδιάνοι. Ζουν κυρίως στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας, γνωστό ως Γκραν Τσάκο. [13][14]

Περού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την περουβιανή απογραφή του 2017, οι καθαροί Ινδιάνοι αποτελούν το 25,7% του πληθυσμού.[15] Λέγεται ότι κατοικούν κυρίως στα όρη των Άνδεων.

Παιδιά στο Κούζκο, Περού

Διεκδικήσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μονομερή καταγγελία και αποχώρηση από τις συμφωνίες του 1851 και του 1868 που υπέγραψαν με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσαν οι βορειοαμερικανοί Ινδιάνοι της φυλής Λακότα Σιου, ανακηρύσσοντας ταυτόχρονα τις ιστορικές περιοχές τους, μοιρασμένες σε 5 πολιτείες σήμερα, ως ανεξάρτητα εδάφη. Προς τούτο επέδωσαν αίτημα αναγνώρισης της ανεξαρτησίας τους σε πρεσβείες 15 χωρών.[16]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Στα ισπανικά indios στα αγγλικά indians. Η διαφορά μεταξύ των λ. Ινδός και Ινδιάνος δεν υπάρχει ούτε στα αγγλικά ούτε στα ισπανικά.
  2. ↑ «Salt of the Mountain: Campa Ashaninka History and Resistance in the Peruvian Jungle, Review by Bartholomew Dean» (στα English). The Americas (The Academy of American Franciscan History): pp. 464-466. January 2006. 
  3. ↑ «Η ιστορία της Ανθρωπότητας» (UNESCO), 12τομο, έκδοση: Χ. Τεγόπουλος – Ν. Νίκας & ΣΙΑ Ο.Ε., Αθήνα: «Οι ΗΠΑ κατά τον 19ο αιώνα. Η πληθυσμιακή συγκρότηση της Αμερικής. Το ινδιάνικο πρόβλημα», Τόμος 8ος, σελ. 3961 - 3963
  4. ↑ «how many real full blood Native Americans are the in the USA? (Indian, search) - Genealogy -Ancestry research, historical records, genetic analysis, sharing data, locating family - City-Data Forum». www.city-data.com. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. 
  5. ↑ «how many real full blood Native Americans are the in the USA? (descent, Eastern) - Genealogy -Ancestry research, historical records, genetic analysis, sharing data, locating family - Page 10 - City-Data Forum». www.city-data.com. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. 
  6. ↑ «How Much Percentage of Native American Do You Have To Be To Enroll With a Tribe». PowWows.com - Native American Pow Wows (στα Αγγλικά). 8 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. 
  7. ↑ «North America :: Mexico — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Ιανουαρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. 
  8. ↑ «Información estadística». web.archive.org. 25 Αυγούστου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. CS1 maint: Unfit url (link)
  9. ↑ «Central America :: Belize — The World Factbook - Central Intelligence Agency». www.cia.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Μαΐου 2013. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019. 
  10. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Δεκεμβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Σεπτεμβρίου 2019. 
  11. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=DJmP2COOiXs
  12. ↑ «INDEC: Encuesta Complementaria de Pueblos Indígenas (ECPI) 2004 - 2005» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 23 Ιουλίου 2006. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2006. 
  13. ↑ https://www.paho.org/hq/dmdocuments/2012/2012-hia-paraguay.pdf
  14. ↑ https://www.youtube.com/watch?v=SadpEX8eVqc
  15. ↑ «Censos Nacionales 2017» (PDF). 
  16. ↑ «Οι Ινδιάνοι επιστρέφουν», Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κόσμος, 28/12/2008, 20

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιθαγενείς_πληθυσμοί_της_Αμερικής&oldid=10688427"