Σταμάτης Κλεάνθης

Σταμάτης Κλεάνθης
Προσωπογραφία του Σταμάτιου Κλεάνθη
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Σταμάτης Κλεάνθης (Ελληνικά)
Γέννηση	1802 Βελβεντός Κοζάνης
Θάνατος	1862 Αθήνα
Χώρα πολιτογράφησης	Ελλάδα Οθωμανική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	νέα ελληνική γλώσσα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	αρχιτέκτονας
Αξιοσημείωτο έργο	Μνημείο Πεσόντων Ιερού Λόχου, Αθήνα
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Ελληνική Επανάσταση του 1821
Σχετικά πολυμέσα

Ο Σταμάτης Κλεάνθης (1802 - 1862) ήταν ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες αρχιτέκτονες του 19ου αιώνα, δημιουργός αρκετών χαρακτηριστικών κτιρίων της Αθήνας.

Βιογραφία

Γεννήθηκε το 1802 στο Βελβενδό Κοζάνης. Εντάχθηκε στον Ιερό Λόχο από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αλλά αιχμαλωτίστηκε από τους Τούρκους στη μάχη του Δραγατσανίου. Δραπέτευσε και κατόπιν πήγε στο Βερολίνο όπου σπούδασε αρχιτεκτονική. Υπήρξε λάτρης των αναγεννησιακών μορφών, τις οποίες απέδιδε με καλαισθησία και λιτότητα. Το 1828, μαζί με τον συνάδελφό του Έντουαρτ Σάουμπερτ, ήρθαν στην Ελλάδα, όπου ο κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας τους ανέθεσε την ευθύνη για τον σχεδιασμό δημοσίων κτιρίων. Το 1833 εκπόνησαν το πολεοδομικό σχέδιο της Αθήνας, το οποίο όμως δεν τέθηκε τελικά σε εφαρμογή γιατί κρίθηκε ως πολυδάπανο. Το 1834 συνέταξε τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης του Πειραιά. Τα ονομαστότερα κτίρια του Κλεάνθη ήταν:

• Ο Γοτθικός ναός για την Αγγλικανική παροικία στην καρδιά της πρωτεύουσας, στην οδό Φιλελλήνων.
• Το μέγαρο της Αγγλικής πρεσβείας στη πλατεία Κλαυθμώνος, που πλέον έχει κατεδαφιστεί.
• Το μέγαρο της Κοντέσσας Θεοτόκη στην οδό Σωκράτους.
• Το παρά τον Ιλισσό μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας (Villa Ilissia) (1848), που έχει μετατραπεί σε Βυζαντινό Μουσείο.
• Ο πύργος της Δουκίσσης Πλακεντίας στη Πεντέλη.
• Το Καστέλλο της Ροδοδάφνης.
• Η διαμορφωμένη από τον ίδιο οικία του στην Πλάκα, όπου στεγάστηκε τα πρώτα 4 χρόνια της λειτουργίας του (1837-1841) το Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Ο πύργος της Δουκίσσης Πλακεντίας στην Πεντέλη.

Τα έργα του Κλεάνθη έχουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική σημασία διότι αποτελούν τα πρώτα δείγματα νεοελληνικού μεσογειακού ρυθμού. Ήταν πολύ γνωστός στο εξωτερικό αφού ήταν ο πρώτος Έλληνας εκθέτης στην Έκθεση του "Κρύσταλ Πάλας" του Λονδίνου και στην οποία έλαβε το πρώτο χρυσό Βραβείο.

Εκτός όμως των αρχιτεκτονικών του δραστηριοτήτων είχε επιδοθεί και σε επιχειρήσεις σχετικές με τη τέχνη του. Από το 1835 αναζητούσε μαζί με τον αρχαιολόγο Λουδοβίκο Ρος και τον Έντουαρτ Σάουμπερτ μάρμαρα κατάλληλα για τις αναστηλώσεις της Ακροπόλεως στο Μαράθι. Αργότερα εκμίσθωσε τα λατομεία μαρμάρου της Τήνου, της Πάρου και τελικά της Πεντέλης, τα μάρμαρα εκ των οποίων χρησιμοποιούσε στις επενδύσεις των κτιρίων του. Για τα δείγματα αυτά των μαρμάρων είχε τιμηθεί στο Λονδίνο με το Α΄ Χρυσό Βραβείο.

Ο Κλεάνθης είχε νυμφευθεί την Ευφροσύνη Καρατζά, κόρη του Ιωάννη Ν. Καρατζά, διερμηνέα της Υψ. Πύλης και αδελφή του στρατηγού Γεωργίου Καρατζά. Πέθανε το 1862 στην Αθήνα από ατύχημα σε ένα από τα λατομεία του, άτεκνος.

Πηγές

• Μπίρης, Κώστας (1976). «Σταμάτης Κλεάνθης, ο μεγαλοϊδεάτης αρχιτέκτων των Αθηνών». Στο: Κυριαζής, Παύλος. Πρώτοι Έλληνες τεχνικοί επιστήμονες περιόδου απελευθέρωσης. Αθήνα: Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος. σελ. 59-84. 
• Δημάκης, Ιωάννης (1991). Η πολιτειακή μεταβολή του 1843 και το ζήτημα των αυτοχθόνων και ετεροχθόνων. Αθήνα: Εκδόσεις Θεμέλιο. ISBN 9789607293244.