nauczyciel

Old Polish

Etymology

Inherited from Proto-Slavic *naučiteljь. By surface analysis, nauczyć +‎ -ciel. First attested in 1484.

Pronunciation

• IPA^(key): (10^th–15^th CE) /naut͡ʃʲɨt͡ɕɛlʲ/
• IPA^(key): (15^th CE) /naut͡ʃʲɨt͡ɕɛlʲ/

Noun

nauczyciel m animacy unattested (female equivalent nauczycielka)

1. (attested in Lesser Poland) teacher (one who teaches)
   • 1892 [1484], Hieronim Łopaciński, editor, Reguła trzeciego zakonu św. Franciszka i drobniejsze zabytki języka polskiego z końca w. XV i początku XVI‎^[1], Krakow, page 718:

     Yakyego a kogo sobye mayą nabyczi nyuczyczyela (de informatore ipsorum)

     [Jakiego a kogo sobie mają nabyć(i) nauczyciela (de informatore ipsorum)]

Related terms

nouns

• nauczenie
• nauczony
• nauka

 

verbs

• nauczyć pf, nauczać impf
• uczyć impf

 

Descendants

• Masurian: naûcÿcziel
• Polish: nauczyciel
• Silesian: nauczyciel

References

• Boryś, Wiesław (2005) “nauczyciel”, in Słownik etymologiczny języka polskiego (in Polish), Kraków: Wydawnictwo Literackie, →ISBN
• Sławski, Franciszek (1958-1965) “nauczyciel”, in Jan Safarewicz, Andrzej Siudut, editors, Słownik etymologiczny języka polskiego [Etymological dictionary of the Polish language] (in Polish), Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego
• Bańkowski, Andrzej (2000) “nauczyciel”, in Etymologiczny słownik języka polskiego [Etymological Dictionary of the Polish Language] (in Polish)
• B. Sieradzka-Baziur, Ewa Deptuchowa, Joanna Duska, Mariusz Frodyma, Beata Hejmo, Dorota Janeczko, Katarzyna Jasińska, Krystyna Kajtoch, Joanna Kozioł, Marian Kucała, Dorota Mika, Gabriela Niemiec, Urszula Poprawska, Elżbieta Supranowicz, Ludwika Szelachowska-Winiarzowa, Zofia Wanicowa, Piotr Szpor, Bartłomiej Borek, editors (2011–2015), “nauczyciel”, in Słownik pojęciowy języka staropolskiego [Conceptual Dictionary of Old Polish] (in Polish), Kraków: IJP PAN, →ISBN

Polish

Etymology

Inherited from Old Polish nauczyciel. By surface analysis, nauczyć +‎ -ciel. Displaced Middle Polish uczyciel.

Pronunciation

• IPA^(key): /na.uˈt͡ʂɘ.t͡ɕɛl/
• (Middle Polish) IPA^(key): /na.uˈt͡ʂɨ.t͡ɕɛl/, /na.uˈt͡ʂɨ.t͡ɕel/

• Audio 1:

  (file)

• Audio 2:

  (file)

• Audio 3:

  (file)

• Rhymes: -ɘt͡ɕɛl
• Syllabification: na‧u‧czy‧ciel

Noun

nauczyciel m pers (female equivalent nauczycielka or nauczyciel, related adjective nauczycielski or (obsolete) nauczycielowy)

1. teacher (person who teaches, especially one employed in a school)

   Synonym: (colloquial, derogatory) belfer

2. (literary, figurative) teacher, mentor (person or thing that causes one to be more aware or behave differently)

Usage notes

The genitive plural form nauczycielów is obsolete.

Declension

Declension of nauczyciel

	singular	plural
nominative	nauczyciel	nauczyciele
genitive	nauczyciela	nauczycieli/nauczycielów
dative	nauczycielowi	nauczycielom
accusative	nauczyciela	nauczycieli/nauczycielów
instrumental	nauczycielem	nauczycielami
locative	nauczycielu	nauczycielach
vocative	nauczycielu	nauczyciele

Derived terms

nouns

• nauczycielstwo

 

Noun

nauczyciel f (indeclinable, male equivalent nauczyciel)

1. female equivalent of nauczyciel (“teacher”) (person who teaches, especially one employed in a school)

   Synonym: (more common) nauczycielka

Trivia

According to Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej (1990), nauczyciel is one of the most used words in Polish, appearing 5 times in scientific texts, 25 times in news, 27 times in essays, 5 times in fiction, and 9 times in plays, each out of a corpus of 100,000 words, totaling 71 times, making it the 908th most common word in a corpus of 500,000 words.

Further reading

• nauczyciel in Wielki słownik języka polskiego, Instytut Języka Polskiego PAN
• nauczyciel in Polish dictionaries at PWN
• Maria Renata Mayenowa, Stanisław Rospond, Witold Taszycki, Stefan Hrabec, Władysław Kuraszkiewicz (2010-2023) “nauczyciel”, in Słownik Polszczyzny XVI Wieku [A Dictionary of 16th Century Polish]
• Samuel Bogumił Linde (1807–1814) “nauczyciel”, in Słownik języka polskiego
• Aleksander Zdanowicz (1861) “nauczyciel”, in Słownik języka polskiego, Wilno 1861
• J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, editors (1904), “nauczyciel”, in Słownik języka polskiego (in Polish), volume 3, Warsaw, page 194

Silesian

Etymology

Inherited from Old Polish nauczyciel. By surface analysis, nauczyć +‎ -ciel.

Pronunciation

• IPA^(key): /nauˈt͡ʂɪt͡ɕɛl/
• Rhymes: -ɪt͡ɕɛl
• Syllabification: na‧u‧czy‧ciel

Noun

nauczyciel m pers

1. (rare) teacher (person who teaches, especially one employed in a school)

   Synonym: (more common) rechtōr

Related terms

nouns

• nauka

 

verbs

• nauczyć pf, nauczać impf
• uczyć impf

 

Further reading

• Henryk Jaroszewicz (2022) “nauczyciel”, in Zasady pisowni języka śląskiego (in Polish), Siedlce: Wydawnictwo Naukowe IKR[i]BL, page 100
• Aleksandra Wencel (2023) “naućićel”, in Dykcjůnôrz ślų̊sko-polski, page 446