Entomologio

Entomologio (el la grekaj entomos, insekto kaj logos, scienco) estas fako de bestoscienco kiu studas la insektojn.

Skemo de anatomio de insekto

Kolekto de insektoj ĉe la Nacia Muzeo de Rio-de-Ĵanejro

Historio de entomologio

Entomologio enradikiĝas en preskaŭ ĉiu kulturo ĉiutempa ekde prahistoriaj tempoj, ĉefe je la apero de la agrikulturo (plagoj, bredado de abeloj), sed la scienca studo komencis ĵuse en la 16-a jarcento. La listo de insektistoj tra la tuta historio estas enorma kaj inkludas nomojn kiel Charles Darwin, Vladimir Nabokov, Karl von Frisch ( Nobel-premio en 1973), kaj multajn aliajn.

Kiel fondinto de moderna entomologio estas konsiderata Anna Maria Sibylla Merian. Populara bildo de la klasika insektisto estas saĝulo kun papilikaptilo kaj mallonga pantalono.

Sciencisto, kiu studas entomologion, estas entomologo.

Objekto de la fako

Granda kolekto de koleopteroj

El ĉirkaŭ 1,3 milionoj de priskribitaj vivantaj specioj, la insektoj estas pli da du trionoj el ĉiuj konataj organismoj kaj, krome ili havas longan fosilian historion, ĉar ties apero okazis je la Devonio, antaŭ ĉirkaŭ 400 milionoj da jaroj. Ili havis multajn formojn de interagado kun homoj kaj kun aliaj vivformoj sur la tero; pro tio la entomologio konsistigas tre gravan fakon ene de la bestoscienco. La entomologio inkludas ofte la studon de aliaj artropodoj kiel araneoidoj, krustuloj kaj miriapodoj, kvankam tiu ampleksigo estas teknike malĝusta.

Aplikita aŭ ekonomika entomologio

La aplikita entomologio estas la pristudo de la insektoj interesaj por la homa estaĵo, ĉu pro la produktoj el ili havigitaj, ĉu pro la efiko kiu okazigas ĉe la homaj havaĵoj. Estas ĉefe gravaj la jenaj insektoj:

• Produktantoj de mielo, vakso, propoleo, poleno kaj aliaj resursoj. Vidu la artikolon abelbredado.
• Produktantoj de silko per silkraŭpoj.
• Transpasantoj de malsanoj al animaloj aŭ homoj.
• Plagoj en kultivoj, magazenitaj materialoj kaj strukturoj.
• Kontrolantoj de aliaj plagoj.

Jura entomologio

La jura entomologio baziĝas sur la ekologia sinsekvo de la artropodoj kiuj instaliĝas en kadavro por certigi la precizajn daton kaj eĉ la horon de iu morto. Ĝi estas ĉefe utila ĉe kadavroj oldaj je tagoj, semajnoj aŭ monatoj.

Entomologoj

• Li Kexi kiu esperantigis kaj eldonis la 'Atlason de insekta morfologio'
• Chou Io
• Edward Doubleday
• Jean-Henri Casimir Fabre, unu el la pioniroj de la fako

Entomologiaj socioj hispanlingvaj

Alfabete (en la hispana) laŭ landoj:

• Argentino
  • Sociedad Entomológica Argentina Arkivigite je 2007-05-09 per la retarkivo Wayback Machine
• Ĉilio
  • Sociedad Chilena de Entomología
• Kolombio
  • Sociedad Colombiana de Entomología
• Hispanio
  • Asociación Española de Entomología Arkivigite je 2007-02-03 per la retarkivo Wayback Machine
  • Sociedad Española de Entomología Aplicada
  • Sociedad Entomológica Aragonesa
  • Sociedad Andaluza de Entomología (boletín)
  • Asociación Entomolóxica Galega
• Meksiko
  • Sociedad Mexicana de Entomología Arkivigite je 2008-03-25 per la retarkivo Wayback Machine
• Venezuelo
  • Sociedad Venezolana de Entomología Arkivigite je 2008-01-11 per la retarkivo Wayback Machine

Literaturo

Li Kexi, H.Steinmaan, I. Zombori, Atlaso de insekta morfologio, eld. Ĉina Esperanto-eldonejo, 512 paĝoj,

Vidu ankaŭ

• Araneologio

Eksteraj ligiloj

• Ejo pri entomologio en hispana
• Antonio Torralba Rubial: IIa enkonduka kurso pri entomologio (1995) Arkivigite je 2008-03-31 per la retarkivo Wayback Machine
• Bio-nica.org Entomologio de tropikaj insektoj Ampleksa katalogo
• Portalejo de agrikultura entomologio en hispana pri la Valo Yaqui [Jaki, Ciudad Obregón, Sonora, Meksikio] Arkivigite je 2009-01-22 per la retarkivo Wayback Machine
• Entomologio Arkivigite je 2011-07-18 per la retarkivo Wayback Machine
• Jura entomologio, I Arkivigite je 2008-04-03 per la retarkivo Wayback Machine
• Jura entomologio, II Arkivigite je 2008-02-18 per la retarkivo Wayback Machine