Vidi fonton por Islando

{{informkesto geografiaĵo| lando
<!-- *** Kapo *** -->
| nomo                 = Islando
| devena_nomo          =
| alia_nomo            = {{lang-is|Ísland}}
| kategorio            = respubliko
<!-- *** Dosiero *** -->
| dosiero              = Strokkur geyser eruption, close-up view.jpg
| dosiero_priskribo    = Erupcio de gejsero Strokkur
| dosiero_kompl        = [[Dosiero:Europe-Iceland.svg|245px]]
<!-- *** Simboloj *** -->
| flago                = Flago-de-Islando.svg
| flago_noto           = [[Flago de Islando|Flago]]
| blazono              = Coat of arms of Iceland.svg
| blazono_noto         = [[Blazono de Islando|Blazono]]
<!-- *** Nomo *** -->
| etimologio           =
| oficiala_nomo        = Islanda Respubliko
| moto                 =
| kromnomo             =
| himno                = [[Lofsöngur]]
| himno_dosiero        = Lofsöngur.ogg
<!-- *** Lando ktp. *** -->
| regiono_tipo         = Membreco
| regiono_faldo        =
| regiono              = NATO
| regiono1             = Schengen-spaco
| regiono2             = Unuiĝintaj Nacioj
| histregiono_faldo    =
| histregiono          = Danio-Norvegio
| histregiono1         = Reĝlando Islando
| histregiono2         =
<!-- *** Familio *** -->
| parenco              = Eŭropo
| limo                 = Norda Atlantiko
| parto_faldo          = 1
| parto_tipo           = Regionoj
| parto                =
| parto1               =
| parto2               =
| parto3               =
| parto4               =
| parto5               =
| parto6               =
| parto7               =
| parto8               =
| parto9               =
| parto10              =
| parto11              =
| parto12              =
| ĉefurbo             = Rejkjaviko
| urbo                 = Rejkjaviko
| urbo1                = Keflavík
| urbo2                = Ísafjörður
| urbo3                = Akranes
| urbo4                = Húsavík
| urbo5                = Vestmannaeyjar
| urbo6                = Seyðisfjörður
| urbo_faldo           = 1
| urbo_tipo            = Kelkaj urboj
| memorindaĵo_tipo    =
| memorindaĵo_faldo   = 1
| memorindaĵo         =
| memorindaĵo1        =
| memorindaĵo2        =
| memorindaĵo3        =
| konstruaĵo_faldo    = 1
| konstruaĵo          =
| konstruaĵo1         =
| konstruaĵo2         =
| konstruaĵo3         =
| konstruaĵo3_noto    =
| rivero_faldo         =
| rivero1              =
| rivero2              =
| rivero3              =
| rivero4              =
| rivero5              =
| rivero6              =
| rivero7              =
| rivero8              =
| rivero9              =
| ŝoseo_tipo          = Aŭtostrado
| ŝoseo               =
| ŝoseo1_tipo         =
| ŝoseo1              =
| ŝoseo2_tipo         =
| ŝoseo2              =
| montaro_tipo         = Montaroj
| montaro_faldo        = 1
| montaro              =
| montaro1             =
| montaro2             =
| montaro3             =
| montaro4             =
| montaro5             =
| montaro6             =
| montaro7             =
| orogenezo_tipo       = Vulkanoj
| orogenezo_faldo      = 1
| orogenezo            = Eyjafjallajökull
| orogenezo1           = Eyjafjöll
| orogenezo2           = Grímsvötn
| orogenezo3           = Askja
| geologio_tipo        = Gejsero
| geologio             = Strokkur
| malkovro             = Ingólfur Arnarson
| malkovro_dato        = 874
| animalo_faldo        = 1
| animalo              = Arkta vulpo
| animalo1             = Blanka urso
| animalo2             = Atlantika fraterkulo
| animalo3             = Aŭkedoj
| animalo4             = Mevo
<!-- *** Situo *** -->
| ĉefurbo_situo       = Rejkjaviko
| koordinatoj_ne_en_titolo = true
| ĉefurbo_leviĝo     =
| ĉefurbo_lat_d       = 64
| ĉefurbo_lat_m       = 08
| ĉefurbo_lat_s       = 00
| ĉefurbo_lat_NS      = N
| ĉefurbo_long_d      = 21
| ĉefurbo_long_m      = 56
| ĉefurbo_long_s      = 0
| ĉefurbo_long_EW     = W
| plej_alta_situo      = [[Hvannadalshnúkur]]
| plej_alta_leviĝo    = 2110
| plej_malalta         =
| plej_malalta_leviĝo =
<!-- *** Dimensioj *** -->
| areo                 = 103001.0
| areo_rondumo         = 1
| areo_akvo            =
<!-- *** Loĝantaro *** -->
| loĝantaro           = 334300
| loĝantaro_dato      = 1-a de januaro 2016
| loĝantaro_denseco   = auto
<!-- *** Historio & gvidantaro *** -->
| establita            = [[1-a de decembro]] [[1918]]
| establita_tipo       =
| gvidantaro           =
| gvidantaro_tipo      =
| gvidantaro_noto      =
| urbestro_tipo        = Prezidento
| urbestro             = Guðni Th. Jóhannesson
| ĉefulo              = Sigurður Ingi Jóhannsson
| ĉefulo_tipo         = Ĉefministro
| ĉefulo_partio       =
| ĉefulo1             =
| ĉefulo1_tipo        =
| ĉefulo1_partio      =
<!-- *** Kodoj *** -->
| horzono              = [[UTC]]
| horzono_DST          = ne observita
| areo_kodo            = +354
| areo_kodo_tipo       =
| kodo                 = IS
| kodo_tipo            = Aŭtokodo
| kodo1                = .is
| kodo1_tipo           = Interreta domajno
| kodo2                =
| kodo2_tipo           =
<!-- *** Liberaj kampoj *** -->
| libera               =
| libera_tipo          =
| libera1              = [[Islanda krono]]
| libera1_tipo         = [[Valuto]]
| libera2              = [[islanda lingvo|islanda]]
| libera2_tipo         = Lingvo
| libera3              =
| libera3_tipo         =
<!-- *** Mapoj *** -->
| mapo_priskribo       = Situo de la ĉefurbo enkadre de Islando
| mapo_lokumilo        = Islando
| mapo1_priskribo      = Situo enkadre de Norda Atlantiko
| mapo1_lokumilo       = Norda Atlantiko
| mapo2                =
| regiono-ISO          = IS
| mapligilo            = jes
| zomo                 = 5
<!-- *** Retpaĝoj *** -->
| commons              = Iceland
| retpaĝo             =
| portalo              = Islando
<!-- *** Notoj *** -->
| notoj                = Esperanto-Asocio : [[Islanda Esperanto-Asocio]]
}}

'''Islando''' (signifante “Glacilando”) estas lando situanta sur la [[Islando (insulo)|samnoma insulo]] kaj [[Listo de la Islandaj insuloj|pluraj insuletoj]] en la norda [[Atlantiko]]. La insulo estas [[Listo de insuloj laŭ areo|la 18-a plej granda en la mondo]], kaj la areo de la tuta lando estas proksimume {{unuo|103000|km²}}.

Islando havis loĝantaron de pli ol {{nombro|350000}} en 2018, kaj kun la grandeco de la lando, tio igas ĝin la plej maldense loĝata lando en Eŭropo. La ĉefa lingvo estas la [[islanda]], kiu estas [[nordĝermana lingvaro|nordĝermana lingvo]].

En Islando ekzistas malmultaj plantoj, ĉefe herboj, muskoj kaj kelkaj malgrandaj betuloj.

La nomo de la ĉefurbo [[Rejkjaviko]] signifas la fumogolfeto, ĉar varmaj fontoj tie vaporas. Pro la laboro de la vulkanoj estas facile uzi en Islando [[akvoenergio]]n kaj [[geoterma energio|geoterman energion]].

== Geografio ==
Islando situas en la norda Atlantiko, proksime al la [[Arkta Cirklo]], inter [[Gronlando]], [[Norvegio]], [[Irlando]], [[Skotlando]] kaj [[Ferooj]]. La ĉefa insulo estas [[Listo de insuloj laŭ areo|la 18-a plej granda en la mondo]].

La grandeco de la lando estas 103 000&nbsp;km²<ref name="Monda faktolibro de CIA">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ic.html statistikaj informoj pri Islando en la] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20200518191543/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ic.html |date=2020-05-18 }} [[Monda faktolibro de CIA]] ({{angle}})</ref> kaj ĝi plejparte konsistas de [[bazalto]]. La plej granda parto de la lando estas montoj kaj multaj el ili estas kovritaj per [[glaĉero|glaciejoj]]. La plej granda glaciejo en Islando kaj en Eŭropo estas [[Vatnajökull]] (Glaciejo de l'akvoj) en la sud-orienta parto de la lando (8100&nbsp;km²). Aliaj grandaj glaciejoj estas [[Hofsjökull]] (Glaciejo de l'Templo), [[Langjökull]] (Longa glaciejo), [[Mýrdalsjökull]] kaj [[Eyjafjallajökull]].

[[Dosiero:CIA Factbook map of Iceland.png|eta|maldekstre|250px|Mapo de Islando]]
Kelkaj aktivaj [[vulkano]]j ekzistas en Islando. La plej fama nomiĝas [[Hekla]] en suda parto de la lando. Ĝi estas impona, konusforma [[monto]], kun monstra, ronda kratero en la supro, kaj en la [[mezepoko]] la eŭropaj popoloj kredis, ke tiu ĉi kratero estas enirejo al la [[Infero]]. Hekla erupciis multfoje post ekloĝado de la lando kaj faris terurajn detruojn je tero kaj vivo. Granda fendego en Mýrdalsjökull kiu nomiĝas [[Katla]] (Kaldrono) ankaŭ estas menciinda kaj ankaŭ [[Lakagígar]] (krateroj de monto Laki) en sud-orienta Islando. La erupcio de Lakagígir en 1783 kaŭzis teruran damaĝon je tero kaj brutaro kaj la [[lafo]] kiu tiam fluis el la krateroj estis inter la plej grandaj lafoj en unu erupcio sur la tero je historia tempo.

=== Urboj ===
La dek plej grandaj urboj en Islando estas, en ordo de grandeco: [[Rejkjaviko]] (''Reykjavík''), [[Kópavogur]], [[Hafnarfjörður]], [[Akureyri]], [[Reykjanesbær]], [[Garðabær]], [[Mosfellsbær]], [[Árborg]], [[Akranes]], [[Fjarðabyggð]]. Dume la plej granda, Rejkjaviko, havis plu ol 120&nbsp;000 loĝantojn en 2014, Fjarðabyggð havis 4&nbsp;675.

== Historio ==
Je la oka jarcento irlandaj [[monaĥo]]j trovis Islandon kaj tien ili velis {{mankas fonto|en siaj haŭtboatoj kaj restis tie dumsomere|mi ne antaŭe vidis tiu pri haŭtboatoj, kaj ke restis tie nur dumsomere. Kaj ankaŭ ne ke oni scias ekzakte kiam ili trovis Islando, sed eble ĉirkaŭe?|_dato_=novembro 2017}}. Sed baldaŭ ankaŭ [[vikingoj]] el [[Skandinavio]] malkovris la landon kaj tiam la keltaj [[ermito]]j fuĝis reen al Irlando. La enmigrantoj formiĝis el du malsimilaj nacifragmentoj. La fragmento multe pli granda estis norvegaj [[nobelo]]j, bienistoj kaj vikingoj, kiuj ne volis {{klarigu|humiliĝi sub perfortregadon de la norvega reĝo, [[Harald Belhara]]|ĉu ĉi tiu estas de neŭtrala vidpunkto? ĉu estas samopiniiĝo ke la regado de Harald estas humiliĝa kaj perforta?|_dato_=Novembro 2017}}. Kaj por konservi sian liberecon ili fuĝis al la tiam nove trovita lando nordokcidente en la [[Atlantika Oceano]].

Sed {{mankas fonto|iuj el la norvegaj enmigrantoj antaŭ sia foriro al Islando loĝis en la insuloj [[Britio (insulo)|Britio]] kaj [[Irlando (insulo)|Irlando]]. Kaj kun ili venis iom da [[keltoj]] kaj irlandanoj.|dato=novembro 2017 |kialo=enwp nur mencias ke kelkaj de la enmigrantoj estis keltaj sklavoj, kaj ne ke venis norvegoj de Britio kaj Irlando. Bonus kun fonto se tio veras, kaj notindas mencii ke la keltoj estis sklavoj.}} La norvegoj ankaŭ ofte havis skotajn kaj irlandajn sklavojn, kiuj ili envenigis al la insulo. Ili estis la multe pli malgranda fragmento, kiu konsistigis la islandan popolon.

Tiu ĉi kuraĝa popolelmigrado okazis en la naŭa kaj deka jarcentoj. La unua enmigranto metis la piedojn sur islandan teron ĉirkaŭ en la jaro [[871]]. Kaj sesdek jarojn poste finiĝis la enmigrado.

La koloniintoj fondis en la lando memstaran regnon, kiu havis strukturon de [[aristokrato|aristokrata]] [[respubliko]] kaj kredeble estis la unua respubliko en [[Eŭropo]]. La plej alta institucio de la ŝtato estis la tiel nomata [[Alþingi]], verŝajne la unua [[parlamento]] en Eŭropo. Ĝi festis sian miljaran datrevenon en la jaro 1930, sed ne tute seninterrompa historio, ĉar la parlamento estis haltigita inter 1799–1845. La parlamento kunvenis ĉiusomere kaj havis sidejon sur loko kiu de tiam nomiĝis [[Þingvellir]] (parlamenta kamparo aŭ parlamenta ebenaĵo). Ĝi estas unu el la plej pitoreskaj kaj belaj lokoj en Islando.

Dum la unuaj kvar jarcentoj la juna popolo ĝuis grandan liberecon kaj brile prosperis ekonomie kaj intelekte. Kaj tiun tempon islandanoj nomas la ora epoko de ilia historio. Sed en la dek-tria jarcento la popolon trafis longdaŭraj kvereloj kaj bataloj, kiuj furiozis inter la plej riĉaj kaj plej potencaj ĉefuloj de la ŝtato. Kaj kiel ofte poste en la historio de la homaro, [[avido|avida]] fremda potenco uzis ĉi tiun malkonkordon por meti manon en la islandajn aferojn, kio fine kondukis al perdo de ĝia sendependeco en la jaro [[1264]]. Tiam Islando fariĝis tributregno de la norvega reĝo. En la dek-kvara jarcento ĝi kune kun Norvegio iĝis parto de la [[Kalmara unio]], kaj en la dek-sesa jarcento ili ambaŭ definitive subiĝis al la [[Danio|dana]] krono, kiel rezulto de la unio. Kaj tie la islandanoj restis ĝis en la jaro [[1918]]. Tiam Islando reatingis sian liberecon kaj iĝis memstara ŝtato, havante nur la saman reĝon kiel Danio.

[[Dosiero:Satellite image of Iceland in September.jpeg|eta|250px|Bildo de Islando el la spaco]]

La proksimaj kvar jarcentoj post la subiĝo sub la fremdan [[monarĥo]]n {{klarigu|estis epoko de ĉiam kreskanta mizero|sed ne nur kaŭze de la regado, ĉu ne? Islando iĝis pli malvarma, kaj erupcioj de vulkanoj, ĉu ne? Same pri la malsato; ĝi ankaŭ parte estis kaŭzita de tiuj}}. La potenchavantoj subpremis la nacion, kaj sub ilia ŝirmo eksterlanda komerckompanio monopoligis la tutan komercon kaj prirabis la popolon ĝisoste. El tiu situacio sekvis profunda malriĉo de la popolo, pesimismo, seniniciatemo kaj de tempo al tempo malsatmortoj.

Tiel pasis la vivo en Islando ĝis en komenco de la dek-naŭa jarcento, kiam la nacio staris ĉe abismo de kompleta pereo. Sed tiam, post longa kaj laciga luktado, fine sukcesis al islandanoj plibonigi la komerckondiĉojn kaj iom post iom atingi pli grandan ekonomian kaj politikan liberecon. Samtempe la spirita vivo de la popolo trairis grandan renesancon.

Jam de tiu grava turnpunkto en la materia kaj intelekta vivo la islanda nacio konstante progresis, ja malrapide dum la unuaj jardekoj, sed tiom grandpaŝe dum la lasta jarcento, ke estas dubinda, ĉu oni povus montri pli rapidan evoluon en historio de iu lando.

== Literaturo ==
Multaj poetoj vivis en Islando dum la unuaj jarcentoj post la enmigrado. Tiuj poetoj postlasis al ni amason da poemoj kaj poemfragmentoj. La unuaj konservataj skribitaj dokumentoj estas de la unuaj jaroj de la dekdua jarcento. Tiuj dokumentoj estas ekstraktoj el la leĝaro (1117-1118) kaj [[Libro pri la Islandanoj]] skribita de [[Ari Þorgilsson|Ari fróði (Ari la multescia)]]. En tiu tempo la ĉefaj poetoj ĉe la norvega kaj dana kortegoj estis islandanoj. En la deka kaj dek-unua jarcentoj estis kreataj la grandiozaj poemoj, kiuj en la jarcento dek-tria estis kolektataj en unu libron, nomata [[Edda]] aŭ [[Sæmundar-Edda]]. Tiu libro estas unu el la plej eminentaj verkoj de la [[ĝermanoj|ĝermana]] literaturo. En ĝi estas konservataj multaj poemoj, eble plej multaj el ili verkitaj inter 900-1100 en Islando kaj en Norvegio. La enhavo de tiuj ĉi poemoj estas mitoj pri la malnova [[paganismo|pagana]] [[religio]] kaj heroaj rakontoj el malnovaj ĝermanaj tempoj. La plej aĝa skribita teksto estas [[Codex Regius]], farita en la 13-a jarcento en Islando kaj nun denove tie, post longa tempo en la [[Det Kongelige Bibliotek|Reĝa Biblioteko]] en [[Kopenhago]]. En la jarcento dek-tria la historiisto [[Snorri Sturluson]] skribis sian faman majstraĵon [[Heimskringla]]. Ĝi estas historio de la norvegaj reĝoj kaj popolo tra multaj jarcentoj, verkita en lingvo kaj stilo, kiuj povas sin mezuri kun la plej elstara proza literaturo de la homaro. Snorri ankaŭ verkis [[Mitologio (mitaro)|mitologion]] de la nordaj popoloj kaj lernolibron por poetoj. Tiu libro nomiĝas [[Snorra-Edda]] kaj ĝi ankoraŭ estas tiel viva, kiel en lia tempo. De la dek-dua ĝis la dek-kvara jarcentoj iuj majstroj, kiuj ne postlasis siajn nomojn, verkis la [[sagao]]jn, kiuj estas mirindaj dokumentoj pri klara spirito, senantaŭjuĝa sintenado al la vivo kaj respekto al nobla kaj arta rakontmaniero. Ili ankaŭ bonege priskribas la vivon en Islando dum la unuaj kvar jarcentoj post la enmigrado. En tiu tempo ankaŭ estis skribataj monumentalaj verkoj pri enmigro kaj koloniado de la norvegoj kaj [[keltoj]] en Islando. Tiu verko nomiĝas [[Landnáma]] aŭ [[Landnámabók]] ([[Libro de ekloĝigo]]), kaj dank’ al tiuj unikaj dokumentoj la islanda popolo scias sian historion jam de la unua komenco. Plie en tiu ĉi literaturperiodo oni kunmetis librojn pri [[fonetiko]], [[ortografio]], [[retoriko]], [[kronologio]], metis sur [[pergameno]]n la [[leĝo]]jn de la nacio ktp.

Meze de la dekkvara jarcento Islandanoj komencis verki longajn eposajn kantojn nomitajn [[rímur]] (rimaĵoj). Tiu ĝenro estis unu el la plej ŝatata poetika ĝenro en Islando ĝis ĉirkaŭ 1900.

Hodiaŭ la Islandanoj havas komisionon, kiu purigas la islandan lingvon de fremdaj vortoj. Por ke la vortaro povu kreski en moderna tempo, ili kreas novajn vortojn el ekzistantaj vortoj.

== Politiko ==
La plej alta leĝo de Islando estas la [[Konstitucio de Islando]].
* '''Politika sistemo:''' parlamenta respubliko.
* '''Leĝdona organo:''' ''[[Alþingi]]''. Ĝi estis fondita en [[930]], sed haltigita inter 1799 kaj 1845. Do, depende de la vidpunkto oni povas konsideri ĝin la plej malnova parlamento de la mondo.

== Ekonomio ==
[[Dosiero:Iceland_Product_Exports_(2019).svg|eta|Proporcia reprezento de eksportataj produktoj de Islando, 2019]]
Ĝis la komenco de la 20a jarcento, Islando estis unu el la plej malriĉaj landoj en Eŭropo. Tamen, hodiaŭ ĝi fariĝis unu el la landoj kun la plej alta vivnivelo en la mondo, kaj el la landoj kun la plej alta MEP pokapa en la mondo. Fakte, Islando estas la [[Listo de landoj laŭ MEP po kapo|4plej riĉa lando]] en la mondo laŭ indicoj de MEP ([[Malneta Enlanda Produkto]]) po kapo,<ref>"Austria". International Monetary Fund. [http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=122&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=37&pr.y=14] Alirita la 2an de Julio 2017.</ref> kun 52.063 internaciaj dolaroj po kapo en 2005.

Same kiel siaj skandinavaj najbaroj, Islando ankaŭ estas bonfara ŝtato, fakto kiu kontribuas al egala distribuo de la nacia riĉaĵo laŭ la [[Gini-indekso]]. En 2007, Islando estis vicigita Unue laŭ la [[indico de homa disvolviĝo]], sed post la [[ekonomia krizo de 2008]], ĝi falis al la 13-a loko en 2011.

La ĉefsektoro en la ekonomio de Islando estas la mara [[fiŝkapta industrio]]. Proksimume 40% de islandaj eksportaĵoj originas de mara fiŝkaptado kaj rilataj industriaj produktoj. La jara kvanto de fiŝkaptado estas averaĝe 1,7 milionoj da [[tuno]]j. Proksimume 5% de la laborantaro estas engaĝitaj en la fiŝkapta industrio.<ref>{{Citaĵo el la reto |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ic.html |titolo=Iceland, CIA World Factbook |alirdato=2014-10-22 |arkivurl=https://web.archive.org/web/20200518191543/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ic.html |arkivdato=2020-05-18 }}</ref> La unikaj naturaj fenomenoj de la lando kuraĝigas [[turismo]]n, kiu estas grava fonto de enspezo en fremda valuto.

Nur 1.3% de la surfaco de la insulo estas kultivitaj por [[agrikulturo]] kaj la ĉefkultivaĵoj estas [[terpomo]]j kaj [[rapo]]j. [[Brutaro]] produktas lakton, buteron, fromaĝon kaj viandon. En industrio, la ĉefaj branĉoj estas: fiŝoprilaborado, [[aluminio]], [[ŝtalo]], [[geoterma energio]], turismo, sterko kaj [[cemento]]. La ĉefaj eksportindustrioj estas: fiŝoj kaj marmanĝaĵoj, aluminio kaj ŝtalo al [[Britio]], [[Germanio]], [[Usono]], [[Francio]], [[Danio]] kaj [[Japanio]]. La ĉefaj importaj branĉoj estas: [[Maŝino|maŝinaro]] kaj ekipaĵo, naftaj produktoj, nutraĵoj kaj teksaĵoj el Germanio, Usono, Britio, Danio kaj [[Svedio]].

La 22-an de oktobro 2006, Islando revenis al [[balenĉasado]], kio estas malpermesita de [[internacia juro]] pri balenĉasado, tiel aliĝante al Japanio kaj [[Norvegio]], kiuj ankaŭ malobservas ĉi tiun malpermeson.

Islando ne estas membro de la [[Eŭropa Unio]], sed de la [[Eŭropa Liber-Komerca Asocio|Eŭropa Asocio pri Liber-komerco]] ([[ELKA]]), kiu estas paralela kadro al la Eŭropa Unio ekde 1960. La plej multaj el la landoj de la unio, kaj Islando inter ili, reguligas siajn komercajn rilatojn kun Eŭropa Unio en kadro nomata "[[Eŭropa Ekonomia Areo]]" (EEA), kiu garantias al siaj membroŝtatoj moviĝ-liberecon por homoj, varoj, servoj kaj kapitalo, sed ne trudas al ne-EU-membroj la devojn truditaj al EU membroj.

Islando havas neniujn signifajn [[Fosilia energio|fosiliajn energifontojn]]. Unu el la manieroj ŝpari pri importado de energifontoj estas [[hejtado]] per varma geoterma akvo kiu venas de la vulkana strio.
* '''Eksporto:''' [[fiŝo]], [[aluminio]], [[fero]], [[diatomito]].
* '''Pokapa [[malneta enlanda produkto]] (MEP):''' fakte 42 630 usonaj dolaroj<ref name="IMF">[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=57&pr.y=8&sy=2012&ey=2019&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=176&s=NGDP_R%2CNGDP_RPCH%2CNGDP%2CNGDPD%2CNGDP_D%2CNGDPRPC%2CNGDPPC%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CPPPSH%2CPPPEX%2CNID_NGDP%2CNGSD_NGDP%2CPCPI%2CPCPIPCH%2CPCPIE%2CPCPIEPCH%2CTM_RPCH%2CTMG_RPCH%2CTX_RPCH%2CTXG_RPCH%2CLUR%2CLE%2CLP%2CGGR%2CGGR_NGDP%2CGĜ%2CGĜ_NGDP%2CGĜCNL%2CGĜCNL_NGDP%2CGGSB%2CGGSB_NPGDP%2CGĜONLB%2CGĜONLB_NGDP%2CGĜWDN%2CGĜWDN_NGDP%2CGĜWDG%2CGĜWDG_NGDP%2CNGDP_FY%2CBCA%2CBCA_NGDPD&grp=0&a= datumoj de la] [[Internacia Monunua Fonduso]], stato oktobro 2014 ({{angle}})</ref>, laŭnome 50 006 usonaj dolaroj (stato oktobro 2014)<ref name="IMF"/>
* '''Organizoj:''' [[Unuiĝintaj Nacioj]] (1946)
* [[Geoterma energio]]
== Demografio ==
== Sano ==
Islando havas ĝeneralan sansistemo administratan fare de la Ministerio de Socia Helpo (islande ''Velferðarráðuneytið'').<ref>[https://web.archive.org/web/20100324121304/http://eng.heilbrigdisraduneyti.is/Information/nr/677 Informo pri la islanda sansistemo]. Ministerio de Socia Helpo, Islando ({{angle}})</ref> La kostoj pagatas plejparte per impostoj (85%) kaj je malgranda parto per kotizoj por servoj (15%). Malkiel aliaj plej evoluintaj nacioj, ne estas privataj malsanulejoj kaj privataj asekuroj preskaŭ ne ekzistas.<ref name="Kirurgio en Islando"/> Konsiderinda parto de la registara buĝeto estas atribuataj al sanzorgo.<ref name="Kirurgio en Islando">[http://archsurg.ama-assn.org/cgi/content/full/141/2/199#SEC8 Gunnlaugsson, Gunnar H.; Oddsdottir, M.; Magnusson, J. (2006). ''"Surgery in Iceland"'' (Kirurgio en Islando), ĵurnalo ''JAMA Surgery'' antaŭe ''Archives of Surgery'' (mallonge ''Arch Surg'') 141 (2): paĝoj 199–203. [[Cifereca objekta identigilo|COI]]:''10.1001/archsurg.141.2.199''. PubMed ''16490899''.] ({{angle}})</ref> Islando tutmonde havas la 11-an rangon rilate al prisanaj elspezoj kiel procentaĵo de la [[malneta enlanda produkto]] (MEP)<ref>[http://www.nationmaster.com/country-info/stats/Health/Total-expenditure-on-health-as-%25-of-GDP informo el la retejo ''nationmaster.com'', stato de 2002, vidita la 2-an de novembro 2014] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20140929235220/http://www.nationmaster.com/country-info/stats/Health/Total-expenditure-on-health-as-%25-of-GDP |date=2014-09-29 }} ({{angle}})</ref> kaj la 14-a rangon en elspezado popersona.<ref>[http://www.oecd.org/document/30/0,3746,en_2649_37407_12968734_1_1_1_37407,00.html informoj de la] [[Organizaĵo pri Ekonomiaj Kunlaboro kaj Evoluigo]] el 2011 ({{angle}})</ref>

== Naturo ==
=== Vidindaĵoj ===
* la roka insulo [[Drangey]]
* multaj [[gejsero]]j, interalie la gejsero ''Strokkur'' bildigata en la informkesto supre dekstre de la paĝo
* impresaj akvofaloj kiel [[Gullfoss]] kaj [[Goðafoss]]
* naciaj parkoj kiel [[Þingvellir]], unu de la historie plej gravaj lokoj islandaj, ĉar tie okazis la malnova islanda parlamento, [[Alþing]], kiu kunvenis ĉiujare inter 930 kaj 1798.

== Historio de la Esperanto-movado ==
{{EdE|Islando|kio=sekcio}}

La Enciklopedio de Esperanto de 1934 pri [[Enciklopedio de Esperanto - I|Islando]] donas la sekvan resumon, kiu kompreneble nur konsideras la eventojn ĝis tiu jaro:

{{Citaĵo
|teksto = '''Islando'''. La unua propagandisto estis [[Þorsteinn Þorsteinsson]], kiu laboris de 1900 por Esperanto en Rejkjaviko. Aperis de li multaj artikoloj en la lokaj gazetoj kaj li verkis la unuan Esperanto-lernolibron por islandanoj en la jaro 1909. En la jaro 1906 venis el [[Francio]] en la ĉefurbon sub verda [[Esperanto-flago]] fiŝkaptistaj ŝipoj el la ŝiparo de [[Maurice Duchochois]], kio estis notita en la gazetoj. En 1913 oni propagandis eĉ inter la [[lepro|lepruloj]]. La [[25-an de novembro]] [[1927]] en Rejkjaviko estis fondita Esperanto-societo, kaj la urbestro senpage disponigis lernejon por Esperanto-kursoj. Laŭ la [[Johannes Dietterle|Dietterle]]-statistiko en 1928 esperantistoj troviĝis en 12 lokoj. En 1933 ekzistis [[UEA-delegito]]j en 3 lokoj.
|verko = [[Enciklopedio de Esperanto]] (1934)
}}

[[Islanda Esperanto-Asocio]] estis fondita en 1950 kaj iĝis [[Landa Asocio]] de [[UEA]] en 1975. En julio 1977 la [[62-a Universala Kongreso de Esperanto]] kaj de la 20-a ĝis la 27-a de julio 2013 la [[98-a Universala Kongreso de Esperanto]] ambaŭ okazis en Rejkjaviko.

Vidu ankaŭ [[Baldur Ragnarsson]] kaj [[Hallgrímur Sæmundsson]], kaj la kategorio [[:Kategorio:Islandaj esperantistoj|Islandaj esperantistoj]].

== Referencoj ==
{{Referencoj}}

==Literaturo==
* Baldur Ragnarsson (tr.), 1964: ''Islandaj pravoĉoj, tri rakontoj kaj unu poemo'', Eldona Soc. Esperanto, Malmö, 110 p.
* Baldur Ragnarsson 1975: “Islando – surpriza lando”, ''[[Esperanto (revuo)|Esperanto]]'', 834(6), p.&nbsp;109-111

== Vidu ankaŭ ==
{{projektoj}}
* [[Islanda Malaltaĵo]]
* [[Islandaj urboj kaj vilaĝoj]]
* [[Islandlingva literaturo]]
* [[Islanda Esperanto-Asocio]]
* [[Landnomoj]]
* [[Listo de la Islandaj insuloj]]
* [[Listo de la plej oftaj personnomoj (Islando)]]
* [[Sinjorino de la Monto (personigo)]]

== Eksteraj ligiloj ==
* {{ueavikio|{{paĝonomo}}|{{paĝonomo}}}} {{eo}}
* [http://www.islandsmyndir.is Bildaro pri Islando] {{Webarchiv|url=https://web.archive.org/web/20050403210403/http://www.islandsmyndir.is/ |date=2005-04-03 }}
* [http://tradukisto.esperanto.is/contents/show/48 Islanda malnova literaturo]
* [https://stanobelov.blogspot.com/p/islando.html Artikoloj pri Islando] {{eo}}

{{NATO}}
{{Ŝtatoj en Eŭropo}}
{{leginda}}
{{ADLS|2014|44}}

{{Bibliotekoj}}
[[Kategorio:Islando| ]]
[[Kategorio:Administraj unuoj fonditaj en 1944]]