Dieto (nutrado): Malsamoj inter versioj

Browse history interactively

[kontrolita revizio]

← Iru al antaŭa ŝanĝo

Enhavo forigita Enhavo aldonita

VidaVikiteksto

Enteksta

Nuna versio ekde 20:29, 22 maj. 2023

Por samtitola artikolo vidu la paĝon Dieto.

Dieto (devenas de la greka termino diaita, kiu signifas vivmanieron) estas vola selekto de manĝaĵoj kaj trinkaĵoj por reguli la korpan pezon aŭ la provizatajn nutraĵojn pro bonfarta, terapia aŭ alia kialo.

Pli ĝenerale oni povas konsideri ankaŭ, ke dieto estas la nutradmaniero kutima de homo, familio, socia grupo aŭ eĉ popoloj. Eĉ se tio okazas sen specifa vola selekto kaj sen iu ajn specifa celo plibonigi sanstaton aŭ bonfarton.

Tradicie oni ne pristudis multe tiun aferon kaj kutime oni sekvis la plej kutiman aŭ tiun dieton permesebla laŭ akiropovo aŭ manĝodisponeblo. Lastatempe ĉefe en disvolviĝintaj landoj oni zorgas pri dietoj tiele ke eblas en Esperanto fari ŝercojn per kunmetaĵo di-eto. Kompreneble en malriĉaj sociaj tavoloj aŭ lando kie malabundas nutraĵoj kaj eĉ manĝodisponeblo ĝenerale eblas nek ŝercoj nek volaj aŭ elektaj dietoj.

Klasifikado

Manĝospeco	Karnomanĝa	Ketona	Ĉiomanĝa	Fiŝomanĝa	Vegetara	Vegana	Krudvegana	Halala	Hindua	Koŝera	Praŝtonepoka	Frukta
Fruktoj kaj beroj	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes
Foliaj legomoj	Ne	Eble	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes
Legomoj	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne
Guŝoj	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne
Tuberoj	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne
Grenoj	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne
Birdaĵo	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Jes	Jes	Ne
Fiŝo	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Jes	Jes	Ne
Marfruktoj	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Ne	Jes	Ne
Bovaĵo	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Jes	Jes	Ne
Porkaĵo	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Ne	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne
Ovoj	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Jes	Jes	Ne
Laktaĵoj	Ne	Eble	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne
Nuksoj	Ne	Eble	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne
Alkoholo	Ne	Eble	Jes	Jes	Jes	Jes	Ne	Ne	Ne	Jes	Ne	Ne

Vegetarano: ne por ĉiu la sama afero!

Selekto de manĝaĵoj konsumitaj de homoj. Tamen, la homa dieto povas tre varii.

Ovoj

En okcidento oni plej ofte konsideras ke ovoj ne estas speco de viando. Tamen, en kelkaj partoj de la mondo homoj kiuj sin nomas vegetaranoj, ne manĝas ovojn. Kutime rilatas al religio, kiel Hinduismo. Pli klara termino por persono kiu estas vegetarano, sed tamen manĝas ovojn kaj laktaĵojn estas ovo-lakto-vegetarano.

Fiŝo kaj birdaĵo

Por plej multaj vegetaranoj estas evidenta ke fiŝoj kaj birdoj estas bestoj kaj ke ilin oni do ne manĝu kiel vegetarano. Tamen ne ĉiuj konsentas. En Francio kaj franclingva Belgio, vegetarano ofte estas konsiderata kiel persono kiu nur ne manĝas "ruĝan" viandon, t.e. bovaĵo aŭ porkaĵo.

Duonvegetaranoj

Homo kiu plej ofte manĝas vegetare sed foje tamen ne, oni nomas (en 2014) duonvegetaranon aŭ fleksitarano. Tamen neniu vegetarana asocio akceptas tiajn formojn kiel vegetaraj.

Plia legaĵo

Aubert, Claude Longviveco, la limoj de espero 'Le Monde Diplomatique', junio 2018.

Vidu ankaŭ

Dieta fibro
Dietado
LCHF, ketogena dieto kun malalta enbuŝigo de karbonhidratoj (Low Carb) kaj alta enbuŝigo de graso (High Fat)
Fasto
Vegetarismo
Veganismo
Krudveganismo
Fiŝ-vegetarismo
Friganismo
The China Study
La Mondpaca Dieto

Kategorio Dieto (nutrado) en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

@@ Linio 1: / Linio 1: @@
+{{AliaSignifo|Dieto}}
-[[File:Feet on scale.jpg|thumb|Mezuro de korpopezo per [[pesilo]]]]
+[[Dosiero:Cara,_Jadwal_dan_Menu_Makanan_Diet_Mayo_yang_Baik_dan_Benar.png|alternative=Cara, Jadwal dan Menu Makanan Diet Mayo yang Baik dan Benar.png|eta|349x349ra|[[Plado|Pladoj]] ekzemplantaj sana [[menuo]], ĉar ili enhavas diversaj fontoj necesaj al ekvilibra nutrado
-'''Dieto''' (devenas de la greka termino ''diaita'', kiu signifas vivmanieron) estas vola selekto de manĝaĵo kaj trinkaĵoj por reguli la korpan pezon aŭ la provizatajn [[nutraĵo]]jn pro [[bonfarto|bonfarta]], [[terapio|terapia]] aŭ alia kialo.
+]]
+'''Dieto''' (devenas de la greka termino ''diaita'', kiu signifas vivmanieron) estas vola selekto de manĝaĵoj kaj trinkaĵoj por reguli la korpan pezon aŭ la provizatajn [[nutraĵo]]jn pro [[bonfarto|bonfarta]], [[terapio|terapia]] aŭ alia kialo.
 Pli ĝenerale oni povas konsideri ankaŭ, ke dieto estas la nutradmaniero kutima de homo, [[familio]], socia grupo aŭ eĉ [[popolo]]j. Eĉ se tio okazas sen specifa vola selekto kaj sen iu ajn specifa celo plibonigi sanstaton aŭ bonfarton.
 Tradicie oni ne pristudis multe tiun aferon kaj kutime oni sekvis la plej kutiman aŭ tiun dieton permesebla laŭ akiropovo aŭ manĝodisponeblo. Lastatempe ĉefe en disvolviĝintaj landoj oni zorgas pri dietoj tiele ke eblas en [[Esperanto]] fari ŝercojn per kunmetaĵo ''di-eto''. Kompreneble en malriĉaj sociaj tavoloj aŭ lando kie malabundas nutraĵoj kaj eĉ manĝodisponeblo ĝenerale eblas nek ŝercoj nek volaj aŭ elektaj dietoj.
+== Klasifikado ==
+{| class="wikitable" style="text-align:center;"
+|-
+! Manĝospeco
+! [[Karnomanĝa dieto|Karnomanĝa]]
+! [[Ketona dieto|Ketona]]
+! Ĉiomanĝa
+! Fiŝomanĝa
+! [[Vegetarismo|Vegetara]]
+! [[Veganismo|Vegana]]
+! [[Krudvegana dieto|Krudvegana]]
+! [[Halalo|Halala]]
+! [[Hindua dieto|Hindua]]
+! [[Koŝera]]
+! [[Praŝtonepoka dieto|Praŝtonepoka]]
+! [[Frukta dieto|Frukta]]
+|-
+| [[Frukto]]j kaj [[bero]]j
+| {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}}
+|-
+| [[Folia legomo|Foliaj legomoj]]
+| {{ne1}} ||Eble || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}}
+|-
+| [[Legomo]]j
+| {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Guŝo]]j
+| {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Tubero]]j
+| {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Greno]]j
+| {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Birdaĵo]]
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Fiŝo]]
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Marfrukto]]j
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Bovaĵo]]
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Porkaĵo]]
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Ovo]]j
+| {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Laktaĵo]]j
+| {{ne1}} || Eble || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Nukso]]j
+| {{ne1}} || Eble || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}}
+|-
+| [[Alkoholo]]
+| {{ne1}} || Eble || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{ne1}} || {{jes}} || {{ne1}} || {{ne1}}
+|}
+== Vegetarano: ne por ĉiu la sama afero! ==
+[[Dosiero:FoodSourcesOfMagnesium.jpg|eta|dekstra|250px|Selekto de manĝaĵoj konsumitaj de homoj. Tamen, la homa dieto povas tre varii.]]
+=== Ovoj ===
+En okcidento oni plej ofte konsideras ke ovoj ne estas speco de viando. Tamen, en kelkaj partoj de la mondo homoj kiuj sin nomas vegetaranoj, ne manĝas ovojn. Kutime rilatas al religio, kiel [[Hinduismo]]. Pli klara termino por persono kiu estas vegetarano, sed tamen manĝas ovojn kaj laktaĵojn estas ''[[ovo-lakto-vegetarano]]''.
+=== Fiŝo kaj birdaĵo ===
+Por plej multaj vegetaranoj estas evidenta ke fiŝoj kaj birdoj estas bestoj kaj ke ilin oni do ne manĝu kiel vegetarano. Tamen ne ĉiuj konsentas. En [[Francio]] kaj franclingva Belgio, vegetarano ofte estas konsiderata kiel persono kiu nur ne manĝas "ruĝan" viandon, t.e. bovaĵo aŭ porkaĵo.
+=== Duonvegetaranoj ===
+Homo kiu plej ofte manĝas vegetare sed foje tamen ne, oni nomas (en 2014) duonvegetaranon aŭ [[fleksitarismo|fleksitarano]]. Tamen neniu vegetarana asocio akceptas tiajn formojn kiel vegetaraj.
+== Plia legaĵo ==
+Aubert, Claude [https://eo.mondediplo.com/article2630.html Longviveco, la limoj de espero] 'Le Monde Diplomatique', junio 2018.
 == Vidu ankaŭ ==
-*[[Veganismo]]
+* [[Dieta fibro]]
-*[[Vegetarismo]]
+* [[Dietado]]
+* [[LCHF]], ketogena dieto kun malalta enbuŝigo de karbonhidratoj (Low Carb) kaj alta enbuŝigo de graso (High Fat)
+* [[Fasto]]
+* [[Vegetarismo]]
+* [[Veganismo]]
+* [[Krudveganismo]]
+* [[Fiŝ-vegetarismo]]
+* [[Friganismo]]
+* ''[[The China Study]]''
+* ''[[La Mondpaca Dieto]]''
-{{ĝermo|Nutrado}}
+{{Projektoj}}
 [[Kategorio:Nutrado]]
-[[Kategorio:Dietistiko]]
+[[Kategorio:Dietiko]]
-[[ar:تخسيس]]
-[[arz:ريچييم]]
-[[cs:Dieta]]
-[[da:Slankekur]]
-[[en:Dieting]]
-[[es:Dieta]]
-[[fi:Laihduttaminen]]
-[[fr:Régime amaigrissant]]
-[[he:דיאטת הרזיה]]
-[[ja:ダイエット]]
-[[ko:식이요법]]
-[[mk:Начин на исхрана]]
-[[pt:Dieta]]
-[[sv:Bantning]]
-[[tg:Парҳез]]
-[[yi:דיעטע]]
-[[zh:节食]]