Dzukio: Malsamoj inter versioj
| [nekontrolita versio] | [kontrolita revizio] |
e roboto aldono de: ka:ძუკია |
LiMrBot (diskuto | kontribuoj) +Projektoj, kosmetikaj ŝanĝoj |
||
| (11 mezaj versioj de 10 uzantoj ne montriĝas) | |||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Informkesto geografiaĵo|regiono |
|||
| ⚫ | |||
|kategorio=Regiono |
|||
|lando = Litovio |
|||
|mapo = {{#invoke:Wikidata|claim|P242}} |
|||
|mapo priskribo= |
|||
|mapo1 = |
|||
|mapo1 priskribo = |
|||
|regiono-ISO = LT |
|||
|loĝantaro denseco = auto |
|||
|latitudo = |
|||
|longitudo = |
|||
|ĉefurbo = [[{{#invoke:Wikidata|claim|P36}}]] |
|||
|ĉefurbo_lat_d ={{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=latitude}} |
|||
|ĉefurbo_long_d = {{#invoke:Wikidata|claim|P625|parameter=longitude}} |
|||
|zomo=6 |
|||
|mapo2 lokumilo = iso |
|||
|mapligilo = jes |
|||
}} |
|||
| ⚫ | |||
'''Dzukio''' ( |
'''Dzukio''' ({{lang-lt|Dzūkija|aŭ=Dainava}}, la dua nomo laŭvorte signifas "lando de kantoj") estas unu el la kvin etnografia [[regionoj de Litovio]] en la sudoriento de la ŝtato. La regiono ankaŭ inkluzivas vastajn historie litovajn teritoriojn de [[Belorusio]], kaj iom de [[Pollando]]. La regiona ĉefurbo estas [[Alytus]], kvankam la plej larĝa urbo estas [[Vilnius]]. |
||
== Geografio == |
== Geografio == |
||
'''Dzukio''' estas lokigita en la sudoriento de [[Litovio]] kaj ene de la ŝtata teritorio konsistas el la urboj [[Alytus]] kaj [[Vilnius]] aldone al la municipoj [[Varėna]], [[Alytus]], [[Šalčininkai]], [[Trakai]], [[Vilnius]], [[Lazdijai]], [[Elektrėnai]] kaj la sudo de [[Švenčionys]]. Vasta parto de la regiono nun apartenas al okcidenta [[ |
'''Dzukio''' estas lokigita en la sudoriento de [[Litovio]] kaj ene de la ŝtata teritorio konsistas el la urboj [[Alytus]] kaj [[Vilnius]] aldone al la municipoj [[Varėna]], [[Alytus]], [[Šalčininkai]], [[Trakai]], [[Vilnius]], [[Lazdijai]], [[Elektrėnai]] kaj la sudo de [[Švenčionys]]. Vasta parto de la regiono nun apartenas al okcidenta [[Belorusio]], kun la ĉefaj urboj [[Lida]] (litove ''Lyda'') kaj [[Grodno]] (litove ''Gardinas''), kaj pli eta parto de la regiono nun troveblas en nordorienta [[Pollando]] ([[vojevodio]] [[Podlasio]]). La urboj Vilnius, Lyda kaj Alytus estas la plej grandaj urboj de Dzukio, kaj la lasta el la tri historie estas konsiderata ĝia ĉefurbo. La difino de ĉiuj 5 etnografiaj regionoj de Litovio ne estas politika aŭ administra, sed kultura laŭ simileco de dialektoj, kamparaj tradicioj, kantoj kaj tradiciaj historioj. Norde de Dzukio najbaras la etnografia regiono [[Aŭkŝtajtio]] kaj okcidente [[Suvalkio]]. |
||
Larĝaj partoj de Dzukio estas kovrataj de arbaroj kaj en la plej maldense loĝataj areoj de la regiono la denseco de enloĝantoj estas malpli ol 4 personoj po kvadrata kilometro. La plej granda [[marĉo]] de Litovio, ''Čepkelių'', ankaŭ troviĝas ĉi-tie. |
Larĝaj partoj de Dzukio estas kovrataj de arbaroj kaj en la plej maldense loĝataj areoj de la regiono la denseco de enloĝantoj estas malpli ol 4 personoj po kvadrata kilometro. La plej granda [[marĉo]] de Litovio, ''Čepkelių'', ankaŭ troviĝas ĉi-tie. |
||
| Linio 13: | Linio 31: | ||
La enloĝantoj de Dzukio tradicie parolas la dzukian dialekton de la [[litova lingvo]], kiu laŭ plej moderna lingvistika klasigo nun havas la etikedon "suda aŭkŝtajtia", do estas subdialekto de la aŭkŝtatia dialektogrupo. Kvankam historie la dialekto estas multe parolata kaj havas fortan pozicion en la enloĝantaro, kiel en multaj regionoj de la mondo ĝia uzo nun tendence malkreskas. |
La enloĝantoj de Dzukio tradicie parolas la dzukian dialekton de la [[litova lingvo]], kiu laŭ plej moderna lingvistika klasigo nun havas la etikedon "suda aŭkŝtajtia", do estas subdialekto de la aŭkŝtatia dialektogrupo. Kvankam historie la dialekto estas multe parolata kaj havas fortan pozicion en la enloĝantaro, kiel en multaj regionoj de la mondo ĝia uzo nun tendence malkreskas. |
||
La orienta parto de Dzukio, kiu nun troviĝas en [[ |
La orienta parto de Dzukio, kiu nun troviĝas en [[Belorusio]], sed ankaŭ la regionoj de la municipoj [[Šalčininkai]] kaj [[Vilnius]], estis tre influitaj de slavigo kaj nun havas grandan procentaĵon da parolantoj de la [[pola lingvo|pola]] kaj [[belorusa lingvo]]j. |
||
== Tradicioj == |
== Tradicioj == |
||
| Linio 22: | Linio 40: | ||
== Simboloj == |
== Simboloj == |
||
La blazono de Dzukio bildigas blankan militiston kun defenda [[ŝildo]], kiu staras sur blanka grundo, antaŭ fono de blua ĉielo. La granda blazono havas la saman motivon, sed aldone dekstre kaj maldekstre po unu figuron, kiu tenas la blazonoŝildon, kaj sube la latinan moton ''Ex gente bellicosissima populus laboriosus'' ... "de gento plej militema al popolo laborema". Tiu moto aludas al la antikva balta popolo de ''jodvingoj'', kiuj estis inter la plej militemaj baltaj popoloj. La ''jodvingoj'' vivis en suda Litovio kaj ĉefe en Dzukio, ĝis dum la 14-a kaj 15-a jarcentoj ili miksiĝis kun la litovoj kaj malaperis ene de la litova popolo. La koncerna flago de Dzukio baziĝas sur la blazono. |
La blazono de Dzukio bildigas blankan militiston kun defenda [[ŝildo]], kiu staras sur blanka grundo, antaŭ fono de blua ĉielo. La granda blazono havas la saman motivon, sed aldone dekstre kaj maldekstre po unu figuron, kiu tenas la blazonoŝildon, kaj sube la latinan moton ''Ex gente bellicosissima populus laboriosus'' ... "de gento plej militema al popolo laborema". Tiu moto aludas al la antikva balta popolo de ''jodvingoj'', kiuj estis inter la plej militemaj baltaj popoloj. La ''jodvingoj'' vivis en suda Litovio kaj ĉefe en Dzukio, ĝis dum la 14-a kaj 15-a jarcentoj ili miksiĝis kun la litovoj kaj malaperis ene de la litova popolo. La koncerna flago de Dzukio baziĝas sur la blazono. |
||
<gallery class="center"> |
|||
Dosiero:Vilnius_Ostrobramska.jpg| |
Dosiero:Vilnius_Ostrobramska.jpg|{{centre|[[Vilnius]]}} |
||
Image:Alytauspanorama.jpg| |
Image:Alytauspanorama.jpg|{{centre|[[Alytus]]}} |
||
Dosiero:Druskininkai_Neman.jpg| |
Dosiero:Druskininkai_Neman.jpg|{{centre|rivero [[Nemunas]] apud [[Druskininkai]]}} |
||
Dosiero:Trakai-bridge.jpg| |
Dosiero:Trakai-bridge.jpg|{{centre|[[Trakai]]}} |
||
</gallery |
</gallery> |
||
{{Projektoj}} |
|||
[[Kategorio:Geografio de Litovio]] |
[[Kategorio:Geografio de Litovio]] |
||
[[Kategorio:Historio de Litovio]] |
[[Kategorio:Historio de Litovio]] |
||
[[Kategorio:Regionoj en Eŭropo]] |
[[Kategorio:Regionoj en Eŭropo]] |
||
[[Kategorio:Dzukio]] |
|||
[[be:Дзукія]] |
|||
[[be-x-old:Дзукія]] |
|||
[[en:Dzūkija]] |
|||
[[fr:Dzūkija]] |
|||
[[id:Dzūkija]] |
|||
[[it:Dzūkija]] |
|||
[[ka:ძუკია]] |
|||
[[lt:Dzūkija]] |
|||
[[lv:Dzūkija]] |
|||
[[nds:Dzukija]] |
|||
[[nn:Dzūkija]] |
|||
[[pl:Dzukia]] |
|||
[[uk:Дзукія]] |
|||
Nuna versio ekde 14:41, 2 jun. 2023
| Dzukio | |||
|---|---|---|---|
| Regiono | |||
 Blazono | |||
| regiono [+] | |||
| Lando | Litovio | ||
| Ĉefurbo | Alytus | ||
| - koordinatoj | 54° 20′ 0″ N, 24° 0′ 0″ O (mapo)54.33333333333324Koordinatoj: 54° 20′ 0″ N, 24° 0′ 0″ O (mapo) | ||
|
|||
|
|||
 |
|||
| Dzukio | |||
 Vikimedia Komunejo: Dzūkija [+] |
|||
Dzukio (litove Dzūkija aŭ Dainava, la dua nomo laŭvorte signifas "lando de kantoj") estas unu el la kvin etnografia regionoj de Litovio en la sudoriento de la ŝtato. La regiono ankaŭ inkluzivas vastajn historie litovajn teritoriojn de Belorusio, kaj iom de Pollando. La regiona ĉefurbo estas Alytus, kvankam la plej larĝa urbo estas Vilnius.
Geografio
[redakti | redakti fonton]Dzukio estas lokigita en la sudoriento de Litovio kaj ene de la ŝtata teritorio konsistas el la urboj Alytus kaj Vilnius aldone al la municipoj Varėna, Alytus, Šalčininkai, Trakai, Vilnius, Lazdijai, Elektrėnai kaj la sudo de Švenčionys. Vasta parto de la regiono nun apartenas al okcidenta Belorusio, kun la ĉefaj urboj Lida (litove Lyda) kaj Grodno (litove Gardinas), kaj pli eta parto de la regiono nun troveblas en nordorienta Pollando (vojevodio Podlasio). La urboj Vilnius, Lyda kaj Alytus estas la plej grandaj urboj de Dzukio, kaj la lasta el la tri historie estas konsiderata ĝia ĉefurbo. La difino de ĉiuj 5 etnografiaj regionoj de Litovio ne estas politika aŭ administra, sed kultura laŭ simileco de dialektoj, kamparaj tradicioj, kantoj kaj tradiciaj historioj. Norde de Dzukio najbaras la etnografia regiono Aŭkŝtajtio kaj okcidente Suvalkio.
Larĝaj partoj de Dzukio estas kovrataj de arbaroj kaj en la plej maldense loĝataj areoj de la regiono la denseco de enloĝantoj estas malpli ol 4 personoj po kvadrata kilometro. La plej granda marĉo de Litovio, Čepkelių, ankaŭ troviĝas ĉi-tie.
Du el la entute kvin naciaj parkoj troviĝas en Dzukio: la Nacia Parko Dzukio sudokcidente de Varėna ekestis dum 1991 kaj la Nacia Historia Parko Trakai apud la tradicia mezepoka regocentro Trakai establiĝis dum 1992.
Lingvo
[redakti | redakti fonton]La enloĝantoj de Dzukio tradicie parolas la dzukian dialekton de la litova lingvo, kiu laŭ plej moderna lingvistika klasigo nun havas la etikedon "suda aŭkŝtajtia", do estas subdialekto de la aŭkŝtatia dialektogrupo. Kvankam historie la dialekto estas multe parolata kaj havas fortan pozicion en la enloĝantaro, kiel en multaj regionoj de la mondo ĝia uzo nun tendence malkreskas.
La orienta parto de Dzukio, kiu nun troviĝas en Belorusio, sed ankaŭ la regionoj de la municipoj Šalčininkai kaj Vilnius, estis tre influitaj de slavigo kaj nun havas grandan procentaĵon da parolantoj de la pola kaj belorusa lingvoj.
Tradicioj
[redakti | redakti fonton]Pro sia malurbeco, la vastaj arbaroj kaj marĉoj, la regiono dum someroj kaj aŭtunoj havas abundon da sovaĝaj beroj kaj fungoj. Kolekti ilin estas antikva tradicio de la dzukianoj. Multaj el ili somere kaj aŭtune vendas la kolektitajn arbarajn berojn kaj fungojn stratorande, kvankam nun pli kaj pli centrigitaj kompanioj emas aĉeti la kolektaĵojn. Aldone homoj el aliaj partoj de Litovio venas al Dzukio por kolekti berojn kaj fungojn, kvankam la lokuloj provas kaŝi la plej bonajn lokojn de ĉiuj nelokuloj. La litova lingvo tute nature krom la substantivo "grybas" (fungo) havas la verbon "grybauti" (fungumi, do kolekti arbarajn fungojn)... tiom ĝenerala estas la hobio fungokolektado.
Politiko
[redakti | redakti fonton]Kiel ĉiuj etnografiaj regionoj de Litovio krom Ĵemajtio en la pleja okcidento, Dzukio neniam estis difinita politika aŭ administra unuo. Tradicie, la urbo de Alytus estas rigardata la ĉefurbo de la regiono, kvankam la urbo Kaŭnaso ĉe la nordorienta rando de la regiono multe pli grandas. Dum la jaroj post 1990 iuj litovaj politikistoj inkluzive de la eksa prezidento Rolandas Paksas subtenis la ideon, malinstali la 10 artefaritajn distriktojn de Litovio kaj anstataŭe oficialigi la tradiciajn etnografiajn regionojn kiel subŝtatoj, kiuj ricevus la nomon "lando" kiel en Germanio aŭ Aŭstrio. Laŭ tiaj planoj, Dzukio estus unu el la oficialaj "landoj". Kvankam tute ne klaras ĉu tiu ideo iam ajn konkretiĝos, jam antaŭ pluraj jaroj estis kreitaj kaj oficiale aprobitaj flago kaj blazono de Dzukio.
Simboloj
[redakti | redakti fonton]La blazono de Dzukio bildigas blankan militiston kun defenda ŝildo, kiu staras sur blanka grundo, antaŭ fono de blua ĉielo. La granda blazono havas la saman motivon, sed aldone dekstre kaj maldekstre po unu figuron, kiu tenas la blazonoŝildon, kaj sube la latinan moton Ex gente bellicosissima populus laboriosus ... "de gento plej militema al popolo laborema". Tiu moto aludas al la antikva balta popolo de jodvingoj, kiuj estis inter la plej militemaj baltaj popoloj. La jodvingoj vivis en suda Litovio kaj ĉefe en Dzukio, ĝis dum la 14-a kaj 15-a jarcentoj ili miksiĝis kun la litovoj kaj malaperis ene de la litova popolo. La koncerna flago de Dzukio baziĝas sur la blazono.
-
-
-
rivero Nemunas apud Druskininkai -
