Hidroelektra centralo Tel: Malsamoj inter versioj
| [kontrolita revizio] | [kontrolita revizio] |
Walber (diskuto | kontribuoj) Kreita per traduko de la paĝo "Wasserkraftwerk Töll" |
Walber (diskuto | kontribuoj) aldonita ŝablono Etikedo: Disambiguation links |
||
| Linio 1: | Linio 1: | ||
{{Geokesto | konstruaĵo |
|||
{{Infobox Kraftwerk|NAME=Wasserkraftwerk Töll<br>Centrale idroelelettrica Tel|BETREIBER=Alperia|TURBINE=4 × [[Francis-Turbine]]n à 7,2 MW|STAND=|WEBSITE=|GESAMTEINSPEISUNG=|EINSPEISUNG_JAHR=ca. 142 GWh/Jahr|EINSPEISUNG=|STILLLEGUNG=|BETRIEBSAUFNAHME=1898|PROJEKTBEGINN=|EIGENTÜMER=|BILD=Algund Kraftwerk.jpg|LAND=Italien|REGION-ISO=IT-BZ|LÄNGENGRAD=11.10085|BREITENGRAD=46.67917|POSKARTE=|LEISTUNG=28,6 MW|TYP=|PRIMÄRENERGIE=Wasserkraft|BILDBESCHREIBUNG=Wasserkraftwerk Töll|GEWAESSER=[[Etsch]]}} |
|||
<!-- *** Kapo *** --> |
|||
| ⚫ | La '''hidroelektra centralo Tel''' situas en la supra parto de la distrikto Forst en la komunumo [[Algund|Lagundo]] apud [[Merano]] . Ĝi estas |
||
| nomo = Hidroelektra centralo Tel |
|||
| devena_nomo = {{LingvoKunNomo|de|deutsch|''Wasserkraftwerk Töll''}} |
|||
| alia_nomo = {{LingvoKunNomo|it|italiano|''Centrale idroelettrica Tel''}} |
|||
| kategorio = Elektra centralo |
|||
<!-- *** Nomo *** --> |
|||
| etimologio = |
|||
| oficiala_nomo = |
|||
| moto = |
|||
| kromnomo = |
|||
<!-- *** Dosiero *** --> |
|||
| dosiero = Algund Kraftwerk.jpg |
|||
| dosiero_priskribo = Desupra rigardo al la hidroelektra centralo Tel |
|||
<!-- *** Simboloj *** --> |
|||
| flago = |
|||
| blazono = |
|||
<!-- *** Lando ktp. *** --> |
|||
| lando = Italio |
|||
| lando_tipo = Ŝtato |
|||
| lando_flago = |
|||
| ŝtato = |
|||
| regiono = |
|||
| distrikto = |
|||
| municipo = |
|||
| municipo_tipo = |
|||
| histregiono = |
|||
<!-- *** Familio *** --> |
|||
| parenco = |
|||
| parto = |
|||
| rivero = Adiĝo |
|||
| rivero_tipo = |
|||
| memorindaĵo = |
|||
| memorindaĵo_tipo = |
|||
| ŝoseo = |
|||
| montaro = |
|||
<!-- *** Situo *** --> |
|||
| situo = Hidroelektra centralo Tel |
|||
| koordinatoj_ne_en_titolo = true |
|||
| leviĝo = |
|||
| lat_d = 46.67917 |
|||
| lat_m = |
|||
| lat_s = |
|||
| lat_NS = N |
|||
| long_d = 11.10085 |
|||
| long_m = |
|||
| long_s = |
|||
| long_EW = E |
|||
<!-- *** Historio & gvidantaro *** --> |
|||
| establita = 1896 |
|||
| establita_tipo = Hidroelektra centralo |
|||
| dato = |
|||
<!-- *** Kodoj *** --> |
|||
| horzono = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset =+1 |
|||
| horzono_DST = [[Mez-Eŭropa tempo|MET]] | utc_offset_DST =+2 |
|||
<!-- *** Liberaj kampoj *** --> |
|||
| libera = |
|||
| libera_tipo = |
|||
<!-- *** Mapoj *** --> |
|||
| mapo_priskribo = |
|||
| mapo_lokumilo = |
|||
| mapo1 = |
|||
| mapo1_fono = |
|||
| mapo1_priskribo = |
|||
| mapo1_lokumilo = |
|||
<!-- *** Retpaĝoj *** --> |
|||
| retpaĝo = |
|||
| commons = |
|||
| portalo = |
|||
<!-- *** Notoj *** --> |
|||
| notoj = |
|||
}} |
|||
| ⚫ | La '''hidroelektra centralo Tel''' situas en la supra parto de la distrikto Forst en la komunumo [[Algund|Lagundo]] apud [[Merano]] . Ĝi estas elektrocentralo de preterpaso kaj utiligas la akvon de la [[Adiĝo|rivero Adiĝo]]. La akvokolekta areo inkludas plejparton de la [[Venostaj Alpoj]] kaj de la [[Ortler]]a Grupo kaj egalas al 1675 km². La elektrocentralo estas sub monumentprotekto ekde 1987. |
||
== Kaptilo de akvo == |
== Kaptilo de akvo == |
||
Apud Tel je la malsupra fino de la valo [[Venosta Valo|Vinschgau]], la akvo estas haltigata per 7 m larĝa kaj 5,5 m alta [[digo]]. Poste sur la orografie dekstra flanko ĝi estas kondukata al proksimume 500 m longa malferma kanalo troviĝanta en montoflanko. La kanalo finiĝas en baseno supre de la centralo el kiu ĝi falas al la turbinoj tra du ŝtalaj premtuboj. |
Apud Tel je la malsupra fino de la valo [[Venosta Valo|Vinschgau]], la akvo de Adiĝo estas haltigata per 7 m larĝa kaj 5,5 m alta [[digo]]. Poste sur la orografie dekstra flanko ĝi estas kondukata al proksimume 500 m longa malferma [[kanalo]] troviĝanta en tunelo de la montoflanko. La kanalo finiĝas en malgranda baseno supre de la centralo el kiu ĝi falas al la turbinoj tra du ŝtalaj premtuboj. |
||
== Historio == |
== Historio == |
||
| Linio 9: | Linio 80: | ||
=== Historio ĝis 1995 === |
=== Historio ĝis 1995 === |
||
[[Dosiero:Algund_Kraftwerk_Tafel.jpg|maldekstra|eta| Memorplakedo sur la maŝinejo]] |
[[Dosiero:Algund_Kraftwerk_Tafel.jpg|maldekstra|eta| Memorplakedo sur la maŝinejo]] |
||
La elektrocentralo Töll estas la unua granda elektrocentralo en [[Sudtirolo]] kaj unu el la unuaj en Eŭropo. Ĝi estis konstruita inter 1896 kaj 1898 nome de la societo Etschwerke, firmao posedata fare de la du municipoj de [[Bolzano]] kaj [[Merano]]. La fama germa elektro-pioniro Oskar von Miller respondecis pri la planado kaj konstruadministrado. Firmao de [[Mödling]] estis komisiita por efektivigi la hidraŭlikajn strukturojn, dum la aliaj konstruaĵoj estis aranĝitaj fare de la Merana konstrufirmao Musch &amp; Lun |
La elektrocentralo Töll estas la unua granda elektrocentralo en [[Sudtirolo]] kaj unu el la unuaj en Eŭropo. Ĝi estis konstruita inter 1896 kaj 1898 nome de la societo Etschwerke, firmao posedata fare de la du municipoj de [[Bolzano]] kaj [[Merano]]. La fama germa elektro-pioniro [[Oskar von Miller]] respondecis pri la planado kaj konstruadministrado. Firmao de [[Mödling]] estis komisiita por efektivigi la hidraŭlikajn strukturojn, dum la aliaj konstruaĵoj estis aranĝitaj fare de la Merana konstrufirmao [[Musch &amp; Lun]]. La elektromekanikan parton liveris la firmao Ganz&C el [[Budapeŝto]]. Je la malfermo, la elektrocentralo havis kvar Girard-turbinojn, ĉiu kun [[povumo]] de 0.74 MW (1000 [[Ĉevalpovo|PS]] ). Pro la rapide kreskanta postulo de elektro tuj post la malfermo estis aldonitaj du pliaj turbin-generatorgrupoj. |
||
En 1904 la centralo estis rekonstruita kaj vastigita.Sekve la maŝinaro konsistis el kvar Girard-turbinoj ĉiuj kun povumo de 1.1 |
En 1904 la centralo estis rekonstruita kaj vastigita. Sekve la maŝinaro konsistis el kvar Girard-turbinoj ĉiuj kun povumo de 1.1 MW kaj du [[Francis-turbino]]j kun 1,84 MW, do la elektrocentralo nun atingis povumon de 8.1 MW. Por ĉi tiu celo, la akvokvanto utiligata altiĝis de originale 9 m³/s al 15 m³/s. |
||
Post la [[Unua Mondmilito]] Sudtirolo estis aneksita al Italio. Sekve pro la ĉiam pli progresinta industriigo, la postulo de elektra energio pliiĝis. En la jaroj 1924-1926, la nova Montecatini sterkfabriko konstruita en Sinigo, sude de Merano, financis duobligon de la |
Post la [[Unua Mondmilito]] Sudtirolo estis aneksita al Italio. Sekve pro la ĉiam pli progresinta industriigo, la postulo de elektra energio pliiĝis. En la jaroj 1924-1926, la nova Montecatini sterkfabriko konstruita en Sinigo, sude de Merano, financis duobligon de la Tel-elektrocentralo kaj rekompence certigis al si la produktadparton ebligitan per la vastiĝo en la sekvaj 20 jaroj. En la sama tempo, la "Società Elettrica Alto Adige" konstruis elektrocentralon en Marlengo, por utiligi la restantajn 130 m de altitudo inter la Tel-centralo kaj la valfundo de Merano. |
||
Post 1926, la maŝinaro en la Tel-centralo konsistis el kvar Francis-turbinoj de la firmao Riva el Milano, ĉiu kun povumo de 4.7 MW. La totala instalita povumo egalis proksimume al 19 MW kaj per konstruado de dua provizolinio, la maksimuma kvanto da akvo, kiu povus esti forprenita de la rivero estis pliigita al 35 m³/s. |
|||
La elektrocentralo postvivis la [[Dua Mondmilito|Duan Mondmiliton]] nedifektita. Ek de mezo de |
La elektrocentralo postvivis la [[Dua Mondmilito|Duan Mondmiliton]] nedifektita. Ek de la mezo de la 1950-aj jaroj, la "Etschwerke" konstruis la [[Naturns]] elektrocentralon, kiu ekfunkciis en 1963. En la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj estis faritaj pluraj projektstudoj por optimumi la Tel-centralon. Fine en 1992, la estraro de la "Etschwerke" decidis pri ĝenerala renovigo. |
||
=== Ĝenerala renovigo 1995-1997 === |
=== Ĝenerala renovigo 1995-1997 === |
||
[[Dosiero:Algund_Kraftwerk_Generator.jpg|eta| Unu el la Francis-turbinoj en la Tel-centralo]] |
[[Dosiero:Algund_Kraftwerk_Generator.jpg|eta| Unu el la Francis-turbinoj en la Tel-centralo]] |
||
La ĝenerala renovigo celis unuflanke konservi kaj altgradigi la valoran monumentprotektitan konstruaĵon kaj aliflanke pliigi la efikecon de la sistemo ebligante la plej grandan eblan ekspluatadon de la disponebla akvokvanto kaj aŭtomatigante la funkciadon. La maŝinkoncepto |
La ĝenerala renovigo celis unuflanke konservi kaj altgradigi la valoran monumentprotektitan konstruaĵon kaj aliflanke pliigi la efikecon de la sistemo, ebligante la plej grandan eblan ekspluatadon de la disponebla akvokvanto kaj aŭtomatigante la funkciadon. La maŝinkoncepto restis la sama, sed turbinoj kaj generatoroj estis tute anstataŭigitaj, kaj la maksimuma forprenita akvokvanto estis pliigita al 46 m³/s La sistemo estis aŭtomatigita, ĝi povis esti kontrolata el malproksimo de la Naturns elektrocentralo, kaj la personaro estis retirata. |
||
=== Akiro fare de Alperia === |
=== Akiro fare de Alperia === |
||
En 2015, la municipoj de Bolzano kaj Merano decidis transdoni siajn akciojn |
En 2015, la municipoj de Bolzano kaj Merano decidis transdoni siajn akciojn de la "Etschwerke" al la fondenda energikompanio [[Alperia]]. Ili ricevis po parton de 21% en la nova firmao. Ekde 2016, la Tel-centralo estas kontrolata de la centralo de Alperia en [[Kardaun]]. |
||
== Tekniko == |
== Tekniko == |
||
La maŝinaro konsistas el kvar horizontal-ŝaftaj, duoble fluaj Francis- |
La maŝinaro konsistas el kvar horizontal-ŝaftaj, duoble fluaj [[Francis-turbino]]j kun instalita povumo de 7.2 MW. La kvar generatoroj havas instalitan kapaciton de 10 [[Voltampero|MVA]], la generatortensio egalas al 10,5 kV. La ekscitilo estas integrita en la generatoro, la rektigo okazas kun rotaciaj [[Diodo|diodoj]]. Po du generatoroj estas estas konektitaj al maŝinna [[transformilo]] en la substacio. Tie, la tensio estas altigata al 66 kV kaj la elektra energio estas enmetata en la reto. |
||
La prilaborita akvo estas enkanaligata per kanalponto al tunelo, tra kiu ĝi fluas al baseno super |
La prilaborita akvo estas enkanaligata per kanalponto al tunelo, tra kiu ĝi fluas al baseno super la elektrocentralo de [[Marlengo]]. |
||
== Literaturo == |
== Literaturo == |
||
| Linio 42: | Linio 113: | ||
* [http://tecneum.eu/index.php?option=com_tecneum&task=object&id=312 Toell elektrocentralo] |
* [http://tecneum.eu/index.php?option=com_tecneum&task=object&id=312 Toell elektrocentralo] |
||
== Referencoj == |
|||
<references /> |
|||
[[Kategorio:Elektrocentraloj]] |
[[Kategorio:Elektrocentraloj]] |
||
[[Kategorio:Elektrocentraloj en Eŭropo laŭ landoj]] |
[[Kategorio:Elektrocentraloj en Eŭropo laŭ landoj]] |
||
Kiel registrite je 15:03, 27 apr. 2022
| Hidroelektra centralo Tel (deutsche: Wasserkraftwerk Töll) | |
| italianoe: Centrale idroelettrica Tel | |
| Elektra centralo | |
 Desupra rigardo al la hidroelektra centralo Tel
| |
| Ŝtato | Italio |
|---|---|
| Rivero | Adiĝo |
| Situo | Hidroelektra centralo Tel |
| - koordinatoj | 46° 40′ 45″ Nordo 11° 06′ 03″ Oriento / 46.67917 °N, 11.10085 °O (mapo) |
| Hidroelektra centralo | 1896 |
| Horzono | MET (UTC+1) |
| - somera tempo | MET (UTC+2) |
 Vikimedia Komunejo: Kraftwerk auf der Töll (Algund)
| |
La hidroelektra centralo Tel situas en la supra parto de la distrikto Forst en la komunumo Lagundo apud Merano . Ĝi estas elektrocentralo de preterpaso kaj utiligas la akvon de la rivero Adiĝo. La akvokolekta areo inkludas plejparton de la Venostaj Alpoj kaj de la Ortlera Grupo kaj egalas al 1675 km². La elektrocentralo estas sub monumentprotekto ekde 1987.
Kaptilo de akvo
Apud Tel je la malsupra fino de la valo Vinschgau, la akvo de Adiĝo estas haltigata per 7 m larĝa kaj 5,5 m alta digo. Poste sur la orografie dekstra flanko ĝi estas kondukata al proksimume 500 m longa malferma kanalo troviĝanta en tunelo de la montoflanko. La kanalo finiĝas en malgranda baseno supre de la centralo el kiu ĝi falas al la turbinoj tra du ŝtalaj premtuboj.
Historio
Historio ĝis 1995
La elektrocentralo Töll estas la unua granda elektrocentralo en Sudtirolo kaj unu el la unuaj en Eŭropo. Ĝi estis konstruita inter 1896 kaj 1898 nome de la societo Etschwerke, firmao posedata fare de la du municipoj de Bolzano kaj Merano. La fama germa elektro-pioniro Oskar von Miller respondecis pri la planado kaj konstruadministrado. Firmao de Mödling estis komisiita por efektivigi la hidraŭlikajn strukturojn, dum la aliaj konstruaĵoj estis aranĝitaj fare de la Merana konstrufirmao [[Musch & Lun]]. La elektromekanikan parton liveris la firmao Ganz&C el Budapeŝto. Je la malfermo, la elektrocentralo havis kvar Girard-turbinojn, ĉiu kun povumo de 0.74 MW (1000 PS ). Pro la rapide kreskanta postulo de elektro tuj post la malfermo estis aldonitaj du pliaj turbin-generatorgrupoj.
En 1904 la centralo estis rekonstruita kaj vastigita. Sekve la maŝinaro konsistis el kvar Girard-turbinoj ĉiuj kun povumo de 1.1 MW kaj du Francis-turbinoj kun 1,84 MW, do la elektrocentralo nun atingis povumon de 8.1 MW. Por ĉi tiu celo, la akvokvanto utiligata altiĝis de originale 9 m³/s al 15 m³/s.
Post la Unua Mondmilito Sudtirolo estis aneksita al Italio. Sekve pro la ĉiam pli progresinta industriigo, la postulo de elektra energio pliiĝis. En la jaroj 1924-1926, la nova Montecatini sterkfabriko konstruita en Sinigo, sude de Merano, financis duobligon de la Tel-elektrocentralo kaj rekompence certigis al si la produktadparton ebligitan per la vastiĝo en la sekvaj 20 jaroj. En la sama tempo, la "Società Elettrica Alto Adige" konstruis elektrocentralon en Marlengo, por utiligi la restantajn 130 m de altitudo inter la Tel-centralo kaj la valfundo de Merano.
Post 1926, la maŝinaro en la Tel-centralo konsistis el kvar Francis-turbinoj de la firmao Riva el Milano, ĉiu kun povumo de 4.7 MW. La totala instalita povumo egalis proksimume al 19 MW kaj per konstruado de dua provizolinio, la maksimuma kvanto da akvo, kiu povus esti forprenita de la rivero estis pliigita al 35 m³/s.
La elektrocentralo postvivis la Duan Mondmiliton nedifektita. Ek de la mezo de la 1950-aj jaroj, la "Etschwerke" konstruis la Naturns elektrocentralon, kiu ekfunkciis en 1963. En la 1970-aj kaj 1980-aj jaroj estis faritaj pluraj projektstudoj por optimumi la Tel-centralon. Fine en 1992, la estraro de la "Etschwerke" decidis pri ĝenerala renovigo.
Ĝenerala renovigo 1995-1997
La ĝenerala renovigo celis unuflanke konservi kaj altgradigi la valoran monumentprotektitan konstruaĵon kaj aliflanke pliigi la efikecon de la sistemo, ebligante la plej grandan eblan ekspluatadon de la disponebla akvokvanto kaj aŭtomatigante la funkciadon. La maŝinkoncepto restis la sama, sed turbinoj kaj generatoroj estis tute anstataŭigitaj, kaj la maksimuma forprenita akvokvanto estis pliigita al 46 m³/s La sistemo estis aŭtomatigita, ĝi povis esti kontrolata el malproksimo de la Naturns elektrocentralo, kaj la personaro estis retirata.
Akiro fare de Alperia
En 2015, la municipoj de Bolzano kaj Merano decidis transdoni siajn akciojn de la "Etschwerke" al la fondenda energikompanio Alperia. Ili ricevis po parton de 21% en la nova firmao. Ekde 2016, la Tel-centralo estas kontrolata de la centralo de Alperia en Kardaun.
Tekniko
La maŝinaro konsistas el kvar horizontal-ŝaftaj, duoble fluaj Francis-turbinoj kun instalita povumo de 7.2 MW. La kvar generatoroj havas instalitan kapaciton de 10 MVA, la generatortensio egalas al 10,5 kV. La ekscitilo estas integrita en la generatoro, la rektigo okazas kun rotaciaj diodoj. Po du generatoroj estas estas konektitaj al maŝinna transformilo en la substacio. Tie, la tensio estas altigata al 66 kV kaj la elektra energio estas enmetata en la reto.
La prilaborita akvo estas enkanaligata per kanalponto al tunelo, tra kiu ĝi fluas al baseno super la elektrocentralo de Marlengo.
Literaturo
- Christof Gufler: Südtirol unter Strom – Der Ausbau der Wasserkraft in Südtirol von der k.u.k. Zeit bis heute. Athesia, Bolzano 2015.
- Andrea Bonoldi, Tiziano Rosani (eds. ): I Cantieri dell'energia 1946–1962 . La Fabbrica del Tempo, Bolzano 2007.
- Wittfrieda Mitterer (red. ):Megawatt & Widerstand: Die Ära der Groß-Kraftwerke in Südtirol. Athesia-Tappeiner, Bolzano 2004.