Brazila dalbergio
 | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Furnira tranĉo farita de Dalbergia nigra.
| ||||||||
| Biologia klasado | ||||||||
| ||||||||
| Dalbergia nigra (Vell.) Allemão ex Benth. | ||||||||
| Konserva statuso | ||||||||
Sinonimoj[1]
| ||||||||
| ||||||||
Aliaj Vikimediaj projektoj
| ||||||||
Brazila dalbergio, Dalbergia nigra, estas specio de legumeno en la familio Fabacoj (Fabaceae) kaj el la genro dalbergio[2].
En Brazilo ĝi estas ofte konata kiel Bahia rozarbo, jacarandá-da-Bahia, brazila rozarbo, Rio rozarbo, jacarandá-do-brasil, pianowood, caviúna, graúna, jacarandá-una aŭ obuina,
Priskribo
[redakti | redakti fonton]Dalbergia nigra produktas tre malmolan kaj pezan lignon, karakterize diverskoloran de brikruĝa tra diversaj nuancoj de bruna (meza ĝis preskaŭ nigra). Pecoj, kiuj havas vejnojn de nigra koloro nomataj "araneaĵo" aŭ "pejzaĝa greno", estas aparte estimataj. Alia distinga trajto estas ĝia elstara resonanco. Egale tranĉita peco, kiun oni frapetas, elsendas brilan metalan persistan tono. Ĉi tiu propreco, kunigita al sia beleco, igis brazilan jakarandarbon ŝatata de muzikinstrumentistoj dum jarcentoj.
Brazila dalbergio tre rezistas al insektaj atakoj.[3]
Estas multaj specioj en la genro Dalbergia, kiuj povas esti konfuzitaj kun Dalbergia nigra, sed ĉi-lasta povas esti rekonita per sia koloro kaj rezino.[4] Ĝi ankaŭ povas esti konfuzita kun Machaerium, kiu havas pli kompaktan parenkimon kaj malhavas grandajn porojn.[4]
Oni scias tre malmulte pri la ekologio kaj reproduktado de la brazila dalbergio.[3]
Iamaj uzoj
[redakti | redakti fonton]La ligno de ĉi tiu specio estis tre serĉata de kiam ĝi estis enkondukita unue en la eŭropa kaj poste en la monda merkato, antaŭ centoj da jaroj. Dalbergia nigra populariĝis en altkvalitaj mebloj, kiel tiu produktita dum la regencia periodo de malfrua 18-a kaj frua 19-a jarcentoj - kaj pli ĵuse de skandinavaj fabrikantoj, kiuj produktis meblojn laŭ la dana moderna stilo. Ĉi tiu specio ankaŭ estis uzata en diversaj muzikaj instrumentoj, ornamaj lignaj vazoj, tranĉilaj teniloj kaj tornitaj objektoj. Granda parto de la plej alte taksita materialo estis segita en plakaĵojn, kiuj ornamis erojn kiel hejmaj kaj oficejaj mebloj, muraj paneloj kaj pianframoj; ĝi ankaŭ estis ŝatata de marketraĵaj artistoj. [citaĵo bezonas] Malnovkreska brazila dalbergio restas tre aprezita de klasikaj kaj ŝtalaj kordaj gitarproduktantoj, kiuj konsideras ĝin kiel eble la plej bonan sonan lignon por gitaraj partoj. Ĝi estis uzata en instrumentoj jam antaŭ la malfruaj renesancaj kaj barokaj epokoj, kiam instrumentfaristoj uzis ĝin por liutaj dorsoj (ripoj) kaj diversaj partoj de aliaj kordaj muzikiloj. Ĝi ankaŭ estis uzita en lignaj blovinstrumentoj, kiel ekzemple fagotoj, flutoj, kaj bekflutoj.
Habitato kaj disvastigado
[redakti | redakti fonton]Dalbergia nigra estas endemia de Brazilo, apartenanta al la ekoregiono de enlandaj arbaroj de Bahio.[5]
Ĝi estas endemia de la atlantika arbara biomo de sudorienta Brazilo, kaj troviĝas nur en sudaj ŝtatoj Bahio, Sankta Spirito, Minas-Ĝerajso kaj Rio-de-Ĵanejro.[4]
Ĝi bezonas vivmedion de malseka kaj malseka arbaro sur riĉaj grundoj por prosperi.[5]
Konserva statuso
[redakti | redakti fonton]Dalbergia nigra estas listigita kiel vundebla en la internacia Ruĝa Listo de IUCN.[5] La regeneraj indicoj de la arboj inter ekzistantaj populacioj estas malbonaj, eble ĉar la semoj de la malmultaj restantaj arboj estas tre atakitaj de ronĝuloj.[3] Krome ĝi estas minacata de habitato perdo, ĉar plej multaj el la arbaraj vivejoj de la planto transformiĝis al kultivejo. Pro ĝia endanĝerigita statuso, ĝi estis listigita CITES la 11-an de junio 1992 en Apendico I (la plej protektita), kaj komerco en ĝi estas limigita.[6]
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ The Plant List: A Working List of All Plant Species, http://www.theplantlist.org/tpl1.1/record/ild-16736, retrieved 12 December 2015
- ↑ artikolo dalbergio en la Plena Ilustrita Vortaro de Esperanto (PIV), eldono de 2020, reta versio
- ↑ 3,0 3,1 3,2 ARKive on Brazilian Rosewood
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Amendments to Appendices I and II of The Convention - Other Proposals Arkivigite je 2014-02-21 per la retarkivo Wayback Machine CITES. March 1992.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Dalbergia nigra The IUCN Red List of Threatened Species.
- ↑ How CITES works