Wikipedia

Inazio Ellakuria

(«Ignacio Ellakuria» orritik birbideratua)

Inazio Ellakuria Beaskoetxea S.J. (Portugalete, Bizkaia, 1930eko azaroaren 9 – San Salvador, 1989ko azaroaren 16) jesuita, idazle, filosofo eta teologoa izan zen, Erdialdeko Amerikako José Simeón Cañas Unibertsitatean (UCA) irakasle eta errektore gisa lan egin zuena. Salvadortarra naturalizatua, Ellakuria Erdialdeko Amerikako jesuiten probintziako apaizak prestatzeko programak garatzeaz ere arduratu zen.

Inazio Ellakuria

errektore

Bizitza
JaiotzaPortugalete, 1930eko azaroaren 9a
Herrialdea Bizkaia, Euskal Herria
HeriotzaSan Salvador, 1989ko azaroaren 16a (59 urte)
Hobiratze lekuaEl Salvador
Heriotza moduagiza hilketa
Hezkuntza
HeziketaMadrilgo Complutense Unibertsitatea
Hizkuntzakgaztelania
Jarduerak
Jarduerakteologoa, filosofoa, unibertsitateko irakaslea, apaiz katolikoa, misiolaria eta idazlea
Enplegatzailea(k)Universidad Centroamericana
MugimenduaAskapenaren teologia
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioakatolizismoa
Erlijio-ordenaJesusen Konpainia
Find a Grave: 12380351 Edit the value on Wikidata

Askapenaren teologiaren ekintzaile handienetako bat izan zen, eta bera zein beste jesuita batzuk hil zituzten soldadu salvadortarrek Salvadorreko Gerra Zibilaren amaieran.[1]

Bizitza

aldatu

Gaztaroa

Portugaleten jaio zen 1930ean, eta bertan egin zituen lehen mailako ikasketak. Batxilergoa Tuterako Jesuiten Ikastetxean egin zuen. Eta gaztetatik, oftalmologoa zen aitaren aginpideak eta diziplinak bere heziketa zorrotz eta sendoaren eredua markatu zuten, estilo dotore eta soil batekoa, beste lau anaiak jaso zuten parekoa.[2]

Prestakuntza-urteak

aldatu

17 urte zituela, 1947ko irailean, Jesusen Lagundiaren nobiziatuan sartu zen Loiolan, Azpeitiatik gertuko Santutegian eta Ikasketa Zentroan. 1949an, El Salvadorrera bidali zuten Santa Tecla nobiziatura, eta bertan, Aita Miguel Elizondo izan zuen maisu. Han egin zuen lehen boto-lanbidea. Giza Zientzietako ikasketak amaitu eta Filosofia ikasi zuen Quiton, eta han ezagutu zituen Aita Aurelio Espinosa Polit eta Aita Angel Martínez Baigorri, olerkaria zena. 1949. urtean El Salvadorreko herritar egin zen. 1955ean Filosofian lizentziatu zen. Eta, 1955 eta 1958 bitartean, elizbarrutiko apaizgaien hezitzaile izan zen San Jose de la Montaña Seminarioan.[3]

1958an Teologia ikasi zuen Innsbrucken (Austria), eta han eragin handiko maisuetako bat Karl Rahner irakasle izan zuen.[4] 1961eko irailaren 26an Innsbrucken presbitero ordenatua, jesuita gisa azken botoak 1962an eman zituen bere jaioterrian.[5]

1962tik 1965era doktoretzarako ikasketak egin zituen Madrilgo Complutense Unibertsitatean, Xabier Zubiri filosofo donostiarraren zuzendaritzapean, eta hark bere lanaren jarrailetzat hartu zuen beti. Doktore-tesiak izenburu hau du: “Esentziaren hasierakotasuna Xabier Zubirirengan” (La principialidad de la esencia en Xabier Zubiri), oraindik argitaratu gabeko lana, eta edizio kritikoa eskatzen duena. Teologiako doktoretza ikastaroak ere egiten zituen, baina ez zuen tesirik aurkeztu, nahiz eta jakina izan bere kezka nagusiak Jainkoa eta errealitate historikoa zirela.[6]

Jarduera akademikoa

aldatu

1967an El Salvadorrera itzuli zen Erdialdeko Amerikako José Simeón Cañas Unibertsitatean (UCA) irakasle sartzeko. Xabier Zubirirekin lankidetza mantentzen zuen, sarritan Espainiara bidaiatuz. Baina Medellingo 1968ko Gotzain Latinoamerikarren II. Konferentziak bere hausnarketa eta ekoizpen teologikoa markatu zituen, askapenera bideratuz.[7]

1968tik hil zuten arte, UCAko Unibertsitateko "Zuzendarien Batzordea" izeneko errektoretza-taldeko kide izan zen. Batzorde horren eragile kualifikatua zen baita 1979an Errektore izendatua izan aurretik ere. 1969an UCAk bere gain hartu zuen “Erdialdeko Amerikako Ikasketak” (ECA) aldizkaria, non bere artikulu filosofiko, teologiko eta politiko asko argitaratu zituen. 1970etik 1973ra bitartean, Erdialdeko Amerikako Probintziako jesuita gazteen prestakuntzaren arduradun izan zen. Kargu horren ondorioz, Aita Pedro Arrupe Jesusen Lagundiko nagusia ezagutu zuen, lan pastoralean gorpuztearen printzipioaren defendatzailea, eta beti izango zuten kidetasun-harremana.[8]

1972an Filosofia Saileko Zuzendari izendatu zuten (UCAk ez baitzuen Filosofia Fakultaterik), eta 1973an “Teología politika” liburua argitaratu zuen. Lan hori ingelesez argitaratu zuten ondoren  New Yorken 1976an izenburu honekin “Askatasuna haragi egina: Kristoren eta bere Elizaren misioa” (Freedom Made Flesh: The Mission of Christ and His Church) 1974an Teologia Gogoetarako Zentroa sortu zuen UCAn. 1975ean Karl Rahnerren omenaldian parte hartu zuen, saiakera baten "Teologia latinoamerikarraren aukerari, beharrari eta zentzuari buruzko tesia" sintetizatuz.[6]

Estatu kolpea El Salvadorren

aldatu

1976an “Erdialdeko Amerikako Ikasketak”(ECA) aldizkariko zuzendari izendatu zuten. "Zure aginduetara, kapitala" editorial ospetsua argitaratzeak, El Salvadorreko Gobernuak UCAri ematen zion laguntza ekonomikoa kentzea ekarri zuen, eta gainera, Unibertsitatearen aurkako indarkeria paramilitar argia eragin zuen. Ignacio Ellacuríak beti nahi izan zuen autonomia, botere zibilari eta elizakoari dagokienez, batez ere 1979tik aurrera Errektore izendatu baitzuten, Aita Rutilio Grande hil eta bi urtera, Ellakuria Espainian zegoenean. Gertaera horrek jesuiten komunitatea astindu zuen espiritualki eta intelektualki, eta Oscar Romero artzapezpikuaren barne-eraldaketa eragin zuen. Ellakuriak bere "lehen erbestea" bizi izan zuen. 1977ko martxoaren 12az geroztik, jesuita guztiei heriotza-mehatxuak egin zizkieten. Ellakuria 1978ko abuztuan itzuli zen El Salvadorrera.[7]

1979an Gobernu Batzordeak estatu-kolpea eman zuen El Salvadorren. Saiakera honek porrot egin zuen, indarkeria eta gerra krudela piztuz herrialdean. 1980ko martxoan, Oscar Romero artzapezpikua erail zuten eukaristian. Eta 1980ko urte beraren amaieran, Ellakuria berriro Espainiara "erbesteratua" atera zen, Espainiako Enbaxadaren babespean. Orduz geroztik, Ellakuríak Espainiarako bidaiak baliatzen zituen Europan bere ahotsa entzuten uzteko, eta Zubiriren lan batzuen argitalpena aktibatzeko.

1980 eta 1983 artean Xabier Zubiriren “Adimen sentigarria”, “Adimena eta logoak”, eta “Adimena eta arrazoia” (Alianza Editorial, Madril) trilogia argitaratu zen. Bestalde, 1980tik aurrera El Salvadorrek hamabi urteko gerra zibil luzea biziko zuen, non gerrillak Armada Nazionalari etengabe aurre egingo zion. Eta 1981ean Inazio Ellakuriak argi eta garbi planteatu zuen gatazkaren konponbide negoziatua.[9]

Zubiri hil ondoren (1983), Ellakuria Xabier Zubiri Seminarioko Zuzendari izendatu zuten. Hurrengo urtean Espainian liburu bat argitaratu zuen, Elizari instituzio gisa eragiten ziona: “Eliza Jainkoaren Erresumara bihurtzea.“ Jon Sobrinorekin “Teologiako Latinoamerikako Aldizkaria” sortu zuen. Askapenaren teologiaren aitzindarietako bat izan zen, Hego Amerikako Elizako eta Jesusen Lagundiko kide batzuekin batera. Bitartekaritza lan asko egin zuen El Salvadorreko nazioa baketzeko, eta horretarako gerran ziharduten bi aldeetako buruzagiekin behin baino gehiagotan egin zituen elkarrizketak. 1985ean, monsinore Rivera eta Damasekin, gerrillak bahitutako Duarte presidentearen alaba eta 22 preso politiko askatzea lortu zuen. Eta 1986an, El Salvadorreko gatazka zibilari irtenbide negoziatu bat emateko beharra azpimarratzen jarraitu zuen.[10]

 
Estatua UNED Bizkaiaren sarreran dago, Portugaleten.

Espainian, 1987an Kordoban egindako erlijio abrahamikoen lehen topaketaren harira, gatazkak modu positiboan gainditzeko ikuspegi eta oinarri komunak aurkitzeko beharra adierazi zuen jendaurrean. Topaketa hartan, "Askapenaren teologiak erlijio abrahamikoei indibidualismoa eta positibismoa gainditzeko egindako ekarpena" izan zen bere hitzaldia. Izan ere, urte horretako udan bertan, Liberazioaren Teologiaren inplikazio sozial eta politikoei buruz La Rábidako (Huelva) Unibertsitate Iberoamerikarraren Liburutegian egindako gogoeta- eta elkarrizketa-jardunaldiak zirela eta, Ellakuriak ideia bera errepikatuko zuen publikoki, adiskidetzea eskatuz, demokrazia errealeko eta bizikidetza baketsuko prozesu bat ahalbidetzeko. Une hartan, Espainia eta Europa leku aproposak ziren beren pentsamendua ozenki adierazteko, nazioarteko erabaki- eta botere-guneetara irits zedin.

1989ko azaroaren hasieran, Ellakuriak Comín Fundazioaren Saria jaso zuen Bartzelonan, San Salvadorreko UCAri emana. Bitartean, herrialde hartako gobernua beldur zen ezin izango ote zuen gerrillak San Salvador hiriburuan bertan egindako presioa geldiarazi.[9]

El Salvadorrera itzultzea eta hilketa

aldatu

Ellakuriak azaroaren 13ra aurreratu zuen El Salvadorrerako itzulera, bakearen eta bizikidetzaren alde bitartekari lanak egiten saiatzeko. Baina, Askapenaren Teologiaren defendatzaile gisa, bere ospe intelektualagatik eta herrialdearen egoera salatzeagatik, finantza- eta militar-sektore batzuen etsaitasuna nagusitu zen, ahotsa isilarazteko mehatxatu baitzuten. Armadako hainbat kidek eta eskuin muturreko zibilek ez zuten begi onez ikusten Ellakuriaren politika aurrerakoia, kontuan izanik gainera bere ikasleen artetik irtenak zirela garai hartan FMLN (Nazio Askapenerako Farabundo Martí Frontea) erakunde armatuko buruzagi batzuk.

1989ko azaroaren 16an El Salvadorreko Indar Armatuaren Atlácatl batailoiko pelotoi batek hil zuen, René Emilio Ponce koronelaren agindupean, Unibertsitatearen egoitzan, Ignacio Martín Baró, Segundo Montes, Amando López, Juan Ramón Moreno, Joaquín López eta López jesuitekin batera. Elba Julia Ramos, egoitzako zerbitzukoa eta haren 15 urteko alaba Celina ere hil zituzten. Gaur egun, Ignacio Ellakuriaren gorpua UCAren kaperan dago lurperatuta.[11]

Estradizioa eta epaiketa Espainiako Auzitegi Nazionalean

aldatu

2011ko abenduan Espainiako Justizia ministroak El Salvadorri 13 militar estraditatzeko eskatu zion, eta beste bi militar Estatu Batuari.[12] 2017ko azaroan, AEBk atzera bota zuen Inocente Orlando Montano Salvadorreko Segurtasun ministro ohiaren azken apelazioa, Espainiara estraditatzea saihesteko. Azkenik, 2020ko irailean, Auzitegi Nazionalak izaera terroristako bost hilketaren errudun aurkitu zuen, 133 urteko kartzela-zigorra ezarriz.[13] El Salvadorreko beste hogei militar daude akusatuta.[14]

Ellakuriaren obra

aldatu

El Salvadorreko errealitatearen egoeraren araberako analisiak eta filosofia zein teologiari buruzko artikuluak argitaratu zituen. Uko egin zion unibertsitateko argitaletxean liburuak argitaratzeari, etikaren aurkakotzat jotzen baitzuen, UCAn zuen posizioa zela eta. Bere liburu batzuk hil ondoren argitaratu ziren, hala nola, Errealitate historikoaren filosofia, Hogei urteko historia El Salvador-en, Idazki politikoak (hiru liburuki), Idazki filosofikoak (hiru liburuki), Idazki teologikoak (hiru liburuki) eta Unibertsitate-idazkiak, gehienak idazki sakabanatuen bildumak dira, gaika ondo multzokatuak. Askapenerako borondatea izenburupean, Hector Samour filosofo salvadortarrak Ellakuriaren pentsamenduaren ezaugarri nagusiak sistematizatzen ditu. Bestalde, Inazio Ellakuriaren teologia historikoa lanean, José Sols Lucia teologo espainiarrak Ellakuriaren pentsamendu teologikoa sakon aurkezten du, Teologia Sistematikoaren eta Oinarrizko Teologiaren bertsio bikoitzean. Halaber, Ellakuriaren bizitzaren eta pentsamenduaren aurkezpen labur eta sintetiko bat egile horren beraren koaderno batean dago, Inazio Ellakuriaren ondarea.[15]

Filosofia

aldatu
 
UCAko martirien horma-irudia.

Ellakuriaren filosofiak Xabier Zubiriren Mendebaldeko filosofiaren kritika hartzen du abiapuntutzat. Zubirirentzat, Parmenidesen garaitik, mendebaldeko pentsamendua adimenetik bereizten zen. Akats horrek bi emaitza ekarri zituen. Lehena Zubirik "adimenaren logifikazioa" deitzen zuena zen, eta bigarrena "errealitatearen entifikazioa."

Pentsamendu ildo horretan, Ellakuriak esan zuen giza errealitatea ezinbestean pertsonala, soziala eta historikoa zela. Biologia eta gizartea historiaren osagaiak dira, eta horrek esan nahi du beti daudela mugimenduan. Baina hori ez da nahastu behar gizakiak historiaren indarren tresna pasiboak direla dioen materialismo historikoarekin.[16]

Ellakuriaren arabera, gizartetik baztertuta dauden pertsonak egoteak esan nahi du historiak eta praktikak ez dutela errealizazio-aukera zabalagorik eman munduko gizaki guztientzat. Egoera horrek eragotzi egin du baztertutako pertsona horiek gizaki gisa duten existentziaz jabetzea. Beraz, gizatasunaren betetasunetik eta errealitatearen betetasunetik aldentzen den egoera da. Baina egoera hau alda daiteke.[17]

Teologia

aldatu

Bere belaunaldiko beste teologo askok bezala, Ellakuriak teologia berri bat eraiki nahi izan zuen, "Teologia Historiko" deitu ziona. Metodologikoki, historiari buruz zuen ikuspegia Hegelen tradizio dialektikoari jarraitu zion, Marxen materialismo historikoarekin amaitu zena. Hala ere, edukiari dagokionez, kritiko agertu zen Hegelek historiari buruz zuen ikuspegi eurozentrikoarekin. Ellakuriak baztertu egin zuen baita ere, Marxek gizakia bere baldintza materialen objektu gisa ikustea. Kontzientziaren, giza praxiaren eta bere ahalbideen garrantzia azpimarratu zuen historiaren bilakaeran eragiteko, eta beraz, baita baldintza materialak ere.[18]

Teologia Historikoaren arabera, Ellakuriak teologia egiteko modu bat esan nahi zuen: fedearen inguruko gogoeta egitea, orainaldi historikotik abiatuta, eta orainaldi historikoari buruzko gogoeta egitea, fedetik abiatuta. Haren arabera, teologia guztia bere orainaldi historikoak baldintzatzen du. Teologia historikoak bere testuinguru historikoari buruzko kontzientzia hartu nahi du, eta erabat txertatu. “Leku teologikoa” (Locus theologicus) kontzeptua oso garrantzitsua da teologia honetan.[19]

Askapenaren teologia

aldatu

Ellakuria ez da soilik Zubiriren jarraitzailea edo dibulgatzailea. Bere originaltasuna Zubiriren errealitatearen filosofia Iberoamerikako herrien askapenaren arazoari aplikatzean datza. Askapenaren Teologiarako ateratzen dituen ondorio nagusiak honako hauek dira:[20]

  • Historiako Jesus, defentsarik gabea baina epaitua, ez zen bere etsaien nahasmenduagatik hil (Ellakuriaren hilketarekin gertatu ez zen bezala), baizik eta ezarritako gizarte-ordenaren aurkako mehatxua zelako.
  • Jesus historikoak ez dau Jaungoikoaren Erresuma abstraktu edo transzendentea predikatzen, haratago, baizik eta konkretuki Errealitatean, estrukturalki kontraesankorra eta bidegabea den mundu baten erdian.
  • Jesusen bizitza izan zenak (baita Ellakuriarena ere) munduaren eta bere garaiko botereen aurkako oposizioa adierazten zuen. Bizitza mota horretan, fedeak jarraipena eta konpromisoa eskatzen du, gorrotoaren eta zapalkuntzaren aurrean maitasunaren eta justiziaren zuziari eustea.

Ellakuriarekin, "barrutik" eta bere aukera eta esperientziatik ulertu nahi badugu, bere hiru kezka handitan murgildu behar dugu: herri gehiengoen eta herri zapalduen defentsa, Unibertsitatea gehiengoen zerbitzurako tresna gisa, eta Filosofiaren funtzio askatzailea.[21]

Lan orokorrak

aldatu

Zentzu horretan, bere lana orokorrean ulertzeko funtsezko lanak honako saiakera hauek dira:

  • Filosofia eta Politika, 1972.
  • Unibertsitatea eta Politika, 1980.
  • Filosofiaren xedea, 1981.
  • Eliza Jainkoaren Erresumara bihurtzea, 1984
  • Filosofiaren Funtzio Askatzailea, 1985.
  • Erdialdeko Amerika arazo gisa, 1986.

Bibliografia

aldatu
  • Ellakuria, Inazio. Zure aginduetara, kapitala artikulua, Hogei urteko historia El Salvadorren (1969-1989) I. liburukian, UCA Editoreak, San Salvador, 1991.
  • Erdialdeko Amerikako Ikasketak (ECA) aldizkaria, 493-494, 1989ko azaroa-abendua, ISSN 0014-1445.
  • Inazio Ellakuriaren saiakeren eta obren bilduma:
  •  Ellakuria, Inazio. Idazki filosofikoak. I. liburukia (gaztaroko idazkiak, 1956tik 1968ra). El Salvador: UCA editoreak, 1996.
  • Hogei urteko historia El Salvadorren (1969-1989). I. liburukia, El Salvador: UCA editoreak, 1991.
  • Errealitate historikoaren filosofia (A. González Fernández editorea). Madril: Trotta eta Xabier Zubiri Fundazioa, 1991.
  • Filosofiaren konpromiso politikoa Latinoamerikan. Santafé de Bogota (Kolonbia): El Búho argitaletxea, 1994
  • Tamayo, Juan-J. (editorea eta lanaren biltzailea): Inazio Ellakuria, herriaren askapenaren aldeko teologo martiria. Madril: Utopia Berria, 1990.

Liburu kolektiboetako lanak:

  • Ellakuria, Inazio. Askapenaren teologia Latinoamerikako aldaketa sozio-historikoaren aurrean eta Askapenaren kontzeptuaren eta ideiaren inguruan. Liburua: Askapenaren Teologiaren inplikazio sozial eta politikoak. Sevilla: Hispanoamerikako Ikasketa Eskola, 1989 (69-89 eta 91-109 orr., hurrenez hurren).
  • Zubiriren erredukzionismo idealista gainditzea. Liburua: Arrazoia, etika eta politika. Gizarte modernoetako gatazka (Palacios, X. eta Jarauta, F. editoreak). Madril: Anthropos, 1989.
  • Unibertsitatea, giza eskubideak eta herri gehiengoak (ECA 406, 1982). Liburua: Unibertsitatea eta Gizarte Aldaketa (jesuitak El Salvadorren). Mexiko: Magna Terra Editoreak, 1990.
  • Kristauen salbazioaren historikotasuna, eta Utopia eta profetismoa. Liburua: Mysterium liberationis. Askapenaren Teologiaren oinarrizko kontzeptuak, I. liburukia (I. Ellakuria eta J. Langile ko-editoreak). Madril: UCA y Trotta, 1990, 323-372 or., eta 393-442.
  • Pobreen Eliza, askapenerako sakramentu historikoa, eta Gurutziltzatutako herria. Liburua: Mysterium liberationis. Askapenaren Teologiaren oinarrizko kontzeptuak, II. liburukia, 127-153. or. eta 189-216. or., hurrenez hurren.
  •  Salbazioa historian. Liburua: Kristautasunaren oinarrizko kontzeptuak (Floristan, C., eta Tamayo, J. J., editoreak). Madril: Trotta, 1993.

Aldizkarietan argitaratutako eta oraindik bildu gabeko hiru lan:

  •  Ellakuria, Inazio. Filosofia, zertarako. Abra (San Salvador) 2. urtea, 1.11 (1976): 42-48.
  • Askapenaren Teologiaren ekarpena erlijio abrahamikoei indibidualismoa eta positibismoa gainditzeko. Aldizkaria: Teologiako Latinoamerikako Aldizkaria (San Salvador) 10 (1987): 3-28.
  • Latinoamerikako bosgarren mendeurrena. Aurkikuntza edo estalketa? Aldizkaria: Cristianisme i Justícia (Bartzelona) 31 (1990): 1-16. Rábida (Huelva) 9 (1991) aldizkarian ere argitaratu zen: 25-33.

Inazio Ellakuriari buruz

  • Castellón Martín, José Joaquín. Ellakuria eta praxiaren filosofia, Ed. Hergué, Huelva, 2003.
  • Tamayo-Acosta, Juan-J. Inazio Ellakcuria. Askapenaren teologiaren metodoaren oinarri filosofikoak. Askapenaren Teologia ulertzeko. Verbo Divino, Lizarra, 1989. 225-228.
  • Samour, Hector, Askatzeko borondatea. Inazio Ellakuriaren filosofía. Comares, Granada, 2003.
  • Senent de Frutos, Juan Antonio. Ellakuria eta giza eskubideak, Desclée de Brouwer, Bilbo, 1998.
  • Sols Lucia, José, Inazio Ellakuriaren ondarea, Cristianisme i Justícia, Barcelona, 1998.
  • Sols Lucia, José, Inazio Ellakuriaren teologia historikoa, Trotta, Madril, 1999.
  • Sols, José, Fedeak interpretatu eta eraldatzen duenean Claret, Barcelona, 2003.
  • Sols Lucia, José, Ellakuriaren arrazoiak, Kristiautasuna eta Justizia, Barcelona, 2014.

Inazio Ellakuria saria

aldatu

- 2008an Eusko Jaurlaritzak "Garapenerako lankidetzako Inazio Ellakuria saria" sortu zuen, bere omenez. 1991n sortutako Euskal lankidearentzako Sariaren birformulazio bat da. Bere omenez Ellakuria Gizarte-gunea sortu zuten Bilbon.[22]

Santutasuna

aldatu

2023ko abuztuan, San Salvadorko artzapezpikuak Ellakuria kanonizatzeko prozedura zabaldu zuela iragarri zuen.[23]

Erreferentziak

aldatu
  1. ↑ (Gaztelaniaz) Jon Sobrino, R. Alvarado (eds.). (1999). Ignacio Ellacuría, Aquella libertad esclarecida. Sal Terrae.
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «Ignacio Ellacuría (1930-1989), en Jesuitas». .
  3. ↑ (Gaztelaniaz) "Ignacio Ellacuría (1930 - 1989)". Universidad Centroamericana "José Simeón Cañas".
  4. ↑ (Gaztelaniaz) "Ignacio Ellacuría". Mártires de la UCA..
  5. ↑ (Gaztelaniaz) "Ignacio Ellacuría (1930 - 1989)". Universidad Centroamericana "José Simeón Cañas".
  6. ↑ a b (Gaztelaniaz) Horacio Cerutti. (2006). La Filosofía de la Liberación Latinoamericana. ISBN 9789681678203...
  7. ↑ a b (Gaztelaniaz) Ignacio Ellacuría. (1990). Filosofía de la Realidad Histórica. Colección Estructuras y procesos: Serie mayor Estructuras y progresos. Vol. 7. UCA Editores ISBN 9788484051589..
  8. ↑ (Ingelesez) David I. Gandolfo. (2005). "Ignacio Ellacuría (1930—1989)". Internet Encyclopedia of Philosophy.
  9. ↑ a b (Gaztelaniaz) Hector Samour. (2003). Voluntad de Liberacion. Granada: Editorial Comares.
  10. ↑ (Ingelesez) Ignacio Ellacría; Jon Sobrino. (2004). Mysterium Liberationis: Fundamental concepts of Liberation Theology. Orbis Books ISBN 9781570755408..
  11. ↑ (Gaztelaniaz) Cronología del crimen. Universidad Centroamericana “José Simeón Cañas”.
  12. ↑ (Gaztelaniaz) Lazaro, J.M.. (2011). España reclama la entrega de 15 militares salvadoreños por la muerte de Ellacuría,. El País.
  13. ↑ (Gaztelaniaz) Gálvez, J.J.. (2020). «Condenado a más de 130 años de prisión el único acusado del “asesinato terrorista” de cinco jesuitas españoles en El Salvador».. El País..
  14. ↑ (Gaztelaniaz) «Celebran la extradición del militar acusado del asesinato de los jesuitas en El Salvador». ultimocero..
  15. ↑ (Gaztelaniaz) José Mora Galiana. (1999). "Ignacio Ellacuría. Perfil Biográfico. El Hombre y su obra". ensayistas.org.
  16. ↑ (Ingelesez) Amartya Sen. (1999). Development as Freedom. Oxford University Press ISBN 9780192893307..
  17. ↑ (Ingelesez) 2001. (2001). Women and Human Development: The Capabilities Approach. Cambridge University Press ISBN 9780521003858..
  18. ↑ (Gaztelaniaz) Enrique Dussel. (2007). Las metáforas teológicas de Marx. Fundación Editorial El Perro y la Rana ISBN 9789803964184..
  19. ↑ (Ingelesez) María Pilar Aquino; Kevin F. Burke; Robert Anthony Lassalle-Klein. (2006). Love that produces hope: The thought of Ignacio Ellacuría. Liturgical Press ISBN 9780814652176..
  20. ↑ (Ingelesez) Kevin F. Burke. (2000). The Ground Beneath The Cross: The Theology of Ignacio Ellacuría. Moral Traditions Series. Georgetown University Press ISBN 9781589014473..
  21. ↑ (Ingelesez) Ellakuria, Inazio. (1982). "Commencement Address Santa Clara University". Santa Clara University.
  22. ↑ Garapenerako Lankidetzako Ignacio Ellacuria Saria. Eusko Jaurlaritza.
  23. ↑ (Gaztelaniaz) La Iglesia salvadoreña inicia en el Vaticano el proceso de canonización de Ellacuría. Vida Nueva digital.

Ikus gainera

aldatu

Kanpo estekak

aldatu
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Inazio_Ellakuria&oldid=9556616"(e)tik eskuratuta