Wisconsin

Wisconsin
	Ameriketako Estatu Batuak
Ereserkia
	On, Wisconsin! (en)
Administrazioa
Estatu burujabe	Ameriketako Estatu Batuak
ISO 3166-2	US-WI
Hiriburua	Madison
Governor of Wisconsin (en)	Tony Evers (en)
Zatiketa	ikusi Adams konderria, Ashland konderria, Barron konderria, Bayfield konderria, Brown konderria, Buffalo konderria, Burnett konderria, Calumet konderria, Chippewa konderria, Clark konderria, Columbia konderria, Crawford konderria, Dane konderria, Dodge konderria, Door konderria, Douglas konderria, Dunn konderria, Eau Claire konderria, Florence konderria, Fond du Lac konderria, Forest konderria, Grant konderria, Green konderria, Green Lake konderria, Iowa konderria, Iron konderria, Jackson konderria, Jefferson konderria, Juneau konderria, Kenosha konderria, Kewaunee konderria, La Crosse konderria, Lafayette konderria, Langlade konderria, Lincoln konderria, Manitowoc konderria, Marathon konderria, Marinette konderria, Marquette konderria, Menominee konderria, Milwaukee konderria, Monroe konderria, Oconto konderria, Oneida konderria, Outagamie konderria, Ozaukee konderria, Pepin konderria, Pierce konderria, Polk konderria, Portage konderria, Price konderria, Racine konderria, Richland konderria, Rock konderria, Rusk konderria, St. Croix konderria, Sauk konderria, Sawyer konderria, Shawano konderria, Sheboygan konderria, Taylor konderria, Trempealeau konderria, Vernon konderria, Vilas konderria, Walworth konderria, Washburn konderria, Washington konderria, Waukesha konderria, Waupaca konderria, Waushara konderria, Winnebago konderria eta Wood konderria;
Geografia
Koordenatuak	44°30′N 89°30′W / 44.5°N 89.5°W
Azalera	169.640 km²
Mugakideak	Michigan, Minnesota, Illinois, Iowa eta Ontario
Punturik altuena	Timms Hill (en)
Demografia
Biztanleria	5.893.718 (2020ko apirilaren 1a); 122.381 (2015)
Dentsitatea	34,74 bizt/km²
Etxebizitzak	2.377.935
Hizkuntza ofiziala	baliorik ez
Ordu eremua	UTC−06:00, Erdialdeko Ordu Estandarra eta America/Chicago (en)
	wisconsin.gov

Wisconsin Ameriketako Estatu Batuetako estatua da, Estatu Batuetako ipar-erdialdean dagoena. Estatuko hiririk handiena Milwaukee da, eta, hiriburua, Madison. Wisconsinek 5,5 milioi biztanle ditu guztira.

Hiri nagusiak

Wisconsingo 5 eskualde geografikoak.

Orografia eta klima

Bost eskualde bereizten dira: Iparraldeko goi-ordokia, Superior aintziraren inguruko behe-ordokiak, Erdialdeko ordokia, Mendebaleko goi-ordokia eta hego-ekialdeko mendialdeak eta behe ordokiak. Wisconsingo iparraldea aintziraz betea da. Basoek lurralde guztiaren azaleraren % 45 hartzen dute eta iparraldeko goi-ordokia eta erdialdeko ordokia erabat estaltzen dute.

Misisipi ibaiak estatu hau zeharkatzen du, Minnesotatik etorrita.

Klima zorrotza da iparraldean (-9 °C neguan) baina hegoaldera egin ahala epeltzen da. 800 mm euri ur egiten du urtean batez beste. Lurrak antzuak dira iparraldean eta emankorrak hegoaldean.

Mugak

Iparraldean, Superior aintzira eta Michigango penintsula; ekialdean, Michigan aintzira; hegoaldean, Illinois estatua; mendebalean Minnesota eta Iowa estatuak.

Biztanleak

Alemaniar jatorrikoek osatzen dute etnia nagusia eta poloniarrak, eskandinabiarrak eta ingelesak datoz ondoren. Beltzak gero eta gutxiago dira eta, egun, % 4 baizik ez dira. 30.000 indiar bizi dira, gehienak Menomineen eta Milwaukeen. Biztanleen % 70 lurraldeko % 20ko eremuan bizi da.

Ekonomia

Mississippi ibaiko 9. urtegia, Iowan.

Estatu Batuetako nekazaritza eremu garrantzitsuenetakoa da Wisconsin: azukre erremolatxa, artoa, patata, garia, garagarra, tabakoa. Abere hazkuntza (behi eta zerri azienda) ere oso garrantzitsua da eta, egun, Estatu Batuetako lehen esne ekoizlea da. Baso oparoek, halaber, Estatu Batuetako lehen zur eta paper-ore ekoizle bihurtzen dute. Turismoa eta Milwakee hirian den industria (janari industria, metalurgia, nekazaritzarako makineria, tresneria elektrikoa eta mekanikoa, zurgintza) dira ekonomia jarduera nagusiak.

Historia

Wisconsingo kapitolioa (Madison).

Jean Nicolet frantses esploratzailea izan zen bertaratu zen lehen europarra (1634) eta 1717an eraiki zen han lehen herrigunea. Frantsesen mende egon zen lurraldea 1763. urtean ingelesen esku geratu zen arte. 1848. urtean Estatu Batuetako 30. estatu bihurtu zen.

Wisconsindar ospetsuak

Frank Lloyd Wright (1867-1959), arkitektoa.
Spencer Tracy (1900-1967), aktorea.
Orson Welles (1915-1985), aktorea eta zinema zuzendaria.
Gene Wilder (1933-), aktorea, gidoilaria eta zuzendaria.
Tony Shalhoub (1953), aktorea.
Willem Dafoe (1955), aktorea.

Ikus, gainera

Amerikako Laku Handiak

Kanpo estekak

(Ingelesez) Wisconsingo estatuaren webgune ofiziala

Datuak: Q1537
Multimedia: Wisconsin / Q1537

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2011/12/26 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.