Lauko Aliantzaren Gerra: berrikuspenen arteko aldeak

Lauko Aliantzaren Gerra
	Passaro lurmuturreko gudua, 1718ko abuztuaren 11 Richard Paton (1767)
Data	1717ko abuztuaren 22a-1720ko otsailaren 17a
Lekua	Europa, Ipar Amerika
Emaitza	Aliatuen garaipena
Gudulariak
Espainia; Jakobitak	Britainia Handiko Erresuma; Frantziako Erresuma; Germaniako Erromatar Inperio Santua; Zazpi Herbehere Batuen Errepublika; Savoiako dukerria
Buruzagiak
Ledeko markesa; Montemarreko dukea; Ormondeko dukea; Antonio Gastañeta	Berwickeko dukea; Mercyko kondea; Lord Cobham; George Byng; Savoiako dukea

Nabigazio historia interaktiboa

← Aurreko ezberdintasuna

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

IkusizkoaWikitestua

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 09:46, 27 azaroa 2022 data duena

Lauko Aliantzaren Gerra (1717–1720) Filipe V.a Borboi Espainiakoaren (Gaztelakoaren), bere emazte Elisabet Farnesio eta haien ministro buru Giulio Alberoniren anbizioen emaitza izan zen, Vienako Habsburgoen onuran Gaztelako (Espainiako) familia adarrak galdutako Italiako lurraldeak berreskuratu nahi izan baitzituzten, baita beharbada Frantziako tronua eskuratu ere.

Filipe V.a eta Espainiako Koroa Britainia Handi, Frantzia, Austria eta Herbehereetako Errepublikaren aliantza baten kontra borrokatu ziren (geroago Savoiak ere bat egin zuen haiekin), baita gerra galdu ere. Borrokak 1717an hasi baziren ere, gerra ez zuten deklaratu 1718ko abendu arte. 1720ko otsaileko Hagako Itunak gerraren azkena ekarri zuen.

Ondorioz, berretsi egin zen Espainiako (Gaztelako) Koroak Europan zituen domeinu gehienen galera, eta Filipe V.ak Siziliari eta Sardiniari uko egin zien.

Lauko Aliantzaren Gerra Euskal Herrian

Lauko Aliantzaren Gerrak eragin zuzena izan zuen Euskal Herrian. Berwickeko dukearen armadako gerlariak Lapurdin eta Nafarroa Beherean izan ziren finkatuta. Herritarrei gehiegikeriak eragin zizkieten, eta protestak ozen adierazi zituzten.^[1] 1719ko apirilean Berwickeko duke frantsesak Lapurditik Bidasoa gurutzatu zuen 20.000ko armada baten buru, eta Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba okupatu zituen, Blas de Loyolaren espainiar armadak matxinadaren kontra otsailean Bizkaia okupatu ondoren.

Frantsesek Pasaiako ontziolak suntsitu zituzten.^[2] Donostiari ere eraso egin zioten, eta horrek hiribilduaren erdialdean hainbat kalte eta galera eragin zituen herritarren eta eraikinen artean. Gipuzkoarrak prest agertu ziren Frantziako erregearen pean jartzeko baldin eta foruak errespetatzen baziren, dukeak onartu ez zuena. 1719ko abendu hasieran, izandako porrotak eraginda, espainiar errege-erreginek Alberoni ministro burua kargugabetu egin zuten, eta Frantziako Koroarekiko hurbilketa hasi.

Nafarroa Garaian ere eragina izan zuen. Altsasu eta Olazti batzen zituen zubietako bat botatzea eskatu zuten ingeniariek, Frantziako tropek hortik Gaztelarako inbasioa egin ez zezaten^[3].

Erreferentziak

↑ (Ingelesez) Veyrin, Philippe. (2011). The Basques of Lapurdi, Zuberoa, and Lower Navarre; Their History and Their Traditions. Center for Basque Studies; University of Nevada, 211 or. ISBN 978-1-877802-99-7..
↑ «Ontziolak eta armadoreak - Gipuzkoa» www.gipuzkoamuseobirtuala.net (Noiz kontsultatua: 2021-01-11).
↑ Carasatorre, Rafael. (2013-10-14). «Textos Históricos Navarros: Alsasua, Olazagutia: 1748: el cerrado de Isasia, y el puente de Zuiberri» Textos Históricos Navarros (Noiz kontsultatua: 2021-05-16).

Bibliografia

(Ingelesez) Kamen, Henry. (2001). Philip V of Spain: The King who Reigned Twice. Yale University Press ISBN 0300087187. (Noiz kontsultatua: 2018-10-06).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q221941

[1] (Ingelesez) Veyrin, Philippe. (2011). The Basques of Lapurdi, Zuberoa, and Lower Navarre; Their History and Their Traditions. Center for Basque Studies; University of Nevada, 211 or. ISBN 978-1-877802-99-7..

[2] «Ontziolak eta armadoreak - Gipuzkoa» www.gipuzkoamuseobirtuala.net (Noiz kontsultatua: 2021-01-11).

[3] Carasatorre, Rafael. (2013-10-14). «Textos Históricos Navarros: Alsasua, Olazagutia: 1748: el cerrado de Isasia, y el puente de Zuiberri» Textos Históricos Navarros (Noiz kontsultatua: 2021-05-16).

[1]

[2]

[3]

@@ 15. lerroa: / 15. lerroa: @@
 | galera2     =
 }}
-'''Lauko Aliantzaren Gerra''' (1717–1720) [[Filipe V.a Espainiakoa|Filipe V.a Borboi Espainiakoa]]<nowiki/>ren (Gaztelakoaren), bere emazte [[Elisabet Farnesio]] eta haien ministro buru [[Giulio Alberoni]]<nowiki/>ren anbizioen emaitza izan zen, Vienako [[Habsburgo]]en onuran Gaztelako (Espainiako) familia adarrak galdutako Italiako lurraldeak berreskuratu nahi izan baitzituzten, baita beharbada Frantziako tronua ere eskuratu.
+'''Lauko Aliantzaren Gerra''' (1717–1720) [[Filipe V.a Espainiakoa|Filipe V.a Borboi Espainiakoa]]<nowiki/>ren (Gaztelakoaren), bere emazte [[Elisabet Farnesio]] eta haien ministro buru [[Giulio Alberoni]]<nowiki/>ren anbizioen emaitza izan zen, Vienako [[Habsburgo]]en onuran Gaztelako (Espainiako) familia adarrak galdutako Italiako lurraldeak berreskuratu nahi izan baitzituzten, baita beharbada Frantziako tronua eskuratu ere.
-Filipe V.a eta Espainiako Koroa Britainia Handi, Frantzia, Austria eta [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika|Herbeheretako Errepublika]]<nowiki/>ren aliantza baten kontra borrokatu ziren (geroago [[Savoiako dukerria|Savoia]]<nowiki/>k ere bat egin zuen haiekin), baita gerra galdu ere. Borrokak 1717an hasi baziren ere, gerra ez zuten deklaratu 1718ko abendu arte. [[Hagako Ituna (1720)|1720ko otsaileko Hagako Itunak]] gerraren azkena ekarri zuen.
+Filipe V.a eta Espainiako Koroa Britainia Handi, Frantzia, Austria eta [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika|Herbehereetako Errepublika]]<nowiki/>ren aliantza baten kontra borrokatu ziren (geroago [[Savoiako dukerria|Savoia]]<nowiki/>k ere bat egin zuen haiekin), baita gerra galdu ere. Borrokak 1717an hasi baziren ere, gerra ez zuten deklaratu 1718ko abendu arte. [[Hagako Ituna (1720)|1720ko otsaileko Hagako Itunak]] gerraren azkena ekarri zuen.
 Ondorioz, berretsi egin zen [[Espainiako historia|Espainiako (Gaztelako) Koroak]] Europan zituen domeinu gehienen galera, eta Filipe V.ak Siziliari eta Sardiniari uko egin zien.
 == Lauko Aliantzaren Gerra Euskal Herrian ==
-Lauko Aliantzaren Gerrak eragin zuzena izan zuen [[Euskal Herria]]n. Berwickeko dukearen armadako gerlariak Lapurdin eta Nafarroa Beherean izan ziren finkatuta. Herritarrei gehiegikeriak eragin zizkieten, eta protestak ozen adierazi zituzten.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=The Basques of  Lapurdi, Zuberoa, and Lower Navarre; Their History and Their Traditions|urtea=2011|abizena=Veyrin|izena=Philippe|orrialdeak=|orrialdea=211|argitaletxea=Center for Basque Studies; University of  Nevada|ISBN=978-1-877802-99-7|url=https://docplayer.net/83078872-Center-for-basque-studies-basque-classics-series-no-6.html}}</ref> 1719ko apirilean [[James Fitz-James (Berwickeko I. dukea)|Berwickeko duke]] frantsesak [[Lapurdi]]<nowiki/>tik Bidasoa gurutzatu zuen 20.000ko armada baten buru, eta Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba okupatu zituen, [[Blas de Loyola]]<nowiki/>ren espainiar armadak berak [[1718ko matxinada|otsailean Bizkaia okupatu ondoren]].
+Lauko Aliantzaren Gerrak eragin zuzena izan zuen [[Euskal Herria]]n. Berwickeko dukearen armadako gerlariak Lapurdin eta Nafarroa Beherean izan ziren finkatuta. Herritarrei gehiegikeriak eragin zizkieten, eta protestak ozen adierazi zituzten.<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=en|izenburua=The Basques of  Lapurdi, Zuberoa, and Lower Navarre; Their History and Their Traditions|urtea=2011|abizena=Veyrin|izena=Philippe|orrialdeak=|orrialdea=211|argitaletxea=Center for Basque Studies; University of  Nevada|ISBN=978-1-877802-99-7|url=https://docplayer.net/83078872-Center-for-basque-studies-basque-classics-series-no-6.html}}</ref> 1719ko apirilean [[James Fitz-James (Berwickeko I. dukea)|Berwickeko duke]] frantsesak [[Lapurdi]]<nowiki/>tik Bidasoa gurutzatu zuen 20.000ko armada baten buru, eta Gipuzkoa, Bizkaia eta Araba okupatu zituen, [[Blas de Loyola]]<nowiki/>ren espainiar armadak [[1718ko matxinada|matxinadaren kontra]] [[1718ko matxinada|otsailean Bizkaia okupatu ondoren]].
 Frantsesek Pasaiako ontziolak suntsitu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ontziolak eta armadoreak - Gipuzkoa|url=http://www.gipuzkoamuseobirtuala.net/teselas06f6.html?id_teselas=188&id_lingua=1|aldizkaria=www.gipuzkoamuseobirtuala.net|sartze-data=2021-01-11}}</ref> Donostiari ere eraso egin zioten, eta horrek hiribilduaren erdialdean hainbat kalte eta galera eragin zituen herritarren eta eraikinen artean. Gipuzkoarrak prest agertu ziren Frantziako erregearen pean jartzeko baldin eta foruak errespetatzen baziren, dukeak onartu ez zuena. 1719ko abendu hasieran, izandako porrotak eraginda, espainiar errege-erreginek Alberoni ministro burua kargugabetu egin zuten, eta [[Frantziako historia|Frantziako Koroarekiko]] hurbilketa hasi.
+[[Nafarroa Garaia]]n ere eragina izan zuen. [[Altsasu]] eta [[Olazti]] batzen zituen zubietako bat botatzea eskatu zuten ingeniariek, Frantziako tropek hortik Gaztelarako inbasioa egin ez zezaten<ref>{{Erreferentzia|izena=Rafael|abizena=Carasatorre|izenburua=Textos Históricos Navarros: Alsasua, Olazagutia: 1748: el cerrado de Isasia, y el puente de Zuiberri|data=2013-10-14|url=http://documentanavarra.blogspot.com/2013/10/alsasua-olazagutia-1748-el-cerrado-de.html|aldizkaria=Textos Históricos Navarros|sartze-data=2021-05-16}}</ref>.
 == Erreferentziak ==