Altzairuzko oihala: berrikuspenen arteko aldeak

Ezabatutako edukia Gehitutako edukia

Lerroan

Hauxe da oraingo bertsioa, 00:27, 3 urria 2024 data duena

Altzairuzko oihala^[1] edo Burdinazko hesia^[2] (ingelesez: Iron Curtain, alemanez: Eiserner Vorhang) Gerra Hotzean Europa erdibitu zuen muga egiazko eta ideologikoa da. Metafora hori lehen aldiz Winston Churchillek erabili zuen, 1946ko martxoaren 5ean, Fultungo hitzaldian:

«

Baltikoko Stettindik Adriatikoko Triesteraino, kontinentearen gainean Altzairuzko oihala erori da

»

Oihalaren bi aldeetan nork bere nazioarteko aliantzak garatu zituen, bai ekonomiarako bai defentsarako:

Ekialdeko erdian Elkarri Laguntzeko Batzarra eta Varsoviako Ituna zeuden, Sobietar Batasuna kide garrantzitsuena zela.

Mendebaldeko erdian Europako Batasuna eta NATO zeuden, Ameriketako Estatu Batuak eremuko botere ekonomikoa eta militarra zela.

Mendebaleko eta Ekialdeko Europaren arteko muga hesitu eta militartu bazen ere, Altzairuzko oihalaren adibide eredugarriena (eta gogortuena) Berlingo Harresia^[3] izan zen, hiria bitan banantzen zuena.

Churchillen hitzaldia

	Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Winston Churchill-en hitzaldia
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«

Altzairuzko oihala jaitsi da kontinente gainera, hasi Baltikoko Stettinetik eta Adriatikoko Triesteraino. Haren atzean daude Erdialdeko eta Ekialdeko Europako antzinako estatuen hiriburu guztiak (...) eragin-eremu sobietarrean daude —horrela deitu behar diot— hiri ospetsu horiek guztiak, era berean inguruko herriak eta denek batera osatzen dituzten herrialdeak; eta eraginpean ez ezik, Moskuren kontrol izugarriaren azpian ere bai, eta, kasu askotan, areagotzen ari da kontrola. (...) Gure lagun errusiarrek gerran izan zuten jokabidea ikusita, konbentzituta nago ez dutela ezer miresten indarra baino gehiago; halaber, ez dutela ezer errespetatzen ahultasuna baino gutxiago. Berehala elkartu beharra dago ingeles hizkuntza duten herriak, errusiarren abenturarako eta gutiziarako tentazioak eragotziko badira.

Westminster College, Fulton, Missouri, 1946ko martxoaren 5a.

»

—^[4]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

Stalinen erantzuna

	Wikitekan bada UEUren liburu batetik ateratako testu zatia: Iosif Stalin-en erantzuna
Liburu osoa: Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009

«

(...) gerrazaleen bidea ari da hartzen Churchill, eta bide horretan, Churchill ez dago bakarrik. Britainia Handian ez ezik, Ameriketako Estatu Batuetan ere lagunak ditu Churchillek.

Zehaztasun bat adierazi behar da Churchill eta lagunei buruz; izan ere, Hitlerren eta haren lagunen antz handia du egoerak. (...) Badirudi Churchillek gerra eragin duela arrazari buruzko bere teoriarekin, ingelesa hizkuntzatzat duten nazioak besteen gainetik daudela eta horren ondorioz mundu osoaren etorkizuna erabakitzeko ardura dutela esanez. (...)

Ezin dira ahaztu honako gertaera hauek: Finlandia, Polonia, Errumania, Bulgaria eta Hungariaren bitartez inbaditu zuten alemaniarrek SESB. Eta hori horrela izan zen, herrialde horietako gobernuak Sobietar Batasunaren aurkakoak zirelako. Alemaniarren inbasioaren ondorioz zazpi milioi lagun galdu zituen guztira Sobietar Batasunak. (...) Bestela esanda, Sobietar Batasunak galdutako bizitzak, Britainia Handikoak eta Estatu Batuetakoak batera baino gehiago izan ziren. Seguru asko, Hitlerren uztarripetik Europa askatze aldera sobietar herriek egindako sakrifizio handi horiek ahazteko joera dago tokiren batzuetan. Baina Sobietar Batasunak ezin ditu ahaztu. Eta harrigarria da Sobietar Batasuna kritikatzea, etorkizun seguruaren egarri, herrialde horietan Sobietar Batasunaren jarrerei leial izango zaizkien gobernuak bultzatzen aritzeagatik. Nola esan daiteke, sentimendu horiek kontuan hartu gabe, Sobietar Batasunaren helburu baketsuak gure Estatua zabaldu eta hedatu nahiaren ondorio baino ez direla?

Ez dakit (...) hark eta haren lagunek lortuko duten Ekialdeko Europaren kontrako kanpaina armatu bat antolatzea Bigarren Mundu Gerraren ostean; baina, lortuz gero, uste osoz esan dezakegu orain dela hogeita zazpi urte bezala zapalduko direla.

Pravda

1946ko martxoa

»

—^[4]. Testu osoa irakurtzeko Wikisourcen duzu eskuragarri

Erreferentziak

↑ Elhuyar gaztelania-euskara hiztegia
↑ Euskalterm
↑ (Ingelesez) «Berlin Wall: Concrete Symbol of the Iron Curtain» National Museum of the United States Air Force™ (Noiz kontsultatua: 2022-10-14).
↑ ^a ^b Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..

Kanpo estekak

Datuak: Q124425
Multimedia: Iron Curtain / Q124425

[1] Elhuyar gaztelania-euskara hiztegia

[2] Euskalterm

[3] (Ingelesez) «Berlin Wall: Concrete Symbol of the Iron Curtain» National Museum of the United States Air Force™ (Noiz kontsultatua: 2022-10-14).

[#1-4] Martínez Rueda, Fernando; Aizpuru Murua, Mikel. (2011). Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009. Udako Euskal Unibertsitatea ISBN 9788484383345..

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 1. lerroa: / 1. lerroa: @@
+{{erreferentzia falta}}
-[[Fitxategi:Iron Curtain map.svg|thumb|right|250px|Europa Altzairuzko Oihalak erdibitua.]]
+[[Fitxategi:64546-Altzairuzko_hesia.svg|thumb|250px|[[Europa]], Altzairuzko oihalak erdibitua.]]
-'''Altzairuzko Oihala''' ([[ingeles]]ez : iron curtain, [[alemaniera]]z : eiserner Vorhang) [[Gerra Hotz]]ean [[Europa]] erdibitu zuen muga (egiazkoa eta ideologikoa) isaltzen duen esapidea da, [[Winston Churchill]]ek [[1946]]ko [[martxoaren 5]]ean Fultungo hitzaldian lehen aldiz erabilia:
+'''Altzairuzko oihala'''<ref>''Elhuyar gaztelania-euskara hiztegia''</ref> edo '''Burdinazko hesia'''<ref>Euskalterm</ref> ({{lang-en|Iron Curtain}}, {{lang-de|Eiserner Vorhang}}) [[Gerra Hotza|Gerra Hotzean]] [[Europa]] erdibitu zuen muga egiazko eta ideologikoa da. [[Metafora]] hori lehen aldiz [[Winston Churchill]]ek erabili zuen, [[1946]]ko [[martxoaren 5]]ean, Fultungo hitzaldian:
-{{Aipu|[[Baltiko]]ko [[Stettin]]dik [[Adriatiko]]ko [[Trieste]]raino, kontinentearen gainean altzairuzko ohila erori da}}
+{{Aipu|[[Baltikoa|Baltikoko]] [[Szczecin|Stettindik]] [[Adriatikoa|Adriatikoko]] [[Trieste]]raino, kontinentearen gainean Altzairuzko oihala erori da}}
 Oihalaren bi aldeetan nork bere nazioarteko aliantzak garatu zituen, bai ekonomiarako bai defentsarako:
-* Ekialdeko erdian Elkarri Laguntzeko Batzarra eta [[Varsoviako Ituna]] zeuden, [[Sobietar Batasuna]] kide garrantzitsuena zela.
+* Ekialdeko erdian Elkarri Laguntzeko Batzarra eta [[Varsoviako Ituna]] zeuden, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] kide garrantzitsuena zela.
-* Mendebaldeko erdian [[Europako Batasuna]] eta [[NATO]] zeuden, [[Ameriketako Estatu Batuak]] eremuko botere ekonomikoa eta militarra zela.
+* Mendebaldeko erdian [[Europar Batasuna|Europako Batasuna]] eta [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATO]] zeuden, [[Ameriketako Estatu Batuak]] eremuko botere ekonomikoa eta militarra zela.
-[[Mendebaldeko Europa|Mendebaleko]] eta [[Ekialdeko Europa]]ren arteko muga hesitu eta militartu bazen ere, Altzairuzko Oihalaren adibide eredugarriena (eta gogortuena) [[Berlingo Harresia]] izan zen, hiria bitan banantzen zuena.
+[[Mendebaldeko Europa|Mendebaleko]] eta [[Ekialdeko Europa]]ren arteko muga hesitu eta militartu bazen ere, Altzairuzko oihalaren adibide eredugarriena (eta gogortuena) [[Berlingo harresia|Berlingo Harresia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berlin Wall: Concrete Symbol of the Iron Curtain|hizkuntza=en-US|url=https://www.nationalmuseum.af.mil/Visit/Museum-Exhibits/Fact-Sheets/Display/Article/197606/berlin-wall-concrete-symbol-of-the-iron-curtain/https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttps%2Fwww.nationalmuseum.af.mil%2FVisit%2FMuseum-Exhibits%2FFact-Sheets%2FDisplay%2FArticle%2F197606%2Fberlin-wall-concrete-symbol-of-the-iron-curtain%2F|aldizkaria=National Museum of the United States Air Force™|sartze-data=2022-10-14}}</ref> izan zen, hiria bitan banantzen zuena.
+== Churchillen hitzaldia ==
+{{UEU|Winston_Churchill-en_hitzaldia|Winston Churchill-en hitzaldia|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/gaur-egungo-munduaren-historia-1945-2009|Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009}}
+{{esaera2|
+Altzairuzko oihala jaitsi da kontinente gainera, hasi Baltikoko [[Stettin]]etik eta Adriatikoko [[Trieste]]raino. Haren atzean daude Erdialdeko eta Ekialdeko Europako antzinako estatuen hiriburu guztiak (...) eragin-eremu sobietarrean daude —horrela deitu behar diot— hiri ospetsu horiek guztiak, era berean inguruko herriak eta denek batera osatzen dituzten herrialdeak; eta eraginpean ez ezik, Moskuren kontrol izugarriaren azpian ere bai, eta, kasu askotan, areagotzen ari da kontrola. (...) Gure lagun errusiarrek gerran izan zuten jokabidea ikusita, konbentzituta nago ez dutela ezer miresten indarra baino gehiago; halaber, ez dutela ezer errespetatzen ahultasuna baino gutxiago. Berehala elkartu beharra dago ingeles hizkuntza duten herriak, errusiarren abenturarako eta gutiziarako tentazioak eragotziko badira.
+'''''Westminster College, Fulton, Missouri, 1946ko martxoaren 5a.'''''|<ref name="#1">{{Erreferentzia|izena=Fernando|abizena=Martínez Rueda||izena2=Mikel|abizena2=Aizpuru Murua|izenburua=Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009|argitaletxea=Udako Euskal Unibertsitatea|data=2011|url=https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/gaur-egungo-munduaren-historia-1945-2009|isbn=9788484383345}}</ref>. Testu osoa irakurtzeko [https://wikisource.org/wiki/Winston_Churchill-en_hitzaldia Wikisourcen duzu eskuragarri]}}
+== Stalinen erantzuna ==
+{{UEU|Iosif_Stalin-en_erantzuna|Iosif Stalin-en erantzuna|https://www.ueu.eus/argitaletxea/liburuak/gaur-egungo-munduaren-historia-1945-2009|Gaur egungo munduaren historia, 1945-2009}}
+{{esaera2|
+(...) gerrazaleen bidea ari da hartzen Churchill, eta bide horretan, Churchill ez dago bakarrik. Britainia Handian ez ezik, Ameriketako Estatu Batuetan ere lagunak ditu Churchillek.
+Zehaztasun bat adierazi behar da Churchill eta lagunei buruz; izan ere, Hitlerren eta haren lagunen antz handia du egoerak. (...) Badirudi Churchillek gerra eragin duela arrazari buruzko bere teoriarekin, ingelesa hizkuntzatzat duten nazioak besteen gainetik daudela eta horren ondorioz mundu osoaren etorkizuna erabakitzeko ardura dutela esanez. (...)
+Ezin dira ahaztu honako gertaera hauek: Finlandia, Polonia, Errumania, Bulgaria eta Hungariaren bitartez inbaditu zuten alemaniarrek SESB. Eta hori horrela izan zen, herrialde horietako gobernuak Sobietar Batasunaren aurkakoak zirelako. Alemaniarren inbasioaren ondorioz zazpi milioi lagun galdu zituen guztira Sobietar Batasunak. (...) Bestela esanda, Sobietar Batasunak galdutako bizitzak, Britainia Handikoak eta Estatu Batuetakoak batera baino gehiago izan ziren. Seguru asko, Hitlerren uztarripetik Europa askatze aldera sobietar herriek egindako sakrifizio handi horiek ahazteko joera dago tokiren batzuetan. Baina Sobietar Batasunak ezin ditu ahaztu. Eta harrigarria da Sobietar Batasuna kritikatzea, etorkizun seguruaren egarri, herrialde horietan Sobietar Batasunaren jarrerei leial izango zaizkien gobernuak bultzatzen aritzeagatik. Nola esan daiteke, sentimendu horiek kontuan hartu
+gabe, Sobietar Batasunaren helburu baketsuak gure Estatua zabaldu eta hedatu nahiaren ondorio baino ez direla?
+Ez dakit (...) hark eta haren lagunek lortuko duten Ekialdeko Europaren kontrako kanpaina armatu bat antolatzea Bigarren Mundu Gerraren ostean; baina, lortuz gero, uste osoz esan dezakegu orain dela hogeita zazpi urte bezala zapalduko direla.
+'''''Pravda'''''
+'''''1946ko martxoa'''''|<ref name="#1"/>. Testu osoa irakurtzeko [https://wikisource.org/wiki/Iosif_Stalin-en_erantzuna Wikisourcen duzu eskuragarri]}}
+== Erreferentziak ==
+{{erreferentzia_zerrenda}}
+== Kanpo estekak ==
+{{autoritate kontrola}}
 {{Gerra Hotza}}
@@ 18. lerroa: / 48. lerroa: @@
 [[Kategoria:Alemaniako Errepublika Demokratikoa]]
 [[Kategoria:Alemaniako historia]]
+[[Kategoria:Bigarren Mundu Gerraren ondorioak]]
+[[Kategoria:Ekialdeko Blokea]]
-[[af:Ystergordyn]]
+[[Kategoria:Iosif Stalin]]
-[[ar:الستار الحديدي]]
-[[bar:Eiserner Vorhang]]
-[[bg:Желязна завеса]]
-[[br:Rideoz houarn]]
-[[bs:Željezna zavjesa]]
-[[ca:Teló d'acer]]
-[[cs:Železná opona]]
-[[da:Jerntæppet]]
-[[de:Eiserner Vorhang (Politik)]]
-[[el:Σιδηρούν παραπέτασμα]]
-[[en:Iron Curtain]]
-[[eo:Fera Kurteno]]
-[[es:Telón de Acero]]
-[[et:Raudne eesriie]]
-[[fi:Rautaesirippu]]
-[[fr:Rideau de fer]]
-[[fy:Izeren Gerdyn]]
-[[gl:Pano de aceiro]]
-[[he:מסך הברזל]]
-[[hr:Željezna zavjesa]]
-[[hu:Vasfüggöny]]
-[[id:Tirai Besi]]
-[[is:Járntjaldið]]
-[[it:Cortina di ferro]]
-[[ja:鉄のカーテン]]
-[[ka:რკინის ფარდა]]
-[[ko:철의 장막]]
-[[lb:Eisene Rideau]]
-[[lt:Geležinė uždanga]]
-[[lv:Dzelzs priekškars]]
-[[mk:Железна завеса]]
-[[ms:Tirai Besi]]
-[[nl:IJzeren Gordijn]]
-[[nn:Jernteppet]]
-[[no:Jernteppet]]
-[[pl:Żelazna kurtyna]]
-[[pt:Cortina de Ferro]]
-[[ro:Cortina de fier]]
-[[ru:Железный занавес]]
-[[simple:Iron Curtain]]
-[[sk:Železná opona]]
-[[sl:Železna zavesa]]
-[[sr:Гвоздена завеса]]
-[[sv:Järnridån]]
-[[tl:Kurtinang Bakal]]
-[[tr:Doğu Bloku]]
-[[uk:Залізна завіса]]
-[[ur:آہنی پردہ]]
-[[vi:Bức màn sắt]]
-[[yi:אייזערנעם פארהאנג]]
-[[zh:铁幕]]

i e a Gerra Hotza
Herrialdeak	Ameriketako Estatu Batuak • Erresuma Batua • Israel • Frantzia • Mendebaldeko Alemania • Hego Korea Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna • Ekialdeko Alemania • Txinako Herri Errepublika • Vietnam • Ipar Korea • Kuba
Gertakizunak	1945-49: Jaltako Batzarra • Potsdamgo Batzarra • Irango krisialdia • Txinako Gerra Zibila • Truman doktrina • Greziako Gerra Zibila • Marshall Plana • Berlingo Blokeoa 1950-59: Koreako Gerra • 1953ko ekainaren 17ko matxinada • Hungariako Iraultza • Suezko Gerra • Vietnamgo gerra 1960-69: Sino-sobietar zisma • U-2ren krisia • Guatemalako Gerra Zibila • Cochinos Badiako Inbasioa • Kubako Krisialdia • Berlingo harresia • Pragako Udaberria • SALT I • Ekintza Egitasmoa • Nigeriako Gerra Zibila 1970-79: SALT II • Angolako Gerra Zibila • Afganistango sobietar inbasioa 1980-89: Defentsa Estrategikorako Ekimena • Grenadako inbasioa • Solidarność • Glasnost • Perestroika • Berlingo harresiaren gainbehera • Belusezko Iraultza • Errumaniako Iraultza 1990: Sobietar Batasunaren desegitea • Alemaniaren birbateratzea
Protagonistak	NATO • Varsoviako Ituna AEBetako presidenteak: Truman • Eisenhower • Kennedy • Johnson • Nixon • Ford • Carter • Reagan • Bush SESBeko buruak: Stalin • Malenkov • Khrustxev • Brezhnev • Andropov • Txernenko • Gorbatxov Europako agintari nagusiak: Winston Churchill • Charles de Gaulle • Josip Broz Tito • Imre Nagy • Willy Brandt • Nicolae Ceauşescu • Alexander Dubček • Todor Zhivkov • Erich Honecker Joan Paulo II.a • Margaret Thatcher • Lech Wałęsa Amerikako eta Asiako agintari nagusiak: Mao Zedong • Chiang Kai-shek • Kim Il-sung • Ho Chi Minh • Fidel Castro • Che Guevara
Erlazionatutako artikuluak	Altzairuzko Oihala • Lerrokatu gabeko herrialdeen mugimendua • Armamentu lehia • Arma nuklearra • Espazioaren lehia • McCarthyismo • Beldur Gorria • Espioitza • Ostpolitik • CIA • KGB • Stasi • Arabo–israeldar gatazka • Ekialdeko Blokea