Abuztuaren 29

Abuztuaren 29a gregoriotar egutegiaren urteko berrehun eta berrogeita batgarren eguna da, 242.a bisurteetan. 124 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Xabi Prieto Jaiotza: Donostia, 1983 Maria Goiri Jaiotza: Bilbo, 1873 Heriotza: Madril, 1954ko azaroaren 28a Jurgi Oteo Jaiotza: Barakaldo, 1996 Valentín Uriona Jaiotza: Muxika, 1940 Heriotza: Sabadell, 1967ko uztailaren 30a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Munduan Michael Jackson Jaiotza: Gary, 1958 Heriotza: Los Angeles, 2009ko ekainaren 25a John Locke Jaiotza: Wrington (en) , 1632 (juliotar egutegia) eta 1632 Heriotza: High Laver (en) , 1704ko urriaren 28a (juliotar egutegia) Jean Auguste Dominique Ingres Jaiotza: Montauban, 1780 Heriotza: Paris, 1867ko urtarrilaren 14a Maurice Maeterlinck Jaiotza: Gante, 1862 Heriotza: Niza, 1949ko maiatzaren 6a Eskuz gaurkotu + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 29ko jaiotzak Hermann Nitsch • Stephen Wolfram • Michael Chekhov • Eskuz gaurkotu Heriotzak Euskal Herrian Francisco Navarro Villoslada Jaiotza: Viana, 1818ko urriaren 9a Heriotza: Viana, 1895 Charles Bergeret Jaiotza: Baiona, 1771ko maiatzaren 15a eta 1771ko maiatzaren 19a Heriotza: Paris, 1857 Pedro Asua Jaiotza: Balmaseda, 1890eko abuztuaren 30a Heriotza: Liendo, 1936 Mariano Ansó Jaiotza: Iruñea, 1899ko urtarrilaren 21a Heriotza: Iruñea, 1981 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Munduan Agustin Hiponakoa Jaiotza: Thagaste (en) , 354ko azaroaren 13a eta 354 Heriotza: Hippo Regius (en) , 430 Frans Hals Jaiotza: Anberes, 1580(e)ko hamarkada, 1591 eta 1582 Heriotza: Haarlem, 1666 Ingrid Bergman Jaiotza: Hedvig Eleonora parish (en) , 1915eko abuztuaren 29a Heriotza: Londres, 1982 Andrea Palladio Jaiotza: Padua, 1508ko azaroa Heriotza: Vicenza, 1580 Eskuz gaurkotu + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Abuztuaren 29ko heriotzak Brigham Young • Félix Guattari • Joseph Bédier • Sayyid Qutb • Charles Paul de Kock • Kazi Nazrul Islam • Lale Andersen • Eskuz gaurkotu

Gertaerak Katrina urakana. 1533 - Espainiar konkistatzaileek Atahualpa enperadore inka exekutatu zuten Cajamarca herrian, garrotea erabiliz. 1825 - Portugalek Brasilgo inperioaren independentzia onartu zuen, milioi bat libra esterlina ordaintzearen truke. 1831 - Michael Faraday ingelesak dinamoa asmatu zuen. 2005 - Katrina urakanak (irudian) sekulako hondamendia eragin zuen New Orleansen, hiriaren %80a ur azpian utziz. + Gertaera gehiago... Egutegia << Abuztua >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 2024 Aurreko eta hurrengo urteetan 2021: Igandea 2022: Astelehena 2023: Asteartea 2025: Ostirala 2026: Larunbata 2027: Igandea Izendegia Santutegia: Joan Bataiatzailearen martirioa, Sabina Erromakoa, Eufrasia Eluvathingal, Adelfo Metzekoa Seaska egutegia: Ugutz/Uguzne eta Keltsa/Keltse/Keltze/Zeltsa.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1794 - Armada frantsesak Eibar erre zuen.
• 1858 – Jose Maria Iparragirrek bigarren aldiz hartu zuen Ameriketarako itsasontzia, Baionan.
• 1972 – ETAk Eloy Garcia Cambra udaltzaina erail zuen Galdakaon.

Mundua

• 1261 – Urbano IV.a Eliza Katolikoaren Aita Santu aukeratu zuten.
• 1484 – Giovanni Battista Cibo kardinala Aita Santu aukeratu zuten Inozentzio VIII.a izenez.
• 1533 – Espainiar konkistatzaileek Atahualpa enperadore inka exekutatu zuten Cajamarca herrian, garrotea erabiliz.
• 1825 – Portugalek Brasilgo inperioaren independentzia onartu zuen, milioi bat libra esterlina ordaintzearen truke.
• 1987 – Londresen Naji al-Ali komikigile kritiko palestinarra tiroz hil zuten.
• 2004 – Atenas 2004ko Joko Olinpikoak bukatu ziren; Hicham El Guerrouj marokoarrak historia egin zuen 5.000 metroko proba eta 1.500ekoa irabaziz.
• 2005 – Katrina urakanak sekulako hondamendia eragin zuen New Orleansen, hiriaren %80a ur azpian utziz. 1.600 hildakotik gora Misisipiko estatuan.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 2016 – Larunbeko Doneztebe monasterioaren aztarnak topatu ziren, larunbetarren eta Aranzadi Zientzia Elkarteko kideen sei urteko auzolanean burututako indusketa lanei esker.

Zientzia eta teknologia

Mundua

• 1831 – Michael Faraday ingelesak dinamoa asmatu zuen.
• 1929 – Graf Zeppelin zepelin alemaniarrak lehen aldiz eman zion munduari bira airez.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1751 – José Agustín Ibáñez de la Rentería, bizkaitar idazle eta politikaria (h. 1826).
• 1754 – Stephen Cabarrus, lapurtar jatorriko estatubatuar politikaria, Baionan (h. 1808).
• 1786 – Juan Antonio Jandiola, bizkaitar politikaria (h. 1830).
• 1873 – Maria Goiri, bizkaitar idazlea, Filologiako ikerlaria, irakaslea eta emakumeen eskubideen aldezlea, Madrilen (h. 1954).
• 1883 – Jean Elizalde, euskal idazle eta apaiza (h. 1961).
• 1901 – Michel Olzomendi, Euskal Herrian jaiotako artzapezpikua (h. 1977).
• 1908 – Frantxia Haltzuet, nafar emakumea, Comète sarearen laguntzaile nagusietako bat (h. 1945).
• 1919 – Rudy Hirigoien, Lapurdin jaiotako abeslari lirikoa (h. 2000).
• 1934 – Sabin Ipiña, bizkaitar teknikari kimiko, ekintzaile, euskaltzale eta politikaria (h. 2017).
• 1940 – Valentín Uriona, euskal txirrindularia (h. 1967).
• 1941 – Jean-Pierre Destrade, PSF alderdi sozialdemokratako euskal herritar politikaria (h. 2013).
• 1943 – Xosé Estévez, euskal-galiziar historialaria, Quirogan.
• 1947 – Patrick Vajda, lapurtar eskrimalari ohia eta arbitroa, floretetan aditua.
• 1949 – Manolo Arozena, nafar bertsolaria, lau aldiz Nafarroako Bertsolari Txapelketaren irabazlea.
• 1958 – Irune Arbide Urdanpilleta, gipuzkoar musikaria, Oiartzungo Ibargain Musika Eskolaren sortzailea (h. 1999).
• 1959 – Patxi Barko, gipuzkoar antzezle eta zuzendaria.
• 1960 – José Ramón Eizmendi, gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
• 1976 – Thierry Biscary, baxenafar abeslari eta txalapartaria.
• 1983 –
  • Damaris Pan, bizkaitar artista, ikertzailea eta EHUko Pintura Saileko irakaslea.
  • Xabi Prieto, gipuzkoar futbolari ohia.
• 1996 – Jurgi Oteo, bizkaitar futbolaria.
• 1999 – Iker Salaberria, nafar pilotaria.

Mundua

• 1347 – Joan Hastings, ingeles noble eta militarra (h. 1375).
• 1619 – Jean-Baptiste Colbert, Frantziako finantza-ministroa (h. 1683).
• 1632 – John Locke, ingeles filosofo eta teoriko liberala (h. 1704).
• 1724 – Giovanni Battista Casti, italiar idazlea (h. 1803).
• 1738 – Aleijadinho, brasildar arkitekto eta eskultorea (h. 1814).
• 1756 – Jan Śniadecki, poloniar matematikari, astronomo eta filosofoa (h. 1830).
• 1780 – Jean Auguste Dominique Ingres, frantziar margolari neoklasikoa (h. 1867).
• 1794 – Léon Cogniet, frantziar historia eta erretratuen margolaria (h. 1880).
• 1803 – José Agustín Arrieta, mexikar margolaria (h. 1874).
• 1809 – Oliver Wendell Holmes, estatubatuar sendagile, olerkari eta saiakeragilea (h. 1894).
• 1815 – Anna Ella Carroll, estatubatuar panfletista, politikari teoriko konstituzionala (h. 1894).
• 1826 – Émile Lévy, frantziar margolari eta ilustratzailea (h. 1890).
• 1834 – Hermann Sprengel, alemaniar fisikari eta kimikaria (h. 1906).
• 1862 –
  • Andrew Fisher, Australiako lehen ministroa (h. 1928).
  • Maurice Maeterlinck, frantsesezko idazle belgikarra, 1911ko Literaturako Nobel Saria (h. 1949).
• 1865 – Thomas Kent, irlandar errepublikarra, 1916ko Pazko Matxinadako buruzagietako bat (h. 1916).
• 1868 – Mikhail Pokrovski, errusiar historialaria eta politikaria (h. 1932).
• 1871 –
  • Albert Lebrun, Frantziako Errepublikako 15. presidentea (h. 1950).
  • Jack Butler Yeats, irlandar margolaria (h. 1957).
• 1874 – Manuel Machado, espainiar poeta (h. 1947).
• 1875 – Leonardo De Lorenzo, italiar flautista (h. 1962).
• 1881 – Valery Larbaud, frantziar idazlea (h. 1957).
• 1897 – Myroslava Sopilka, ukrainar poeta eta eleberrigilea (h. 1937).
• 1898 –
  • Louis-Raymond Fischer, frantziar arkitektoa (h. 1988).
  • Preston Sturges, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 1959).
• 1900 – Oscar Nitzchke, alemaniar arkitektoa (h. 1991).
• 1904 – Werner Forßmann, alemaniar kirurgialaria, 1956ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1979).
• 1905 – Dhyan Chand, indiar belar hockey jokalaria, historiako handienetako bat (h. 1979).
• 1907 – Takeo Wakabayashi, japoniar futbolaria (h. 1937).
• 1915 – Ingrid Bergman, suediar aktorea (h. 1982).
• 1920 – Charlie Parker, estatubatuar jazz saxofoi-jolea (h. 1955).
• 1921 – Iris Apfel, estatubatuar enpresaburu, barne-diseinatzaile eta moda ikonoa (h. 2024).
• 1923 – Richard Attenborough, ingeles aktore, zinema zuzendari eta ekoizlea (h. 2014).
• 1924 –
  • Gianfranco Baruchello, italiar marrazkilari, idazle eta zinemagilea (h. 2023).
  • Dinah Washington, estatubatuar abeslaria, musika beltzeko emakume-ahots nagusienetakoa (h. 1963).
• 1924/26 – María Dolores Pradera, espainiar abeslari eta aktorea (h. 2018).
• 1926 – René Depestre, haitiar idazlea.
• 1928 – Aaron Cicourel, estatubatuar soziologoa (h. 2023).
• 1930 – Carlos Loyzaga, euskal jatorriko filipinar saskibaloi jokalaria (h. 2016).
• 1935 – William Friedkin, estatubatuar zinema eta telebista zuzendaria zein ekoizlea (h. 2023).
• 1936 –
  • Gilbert Amy, frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria.
  • John McCain, estatubatuar politikaria (h. 2018).
  • Ken Scotland, eskoziar errugbilari eta kriket-jokalaria (h. 2023).
• 1938 –
  • Gerry Byrne, ingeles futbolaria (h. 2015).
  • Elliott Gould, estatubatuar aktorea.
• 1939 – Joel Schumacher, estatubatuar zinema zuzendaria (h. 2020).
• 1942 – Sterling Morrison, estatubatuar gitarra-jotzailea, The Velvet Underground taldeko kide sortzailea (h. 1995).
• 1943 – Arthur B. McDonald, kanadar astrofisikaria, 2015eko Fisikako Nobel Saria.
• 1945 – Wyomia Tyus, estatubatuar atleta ohia, abiadurako probetan aditua.
• 1946 –
  • Jean-Baptiste Bagaza, Burundiko presidentea (h. 2016).
  • Bob Beamon, estatubatuar kirolari ohia, luzera jauzian espezializatua.
  • Dimitris Jristofias, Zipreko presidentea (h. 2019).
  • Augusta La Torre, Camarada Norah, perutar iraultzailea, Sendero Luminosoko bigarren burua (h. 1988).
  • Lucia Valentini Terrani, italiar koloratura-mezzosopranoa (h. 1998).
• 1947 –
  • Temple Grandin, estatubatuar zientzialari eta aktibista.
  • James Hunt, 1 Formulako britainiar pilotua (h. 1993).
• 1949 –
  • Grichka Bogdanoff, frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. 2021).
  • Igor Bogdanoff, frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. 2022).
• 1952 – Greg Cornelsen, australiar errugbilari ohia.
• 1955 – Chus Pato, galiziar idazlea eta Real Academia Galegako akademiko osoa.
• 1958 – Michael Jackson, Poparen Erregea, estatubatuar pop-abeslaria, historiako disko salduenaren (Thriller, 1982) egilea (h. 2009).
• 1959 –
  • Rebecca De Mornay, estatubatuar aktorea.
  • Ramón Ángel Díaz, argentinar futbolari ohia.
  • Chris Hadfield, kanadar astronauta ohia, espaziora joandako lehen kanadarra.
• 1960 – Thomas Marshburn, estatubatuar astronauta eta medikua.
• 1962 – Jutta Kleinschmidt, alemaniar, kazetari eta rally pilotua, Dakar rallya lehen aldiz irabazi zuen emakumea.
• 1963 - Belinda Washington, britainiar-espainiar aktorea, telebista aurkezlea eta abeslaria.
• 1965 – Gerhard Rodax, austriar futbolaria (h. 2022).
• 1966 – Celsa Barja, galiziar idazlea, editorea, saiakeragilea eta poeta.
• 1971 –
  • Candis Cayne, estatubatuar aktore eta performance antzezlea.
  • Carla Gugino, estatubatuar aktorea.
  • Nicola Mendelsohn, britainiar publizitate-exekutiboa.
• 1973 – Thomas Tuchel, alemaniar futbolari-ohia eta entrenatzailea.
• 1975 – Juan Diego Botto, argentinar-espainiar aktorea.
• 1977 – Kei Mikuriya, japoniar futbolari ohia.
• 1980 – Dona Sarkar, estatubatuar informatikaria.
• 1981 –
  • Émilie Dequenne, valoniar aktorea.
  • Yuliana Peniche, mexikar aktorea.
• 1983 –
  • Saadet Aksoy, turkiar aktorea.
  • Jennifer Landon, estatubatuar aktorea.
• 1984 – Borja Gómez, kantabriar traineru-estropadetako patroia.
• 1986 –
  • Lea Michele, estatubatuar aktore, abeslari eta idazlea.
  • Alex Ruoff, estatubatuar saskibaloi jokalaria.
• 1992 – Elena Rivera, espainiar aktorea eta abeslaria.
• 1993 – Liam Payne, britainiar abeslari, konpositore eta gitarra jolea (h. 2024).
• 1997 – Rocío García Martínez, espainiar txirrindularia.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1363 – Filipe Nafarroakoa, Nafarroako Erresumako infantea eta Longuevilleko kondea (j. 1336).
• 1743 – Juan Antonio Urrutia Arana, II. Villar del Águilako markesa, arabar noblea, Mexiko Hirian (j. 1670).
• 1895 – Francisco Navarro Villoslada, nafar idazle eta ideologoa (j. 1818).
• 1936 –
  • Pedro Asua, bizkaitar apaiza eta arkitektoa, Kantabrian fusilatua (j. 1890).
  • Gabriela Lorente Sáenz, errioxar etxekoandrea, Azkoienen fusilatua (h. 1936).
• 1942 – Guillermo Torrijos Goyarzu, bilbotar militante sozialista, Parisen (j. 1876).
• 1951 – Ignacio Rotaetxe, euskal ingeniari eta politikari abertzale eta jeltzalea (j. 1888).
• 1981 – Mariano Ansó, Iruñeko lehen alkate errepublikarra (j. 1889).
• 1986 – Maria Dolores Goya Mendiola, gipuzkoar irakaslea (j. 1913).
• 2000 –
  • José Ignacio Bilbao Iturburu, bizkaitar musikagilea (j. 1958).
  • Manuel Indiano Azaustre, gipuzkoar politikaria, ETAk eraila (j. 1970).
• 2001 – Juan Garizurieta, bizkaitar futbolaria (j. 1908).
• 2015 – Carlos María Aritz, nafar apaiz klaretarra, Panamán misiolari aritutakoa (j. 1928).
• 2019 – Miguel Angel Lamata, gipuzkoar futbolaria (j. 1947).

Mundua

• 886 – Basilio I.a, enperadore bizantziarra.
• 1300 – Guido Cavalcanti, italiar poeta eta filosofoa.
• 1442 – Joan VI.a Bretainiakoa, Bretainiako dukea (j. 1389).
• 1533 – Atahualpa, enperadore inka.
• 1542 – Kristobal Gamakoa, portugalgo militarra.
• 1543 – Maria Jülich-Bergekoa, Jülich-Cleves-Bergeko dukerri batuen lehen agintaria (j. 1491).
• 1726 – Antonio Bellucci, italiar margolaria (j. 1654).
• 1762 – Stanisław Poniatowski, poloniar militarra (j. 1676).
• 1797 – Joseph Wright Derbykoa, ingeles margolaria (j. 1734).
• 1799 – Pio VI.a, Aita santua (j. 1717).
• 1866 – Tokugawa Iemochi, Tokugawa shogunerriko hamalaugarren shoguna (j. 1846).
• 1880 – Sanford Robinson Gifford, estatubatuar margolaria (h. 1880).
• 1891 – Pierre Lallement, batzuen ustez bizikletaren asmatzailea (j. 1843).
• 1898 – Agustina Ortiz de Rozas, argentinar politikaria eta filantropoa (j. 1816).
• 1899 – Catharine Parr Traill, ingelesez idazten zuen kanadar idazle, botanikari eta naturalista (j. 1802).
• 1904 – Murad V.a, Otomandar Inperioko sultana (j. 1840).
• 1922 – Georges Sorel, frantziar idazlea eta soziologoa (j. 1847).
• 1935 –
  • Astrid Suediakoa, Belgikako erregina ezkontidea (j. 1905).
  • Childe Hassam, estatubatuar margolari inpresionista (j. 1859).
• 1938 – Frigyes Karinthy, hungariar idazle, kazetari eta itzultzailea (j. 1887).
• 1939 – Estefania Cueto Puertas, jostuna eta Espainiako lider komunista, Gijonen fusilatutako azken emakumea (j. 1899).
• 1947 – Manolete, 1940ko hamarkadako espainiar zezenketaririk garrantzitsuenetakoa (j. 1917).
• 1948 – Nicolás Esandi Nicolao, euskal jatorriko argentinar elizgizona, Buenos Airesko Eusko Ikaskuntzako lehenengo lehendakaria (j. 1876).
• 1959 – Ziza Massika, aljeriar erizaina eta militante nazionalista, Aljeriako gerran nabarmendu zena (j. 1934).
• 1960 – Vicki Baum, estatubatuar eleberrigilea (j. 1888).
• 1965 – George Erskine, Britainiar Armadako jenerala (j. 1899).
• 1972 – Kentaro Hayashi, japoniar futbolari ohia.
• 1975 – Éamon de Valera, Irlandako presidentea (j. 1882).
• 1978 - Natividad Zaro, espainiar aktorea, gidoilaria, antzerkigilea, itzultzailea eta zinema ekoizlea (j. 1901).
• 1980 –
  • Franco Basaglia, italiar psikiatra (j. 1924).
  • Louis Darquier de Pellepoix, frantziar politikaria eta antisemita (j. 1897).
• 1982 – Ingrid Bergman, suediar aktorea (j. 1915).
• 1987 – Lee Marvin, estatubatuar aktorea (j. 1924).
• 2001 – Francisco Rabal, espainiar aktorea (j. 1926).
• 2002 – Luis Carandell, espainiar idazle eta kazetaria.
• 2003 –
  • Ricardo Muruzabal, espainiar futbolaria (j. 1951).
  • Vladimír Vašíček, txekiar margolaria, pintura moderno eta pintura abstraktuan aitzindari bere herrialdean (j. 1919).
• 2006 – Youenn Gwernig, bretoi idazle eta abeslaria (j. 1925).
• 2007 – Pierre Messmer, Frantziako lehen ministroa (j. 1916).
• 2013 –
  • Jack Beal, estatubatuar margolaria (j. 1931).
  • Cliff Morgan, galestar errugbilaria (j. 1930).
• 2016 – Gene Wilder, estatubatuar aktore, zuzendari eta gidoilaria (j. 1933).
• 2018 – James Mirrlees, eskoziar ekonomista, 1996ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1936).
• 2021 –
  • Ed Asner, estatubatuar aktorea (j. 1929).
  • Ron Bushy, estatubatuar bateria-jotzailea, Iron Butterfly taldeko kidea (j. 1941).
  • Jacques Rogge, belgikar sendagile eta kirolaria, Nazioarteko Olinpiar Batzordeko 8. lehendakaria (j. 1942).
• 2023 – Taiwo Akinkunmi, nigeriar funtzionarioa, Nigeriako banderaren diseinatzailea (j. 1936).
• 2024 –
  • Kurt Bendlin, alemaniar dekatleta (j. 1943).
  • Mihaela Peneş, errumaniar atleta, xabalina jaurtiketan aditua (j. 1947).
  • Jean-Charles Tacchella zinema-zuzendari frantsesa (j. 1925).
  • Ēvī Upeniece, letoniar eskultorea (j. 1925).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Ugutz/Uguzne eta Keltsa/Keltse/Keltze/Zeltsa.

Kanpo estekak

• Datuak: Q2816
• Multimedia: 29 August / Q2816

Abuztuaren 28 | Urteko egutegi | Abuztuaren 30