María Guerrero

María Guerrero
	; Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	María Ana de Jesús Guerrero y Torija
Jaiotza	Madril, 1867ko apirilaren 17a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Madril, 1928ko urtarrilaren 23a (60 urte)
Hobiratze lekua	La Almudenaren hilerria
Heriotza modua	: nefropatia
Familia
Ezkontidea(k)	Fernando Díaz de Mendoza y Aguado
Seme-alabak	ikusi Fernando Díaz de Mendoza y Guerrero; Carlos Díaz de Mendoza (en) ;
Familia	ikusi María Guerrero López (iloba); Mari Carmen Díaz de Mendoza (biloba); Fernando Fernán Gómez (biloba); Carola Fernán Gómez (alabaorde);
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	aktorea, antzerki aktorea, koreografoa eta enpresaburua
Lan nabarmenak	ikusi Cervantes National Theatre (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Grand cross of the Civil Order of Alfonso XII (1922) ;

María Ana de Jesús Guerrero Torija (Madril, 1867ko apirilaren 17a - ibidem 1928ko urtarrilaren 23a) Espainiako aktore eta enpresaburu dramatikoa izan zen.^[1] Fernando Díaz senarrarekin batera, Espainiako eta Hispanoamerikako antzerki-eszenaren aldi luzea kontrolatu zuen.^[2]^[3]^[4]

Biografia

Madrilgo San Luis de los Franceses ikastetxean hezkuntza jaso ondoren, 1885etik aurrera arte dramatikoa ikasi zuen Teodora Lamadrid aktorearekin. 1885eko urriaren 28an egin zuen debuta, Miguel Echegarayren Sin familia lanarekin, Madrileko Teatro de la Comedian.

Ibilbidea

1890etik, Teatro Españoleko lehen aktore gisa, arrakasta handiz aritu zen obra klasikoetan eta José Echegarayren lanetan. Benoît-Constant Coquelin aktore eta zuzendariarekin ikasketak hobetu zituen Parisen 1891n. Espainiara itzulita, Komediaren Antzokian hasi zen lanean. Geroago, 1894an, Teatro Españolera itzuli zen.

Urte horretan bertan, Emilio Marioren konpainia utzi eta bere konpainia sortu zuen. Urtebete geroago, Sarah Bernhardt aktorearekin topo egin zuen, La esfinge frantsesez interpretatuz.

1896ko urtarrilaren 10ean ezkondu zen Fernando Díaz de Mendoza aktorearekin, porrot egin zuen Fernando Díaz de Mendoza aristokrata, eta harekin ezarri zuen bere antzerki-konpainia. XX. mendearen lehen hereneko Espainiako eszenako izen handiak sartu ziren denboran zehar: María Fernanda Ladrón de Guevara, Catalina Bárcena, María Cancio, Emilio Thuillier, Elena Salvador, Josefina Blanco, Emilio Mesejo, Felipe Carsi, Alfredo Cirera, Hortensia Gelabert, Pedro Codina, Luis Medrano ...

Bi seme-alabak jaio ondoren (Luis Fernando, 1897ko martxoaren 5a, eta Carlos Fernando, 1898ko irailaren 4a), 1899an bira bat hasi zuen Latinoamerikan zehar, eta, handik urtebetera, beste bira bat egin zuen Frantzian, Belgikan eta Italian. Hurrengo urteetan Latinoamerikan zehar birak egin zituen (1908, 1910, 1914...), Uruguai eta Argentinarekiko interes bereziarekin. Kordoba hiri argentinarrean, San Martin Askatzailearen Antzokia (bere garaian Rivera Indarte Antzokia) inauguratu zuen; Buenos Airesen Avenida Antzokia inauguratu eta dohaintzak egin zituen, gaur egun Cervantes Antzoki Nazionala deritzona eraiki zedin. 1925ean New Yorkeko Manhattan Opera Housen lan egin zuen.

Bere ibilbidean, besteak beste, Jacinto Benavente eta José de Echegaray Literaturako Nobel Sarien lanak estreinatu zituen, baita Benito Pérez Galdós, Eduardo Marquina, Valle -Inclán eta Álvarez Quintero anaienak ere.

Madrilen bada bere izena duen antzoki bat, María Guerrero antzokia, 1931 arte Teatro de la Princesa izenekoa, 1909az geroztik María Guerreroren jabe izan zena eta 1918az geroztik egoitza izan zuena. María Guerrero Zentro Dramatiko Nazionalaren egoitza da. Luis Fernando María Guerrero Lópezekin ezkondu zen, aktorearen ilobarekin. Mari Carmen Díaz de Mendoza aktorearen (Carlosen eta Carmen Larrabeiti aktorearen alaba) amona ere izan zen.

Uremia-krisi baten ondorioz hil zen, bere hurrengo estreinaldiko entseguak (Luis Fernández Ardavín dramaturgoaren Doña Diabla lana) bertan behera utzi eta zazpi egunera. Madrilgo Almudena hilerrian lurperatuta dago.^[5]

Irudikatutako lanak (hautaketa)

Besteak beste, lan hauexetan hartu zuen parte:^[6]

Miguel Echegaray-ren Familia gabe (1885)
Pedro de Novoren Artximillonarioa (1886)
Antonio Sánchez Pérezen Lehen talka (1889)
Manuel Tamayo eta Bausen Positiboa (1890)
Joaquín Dicentaren Los irresponsables(1890)
Leandro Fernández de Moratínen Neskatoen baietza (1890)
Tirso de Molinaren Jauregiko lotsatia (1890)
José Zorrillaren Juan Tenorio (1890), Doña Inesen paperean.
Jose de Echegaray-ren Pazientziarik gabeko kritikaria (1891)
Benito Pérez Galdósen Errealitatea (1891).
Echegarayren Mariana (1892)
Galdosen Etxeko zoroa (1893)
Echegarayren Inpotentziaren boterea (1893)
Echegarayren Itsasertzean (1893).
Galdosen San Quintinekoa (1894)
Echegarayren Gorrotatzailea (1894)
Ángel Guimaráren María Rosa (1894)
Francisco de Rojas Zorrillaren Harilen artean dabil jokoa (1895)
Agustín Moretoren Mespretxua mespretxuaz (1895)
Echegarayren Garbitzen duen orbana (1895)
Echegarayren Estigma (1895)
Leopoldo Alasen Teresa (1895)
Galdósen Borondatea (1895)
Eugenio Sellesen Lothen emaztea (1896)
Tamayo eta Bausen Maitasunaren zoramena (1896)
Echegarayren Kalumnia zigorraren ondorioz (1897)
Echegarayren Zalantza (1898)
Echegarayren Gizon beltza (1898)
Edmond Rostanden Cyrano de Bergerac (1899), .
Alvarez Quintero anaien Pena (1901)
Salvador Ruedaren Musa (1902)
Echegaray-ren Herntzia txarrak (1902)
Echegarayren Tronu baten eskalinata (1903)
Jacinto Benaventeren Larunbat gaua (1903)
Manuel Linares Rivasen kanpoko airea (1903)
Galdosen Mariucha (1903)
Benaventeren Zergatik maite dugu? (1903)
Etxegarayren Desoreka (1903)
Quinterotarren La zagala (1904)
Quinterotarren Garcíaren etxea (1904)
Benaventeren Suzko dragoia (1904), .
Calderón de la Barcaren Medikua eta bere ondra (1905)
Echegarayren Arrastatzearen poderioz (1905)
Galdosen Barbara (1905)
Benaventeren Udazkeneko arrosak (1905).
Benaventeren Kondesaren sustoa (1905).
Quinterotarren Galeoteen abentura (1905)
Quinterotarren Musa zoroa (1905)
Benaventeren Bikaina (1905)
Emilia Pardo Bazánen Egia (1906)
Benaventeren Maitasuna baino indartsuagoa (1906)
Benaventeren Haur printzesa (1906)
Dicentaren Artisten maitasuna (1906)
Quinterotarren Jenio alaia (1906)
Friedrich Schilleren María Estuardo (1906)
Manuel Linares Rivasen Añorantzak (1906)
Maeterlinen Monna Vanna (1907)
Dicentaren Daniel (1907)
El crimen de ayer (1908)
Echegarayren Gogokoena eta zenizientoa (1908)
Eduardo Marquinaren Ciden alabak (1908)
Quinterotarren Maitasuna eta maitakeria (1908),
Ángel Guimánen Armiarma (1908)^[7]
Quinteroen Loreak (1908)
Eduardo Marquinaren María ausarta (1909)
Manuel Linares Rivasen Iturri mikatza (1910).
Quinterotarren Bizitza lorea (1910),
Marquinaren Flandesen ezkutatu da eguzkia (1910)
Carlos F. Shawen Musuaren tragedia (1910)
Valle -Inclanen Gesta ahotsak (1911)
Gregorio Martínez Sierraren Udaberria udazkenean (1911)
Markinaren Errege trobadorea (1911)
Marquinaren Pastranako alkatea (1911)
Quinterotarren Rosa eta Rosita (1911)
Francisco Villaespesaren Perlen alkazarra (1911)
Manuel Linares Rivas-en Mespretxuak (1912)
Valle-Inclánen Rosalinda marquesa (1912)
l collar de estrellasMalvaloca (1912)
Markinaren Arrosak loratzen direnean (1913)
Markinaren Agrellanoren erretaula (1913)
Jacinto Benaventeren La Malquerida (1913)
Gregorio Martínez Sierraren Ama (1913)
Galdosen Alceste (1914)
Manuel Linares Rivasen Garra (1914).
Linares Rivasen Gaizkiaren indarra (1914), .
Marquinaren Aragoiko loreak (1914)
Benaventeren Izar- lepokoa (1915)
l collar de estrellas Dukea (1915)
Benaventeren Erbinude zelaia (1916)
Markinaren Kapitain Handia (1916).
Benaventeren Kumeak (1918)
Pedro Muñoz Secaren Azken bekatua (1918)
Muñoz Secaren Gezurraren egia (1918)
Quinterotarren Kalumniatua (1919)
Benaventeren Mendebaldeko ataria (1919)
Benaventeren Emakume pobrea (1920)
Oscar Wilderen Lady Windermereren haizemailea (1922), .
Muñoz Secaren Mende bat barru (1921)
Nicodemiren Etsaia (1922).
Luis Fernández Ardavínen Armiño dama (1922).
Fernandez Ardavínen Doncel erromantikoa (1922).
Muñoz Secaren Freskoak (1922)
Benaventeren Maitasun onaren ikasgaiak (1924)
Fernández Ardavínen Mirarizko beiratea (1924)
Benaventeren Bota parea (1924)
Marquinaren Arotz gaisoa (1924)
Fernández Ardavinen Diabla andrea (1925)
Marquinaren Luis Mejía (1925)
Manuel eta Antonio Machadoren Zoriaren nahigabeak edo Julianillo Valcárcel (1926)
Fernández Ardavineren Via crucis (1928)

Sariak

Madrilgo Alaba Kutuna (1922).
Alfontso XII.aren Gurutze Handia (1922)

Erreferentziak

↑ Fallecimiento de doña María Guerrero
↑ «Biografía de María Guerrero (Su vida, historia, bio resumida)» www.buscabiografias.com (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
↑ (Gaztelaniaz) «María Guerrero, la pionera que llevó el teatro español a la modernidad» ELMUNDO 2017-04-16 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
↑ (Gaztelaniaz) «150 años de María Guerrero» Vozpópuli 2017-04-17 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
↑ (Gaztelaniaz) Torres, Rosana. (2007-11-23). «La feroz María Guerrero y la saga familiar del cómico» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
↑ «María Guerrero» Bing (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).
↑ Notas teatrales. 16 de abril de 1908.

Kanpo estekak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: María Guerrero

Cronología de María Guerrero

Datuak: Q457388
Multimedia: María Guerrero / Q457388

[1] Fallecimiento de doña María Guerrero

[2] «Biografía de María Guerrero (Su vida, historia, bio resumida)» www.buscabiografias.com (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).

[3] (Gaztelaniaz) «María Guerrero, la pionera que llevó el teatro español a la modernidad» ELMUNDO 2017-04-16 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).

[4] (Gaztelaniaz) «150 años de María Guerrero» Vozpópuli 2017-04-17 (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).

[5] (Gaztelaniaz) Torres, Rosana. (2007-11-23). «La feroz María Guerrero y la saga familiar del cómico» El País ISSN 1134-6582. (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).

[6] «María Guerrero» Bing (Noiz kontsultatua: 2024-07-05).

[7] Notas teatrales. 16 de abril de 1908.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]