ماری (سوریه): تفاوت میان نسخه‌ها
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
ترجمه از ویکی‌پدیای انگلیسی |
ترجمه از ویکی‌پدیای انگلیسی |
||
خط ۸۹:
یاهدون-لیم سلطنت خود را با سرکوب شورش هفت نفر از رهبران قبایل و بازسازی دیوارهای ماری و ترقا آغاز کرد. او همچنین یک قلعه جدید به نام دور-یاهدون-لیم ساخت. سپس به سمت غرب گسترش یافت و ادعا کرد که به دریای مدیترانه رسیده است. با این حال، او بعداً با شورش عشایر بانو-یامینا که در توتول مستقر بودند، مواجه شد. شورشیان توسط سومو-اپوه، پادشاه یامهاد، حمایت می‌شدند زیرا اتحاد جدید بین یاهدون-لیم و اشنونا، منافع او را تهدید می‌کرد. یاهدون-لیم یامینا را شکست داد، اما از جنگ آشکار با یامهاد اجتناب کرد، زیرا درگیر رقابت با شمشی-آداد اول از شوبات-انلیل، پسر ایلا-کابکابو، شد. این جنگ با شکست ماری به پایان رسید و یاهدون-لیم در حدود ۱۷۹۸ قبل از میلاد توسط پسر احتمالی‌اش سومو-یامام ترور شد. سومو-یامام نیز دو سال پس از به سلطنت رسیدن ترور شد و در این زمان، شمشی-آداد پیشروی کرد و ماری را ضمیمه خاک خود کرد.
== شمشی-آداد آشوری و یاسما-آداد ==
شمشی-آداد (پادشاهی بین سال‌های ۱۸۰۹ تا ۱۷۷۵ پیش از میلاد)، پسرش یاسما-آداد را به عنوان پادشاه ماری منصوب کرد. یاسما-آداد با دختر یاهدون-لیم ازدواج کرد، در حالی که بقیه خانواده لیم به یامهاد پناهنده شدند. شمشی-آداد این الحاق را با استناد به آنچه که او اعمال گناه‌آلود خانواده لیم می‌دانست، توجیه کرد. برای تقویت موقعیت خود در برابر دشمن جدیدش یامهاد، شمشی-آداد، یاسما-آداد را به ازدواج بتلوم، دختر ایشی-آدو از قطنا درآورد. با این حال، یاسما-آداد عروس خود را نادیده گرفت و این باعث ایجاد بحران با قطنا شد. او به عنوان یک رهبر نالایق ثابت شد و موجب خشم پدرش شد که در حدود سال ۱۷۷۶ پیش از میلاد درگذشت، در حالی که ارتش‌های یاریم-لیم اول از یامهاد برای حمایت از زیمری-لیم، وارث سلسله لیم، در حال پیشروی بودند.
== زیمری-لیم از ماری ==
با پیشروی زیمری-لیم، یکی از رهبران قبیله بنی‌سیمال (قبیله زیمری-لیم) یاسما-آداد را سرنگون کرد و راه را برای زیمری-لیم باز کرد. زیمری-لیم چند ماه پس از فرار یاسما-آداد وارد ماری شد و مدت کوتاهی پس از تاج‌گذاری خود در حدود ۱۷۷۶ پیش از میلاد، با شاهدخت شیبتو، دختر یاریم-لیم اول ازدواج کرد. به قدرت رسیدن زیمری-لیم با کمک یاریم-لیم اول بر موقعیت ماری تأثیر گذاشت. زیمری-لیم از یاریم-لیم به عنوان پدر خود یاد می‌کرد و پادشاه یامهاد می‌توانست از طریق ماری به عنوان میانجی بین حداد، خدای اصلی یامهاد، و زیمری-لیم که خود را خدمتگزار حداد اعلام کرده بود، ارتباط برقرار کند.
زیمری-لیم سلطنت خود را با لشکرکشی علیه بنی‌یامینا آغاز کرد. او همچنین با اشنونا و حمورابی از بابل متحد شد و ارتش‌های خود را برای کمک به بابلی‌ها فرستاد. پادشاه جدید سیاست توسعه‌طلبی خود را به سمت شمال در منطقه خابور علیا که ایداماراز نامیده می‌شد، هدایت کرد. او در این منطقه پادشاهی‌های کوچک محلی مانند اورکش و تالهایوم را مطیع خود کرد و آنها را به اطاعت واداشت. این گسترش با مقاومت قارنی-لیم، پادشاه آنداریگ مواجه شد، اما زیمری-لیم او را شکست داد و کنترل ماری را بر منطقه در حدود ۱۷۷۱ پیش از میلاد تثبیت کرد. پادشاهی ماری به عنوان یک مرکز تجاری رونق گرفت و وارد یک دوره صلح نسبی شد. بزرگ‌ترین میراث زیمری-لیم، بازسازی کاخ سلطنتی بود که به میزان زیادی گسترش یافت و شامل ۲۷۵ اتاق، آثار هنری نفیس مانند مجسمه الهه گلدان و یک آرشیو سلطنتی حاوی هزاران لوح شد.
== دوره بابل ==
روابط با بابل به دلیل اختلاف بر سر شهر هیت که زمان زیادی را در مذاکرات صرف کرد، بدتر شد. در این میان، جنگی علیه ایلام در حدود ۱۷۶۵ پیش از میلاد هر دو پادشاهی را درگیر کرد. سرانجام، پادشاهی توسط حمورابی مورد حمله قرار گرفت که زیمری-لیم را در نبرد در حدود ۱۷۶۱ پیش از میلاد شکست داد و به دودمان لیم پایان داد، در حالی که ترقا به پایتخت یک ایالت کوچک به نام پادشاهی هانا تبدیل شد. در جنوب، منطقه سوحوم به استان بابل تبدیل گشت.
ماری از ویرانی جان سالم به در برد و در حدود ۱۷۵۹ پیش از میلاد علیه بابل شورش کرد و باعث شد حمورابی کل شهر را ویران کند. با این حال، ممکن است [[حمورابی]] با اقدامی از روی رحمت به ماری اجازه داده باشد که به عنوان یک روستای کوچک تحت مدیریت بابل باقی بماند.
== عصر برنز پسین ==
بعدها، ماری بخشی از آشور شد و در میان سرزمین‌هایی که توسط پادشاه آشور توکولتی-نینورتا اول (سلطنت ۱۲۴۳–۱۲۰۷ قبل از میلاد) فتح شد، فهرست شد. پس از آن، ماری دائماً بین آشور و بابل دست به دست می‌شد.
== عصر آهن ==
در اواسط قرن یازدهم پیش از میلاد، ماری بخشی از هانا شد که پادشاه آن توکولتی-مر عنوان پادشاه ماری را گرفت و علیه آشور شورش کرد و باعث شد آشور-بل-کالا پادشاه آشور (سلطنت ۱۰۷۴–۱۰۵۶ قبل از میلاد) به این شهر حمله کند. ماری به‌طور قاطع تحت اقتدار امپراتوری آشور جدید قرار گرفت و در نیمه اول قرن هشتم قبل از میلاد به شخصی به نام نرگال-اریش برای حکومت تحت اختیار پادشاه آداد-نیراری سوم (حکومت ۸۱۰–۷۸۳ قبل از میلاد) واگذار شد.
در حدود ۷۶۰ پیش از میلاد، شمش-ریشا-اوسور، یک فرماندار خودمختار که بخش‌هایی از فرات میانی علیا را تحت اقتدار اسمی آشور-دان سوم اداره می‌کرد، خود را فرماندار سرزمین‌های سوحو و ماری معرفی کرد، پسرش نینورتا-کودوری-اوسور نیز همین کار را کرد. با این حال، در آن زمان، ماری به عنوان شهری در سرزمین لاقه شناخته می‌شد، که بعید است که خانواده اوسور واقعاً آن را کنترل کنند، و نشان می‌دهد که این عنوان به دلایل تاریخی استفاده شده است.
این شهر به عنوان یک سکونتگاه کوچک تا دوره هلنیستی ادامه یافت و سپس از متون و اشارات تاریخی ناپدید شد.
== تاریخ معاصر ==
تا سال ۲۰۱۵، [[داعش]] به صورت سیستماتیک این مکان باستانی و به ویژه کاخ سلطنتی را ویران و غارت کرد. این یکی از اولین مکان‌های باستانی بود که توسط این گروه اشغال شد.
== مردم، زبان و حکومت ==
بنیانگذاران اولین شهر ممکن است [[سومر|سومری‌ها]] یا به احتمال بیشتر مردمی بوده‌اند که به زبان سامی شرقی در ترقا در شمال صحبت می‌کردند. I. J. Gelb، بنیان‌گذاری ماری را با تمدن کیش مرتبط می‌داند، که یک اجتماع فرهنگی از مردم سامی‌زبان شرقی بود که از مرکز بین‌النهرین تا ابلا در شام غربی گسترش یافته بود.
در اوج خود، شهر دوم حدود ۴۰۰۰۰ نفر جمعیت داشت. این جمعیت به زبان سامی شرقی صحبت می‌کردند و از گویشی بسیار شبیه به زبان ابلا (زبان ابلایی) استفاده می‌کردند، در حالی که در دوره شکناککو، جمعیت به زبان اکدی که یک زبان سامی شرقی بود، صحبت می‌کردند. نام‌های سامی غربی از دوران پادشاهی دوم در ماری شروع به ظهور کردند و در میانه‌های عصر برنز، قبایل آموری سامی غربی به اکثریت گروه‌های شبانی در فرات میانی و دره‌های [[خابور]] تبدیل شدند. نام‌های عموری‌ها در پایان دوره شکناککو، حتی در میان اعضای خاندان حاکم، در شهر مشاهده شد.
در طول دوران لیم، جمعیت عمدتاً عموری بودند، اما شامل افرادی با نام اکدی نیز می‌شدند. اگرچه [[زبان عموری]] به زبان غالب تبدیل شد، اما اکدی همچنان زبان نوشتار باقی ماند. عموری‌های کوچ‌نشین در ماری، هانیان نامیده می‌شدند، اصطلاحی که به‌طور کلی به عشایر اشاره دارد. این هانیان به دو گروه بنی‌یامینا (پسران راست) و بنی‌سیمال (پسران چپ) تقسیم می‌شدند و خاندان حاکم متعلق به شاخه بنی‌سیمال بود. این پادشاهی همچنین خانه قبایل سوتانی‌ها بود که در منطقه ترقا زندگی می‌کردند.
ماری یک سلطنت مطلقه بود و پادشاه با کمک کاتبان که نقش مدیران را ایفا می‌کردند، بر همه جنبه‌های حکومت کنترل داشت. در طول دوران لیم، ماری علاوه بر پایتخت به چهار استان تقسیم شد. مراکز استانی در ترقا، ساگاراتوم، کاتونان و توتول قرار داشتند. هر استان [[دیوان‌سالاری]] خاص خود را داشت. دولت به روستاییان [[گاوآهن]] و تجهیزات کشاورزی می‌داد و در عوض سهمی از محصول را دریافت می‌کرد.
== فرهنگ و مذهب ==
پادشاهی‌های اول و دوم به شدت تحت تأثیر جنوب سومری بودند. جامعه توسط یک الیگارشی شهری (گروهی کوچک از افراد قدرتمند) رهبری می‌شد و شهروندان به مدل‌های مو و لباس‌های استادانه معروف بودند. تقویم بر اساس یک سال خورشیدی تقسیم‌شده به دوازده ماه بود و همان تقویمی بود که در ابلا «تقویم قدیمی ابلائی» استفاده می‌شد. کاتبان به زبان سومری می‌نوشتند و هنر و سبک معماری از هنر و معماری سومری قابل تشخیص نبود.
تأثیر میان‌رودان در دوره عموری‌ها همچنان بر فرهنگ ماری تأثیرگذار بود، که در سبک نوشتاری بابلی مورد استفاده در شهر مشهود است. با این حال، نسبت به دوره‌های قبل کمتر تأثیرگذار بود و یک سبک سوری متمایز غالب بود که در مهرهای پادشاهان که منشأ سوری آشکاری را منعکس می‌کنند، قابل توجه است. جامعه قبیله‌ای بود و عمدتاً از کشاورزان و عشایر (هانیان) تشکیل شده بود. برخلاف میان‌رودان، معبد نقش کوچکی در زندگی روزمره داشت زیرا قدرت عمدتاً در کاخ متمرکز بود. زنان از برابری نسبی با مردان برخوردار بودند. ملکه شیبتو در غیاب شوهرش به نام او حکومت می‌کرد و نقش اداری گسترده‌ای داشت و بر بالاترین مقامات شوهرش تسلط داشت.
پانتئون شامل خدایان سومری و سامی بود و در بیشتر تاریخ آن، داگان رئیس پانتئون ماری بود، در حالی که مر خدای حامی بود. دیگر خدایان شامل خدایان سامی بودند: ایشتار الهه باروری، عثتر، و [[شمش (ایزد)|شمش]]، خدای خورشید که از مهم‌ترین خدایان شهر به‌شمار می‌رفت و اعتقاد بر این بود که همه چیز را می‌داند و همه چیز را می‌بیند. خدایان سومری شامل نین‌هورساگ، دوموزی، انکی، آنو و انلیل بودند. پیشگویی نقش مهمی برای جامعه داشت، معابد شامل پیامبران بودند که به پادشاه مشاوره می‌دادند و در جشنواره‌های مذهبی شرکت می‌کردند.
== منابع ==
| |||