اقوام خراسان
اقوام خراسان بزرگ شامل گروه‌های قومی ساکن در محدوده خراسان می‌شوند. این قومیت‌ها غالباً دارای قرینه‌هایی در آن سوی مرزهای سیاسیِ کنونی خراسان یا استان‌های خراسان در ایران، همچون ترکمنستان کنونی و افغانستان می‌باشند. قدیمی‌ترین قوم شناخته شده‌ای که در محدوده خراسان سکونت کرده‌اند پارت‌ها و هپتالیان هستند که امروزه تات‌ها را بازمانده پارت‌ها می‌دانند[۱] که به زبان تاتی از شاخه زبان‌های ایرانی شمال غربی سخن می‌گویند.[۲][۳][۴][۵][۶][۷] طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد، تات‌ها حدود ۸٫۶٪ (۷٫۷٪ مرد، ۹٫۳٪ زن) از ساکنین استان خراسان شمالی را تشکیل می‌دهند که امروزه آنها را بیشتر پارسی معرفی می‌کنند.[۸] امروزه گسترده‌ترین گروه قومی در خراسان فارسی زبانان هستند. طایفه خاوری هم در شهرستان فریمان و اطراف و برخی شهرستان‌های خراسان مثل چناران و کلات ساکن می‌باشند. خراسان در حال حاضر نزدیک به ده میلیون نفر جمعیت دارد.
خراسان محل زندگی اقوام گوناگونی است که به رغم تفاوت‌های نژادی و فرهنگی، به واسطه پیوند محکمی از عوامل پایداری چون دین، تساهل و قومیت با هم متحدند. یکی از دلایل تنوع اقوام خراسان، مهاجرت یا کوچ اختیاری یا اجباری به این سرزمین بوده است. این مهاجرت‌ها در تمام دوره‌های تاریخی تاکنون به شکل‌هایی جاری بوده است. شهرهای بزرگ خراسان به واسطه ویژگی‌های مهاجرپذیر تقریباً از تمامی نقاط ایران و برخی کشورهای دیگر از جمله عراق و افغانستان مهاجر پذیرفته است. یکی از بارزترین ویژگی‌های گروه‌های قومی غیر فارسی زبانان در خراسان تکلم به زبان مادری، علاقه به موسیقی بومی و پوشیدن پوشاک سنتی است.
گروه‌های قومی
ویرایشفارس ها
ویرایشامروزه گسترده‌ترین گروه قومی در خراسان فارسی زبانان هستند فارسی‌زبانان یا پارسی‌زبانان یا مردمان فارسی یا پارسی مردمان ایرانی‌تباری هستند که زبان بومی‌شان فارسی است. این مردم در طول تاریخ از یک سامانه فرهنگی مشترک و نفوذ گسترده فرهنگی، سیاسی و اجتماعی برخوردار بوده‌اند..
ترکمن‌ها
ویرایشدر شمالی‌ترین نواحی خراسان در استان خراسان شمالی شهرستان بجنورد، راز و جرگلان، ترکمنهای خراسان زندگی می‌کنند، آنها مسلمان اهل‌سنت هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند و به شکل سنتی بیشتر به کارهای کشاورزی، دامداری و بافت قالیچه مشغول‌اند.[۹][۱۰]
کردها و ترک‌ها
ویرایشکردها و ترک‌های خراسان در منطقه وسیعی از نواحی شمال خراسان زندگی می‌کنند. تعداد هر یک از این دو گروه بسیار بیشتر از ترکمن هاست. مذهب این اقوام، شیعه اثنی عشری و اهل سنت است و به زبان‌های ترکی خراسانی و کردی کرمانجی تکلم می‌کنند. ترکیب جمعیتی در استان‌های خراسان شمالی و شمال خراسان رضوی و شهرهای بجنورد، شیروان، قوچان، اسفراین، درگز، فاروج، سبزوار، نیشابور و کلات علاوه بر فارسی‌زبانان از این دو گروه شکل گرفته است. در این مناطق پوشاک مردان و زنان از ویژگی‌های خاصی بر خوردار است که آن را از بقیه نقاط خراسان متمایز ساخته است.[۱۱]
خاوری‌ها
ویرایشخاوری ها یا هزاره ها قومی فارس زبان و یکی از اقوام قدیمی ایران شرقی هستند. که در ایران بومی فریمان، نصرآباد، تربت جام، چناران، کلات و سرخس هستند. خاوری‌ها در ایران عمدتاً در مشهد و کویته پاکستان و در افغانستان عمدتاً در مناطق هزارستان سکونت دارند. گزارش‌های تاریخی وجود دارد که نادر افشار (حکومت:۱۱۶۰–۱۱۴۸ق)، دسته‌هایی سربازان هزاره داشت. او قبایلی از هزاره‌ها را در بادغیس و هرات و اسفراین، شمال مشهد مستقر کرد تا در برابر حملات ترکمن‌ها، مقابله کنند.[۱۲] این افراد سپس در لشکر کریم‌خان زند و قاجاریه خدمت کردند زیرا اوضاع اجتماعی هزاره ها به دلیل سختی زندگی در سرزمین کوهستانی غرجستان به خودی خود در پرورش انسان‌های توانمند از نظر روانی و جسمی اثرگذار بود.[۱۲]
سیستانیها و بلوچ‌ها
ویرایشسیستانیها و بلوچ‌های خراسان[۱۳] بیشتر در مرکز، شمال، شمال شرقی و جنوب خراسان در شهرهایی مثل نیشابور، سبزوار[۱۴] ، قاینات، بیرجند، نهبندان، سرخس و تربت جام، تایباد[۱۵][۱۶][۱۷] و مشهد مستقرند. سیستانیها مسلمان شیعه و بلوچ‌ها مسلمان سنی هستند. مردان و زنان آنها نیز در استفاده از پوشاک سنتی(پوشاک سیستانی و بلوچی) خویش اصرار می‌ورزند.
عرب‌ها
ویرایشعربهای خراسان گروهی از اعراب مهاجر به منطقه خراسان است. این گروه از نگاه تاریخی بیشتر در جنوب و مرکز استان‌های خراسان ساکن‌اند. این افراد بازماندگان اجداد عرب خود می‌باشند که در قرون اولیه اسلامی به ایران آمده‌اند. تکلم به زبان عربی، معرف قومیت آنان است. گروهی از اعراب خراسان معاودان عراقی (پیش از صدام یا پس از اشغال عراق) می‌باشند.[۱۸][۱۹]
نگارخانه
ویرایش-
-
عشایر کرمانج -
پوشش فارسی‌زبان‌های ساکن خراسان
منابع
ویرایش- ↑ مقدمه کتاب «فرهنگ تطبیقی تالشی، تاتی، آذری»؛ پارت‌ستیزی بی‌امان ساسانیان و ارباب آتشکده‌ها…
- ↑ «زبان تاتی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۷.
- ↑ «منطقه گیفان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ اوت ۲۰۱۷.
- ↑ «مقدمه کتاب «فرهنگ تاتی»، دکتر جهاندوست سبزعلیپور؛ گویش‌های تاتی: ۶) شمال خراسان، نشر فرهنگ ایلیا، رشت، ۱۳۹۰، ۴۲۵ صفحه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ «خراسان شمالی از یک نگاه». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۲۲. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ «تاریخچه تات‌ها در خراسان». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۶.
- ↑ پژوهشی در گویش تاتی شمال خراسان
- ↑ شماره کتابشناسی ملی:۲۸۷۹۷۳۹ طرح بررسی و سنجش شاخص‌های فرهنگ عمومی کشور (شاخص‌های غیر ثبتی){گزارش}:استان خراسان شمالی/به سفارش شورای فرهنگ عمومی کشور؛ مدیر طرح و مسئول سیاست گذاری:منصور واعظی؛ اجرا:شرکت پژوهشگران خبره پارس -شابک:۲-۴۷-۶۶۲۷-۶۰۰-۹۷۸ *وضعیت نشر:تهران-موسسه انتشارات کتاب نشر ۱۳۹۱ *وضعیت ظاهری:۳۰۲ ص:جدول (بخش رنگی)، نمودار (بخش رنگی)
- ↑ بیگدلی، محمدرضا. ترکمنهای ایران. پاسارگاد. ۱۳۶۹
- ↑ «پورکریم». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۱.
- ↑ http://www.pen-kurd.org/englizi/varia/The-Kurds-in-Khorasan.pdf بایگانی‌شده در ۷ نوامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine The-Kurds-in-,
- ↑ ۱۲٫۰ ۱۲٫۱ هزارهای افغانستان. موسوی. ۱۳۸۷. صص. ۱۹۸–۲۰۳.
- ↑ "خراسان. گروه‌های قومی". دانشنامه ایرانیکا (به انگلیسی).
- ↑ بجنوردی, کاظم موسوی (1996). دائرة المعارف بزرگ اسلامی. p. 265.
- ↑ بجنوردی, کاظم موسوی (1996). دائرة المعارف بزرگ اسلامی. p. 265.
- ↑ سیستانی، ایرج افشار، مقدمه‌ای بر شناخت: ایل‌ها، چادرنشینان و طوایف عشایری ایران (جلد دوم)| صفحه 1016 چاپ (1366).
- ↑ ترشیزی, حسین فیاض (2014). آموزگار روستای اورته چشمه. p. 22.
- ↑ «نسخه آرشیو شده» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۱۱.
- ↑ پایگاه حوزه نت : فتح خراسان به دست مسلمانان و استقرار آنان