رامش

آذر محبی تهرانی (۲۲ آبان ۱۳۲۵ – ۸ آذر ۱۳۹۹) معروف به رامش، خوانندهٔ ایرانی بود. رامش در سبک‌های مختلف موسیقی از سنتی تا پاپ کلاسیک، جاز و راک ترانه اجرا کرده است.

رامش
اطلاعات پس‌زمینه
نام تولد	آذر محبی تهرانی
زاده	۲۲ آبان ۱۳۲۵ تهران، ایران
درگذشته	۸ آذر ۱۳۹۹ (۷۴ سال) لس آنجلس، ایالات متحده
ژانر	سنتی پاپ جاز فانک راک
ساز(ها)	آواز گیتار
سال‌های فعالیت	۱۳۴۳–۱۳۹۹
ناشر(ان)	کلتکس رکوردز آونگ موزیک
همکاری‌های مرتبط	فریدون فرخزاد، عطاءالله خرم، عارف، ویگن، گوگوش، داریوش، فرامرز اصلانی، سیاوش قمیشی، ناصر چشم‌آذر، منوچهر چشم‌آذر، اسفندیار منفردزاده، فرید زلاند، صادق نوجوکی

اوایل زندگی

رامش در ۲۲ آبان ۱۳۲۵ در تهران به دنیا آمد، در خانواده‌ای با سه خواهر و یک برادر که ساکن خیابان اردیبهشت (پاستور ) تهران بودند. پدرش ناصر محبی تهرانی کارمند گمرک فرودگاه مهرآباد تهران و مادرش اقدس اعتصامی بود. تا دیپلم طبیعی به تحصیلات خود ادامه داد و تصمیم داشت بخواست پدر بعد از دیپلم وارد دانشگاه شود و در رشتهٔ جراحی به تحصیلات ادامه دهد، اما با آشنایی به عطاءالله خرم در یک مهمانیبه عرصهٔ خوانندگی روی آورد.

خوانندگی

رام‍ش ه‍ن‍گ‍ام اج‍رای ب‍رن‍ام‍ه در م‍ه‍م‍ان‍ی ش‍ام ج‍ام‍ع‍ه م‍طب‍وع‍ات و چ‍اپ‍خ‍ان‍ه‌ه‍ا در ک‍رم‍ان‍ش‍اه

گوگوش و رامش بر جلد شماره ویژه نوروز مجله اطلاعات هفتگی، ۱۳۵۲

رامش از ریشه‌های موسیقی کلاسیک فارسی شکوفا شده‌بود و حرفهٔ خود را رسماً در ۱۲ فروردین سال ۱۳۴۴ با ترانهٔ «پرستو جان» در برنامهٔ «یک شاخه گل» رادیو گل‌ها از سروده‌های لعبت والا آغاز کرد. نام رامش را داود پیرنیا برای او برگزید چون خوانندهٔ دیگری با نام آذر در آن هنگام فعالیت داشت

تجربیات خود را در زمینهٔ سنتی را در موسیقی غربی بهره گرفت. او گاهی اوقات ابزار غربی یا ریتم غربی را در موسیقی سنتی خود به کار می‌برد. در کارهای سال ۱۳۴۵ می‌توان ریتم‌هایی مانند رومبا، بوسا نوا و همچنین صداهای گیتار سورف و کمبو ارگان را در موسیقی رامش شنید که این استفاده‌ها در سال ۱۳۴۷ بیشتر شد.

رامش ترانه‌های دوصدایی با عارف، منوچهر سخایی و ویگن به‌جای بازیگران در فیلم‌ها اجرا کرد که در این دوران رامش بیشتر کارهای عطاءالله خرم را اجرا می‌کرد که حرفهٔ خود را با همکاری با ویگن، اولین ستارهٔ موسیقی پاپ، آغاز کرده‌بود.

در سال‌های ۱۳۵۰–۱۳۵۱ همکاری خود را با ارکستر استودیویی که دارای سازهای بادی برنجی نیز بود آغاز کرد که «خورشید خانوم» اولین کار رامش در سبک فانک بود. «دلکم» نیز مقدمه‌ای برای استفاده از سبک فانک با گیتارهای Wah Wah بود.

در سال ۱۳۵۲ رامش رسماً با ترانهٔ «غروبا قشنگن» وارد سبک راک شد که شامل ضربه‌های سخت طبل و گیتار Wah Wah بود که در واقع ملودی با ارگ به سمت سبک غربی هدایت می‌شود و هارمونیکای استفاده‌شده در آهنگ نشانی از قطعهٔ موسیقی وسترن اسپاگتی یا همان وسترن ایتالیایی ساختهٔ انیو موریکونه دارد.

رامش با ترانهٔ «تهمت» چیرگی سبک فانک بر سازهای بادی برنجی را اثبات کرد که در این دوره سبک فانک با قطعات ترکیبی از موسیقی سنتی بازمی‌گشت. همکاری رامش با اسفندیار منفردزاده در ترانهٔ «نماز» نیز نمونهٔ دیگری از آن دوره است.

پیشرفت تکنولوژی در ایران در سال‌های ۱۳۵۳–۱۳۵۴ تأثیر زیادی در سبک غربی موسیقی رامش داشت. حال و هوای فانک لاتین در ترانهٔ «دلم برات هلاکه» و همچنین روح ریتم بوسا نوا در ترانهٔ «تو بارونی، تو آفتابی» با سینث‌سایزر آنالوگ درهم آمیخته شده است. ترانهٔ «درد عاشقی» گوش‌ها را با گیتارهای جاز، توقف‌های ناگهانی و دراماتیک احاطه کرده است اما او به سبک فانک با سازهای بادی برنجی برگشت او همچنین ترانهٔ «قسمت» را در سبک فانک شعرهای حماسی اجرا کرد.

«نگو نه» قطعهٔ پیشگامانه‌ای بود از رامش در سال‌های ۱۳۵۴–۱۳۵۵ که با این ترانه سبک فانک به یک عنصر طبیعی در ترانه‌های رامش مبدل شد و در همین سال‌ها ترانهٔ «پیشواز» را ضبط کرد که این ترانه یک ترانهٔ پاپ پیشرو به‌صورت پلی فونیک و همراهی چند صدا بود، در حالی که ترانهٔ «زیارت» ترکیبی از پاپ هندی و فارسی بود و رامش با استفاده از طبله یک نمونه از استفاده اولیهٔ ماشین درام را در ترانهٔ «وصیت» به نمایش گذاشت.

بابک افشار نیز یکی دیگر از آهنگسازان این دوره که ترانهٔ «کان یا زمان» از ساخته‌های برادران رحبانی که فیروز اجرا کرده‌بود را به نام «تابستون» برای رامش تنظیم کرد.

یکی دیگر از ترانه‌های رامش که مورد توجه قرار گرفت، ترانهٔ «اسمر اسمر» که یک ترانهٔ محلی کردی است و با نام «اسمر یارم» نیز در آن دوره شناخته می‌شد که تنظیم این ترانه را ناصر چشم‌آذر انجام داده است.

در سال ۱۳۵۵ «موندنم از بودنت» پر انرژی‌ترین ترانهٔ رامش منتشر شد. آهنگسازی و تنظیم این ترانه از منوچهر چشم‌آذر است. این ترانه یک علامت تجاری از رامش بود که در آن سبک راک و فانک یک ترکیب کامل را خلق کرده‌بود و شخصیت زنی که با موسیقی سازهای برنجی و صدای گیتار Wild جیغ می‌کشد. رامش درهای زیادی را در ایران باز کرد اما به موسیقی‌های پراکندهٔ دیگری محدود می‌شد.

رامش در سال ۱۳۵۶ با موسیقی بومی «عشق گناهکار» ظاهر شد. این ترکیب به وسیلهٔ سیم‌ها به رشتهٔ دینامیک اجراهای دیسکو که هم موسیقی شرقی و هم موسیقی غربی را تحت تأثیر قرار داده‌بود متصل می‌شد و گیتار Slide نیز در ترکیب‌بندی اثری از خود نشان می‌داد. در ترانه «وسوسه» رامش به دالیدای ایران با پاپ پیشرو تبدیل شد، ترانه‌ای با تک‌خوانی Rhodes، حملات طبل و جریان صدای بانگو. آهنگسازی این ترانه نیز از منوچهر چشم‌آذر است.

«رودخونه‌ها» که بیشتر از همهٔ ترانه‌ها در تلویزیون پخش و ضبط شده است از ساخته‌های صادق نوجوکی است. این ترانه یکی پرطرفدارترین ترانه‌های رامش است که محمدعلی بهمنی این ترانه را با الهام از داستان ماهی سیاه کوچولو اثر صمد بهرنگی سروده است؛ داستانی که کتاب آن در آن سال‌ها از کتاب‌های ممنوع به‌شمار می‌آمد. ناصر چشم‌آذر تنظیم‌کننده این آهنگ است.

«منتظر» از معدود ترکیبات رامش با سینث‌سایزر (موگ) است که یک نمونهٔ خوبی از ترکیب موسیقی شرقی و غربی است و همچین استفاده از ساز تار در فاز انتقالی آواز و ترانه و در ترانهٔ «سازش» هم می‌توان شاهد استفاده دیگر رامش از سینث‌سایزر (موگ) بود.

«افسوس» نیز ساختهٔ دیگری از منوچهر چشم‌آذر است که به‌صورت دوصدایی همانند «موندنم از بودنت» در تلویزیون با فریدون فرخزاد اجرا شد. «تک» نیز ترانه‌ای است که او به‌صورت دوصدایی با فریدون فرخزاد اجرا کرده است؛ و ترانه «نیش» که تأثیرات شرقی به وضوح در آهنگسازی آن نمایان است.

ترانه سیاسی

ترانه «تو بارونی تو آفتابی» با آهنگسازی منفردزاده و ترانه‌سرایی مینا اسدی را در سال ۱۳۵۱ اجرا کرد که تنها یک بار در برنامه صبح جمعه رادیو پخش شده بود. این ترانه را مینا اسدی برای عباس مفتاحی و اسدالله مفتاحی سروده بود.

تجربه شعر نو

رامش شعر پاییز از فروغ فرخزاد را با آهنگی از حسینعلی ملاح اجرا کرده بود. در یک مصاحبه تلویزیونی رامش این ترانه را در کنار ترانه زائر از محمد صالح‌علا از بهترین کارهای خود برمی‌شمارد.

بازیگری

در سال ۱۳۵۲ رامش به دعوت منوچهر نوذری برای اولین بار به عنوان بازیگر در فیلم خیالاتی حضور پیدا کرد و پس از آن در فیلمی بازی نکرد.

پس از انقلاب

بهمن ماه سال ۱۳۵۷، رامش برای استراحت تهران را به مقصد لندن ترک گفت و اما با وقوع انقلاب، او برای مدتی در این شهر ساکن شد و مدتی بعد برای دیدار با خانواده به لس‌آنجلس رفته و در این شهر همراه با خانواده‌ی خود صفحه‌ی جدیدی از زندگی خود را آغاز کرد.

وی در لندن، آلبوم کاست «بهار غریبان» را به‌دعوت و همکاری اسماعیل نوری‌علا برای نوروز سال ۱۳۵۸ ضبط کرد که از این آلبوم، تنها ترانهٔ «گفتگوی سبز» انتشار رسمی یافت و مابقی ترانه‌ها تا به امروز سرنوشتی نامعلوم دارند.

سال ۱۳۶۰ - ۱۳۶۱ به دعوت از فریدون فرخ‌زاد، دوباره به لندن سفر کرد. وی در این دوسال، به برگزاری کنسرت و ضبط موزیک ویدیو از ترانه‌های قدیمی و انتشار تک‌آهنگ‌های جدید پرداخت که باز هم تنها تک‌ترانهٔ «تهرون» رسماً منتشر شد و ترانه‌های «غربت» و «سرود آزادی» تنها در کنسرت اجرا شده و انتشار رسمی نداشتند. وی از اواخر دهه‌ی ۱۳۶۰، برای مدت کوتاهی سکوت کرد که طبق برخی از گفته‌ها در این دوره عدم فعالیتش مرتبط به دلایل شخصی اعم از فوت پدر و شرایط روحی مادر بود که تصمیم گرفت مدتی فعالیت خود را کنار بگذارد.

در سال ۱۳۷۴، رامش با سرمایه‌گذاری و حمایت‌های فرید زلاند و شرکت آونگ، آلبوم «جهان سوم» را با اشعار اردلان سرفراز و ایرج جنتی عطایی منتشر کرد که با استقبال بالایی روبرو شد. در ۳۱ شهریور ۱۳۷۵، رامش در شراین ادیتوریوم لس‌آنجلس، کنسرتی را به رهبری عبدی یمینی و با گروه بزرگی از نوازندگان سازهای زهی و بادی و پاپ برگزار کرد. وی در همین دوره، تک‌آهنگ «سنگسار» با آهنگسازی منفردزاده را پیشکش جنبش دانشجویان کرد.

رامش تا پیش از انتشار آلبوم «رومی»، دو آلبوم با همکاری هنرمندانی همچون ژاکلین و فرامرز اصلانی در دست تهیه داشت اما با کارشکنی تهیه‌کنندگان لس‌آنجلسی هرگز به ضبط و انتشار نرسید و در نهایت آلبوم «رومی»، آخرین اجراهای وی را ثبت‌کرده است.

او دربارهٔ کناره‌گیری اش از خوانندگی گفته بود: «نخواندن من ابتدا اعتراض بود به صدای قدغن زنان در ایران، صدای قدغن خوانندگان زن در سرزمینم، که حتی اجازه خواندن و فریاد درون خود را به گوش‌ها رساندن هم نداشتند. بعد کم‌کم این اعتراض یک عادت شد و با من سال‌ها ماند. حالا به نخواندن عادت دارم، ولی اگر روزی دوباره به ایران بازگشتیم، از ته دل برای همه مردم می‌خوانم.»

زندگی شخصی

در سال ۲۰۱۵ رامش در گفتگویی با مجله جوانان لس آنجلس در پاسخ این پرسش که "آیا تابحال ازدواج کرده‌ای؟" گفته بود که پس از انقلاب در هنگام سفرش به بریتانیا در لندن با یک غیرایرانی ازدواج کرده است. گیتی محبی (خواهر رامش) ازدواج رامش را با یک مرد انگلیسی مختوم به طلاق و بدون بچه، یاد می‌کند. رامش در سال ۲۰۱۶ پس از درگذشت مادرش یک سال گوشه‌گیر و افسرده شد.

در سپتامبر ۲۰۲۴، شهرام شب‌پره در مصاحبه خود با برنامه کامبیز حسینی در تلویزیون ایران اینترنشنال مدعی شد که هرچند رامش همجنسگرا بود ولی این دو برای مدتی یک ازدواج مصلحتی انجام دادند تا وی بتواند از بریتانیا به ایالات متحده آمریکا مهاجرت کند.

درگذشت

رامش در ۸ آذر ۱۳۹۹ به‌دلیل ایست قلبی درگذشت و در آرامگاه فارست لان مموریال پارک دفن شد.

واکنش‌ها

رضا پهلوی در پیامی فقدان رامش را به خانواده و دوستدارانش تسلیت گفت و از او به نام یکی از صداهای کم‌نظیر نسل خود یاد کرد.

فیلم‌شناسی

رامش بر جلد مجله دختران پسران، سال ۱۳۵۵

بازیگری

• ۱ - خیالاتی (۱۳۵۲)

خوانندگی

• ۱ - تنهایی (۱۳۵۵)
• ۲ - چلچراغ (۱۳۵۵)
• ۳ - عنتر و منتر (۱۳۵۵)
• ۴ - پریزاد (۱۳۵۲)
• ۵ - تیغ آفتاب (۱۳۵۲)
• ۶ - جبار سرجوخه فراری (۱۳۵۲)
• ۷ - حریص (۱۳۵۲)
• ۸ - صخره سیاه (۱۳۵۲)
• ۹ - مروارید (۱۳۵۲)
• ۱۰ - خیالاتی (۱۳۵۲)
• ۱۱ - خر دجال (۱۳۵۱)
• ۱۲ - طغرل (۱۳۵۱)
• ۱۳ - فرار از زندگی (۱۳۵۱)
• ۱۴ - پهلوان در قرن اتم (۱۳۵۰)
• ۱۵ - رسوای عشق (۱۳۵۰)
• ۱۶ - دنیای آبی (۱۳۴۸)
• ۱۷ - پابرهنه‌ها (۱۳۴۷)
• ۱۸ - گرداب گناه (۱۳۴۷)
• ۱۹ - نسل شجاعان (۱۳۴۸)
• ۲۰ - دالاهو (۱۳۴۶)
• ۲۱ - نخاله قهرمان (۱۳۴۵)
• ۲۲ - خروس جنگی (۱۳۴۴)
• ۲۳ - سوغات اصفهان (۱۳۴۹)

ترانه‌شناسی

مقالهٔ اصلی: ترانه‌شناسی رامش

آلبوم‌های گردآوری شده (آثار پیش از انقلاب)

نام آلبوم	سال انتشار	شرکت پخش‌کننده
دریا دریا	۱۳۷۳ / ۱۹۹۴	کلتکس رکوردز
تهمت
آدمک
داغ داغ
تهرون
لحظه‌های انتظار	۱۴۰۲ / ۲۰۲۴	پارس ویدیو

آلبوم‌های استودیویی (آثار پس از انقلاب)

نام آلبوم	سال انتشار	شرکت پخش‌کننده
بهار غریبان	۱۳۵۸ / ۱۹۷۹	سی بی اس
جهان سوم	۱۳۷۴ / ۱۹۹۵	آونگ موزیک
رومی: معشوق همین‌جاست	۱۳۸۲ / ۲۰۰۳	Dbf Records

منابع

• یادی از رامش به بهانه شصت و هفتمین سال تولدش + عکس
• آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز • رامش دویچه‌وله فارسی

پیوند به بیرون

• رامش (خواننده) در سوره‌سینما
• رامش در اسپاتیفای
• موزیک ویدئوی رودخونه‌ها در شو رنگارنگ در یوتیوب
• موزیک ویدئوی وسوسه در شو رنگارنگ در یوتیوب