پرش به محتوا

شهر: تفاوت میان نسخه‌ها

ویرایش پیوندها
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
نمایش تاریخچه به صورت تعاملی
→ تفاوت قدیمی‌تر
محتوای حذف‌شده محتوای افزوده‌شده
دیداریویکی‌متن
Zizigolonistam (بحث | مشارکت‌ها)
۴۷۲ ویرایش‌ها
Hanyad (بحث | مشارکت‌ها)
۵۲ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۷ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱۷ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{multiple image
<div class="thumb tmulti tleft"><div class="thumbinner" style="width:204px;max-width:204px"><div class="trow"><div class="theader" style="text-align:center;background-color:transparent">شهرهای کشورهای گوناگون</div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage">[[پرونده:Tokyo_(16043023330).jpg|جایگزین=|200x200پیکسل]]</div><div class="thumbcaption">[[توکیو]]، پایتخت [[ژاپن]]؛ [[فهرست شهرهای جهان بر پایه جمعیت|پرجمعیت‌ترین شهر جهان]]</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage">[[پرونده:Hong_Kong_Skyline_viewed_from_Victoria_Peak.jpg|جایگزین=|200x200پیکسل]]</div><div class="thumbcaption">[[هنگ کنگ]]، [[چین]]؛ [[فهرست شهرهای با بیشترین آسمان‌خراش‌ها|با بیشترین آسمان خراش در جهان]]</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage">[[پرونده:Paris_vue_d'ensemble_tour_Eiffel.jpg|جایگزین=|200x200پیکسل]]</div><div class="thumbcaption">[[پاریس]]، پایتخت [[فرانسه]]؛ [[رتبه‌بندی گردشگری جهان|با بیشترین گردشگر در جهان]]</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage">[[پرونده:Vienna_Skyline.jpg|جایگزین=|200x200پیکسل]]</div><div class="thumbcaption">[[وین]]، پایتخت [[اتریش]]؛ [[زیست‌پذیرترین شهرهای جهان|مرفه‌ترین شهر جهان]]</div></div></div><div class="trow"><div class="tsingle" style="width:202px;max-width:202px"><div class="thumbimage">[[پرونده:Jerusalem_Dome_of_the_rock_BW_14.JPG|جایگزین=|200x200پیکسل]]</div><div class="thumbcaption">[[اورشلیم]] پرمناقشه‌ترین شهر جهان</div></div></div></div></div>
| align =
|perrow = 2
|total_width=250
| image1 = Palace of Westminster from the dome on Methodist Central Hall (cropped).jpg
| alt1 = London skyline with Palace of Westminster in midground
| image2 = Tokyo Shibuya Scramble Crossing 2018-10-09.jpg
| alt2 = People cross busy Shibuya intersection lined with electronic billboards at dusk
| image3 = Camille Pissarro - Boulevard Montmartre, Spring - Google Art Project.jpg
| alt3 = Impressionist painting of wide tree-lined Boulevard Montmartre with horse-drawn carts in the 1890s
| image4 = 1 rocinha night 2014 panorama (vertical cropped).jpg
| alt4 = Informal settlements built into the hillside in Rocinha, Rio de Janeiro, Brazil at dusk
| image5 = Fast-Paced Streets of New York City.jpg
| alt5 = Skyscrapers line a busy sidewalk along 6th Avenue in New York City
| image6 = 20191205 Targ przypraw w Starym Delhi 0703 6755 (cropped).jpg
| alt6 = Vendors and signs along a busy dirt street in Old Delhi
| image7 = Hong Kong Harbour Night 2019-06-11.jpg
| alt7 = Hong Kong skyline
| image8 = Metro de São Paulo, Luz Station, Brazil (square cropped).jpg
| alt8 = An underground train in the São Paulo Metro
<!-- | footer = <!-- CAUTION: The images in the collage have been deliberately selected for geographic, visual, and aspectual balance. DO NOT make changes unless there is talk page consensus to do so. -->''Left to right, from top:'' [[Westminster Palace]] in [[London]], [[Shibuya Crossing]] in [[Tokyo]], [[Le Boulevard de Montmartre, Matinée de Printemps|painting]] of [[Boulevard Montmartre]] in [[Paris]] by [[Camille Pissarro]], the [[Rocinha]] [[favela]] in [[Rio de Janeiro]], [[6th Avenue (Manhattan)|6th Avenue]] in [[Manhattan]], spice market in [[Old Delhi]], [[Hong Kong]], the [[São Paulo Metro]] -->
}}


'''شهر''' ({{تلفظ|LL-Q9168 (fas)-Darafsh-شهر.wav}}) مکانی با تراکم بالای جمعیت و مرکزیت سیاسی، [[اداری]] و تاریخی است که در آن، فعالیت اصلی مردم، غیر کشاورزی است و دارای مختصات شهری بوده که از طریق دولتی محلی، اداره می‌شود.
'''شهر''' ({{تلفظ|LL-Q9168 (fas)-Darafsh-شهر.wav}}) مکانی با تراکم بالای جمعیت و مرکزیت سیاسی، [[اداره|اداری]] و تاریخی است که در آن، فعالیت اصلی مردم، غیر کشاورزی است و دارای مختصات شهری بوده که از طریق دولتی محلی، اداره می‌شود.


== واژه ==
واژه شهر از ترکیب دو کلمه شه و هر ساخته شده به معنای کل بزرگ؛ و از [[زبان فارسی میانه|پارسی میانه]] شهر و از [[پارسی باستان]] χşaθra- گرفته شده‌است.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=Şehir1 Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji|نشانی=http://www.etimolojiturkce.com/kelime/şehir1|وبگاه=www.etimolojiturkce.com|بازبینی=2023-07-10|کد زبان=tr}}</ref> xšaθra در پارسی باستان به معنای پادشاهی بوده‌است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده= |نشانی= http://anthropology.ir/article/7692|عنوان= ریشه‌شناسی واژة شهر (شهربان، شهریور، شاه)|ناشر= |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archive-date= ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۶|archive-url= https://web.archive.org/web/20160918110829/http://anthropology.ir/article/7692|url-status= dead}}</ref> [[پولیس (یونان)|پولیس]] ([[زبان یونانی]]: πόλις) به معنای کلمه شهر یا [[شهرستان]] در [[یونان باستان]] بود. [[تخت جمشید|پرسپولیس]] نیز در برخی از منابع معنی شهر پارس ([[پاسارگاد]]) است.

== تعریف ==
=== تفاوت با روستا ===
شاخص‌های تفکیک شهر از [[روستا]]، عبارت است از:
شاخص‌های تفکیک شهر از [[روستا]]، عبارت است از:
# [[مساحت|وسعت]]
# [[مساحت|وسعت]]
خط ۱۱: خط ۳۷:
# میزان و ترکیب [[جمعیت]].<ref>دکتر حسینی، سید علی. ''اصول و مبانی برنامه‌ریزی شهری و روستایی''، انتشارات دریای دانش، رشت، چاپ اول، ۱۳۹۰ خورشیدی، صص ۴۹ و ۵۰.</ref>
# میزان و ترکیب [[جمعیت]].<ref>دکتر حسینی، سید علی. ''اصول و مبانی برنامه‌ریزی شهری و روستایی''، انتشارات دریای دانش، رشت، چاپ اول، ۱۳۹۰ خورشیدی، صص ۴۹ و ۵۰.</ref>


== واژه ==

واژه شهر از [[پارسی میانه]] شهر و از [[پارسی باستان]] χşaθra- گرفته شده‌ است.<ref>{{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.etimolojiturkce.com/kelime/şehir1|عنوان= | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازبینی=}}</ref>xšaθra در پارسی باستان به معنای پادشاهی بوده‌ است.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده= |نشانی= http://anthropology.ir/article/7692|عنوان= ریشه‌شناسی واژة شهر (شهربان، شهریور، شاه)|ناشر= |تاریخ= |تاریخ بازبینی= |archive-date= ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۶|archive-url= https://web.archive.org/web/20160918110829/http://anthropology.ir/article/7692|url-status= dead}}</ref> [[پولیس (یونان)|پولیس]] ([[زبان یونانی]]: πόλις) به معنای کلمه [[شهر]] یا [[شهرستان]] در [[یونان باستان]] بود. [[پرسپولیس]] نیز در برخی از منابع معنی شهر پارس ([[پاسارگاد]]) است.

== تعریف ==
=== در جهان ===
=== در جهان ===
واژه ''Urban'' در [[زبان انگلیسی]] و ''Urbain'' در [[زبان فرانسوی]]، از ریشه ''Urbanus'' [[لاتین]]، یعنی '''شهری''' یا متعلق به شهر و از ''Urbs'' که به '''شهر [[رم]]''' اطلاق می‌شد، می‌آید.<ref>فکوهی، ناصر. ''انسان‌شناسی شهری''. تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ خورشیدی، ص ۲۶.</ref>
واژه ''Urban'' در [[زبان انگلیسی]] و ''Urbain'' در [[زبان فرانسوی]]، از ریشه ''Urbanus'' [[لاتین]]، یعنی '''شهری''' یا متعلق به شهر و از ''Urbs'' که به '''شهر [[رم]]''' گفته می‌شد، می‌آید.<ref>فکوهی، ناصر. ''انسان‌شناسی شهری''. تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ خورشیدی، ص ۲۶.</ref>


شهر، طی دهه‌های اخیر، از سوی اندیشمندان [[جغرافیا]]، جامعه‌شناسی، [[علم اقتصاد|اقتصاد]]، جمعیت‌شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده‌است و جامعه شناسان از جمله [[انگلس]] و مارکس، شهر را محل تمرکز [[جمعیت]]، ابزار تولید، [[سرمایه]]، نیازها و احتیاجات و غیره می‌دانند که تقسیم کار اجتماعی، در آنجا صورت گرفته‌است. جغرافی دانان، شهر را منظره‌ای مصنوعی از خیابان‌ها، ساختمان‌ها، دستگاه‌ها و بناهایی می‌دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می‌سازد.
شهر، طی دهه‌های اخیر، از سوی اندیشمندان [[جغرافیا]]، جامعه‌شناسی، [[علم اقتصاد|اقتصاد]]، جمعیت‌شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده‌است و جامعه شناسان از جمله [[انگلس]] و مارکس، شهر را محل تمرکز [[جمعیت]]، ابزار تولید، [[سرمایه]]، نیازها و احتیاجات و غیره می‌دانند که [[تقسیم کار]] اجتماعی، در آنجا صورت گرفته‌است. جغرافی دانان، شهر را منظره‌ای مصنوعی از خیابان‌ها، ساختمان‌ها، دستگاه‌ها و بناهایی می‌دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می‌سازد.
مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می‌کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی اطلاق می‌شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه [[کشاورزی]] نباشد. جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک [[شهری]] بودن آن نقطه می‌دانند. اندیشمندان [[طراحی شهری]] شهر را مجموعه پیچیدهٔ سازمان یافته‌ای می‌دانند که متشکل از سه مؤلفه اصلی کالبد، تصورات و فعالیت می‌باشد، که پیوسته در حال تغییر و تحول است. [[شهرشناسی|شهرشناسان]]، شهر را محلی می‌دانند که بشر دست از زمین کشیده و فکر کردن را آغاز می‌کند.{نیازمند منبع}
مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می‌کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی گفته می‌شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه [[کشاورزی]] نباشد. جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهری بودن آن نقطه می‌دانند. اندیشمندان [[طراحی شهری]] شهر را مجموعه پیچیدهٔ سازمان یافته‌ای می‌دانند که متشکل از سه مؤلفه اصلی کالبد، تصورات، و فعالیت می‌باشد، که پیوسته در حال تغییر و تحول است. شهرشناسان، شهر را محلی می‌دانند که بشر دست از زمین کشیده و فکر کردن را آغاز می‌کند.{نیازمند منبع}


با توجه به دیدگاه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی برای '''شهر'''، ارائه شده‌ است. در بیشتر کوشش‌ها، برای تعریف بنیادی و اساسی شهر، دو ملاک در نظر گرفته شده‌است:
با توجه به دیدگاه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی برای '''شهر'''، ارائه شده‌است. در بیشتر کوشش‌ها، برای تعریف بنیادی و اساسی شهر، دو ملاک در نظر گرفته شده‌است:
# تعیین حداقل '''اندازه شهر'''، از نظر [[جمعیت]]
# تعیین حداقل '''اندازه شهر'''، از نظر [[جمعیت]]
# تعیین حد نصاب برای '''[[چگالی]] جمعیت''' (جمعیت نسبی).
# تعیین حد نصاب برای '''چگالی جمعیت''' (جمعیت نسبی).
ملاک دوم، ملاکی است که ''میلز''، آن را برای تعریف شهر، تأیید می‌کند و بر روی آن اطمینان دارد.
ملاک دوم، ملاکی است که ''میلز''، آن را برای تعریف شهر، تأیید می‌کند و بر روی آن اطمینان دارد.


شهر، [[منطقه]]<nowiki/>‌ای است که در آن، [[زمین]]، برای [[خانه]]<nowiki/>‌سازی، نسبت به سایر عوامل تولید، مخصوصاً [[سرمایه]]، در مقایسه با نواحی اطراف آن، با شدت بیشتری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که [[مردم]]، معمولاً، در نواحی نزدیک به محل سکونت خود، [[کار]] می‌کنند؛ بنابراین، شهر، با دو عامل دیگر، یعنی، اشتغال بیشتر و [[تولید]] بیشتر [[کالا]] و [[خدمات]]، نیز، توصیف می‌شود. به‌طور کلی، شهر، منطقه‌ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، در آن، بیشتر از نواحی مجاور است.<ref>عابدین درکوش، سعید. ''درآمدی به اقتصاد شهری''، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، صص ۹ تا ۱۱.</ref>
شهر، [[منطقه|منطقه‌ای]] است که در آن، [[زمین]]، برای [[خانه]]<nowiki/>‌سازی، نسبت به سایر عوامل تولید، مخصوصاً، [[سرمایه]]، در مقایسه با نواحی اطراف آن، با شدت بیشتری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که [[مردم]]، معمولاً، در نواحی نزدیک به محل سکونت خود، کار می‌کنند؛ بنابراین، شهر، با دو عامل دیگر، یعنی، اشتغال بیشتر و تولید بیشتر [[کالا]] و [[خدمات]]، نیز، توصیف می‌شود. به‌طور کلی، شهر، منطقه‌ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، در آن، بیشتر از نواحی مجاور است.<ref>عابدین درکوش، سعید. ''درآمدی به اقتصاد شهری''، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، صص ۹ تا ۱۱.</ref> به‌طور کلی، شهرها دارای [[سامانه|سیستم‌های]] پیچیده برای [[بهداشت]]، [[آب]] و [[برق]]، [[کاربری زمین]]، [[مسکن]] و [[ترابری]] هستند و از سادگی حاکم در روستاها دورند.<ref>{{Cite journal|date=2023-07-09|title=City|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=City&oldid=1164569175|journal=Wikipedia|language=en}}</ref>
به‌طور کلی، شهرها دارای [[سیستم]]های پیچیده برای [[بهداشت]]، [[آب]] و [[برق]]، [[کاربری زمین]]، [[مسکن]] و [[حمل و نقل]] هستند و از سادگی حاکم در روستاها دورند.<ref>[[:en:City|ترجمه از ویکی‌پدیا انگلیسی، مقاله شهر]]</ref>
[[پرونده:NYC Panorama edit2.jpg|وسط|بی‌قاب|1286x1286پیکسل]]


=== در ایران ===
=== در ایران ===
'''شهر'''، [[محل]]ی است با [[حدود]] [[قانون]]ی که در محدوده [[جغرافیا]]ئی [[بخش (تقسیمات کشوری)|بخش]]، واقع شده و از نظر بافت [[ساختمان]]ی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود، بوده؛ به‌طوری‌ که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، [[تجارت]]، [[صنعت]]، [[کشاورزی]]، [[خدمات]] و فعالیت‌های اداری، اشتغال داشته و در زمینه [[خدمات]] [[شهری]]، از خودکفائی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات [[اجتماعی]]، [[اقتصادی]]، [[فرهنگی]] و [[سیاسی]] [[حوزه]] [[جذب]] و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، [[جمعیت]] باشد.<ref>ماده ۴ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری. مصوب ۱۳۶۲/۴/۱۵ [[مجلس شورای ملی]]</ref>
'''شهر'''، [[محل]]ی است با حدود [[قانون]]ی که در محدوده [[جغرافیا|جغرافیایی]] [[بخش (تقسیمات کشوری)|بخش]]، واقع شده و از نظر بافت [[ساختمان]]ی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود، بوده؛ به‌طوری‌که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، [[تجارت]]، [[صنعت]]، [[کشاورزی]]، [[خدمات]] و فعالیت‌های اداری، اشتغال داشته و در زمینه [[خدمات]] [[شهری]]، از [[خودکفایی]] نسبی، برخوردار و کانون مبادلات [[اجتماعی]]، [[اقتصادی]]، [[فرهنگی]] و [[سیاست|سیاسی]] حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، [[جمعیت]] باشد.<ref>ماده ۴ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری. مصوب ۱۳۶۲/۴/۱۵ [[مجلس شورای ملی]]</ref>
در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل [[شهرداری]]، ضرورت داشته باشد؛ ولو، جمعیت آن، به پنج هزار نفر، بالغ نشود؛ [[وزارت کشور]]، می‌تواند، در آن محل، دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد.<ref>بخشی از تبصره ۱ ماده ۱ قانون شهرداری. مصوب ۱۳۴۴/۴/۱۱</ref>
در زبان فارسی باستان، «شهر» را «خشت» می‌گفتند که به معنی پادشاهی بوده‌ است. در ''اوستا'' این واژه به‌صورت «خَشَتَر»<ref>{{Cite book|title=راهنمای زبانهای باستانی ایران|last=ابوالقاسمی|first=محسن|publisher=سمت|year=۱۳۷۶|isbn=|location=تهران|pages=161}}</ref> بوده که واژهٔ «شهر» در فارسی نو از همین واژهٔ اوستایی آمده‌ است.<ref>{{Cite book|title=دانشنامه مزدایسنا|last=اوشیدری|first=جهانگیر|publisher=مرکز|year=1378|isbn=|location=تهران|pages=347}}</ref>


در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل [[شهرداری]]، ضرورت داشته باشد؛ ولو، جمعیت آن، به پنج هزار نفر، بالغ نشود؛ [[وزارت کشور (ایران)|وزارت کشور]]، می‌تواند، در آن محل، دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد.<ref>بخشی از تبصره ۱ ماده ۱ قانون شهرداری. مصوب ۱۳۴۴/۴/۱۱</ref> در زبان فارسی باستان، «شهر» را «خشت» می‌گفتند که به معنی پادشاهی بوده‌است. در ''[[اوستا]]'' این واژه به‌صورت «خَشَتَر»<ref>{{Cite book|title=راهنمای زبان‌های باستانی ایران|last=ابوالقاسمی|first=محسن|publisher=سمت|year=۱۳۷۶|isbn=|location=تهران|pages=۱۶۱}}</ref> بوده که واژهٔ «شهر» در فارسی نو از همین واژهٔ اوستایی آمده‌است.<ref>{{Cite book|title=دانشنامه مزدایسنا|last=اوشیدری|first=جهانگیر|publisher=مرکز|year=1378|isbn=|location=تهران|pages=۳۴۷}}</ref>
از سال ۱۳۳۵ معیارهای مشخصی برای تبدیل روستا به شهر در نظر گرفته شد که از جمله آن، داشتن حداقل ۵ هزار نفر جمعیت بود. این مقدار در سال ۱۳۶۵ به ۱۰ هزار نفر افزایش یافت تا اینکه با تغییر دوباره قانون در سال ۱۳۷۱، مقدار کمینه برداشته شد و هر نقطه دارای شهرداری به عنوان شهر شناخته شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مرکز آمار ایران|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=https://www.amar.org.ir|نشانی=https://www.amar.org.ir/census/نفوس-و-مسکن/سرشماری-1385/سابقه-و-اهداف-85|عنوان=مرکز آمار ایران 1385|accessdate=۱۹ ژوئن ۲۰۱۷|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160516033454/http://amar.org.ir/census/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-1385/%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%81-85|archivedate=۱۶ مه ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref> این تغییر قانون در دوره ده‌ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸، باعث زایش بیش از ۴۰۰ شهر شد و نقش مهمی در افزایش درصد شهرنشینی ایران به بیش از ۷۰ درصد داشته‌ است.<ref>{{یادکرد ژورنال|نویسنده=رحیم‌بردی آنامرادنژاد، داود آنامرادنژاد|عنوان=آثار و پیامدهای قوانین شهری در فضای جغرافیایی ایران (ماده 4 قانون تقسیمات کشوری)|ژورنال=اولین همایش علوم جغرافیایی ایران|ناشر=دانشگاه تهران|تاریخ=1393|زبان=|شاپا=|doi=|پیوند=http://www.civilica.com/Paper-ICGS01-ICGS01_091=آثار-و-پیامدهای-قوانین-شهری-در-فضای-جغرافیایی-ایران-ماده-4-قانون-تقسیمات-کشوری.html|تاریخ دسترسی=}}</ref>


از سال ۱۳۳۵ معیارهای مشخصی برای تبدیل روستا به شهر در نظر گرفته شد که از جمله آن، داشتن حداقل ۵ هزار نفر جمعیت بود. این مقدار در سال ۱۳۶۵ به ۱۰ هزار نفر افزایش یافت تا اینکه با تغییر دوباره قانون در سال ۱۳۷۱، مقدار کمینه برداشته شد و هر نقطه دارای شهرداری به عنوان شهر شناخته شد.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=مرکز آمار ایران|نشانی=https://www.amar.org.ir/census/نفوس-و-مسکن/سرشماری-1385/سابقه-و-اهداف-85|عنوان=سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران|accessdate=۱۹ ژوئن ۲۰۱۷|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160516033454/http://amar.org.ir/census/%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B3-%D9%88-%D9%85%D8%B3%DA%A9%D9%86/%D8%B3%D8%B1%D8%B4%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C-1385/%D8%B3%D8%A7%D8%A8%D9%82%D9%87-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D8%AF%D8%A7%D9%81-85|archivedate=۱۶ مه ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref> این تغییر قانون در دوره ده‌ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸، باعث زایش بیش از ۴۰۰ شهر شد و نقش مهمی در افزایش درصد شهرنشینی ایران به بیش از ۷۰ درصد داشته‌است.<ref>{{یادکرد ژورنال|زبان=|عنوان=آثار و پیامدهای قوانین شهری در فضای جغرافیایی ایران (ماده ۴ قانون تقسیمات کشوری)|تاریخ=1393|ژورنال=اولین همایش علوم جغرافیایی ایران|doi=|نویسنده=رحیم‌بردی آنامرادنژاد، داود آنامرادنژاد|ناشر=دانشگاه تهران|شاپا=|پیوند=http://www.civilica.com/Paper-ICGS01-ICGS01_091=آثار-و-پیامدهای-قوانین-شهری-در-فضای-جغرافیایی-ایران-ماده-4-قانون-تقسیمات-کشوری.html|تاریخ دسترسی=}}</ref>
واژهٔ شهر در روزگار باستان مفهوم وسیع‌تری داشت و به معنای کشور، استان و ایالت و دولت به کار می‌رفت. این واژه بعدها با گذشت زمان مفهوم کوچک‌تری یافت و همپایهٔ شهر به معنای کنونی آن گردید.


واژهٔ شهر در روزگار باستان مفهوم وسیع‌تری داشت و به معنای کشور، استان و ایالت و دولت به کار می‌رفت. این واژه بعدها با گذشت زمان مفهوم کوچک‌تری یافت و همپایهٔ شهر به معنای کنونی آن گردید.
واژهٔ شهر در زبان‌های اهالی شرق ایران با واژهٔ «کنتا» (kanta، کند) که به معنای «حصار و بارو» است، نزدیکی دارد؛ برای نمونه در «سمرکند» (سمرقند) که نامش در روزگار باستان «ماراکند» بود. در استان‌های شرق ایران، واژهٔ kanta-kantha به معنی شهر محفوظ مانده‌است. گمان می‌رود این واژه در روزگار باستان به معنای حصار، دیوار و بارو بوده که به صورتی دیگر عنوان ked-kad به مفهوم خانه را نیز داشته‌است.<ref>{{Cite book|title=جغرافیای تاریخی ایران باستان|last=مشکور|first=محمدجواد|publisher=دنیای کتاب|year=1371|isbn=|location=تهران|pages=223}}</ref> در [[سنگ|سنگ‌]]<nowiki/>نبشه‌های سدهٔ سوم میلادی به «استان»، stry (در متون پهلوی= sahr «شهر») می‌گفته‌اند و مناطق نیز شهر نامیده می‌شده‌اند. حال آنکه مرکز استان یا پایتخت را «شهرستان» می‌خوانده‌اند. «شهر» توسط «شهردار» اداره می‌شده که در سدهٔ سوم میلادی احتمالاً یک شاه محلی بوده‌است و فرمانروایان استان‌ها را شخص شاهنشاه منصوب می‌کرد. مناطق یا شهرها توسط یک «شهرب» و یک «موبد» اداره می‌شدند. یک شهر یا ناحیه به «روستای»‌ها تقسیم می‌شد که شاید هر یک از چندین دهکده تشکیل می‌شدند. کوچک‌ترین واحد «ده» بود که یک دهقان یا دهگان ریاست آن را برعهده داشت.<ref>{{Cite book|title=شاهنشاهی ساسانی|last=دریایی|first=تورج|publisher=ققنوس|year=1383|isbn=|location=تهران|pages=۱۲۸–۱۲۹}}</ref>

واژهٔ شهر در زبان‌های اهالی شرق ایران با واژهٔ «کنتا» (kanta، کند) که به معنای «حصار و بارو» است، نزدیکی دارد؛ برای نمونه در «سمرکند» (سمرقند) که نامش در روزگار باستان «ماراکند» بود. در استان‌های شرق ایران، واژهٔ kanta-kantha به معنی شهر محفوظ مانده‌است. گمان می‌رود این واژه در روزگار باستان به معنای حصار، دیوار و بارو بوده که به صورتی دیگر عنوان ked-kad به مفهوم خانه را نیز داشته‌است.<ref>{{Cite book|title=جغرافیای تاریخی ایران باستان|last=مشکور|first=محمدجواد|publisher=دنیای کتاب|year=1371|isbn=|location=تهران|pages=223}}</ref> در [[سنگ‌نوشته|سنگ‌نوشه‌های]] سدهٔ سوم میلادی به «استان»، stry (در متون پهلوی= sahr «شهر») می‌گفته‌اند و مناطق نیز شهر نامیده می‌شده‌اند. حال آن‌که مرکز استان یا پایتخت را «شهرستان» می‌خوانده‌اند. «شهر» توسط «شهردار» اداره می‌شده که در سدهٔ سوم میلادی احتمالاً یک شاه محلی بوده‌است و فرمانروایان استان‌ها را شخص شاهنشاه منصوب می‌کرد. مناطق یا شهرها توسط یک «شهرب» و یک «موبد» اداره می‌شدند. یک شهر یا ناحیه به «روستای» ها تقسیم می‌شد که شاید هر یک از چندین دهکده تشکیل می‌شدند. کوچک‌ترین واحد «ده» بود که یک دهقان یا دهگان ریاست آن را برعهده داشت.<ref>{{Cite book|title=شاهنشاهی ساسانی|last=دریایی|first=تورج|publisher=ققنوس|year=1383|isbn=|location=تهران|pages=۱۲۸–۱۲۹}}</ref>


== شهر و شهرنشینی ==
== شهر و شهرنشینی ==
=== تاریخ شهر و شهرنشینی ===
=== تاریخ شهر و شهرنشینی ===
{{اصلی|تاریخ شهر و شهرنشینی}}
{{اصلی|تاریخ شهر و شهرنشینی}}
[[پرونده:Shoush ghadim.JPG|بندانگشتی|نمای هوایی از شهر [[شوش]]]]
[[پرونده:Shoush ghadim.JPG|بندانگشتی|نمای هوایی از شهر [[شوش]]|248x248پیکسل]]
[[تاریخ]] تغییرات کالبد شهرها، در دهه‌های اخیر، به صورت موضوعی مهم، درآمده‌است. نخستین سه [[تمدن]] [[جهان]]، بر اساس زمان آغاز آنها، [[بین‌النهرین]]، [[مصر]] و [[هند]] هستند که به تمدن‌های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته‌است. تمدن چین، استثنای خارق‌العاده‌ای می‌باشد. [[فرهنگ]] خدشه ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه [[رود زرد]] تا [[قرن بیستم]] م. همچنان، تداوم داشته‌است.<ref>موریس، جیمز، ''تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی''، ۱۳۷۴ خ. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، صص ۵، ۹ و ۱۰.</ref>
[[تاریخ]] تغییرات کالبد شهرها، در دهه‌های اخیر، به صورت موضوعی مهم، درآمده‌است. نخستین سه [[تمدن]] [[جهان]]، بر اساس زمان آغاز آنها، [[بین‌النهرین]]، [[مصر]] و [[هند]] هستند که به تمدن‌های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته‌است. تمدن چین، استثنای خارق‌العاده‌ای می‌باشد. [[فرهنگ]] خدشه‌ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه [[رود زرد]] تا [[قرن بیستم]] م. همچنان، تداوم داشته‌است.<ref>موریس، جیمز، ''تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی''، ۱۳۷۴ خ. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، صص ۵، ۹ و ۱۰.</ref>


شهر را باید دارای پیشینه‌ای بیش از هفت هزار ساله دانست که با فاصله اندکی از [[انقلاب نوسنگی]]، با تغییر شکل تدریجی جماعت‌های روستایی دائم، در [[خاورمیانه]]، ظاهر می‌شود و به صورتی پیوسته، تا امروز، گسترش می‌یابد؛ به نحوی که امروزه، به شکل زیست غالب بشری درآمده‌است. پیدایش شهرها، تحولی شگرف، در فرایند تاریخ بود.
شهر را باید دارای پیشینه‌ای بیش از هفت هزار ساله دانست که با فاصله اندکی از [[انقلاب نوسنگی]]، با تغییر شکل تدریجی جماعت‌های روستایی دائم، در [[خاورمیانه]]، ظاهر می‌شود و به صورتی پیوسته، تا امروز، گسترش می‌یابد؛ به نحوی که امروزه، به شکل زیست غالب بشری درآمده‌است. پیدایش شهرها، تحولی شگرف، در فرایند تاریخ بود.
خط ۵۵: خط ۷۴:


=== دلایل وجود شهر ===
=== دلایل وجود شهر ===
شهرها، خاصیت مشترکی دارند و آن، تمرکز افراد در یک فضا، برای برآوردن خواسته‌های مشترک شان است؛ بنابراین، تفاوت خواسته‌های مشترک افراد، در دوران گوناگون تاریخ است که باعث پیدایش نظریه‌های مختلف، دربارهٔ دلایل به وجود آمدن شهر، شده‌است؛ برای مثال، فوستل دوکولانژ، تاریخ‌نگار [[فرانسوی (زبان)|فرانسوی]]، معتقد است که شهرهای قدیمی را نباید، با شهرهای جدید، مقایسه کرد. در عصر حاضر، دلایل برتر، برای اثبات وجود شهر، دلایل اقتصادی است.<ref>عابدین درکوش، سعید. ''درآمدی به اقتصاد شهری''، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، ص ۲۲.</ref>
شهرها، خاصیت مشترکی دارند و آن، تمرکز افراد در یک فضا، برای برآوردن خواسته‌های مشترک شان است؛ بنابراین، تفاوت خواسته‌های مشترک افراد، در دوران گوناگون تاریخ است که باعث پیدایش نظریه‌های مختلف، دربارهٔ دلایل به وجود آمدن شهر، شده‌است؛ برای مثال، فوستل دوکولانژ، تاریخ‌نگار فرانسوی، معتقد است که شهرهای قدیمی را نباید، با شهرهای جدید، مقایسه کرد. در عصر حاضر، دلایل برتر، برای اثبات وجود شهر، دلایل اقتصادی است.<ref>عابدین درکوش، سعید. ''درآمدی به اقتصاد شهری''، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، ص ۲۲.</ref>


=== اثرات احداث شهر ===
=== اثرات احداث شهر ===
عمده‌ترین اثر انسان بر روی کره خاکی ایجاد مجتمع‌های زیستی به‌ویژه شهرها است. چرا که اغلب آثار به دلیل وجود شهرها و گسترش آن است که به وجود می‌آیند و رشد می‌کنند.<ref name="ReferenceA">داریوش، بابکانسان طبیعت معماری، علم و دانش (۱۳۸۹)</ref>
[[پرونده:Shahrak-e Namak Abrud (3).jpg|حاشیه|چپ|بی‌قاب|339x339پیکسل]]
عمده‌ترین اثر انسان بر روی کره خاکی ایجاد مجتمع‌های زیستی بالاخص شهرها می‌باشد. چرا که اغلب آثار به دلیل وجود شهرها و گسترش آن است که به وجود می‌آیند و رشد می‌کنند.<ref name="ReferenceA">داریوش، بابکانسان طبیعت معماری، علم ودانش،1389</ref>


=== اثرات شهر درمحیط ===
=== اثرات شهر در محیط ===
* تغییر منظره (آمیختن محیط طبیعی و محیط مصنوعی) که درصورت ناهماهنگی این دو محیط، می‌تواند به زشتی مبدل گردد.
* تغییر منظره (آمیختن محیط طبیعی و محیط مصنوعی) که در صورت ناهماهنگی این دو محیط، می‌تواند به زشتی مبدل گردد.
* ایجاد ارتفاعات مصنوعی و در نتیجه اثرگذاری روی سرعت و مسیر حرکت هوا.
* ایجاد ارتفاعات مصنوعی و در نتیجه اثرگذاری روی سرعت و مسیر حرکت هوا.
* به وجود آمدن و انباشتگی زباله‌ها که طبیعت قادر به هضم آن‌ها نبوده و برای نابودی آن باید تدابیری اندیشید.
* به وجود آمدن و انباشتگی [[زباله]]‌ها که طبیعت قادر به هضم آن‌ها نبوده و برای نابودی آن باید تدابیری اندیشید.
* گرم شدن محیط در اثر فعالیت‌های مختلف شهرها.
* گرم شدن محیط در اثر فعالیت‌های مختلف شهرها.
* انهدام محیط زیست مناسب برای برخی گیاهان و [[جاندار|موجودات زنده]].
* [[تخریب محیط زیست]] مناسب برای برخی [[گیاه|گیاهان]] و [[جاندار|موجودات زنده]].
* به وجود آمدن تغییرات جوی در نتیجه تغیرات پوشش‌های [[گیاه|گیاهی]].
* به وجود آمدن تغییرات جوی در نتیجه تغییرات پوشش‌های [[گیاه|گیاهی]].
* افزایش آلودگی محیط.
* افزایش [[آلودگی]] محیط.
* تغییر در توپوگرافی زمین محل احداث شهرها.
* تغییر در [[عارضه‌نگاری|توپوگرافی]] زمین محل احداث شهرها.
* تغییرات در سطح آب‌های زیرزمینی.
* تغییرات در سطح [[آب‌های زیرزمینی]].
* افزایش انواع مختلف آلودگی‌های صوتی.
* افزایش انواع مختلف [[آلودگی صوتی|آلودگی‌های صوتی]].
* افزایش انواع مختلف آلودگی‌های بصری.
* افزایش انواع مختلف [[آلودگی دیداری|آلودگی‌های بصری]].
* افزایش انواع مسیرهای ارتباطی.<ref name="ReferenceA" />
* افزایش انواع مسیرهای ارتباطی.<ref name="ReferenceA"/>


=== نظریات شهرشناسی ===
=== نظریات شهرشناسی ===
نظریه‌های شهرشناسی در جهان: مانند تداوم دوره‌های تاریخی، شیوه تولید آسیایی، استبداد شرقی و … می‌باشد. {{نیازمند منبع}}
نظریه‌های شهرشناسی در جهان: مانند تداوم دوره‌های تاریخی، شیوه تولید آسیایی، استبداد شرقی و … است. {{نیازمند منبع}}


نظریه‌های شهرشناسی ایرانی: مانند راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران، از نظریه شهر به‌آبادی، رابطه شهروندی و ناشهروندی، مقیاس شهری و مقیاس تک بنا و … می‌باشد. {{نیازمند منبع}}
نظریه‌های شهرشناسی ایرانی: مانند راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران، از نظریه شهر به‌آبادی، رابطه شهروندی و ناشهروندی، مقیاس شهری و مقیاس تک بنا، شهر زندگی<ref name="noormags.ir">[https://www.noormags.ir/view/fa/magazine/5362/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%B5%D9%81%D9%87%D8%A7%D9%86 نمایه روایت اصفهان در پایگاه مجلات تخصصی نور]</ref> و … است.{{نیازمند منبع}}


=== شهر آلفا ===
=== شهر آلفا ===
{{اصلی|شهر جهانی}}
{{اصلی|شهر جهانی}}


هنگامی که شهری گسترش می‌یابد تا به شهر دیگری می‌رسد، این منطقه شهری می‌تواند شهری مهم و گاهی، [[شهر جهانی|ابر شهر]] (مرکز جهانی)، قلمداد شود.
هنگامی که شهری گسترش می‌یابد تا به شهر دیگری می‌رسد، این [[منطقه شهری]] می‌تواند شهری مهم و گاهی، [[شهر جهانی|ابر شهر]] (مرکز جهانی)، قلمداد شود.


== انواع طرح‌های توسعه شهری در ایران ==
== انواع طرح‌های توسعه شهری در ایران ==
خط ۹۰: خط ۱۰۸:


=== طرح جامع شهری ===
=== طرح جامع شهری ===
در حقیقت، طرح [[جامع]] (Master plan) را می‌توان سیستمی دانست که خط مشی اصولی و کلی سیاست‌های شهری را تعیین می‌کند.
در حقیقت، طرح جامع (Master plan) را می‌توان سیستمی دانست که خط مشی اصولی و کلی سیاست‌های شهری را تعیین می‌کند. [[روش‌های مطالعه|روش مطالعه]] و انجام یک طرح جامع شهری، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویت‌ها، انجام پیش‌بینی‌های لازم، ارائه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری و اجرای آن‌ها.
روش [[مطالعه]] و انجام یک طرح جامع شهری، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزیه تحلیل و نتیجه‌گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویتها، انجام پیش‌بینی‌های لازم، ارائه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری و اجرای آنها.


=== طرح تفصیلی شهری ===
=== طرح تفصیلی شهری ===
طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع (Detailed plan)، نحوه استفاده از زمین‌های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود.
طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع (Detailed plan)، نحوه استفاده از زمین‌های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان [[تراکم جمعیت]]، تراکم در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود.


== شاخص کیفیت زندگی ==
== شهرهای جهان ==
بهترین شهرهای جهان، به لحاظ [[شاخص کیفیت زندگی]]، عبارت‌اند از:<ref>[http://www.mercer.com/press-releases/quality-of-living-report-2010#City_Ranking_Tables News Release: 2010 Mercer Quality of Living survey<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>
[[فهرست شهرهای جهان بر پایه جمعیت|پر جمعیت‌ترین شهرهای جهان]]، عبارتند از:
{| class="sortable wikitable mw-datatable" style="text-align:right"
!رتبه
!شهر
!کشور
![[دورنمای شهری|دورنما]]
!برآورد ۲۰۱۸ سازمان ملل
|-
|۱
| align="left" |[[توکیو]]
| align="left" |{{flag|JPN}}
| align="center" |[[پرونده:Skyscrapers_of_Shinjuku_2009_January.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|37400890}}
|-
|۲
| align="left" |[[دهلی]]
| align="left" |{{flag|India}}
| align="center" |[[پرونده:Skyline_at_Rajiv_Chowk.JPG|125x125پیکسل]]
|{{nts|28514369}}
|-
|۳
| align="left" |[[شانگهای]]
| align="left" |{{flag|China}}
| align="center" |[[پرونده:Huangpu_River_2018-08-26_173648.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|25582000}}
|-
|۴
| align="left" |[[سائو پائولو]]
| align="left" |{{flag|Brazil}}
| align="center" |[[پرونده:SP_from_Altino_Arantes_Building.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|21650000}}
|-
|۵
| align="left" |[[مکزیکو سیتی]]
| align="left" |{{flag|Mexico}}
| align="center" |[[پرونده:Ciudad.de.Mexico.City.-_Paseo.Reforma.Skyline_CDMX_2016_(cropped).jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|21582358}}
|-
|۶
| align="left" |[[قاهره]]
| align="left" |{{flag|Egypt}}
| align="center" |[[پرونده:Flickr_-_archer10_(Dennis)_-_Egypt-2A-007.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|20076000}}
|-
|۷
| align="left" |[[بمبئی]]
| align="left" |{{flag|India}}
| align="center" |[[پرونده:Mumbai_03-2016_10_skyline_of_Lotus_Colony.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|19980000}}
|-
|۸
| align="left" |[[پکن]]
| align="left" |{{flag|China}}
| align="center" |[[پرونده:Beijing_skyline_from_northeast_4th_ring_road_(cropped).jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|19618000}}
|-
|۹
| align="left" |[[داکا]]
| align="left" |{{flag|Bangladesh}}
| align="center" |[[پرونده:Dhaka_lights.jpg|125x125پیکسل]]
|{{nts|19578000}}
|-
|۱۰
| align="left" |[[اوساکا]]
| align="left" |{{flag|Japan}}
| align="center" |[[پرونده:Dotombori_neon_sign_at_night.JPG|125x125پیکسل]]
|{{nts|19283987}}
|}
بهترین شهرهای جهان، به لحاظ [[شاخص کیفیت زندگی]]، عبارتند از:<ref>[http://www.mercer.com/press-releases/quality-of-living-report-2010#City_Ranking_Tables News Release: 2010 Mercer Quality of Living survey<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات -->]</ref>


{| class="wikitable sortable"
{| class="wikitable sortable"
|-
|-
! رتبه !! شهر !! کشور !! جمعیت{{سخ}}(میلیون نفر) !! شاخص [[کیفیت زندگی]]{{سخ}}در سال ۲۰۱۰
! رتبه !! شهر !! کشور !! جمعیت{{سخ}}(میلیون نفر) !! [[شاخص کیفیت زندگی]]{{سخ}}در سال ۲۰۱۰
|-
|-
| ۱ || [[وین]] || {{flagicon|Austria}} [[اتریش]] || ۱٫۸ || ۱۰۸٫۶
| ۱ || [[وین]] || {{flagicon|Austria}} [[اتریش]] || ۱٫۸ || ۱۰۸٫۶
خط ۱۷۷: خط ۱۲۶:
| ۳ || [[ژنو]] ||{{flagicon|Switzerland}} [[سوئیس]]|| ۰٫۲ || ۱۰۷٫۹
| ۳ || [[ژنو]] ||{{flagicon|Switzerland}} [[سوئیس]]|| ۰٫۲ || ۱۰۷٫۹
|-
|-
| ۴ || [[ونکوور]] || {{flagicon|Canada}} [[کانادا]] || ۰٫۶ || ۱۰۷٫۴
| ۴ || [[ونکور|ونکوور]]|| {{flagicon|Canada}} [[کانادا]] || ۰٫۶ || ۱۰۷٫۴
|-
|-
| ۴ || [[آوکلند]] ||{{flagicon|New Zealand}} [[زلاندنو]]|| ۱٫۴ || ۱۰۷٫۴
| ۴ || [[اوکلند (نیوزیلند)|اوکلند]]||{{flagicon|New Zealand}} [[نیوزیلند]]|| ۱٫۴ || ۱۰۷٫۴
|-
|-
| ۶ ||[[دوسلدورف]]|| {{flagicon|Germany}} [[آلمان]] || ۰٫۶ || ۱۰۷٫۲
| ۶ ||[[دوسلدورف]]|| {{flagicon|Germany}} [[آلمان]] || ۰٫۶ || ۱۰۷٫۲
خط ۱۸۷: خط ۱۳۶:
| ۷ || [[مونیخ]] || {{flagicon|Germany}} [[آلمان]] || ۱٫۴ || ۱۰۷
| ۷ || [[مونیخ]] || {{flagicon|Germany}} [[آلمان]] || ۱٫۴ || ۱۰۷
|-
|-
| ۹ || [[برن (شهر)|برن]] || {{flagicon|Switzerland}} [[سوئیس]] || ۰٫۱ || ۱۰۶٫۵
| ۹ || [[برن (سوئیس)|برن]]|| {{flagicon|Switzerland}} [[سوئیس]] || ۰٫۱ || ۱۰۶٫۵
|-
|-
| ۱۰ || [[سیدنی]] ||{{flagicon|Australia}} [[استرالیا]]|| ۴٫۶ || ۱۰۶٫۳
| ۱۰ || [[سیدنی]] ||{{flagicon|Australia}} [[استرالیا]]|| ۴٫۶ || ۱۰۶٫۳
|-
| ۲۸ || [[بازنه]]||{{flagicon|Singapore}} [[سنگاپور]]|| مثال || ۱۰۳٫۵
|}
|}


خط ۲۰۴: خط ۱۵۱:
== جستارهای وابسته ==
== جستارهای وابسته ==
* [[برنامه‌ریزی شهری]]
* [[برنامه‌ریزی شهری]]
* [[فهرست پرجمعیت‌ترین شهرها|پر جمعیت‌ترین شهرهای جهان]]
*[[شهرسازی]]
* [[شهرسازی]]
*[[طراحی شهری]]
* [[طراحی شهری]]
* [[مدیریت شهری]]
* [[مدیریت شهری]]
* [[شهر بدون خودرو]]
* [[شهر بدون خودرو]]
خط ۲۱۲: خط ۱۶۰:
* [[شهرستان]]
* [[شهرستان]]
* [[شهر جهانی]]
* [[شهر جهانی]]
*[[خواهرخواندگی (شهرها)]]
* [[خواهرخواندگی (شهرها)]]


== منابع و مراجع ==
== منابع ==
* مجله الکترونیکی پرشین ژئو
* مجله الکترونیکی پرشین ژئو
* کتاب مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری (تألیف مهندس اسماعیل شیعه)
* کتاب مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری (تألیف مهندس اسماعیل شیعه)

== پانویس ==
{{پانویس|۲}}{{ویکی‌انبار|Category:Cities}}
{{پانویس|۲}}{{ویکی‌انبار|Category:Cities}}


{{شهرها و بافت شهری}}
[[رده:شهر]]

[[رده:شهر| ]]
[[رده:انواع مناطق مسکونی]]
[[رده:انواع مناطق مسکونی]]
[[رده:تقسیمات کشوری]]
[[رده:تقسیمات کشوری]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۴۶

London skyline with Palace of Westminster in midground
People cross busy Shibuya intersection lined with electronic billboards at dusk
Impressionist painting of wide tree-lined Boulevard Montmartre with horse-drawn carts in the 1890s
Informal settlements built into the hillside in Rocinha, Rio de Janeiro, Brazil at dusk
Skyscrapers line a busy sidewalk along 6th Avenue in New York City
Vendors and signs along a busy dirt street in Old Delhi
Hong Kong skyline
alt=An underground train in the São Paulo Metro Left to right, from top: Westminster Palace in London, Shibuya Crossing in Tokyo, painting of Boulevard Montmartre in Paris by Camille Pissarro, the Rocinha favela in Rio de Janeiro, 6th Avenue in Manhattan, spice market in Old Delhi, Hong Kong, the São Paulo Metro -->

شهر (دربارهٔ این پرونده تلفظ راهنما·اطلاعات) مکانی با تراکم بالای جمعیت و مرکزیت سیاسی، اداری و تاریخی است که در آن، فعالیت اصلی مردم، غیر کشاورزی است و دارای مختصات شهری بوده که از طریق دولتی محلی، اداره می‌شود.

واژه

[ویرایش]

واژه شهر از ترکیب دو کلمه شه و هر ساخته شده به معنای کل بزرگ؛ و از پارسی میانه شهر و از پارسی باستان χşaθra- گرفته شده‌است.[۱] xšaθra در پارسی باستان به معنای پادشاهی بوده‌است.[۲] پولیس (زبان یونانی: πόλις) به معنای کلمه شهر یا شهرستان در یونان باستان بود. پرسپولیس نیز در برخی از منابع معنی شهر پارس (پاسارگاد) است.

تعریف

[ویرایش]

تفاوت با روستا

[ویرایش]

شاخص‌های تفکیک شهر از روستا، عبارت است از:

  1. وسعت
  2. وضعیت و نوع فعالیت اقتصادی
  3. درجه اشتغال و قشربندی اجتماعی
  4. درجه پیچیدگی روابط و مناسبات
  5. چگونگی بهره‌گیری از نهادهای اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی
  6. میزان و ترکیب جمعیت.[۳]

در جهان

[ویرایش]

واژه Urban در زبان انگلیسی و Urbain در زبان فرانسوی، از ریشه Urbanus لاتین، یعنی شهری یا متعلق به شهر و از Urbs که به شهر رم گفته می‌شد، می‌آید.[۴]

شهر، طی دهه‌های اخیر، از سوی اندیشمندان جغرافیا، جامعه‌شناسی، اقتصاد، جمعیت‌شناسی و برخی علوم دیگر، تعاریف متعددی از شهر ارائه شده‌است و جامعه شناسان از جمله انگلس و مارکس، شهر را محل تمرکز جمعیت، ابزار تولید، سرمایه، نیازها و احتیاجات و غیره می‌دانند که تقسیم کار اجتماعی، در آنجا صورت گرفته‌است. جغرافی دانان، شهر را منظره‌ای مصنوعی از خیابان‌ها، ساختمان‌ها، دستگاه‌ها و بناهایی می‌دانند که زندگی شهری را امکانپذیر می‌سازد. مورخان، شهر را با توجه به قدمت آن، تعریف می‌کنند و از نظر اقتصاددانان، شهر به جایی گفته می‌شود که معیشت غالب ساکنان آن، بر پایه کشاورزی نباشد. جمعیت شناسان نیز، تعداد جمعیت یک نقطه را، ملاک شهری بودن آن نقطه می‌دانند. اندیشمندان طراحی شهری شهر را مجموعه پیچیدهٔ سازمان یافته‌ای می‌دانند که متشکل از سه مؤلفه اصلی کالبد، تصورات، و فعالیت می‌باشد، که پیوسته در حال تغییر و تحول است. شهرشناسان، شهر را محلی می‌دانند که بشر دست از زمین کشیده و فکر کردن را آغاز می‌کند.{نیازمند منبع}

با توجه به دیدگاه‌های گوناگون، تعریف‌های متفاوتی برای شهر، ارائه شده‌است. در بیشتر کوشش‌ها، برای تعریف بنیادی و اساسی شهر، دو ملاک در نظر گرفته شده‌است:

  1. تعیین حداقل اندازه شهر، از نظر جمعیت
  2. تعیین حد نصاب برای چگالی جمعیت (جمعیت نسبی).

ملاک دوم، ملاکی است که میلز، آن را برای تعریف شهر، تأیید می‌کند و بر روی آن اطمینان دارد.

شهر، منطقه‌ای است که در آن، زمین، برای خانه‌سازی، نسبت به سایر عوامل تولید، مخصوصاً، سرمایه، در مقایسه با نواحی اطراف آن، با شدت بیشتری، مورد استفاده قرار می‌گیرد. از آنجایی که مردم، معمولاً، در نواحی نزدیک به محل سکونت خود، کار می‌کنند؛ بنابراین، شهر، با دو عامل دیگر، یعنی، اشتغال بیشتر و تولید بیشتر کالا و خدمات، نیز، توصیف می‌شود. به‌طور کلی، شهر، منطقه‌ای است که نسبت تولید و سایر عوامل تولید به زمین، در آن، بیشتر از نواحی مجاور است.[۵] به‌طور کلی، شهرها دارای سیستم‌های پیچیده برای بهداشت، آب و برق، کاربری زمین، مسکن و ترابری هستند و از سادگی حاکم در روستاها دورند.[۶]

در ایران

[ویرایش]

شهر، محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی بخش، واقع شده و از نظر بافت ساختمانی، اشتغال و سایر عوامل، دارای سیمایی با ویژگی‌های خاص خود، بوده؛ به‌طوری‌که اکثریت ساکنان دائمی آن، در مشاغل کسب، تجارت، صنعت، کشاورزی، خدمات و فعالیت‌های اداری، اشتغال داشته و در زمینه خدمات شهری، از خودکفایی نسبی، برخوردار و کانون مبادلات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی حوزه جذب و نفوذ پیرامون خود، بوده و حداقل، دارای ده هزار نفر، جمعیت باشد.[۷]

در هر نقطه که از نظر موقعیت و اهمیت، تشکیل شهرداری، ضرورت داشته باشد؛ ولو، جمعیت آن، به پنج هزار نفر، بالغ نشود؛ وزارت کشور، می‌تواند، در آن محل، دستور تشکیل انجمن و شهرداری بدهد.[۸] در زبان فارسی باستان، «شهر» را «خشت» می‌گفتند که به معنی پادشاهی بوده‌است. در اوستا این واژه به‌صورت «خَشَتَر»[۹] بوده که واژهٔ «شهر» در فارسی نو از همین واژهٔ اوستایی آمده‌است.[۱۰]

از سال ۱۳۳۵ معیارهای مشخصی برای تبدیل روستا به شهر در نظر گرفته شد که از جمله آن، داشتن حداقل ۵ هزار نفر جمعیت بود. این مقدار در سال ۱۳۶۵ به ۱۰ هزار نفر افزایش یافت تا اینکه با تغییر دوباره قانون در سال ۱۳۷۱، مقدار کمینه برداشته شد و هر نقطه دارای شهرداری به عنوان شهر شناخته شد.[۱۱] این تغییر قانون در دوره ده‌ساله ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۸، باعث زایش بیش از ۴۰۰ شهر شد و نقش مهمی در افزایش درصد شهرنشینی ایران به بیش از ۷۰ درصد داشته‌است.[۱۲]

واژهٔ شهر در روزگار باستان مفهوم وسیع‌تری داشت و به معنای کشور، استان و ایالت و دولت به کار می‌رفت. این واژه بعدها با گذشت زمان مفهوم کوچک‌تری یافت و همپایهٔ شهر به معنای کنونی آن گردید.

واژهٔ شهر در زبان‌های اهالی شرق ایران با واژهٔ «کنتا» (kanta، کند) که به معنای «حصار و بارو» است، نزدیکی دارد؛ برای نمونه در «سمرکند» (سمرقند) که نامش در روزگار باستان «ماراکند» بود. در استان‌های شرق ایران، واژهٔ kanta-kantha به معنی شهر محفوظ مانده‌است. گمان می‌رود این واژه در روزگار باستان به معنای حصار، دیوار و بارو بوده که به صورتی دیگر عنوان ked-kad به مفهوم خانه را نیز داشته‌است.[۱۳] در سنگ‌نوشه‌های سدهٔ سوم میلادی به «استان»، stry (در متون پهلوی= sahr «شهر») می‌گفته‌اند و مناطق نیز شهر نامیده می‌شده‌اند. حال آن‌که مرکز استان یا پایتخت را «شهرستان» می‌خوانده‌اند. «شهر» توسط «شهردار» اداره می‌شده که در سدهٔ سوم میلادی احتمالاً یک شاه محلی بوده‌است و فرمانروایان استان‌ها را شخص شاهنشاه منصوب می‌کرد. مناطق یا شهرها توسط یک «شهرب» و یک «موبد» اداره می‌شدند. یک شهر یا ناحیه به «روستای» ها تقسیم می‌شد که شاید هر یک از چندین دهکده تشکیل می‌شدند. کوچک‌ترین واحد «ده» بود که یک دهقان یا دهگان ریاست آن را برعهده داشت.[۱۴]

شهر و شهرنشینی

[ویرایش]

تاریخ شهر و شهرنشینی

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: تاریخ شهر و شهرنشینی
نمای هوایی از شهر شوش

تاریخ تغییرات کالبد شهرها، در دهه‌های اخیر، به صورت موضوعی مهم، درآمده‌است. نخستین سه تمدن جهان، بر اساس زمان آغاز آنها، بین‌النهرین، مصر و هند هستند که به تمدن‌های مرده، مشهور بوده و تمدن غربی، از همین سه تمدن، نشات گرفته‌است. تمدن چین، استثنای خارق‌العاده‌ای می‌باشد. فرهنگ خدشه‌ناپذیر آن، از ابتدای پیدایش، در سه هزاره پیش از میلاد، در حاشیه رود زرد تا قرن بیستم م. همچنان، تداوم داشته‌است.[۱۵]

شهر را باید دارای پیشینه‌ای بیش از هفت هزار ساله دانست که با فاصله اندکی از انقلاب نوسنگی، با تغییر شکل تدریجی جماعت‌های روستایی دائم، در خاورمیانه، ظاهر می‌شود و به صورتی پیوسته، تا امروز، گسترش می‌یابد؛ به نحوی که امروزه، به شکل زیست غالب بشری درآمده‌است. پیدایش شهرها، تحولی شگرف، در فرایند تاریخ بود.

شهر، در قلب کل نظام یونان باستان قرار دارد. تمدن یونان، زمانی به حوزه‌ای قدرتمند تبدیل شد و سخن از معجزه یونانی رفت که دولت-شهرهای یونانی بر پا شدند. سازمان شهر و آینده شهر، در مرکز تفکر یونانیان باستان قرار داشت.[۱۶]

انقلاب صنعتی، به عنوان محرکی نیرومند، با ایجاد نهادهای اقتصادی، اداری، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، ساختار شهرها را دگرگون کرد. بلکه تغییرات و تحولات شگرفی را در حیات اجتماعی شهر، به وجود آورد.[۱۷]

دلایل وجود شهر

[ویرایش]

شهرها، خاصیت مشترکی دارند و آن، تمرکز افراد در یک فضا، برای برآوردن خواسته‌های مشترک شان است؛ بنابراین، تفاوت خواسته‌های مشترک افراد، در دوران گوناگون تاریخ است که باعث پیدایش نظریه‌های مختلف، دربارهٔ دلایل به وجود آمدن شهر، شده‌است؛ برای مثال، فوستل دوکولانژ، تاریخ‌نگار فرانسوی، معتقد است که شهرهای قدیمی را نباید، با شهرهای جدید، مقایسه کرد. در عصر حاضر، دلایل برتر، برای اثبات وجود شهر، دلایل اقتصادی است.[۱۸]

اثرات احداث شهر

[ویرایش]

عمده‌ترین اثر انسان بر روی کره خاکی ایجاد مجتمع‌های زیستی به‌ویژه شهرها است. چرا که اغلب آثار به دلیل وجود شهرها و گسترش آن است که به وجود می‌آیند و رشد می‌کنند.[۱۹]

اثرات شهر در محیط

[ویرایش]
  • تغییر منظره (آمیختن محیط طبیعی و محیط مصنوعی) که در صورت ناهماهنگی این دو محیط، می‌تواند به زشتی مبدل گردد.
  • ایجاد ارتفاعات مصنوعی و در نتیجه اثرگذاری روی سرعت و مسیر حرکت هوا.
  • به وجود آمدن و انباشتگی زباله‌ها که طبیعت قادر به هضم آن‌ها نبوده و برای نابودی آن باید تدابیری اندیشید.
  • گرم شدن محیط در اثر فعالیت‌های مختلف شهرها.
  • تخریب محیط زیست مناسب برای برخی گیاهان و موجودات زنده.
  • به وجود آمدن تغییرات جوی در نتیجه تغییرات پوشش‌های گیاهی.
  • افزایش آلودگی محیط.
  • تغییر در توپوگرافی زمین محل احداث شهرها.
  • تغییرات در سطح آب‌های زیرزمینی.
  • افزایش انواع مختلف آلودگی‌های صوتی.
  • افزایش انواع مختلف آلودگی‌های بصری.
  • افزایش انواع مسیرهای ارتباطی.[۱۹]

نظریات شهرشناسی

[ویرایش]

نظریه‌های شهرشناسی در جهان: مانند تداوم دوره‌های تاریخی، شیوه تولید آسیایی، استبداد شرقی و … است. [نیازمند منبع]

نظریه‌های شهرشناسی ایرانی: مانند راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه ایران، از نظریه شهر به‌آبادی، رابطه شهروندی و ناشهروندی، مقیاس شهری و مقیاس تک بنا، شهر زندگی[۲۰] و … است.[نیازمند منبع]

شهر آلفا

[ویرایش]
مقالهٔ اصلی: شهر جهانی

هنگامی که شهری گسترش می‌یابد تا به شهر دیگری می‌رسد، این منطقه شهری می‌تواند شهری مهم و گاهی، ابر شهر (مرکز جهانی)، قلمداد شود.

انواع طرح‌های توسعه شهری در ایران

[ویرایش]

طرح هادی شهری

[ویرایش]

طرح هادی شهری (Guide plan) بیشتر برای شهرهای کوچک و شهرهایی که تا حدود ۲۵۰۰۰ نفر جمعیت دارند، تهیه می‌شود.

طرح جامع شهری

[ویرایش]

در حقیقت، طرح جامع (Master plan) را می‌توان سیستمی دانست که خط مشی اصولی و کلی سیاست‌های شهری را تعیین می‌کند. روش مطالعه و انجام یک طرح جامع شهری، عبارت است از مطالعه وضع موجود، تجزیه و تحلیل و نتیجه‌گیری از وضع موجود، تعیین اهداف و اولویت‌ها، انجام پیش‌بینی‌های لازم، ارائه طرح‌ها و برنامه‌های توسعه شهری و اجرای آن‌ها.

طرح تفصیلی شهری

[ویرایش]

طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع (Detailed plan)، نحوه استفاده از زمین‌های شهری را در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آن‌ها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت، تراکم در واحدهای شهری، اولویت‌های مربوط به مناطق بهسازی، توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود.

شاخص کیفیت زندگی

[ویرایش]

بهترین شهرهای جهان، به لحاظ شاخص کیفیت زندگی، عبارت‌اند از:[۲۱]

رتبه شهر کشور جمعیت
(میلیون نفر)		 شاخص کیفیت زندگی
در سال ۲۰۱۰
۱ وین اتریش اتریش ۱٫۸ ۱۰۸٫۶
۲ زوریخ سوئیس سوئیس ۰٫۴ ۱۰۸
۳ ژنو سوئیس سوئیس ۰٫۲ ۱۰۷٫۹
۴ ونکوور کانادا کانادا ۰٫۶ ۱۰۷٫۴
۴ اوکلند نیوزیلند نیوزیلند ۱٫۴ ۱۰۷٫۴
۶ دوسلدورف آلمان آلمان ۰٫۶ ۱۰۷٫۲
۷ فرانکفورت آلمان آلمان ۰٫۷ ۱۰۷
۷ مونیخ آلمان آلمان ۱٫۴ ۱۰۷
۹ برن سوئیس سوئیس ۰٫۱ ۱۰۶٫۵
۱۰ سیدنی استرالیا استرالیا ۴٫۶ ۱۰۶٫۳

نگارخانه

[ویرایش]

جستارهای وابسته

[ویرایش]

منابع

[ویرایش]
  • مجله الکترونیکی پرشین ژئو
  • کتاب مقدمه‌ای بر مبانی برنامه‌ریزی شهری (تألیف مهندس اسماعیل شیعه)

پانویس

[ویرایش]
  1. ↑ "Şehir1 Kelime Kökeni, Kelimesinin Anlamı - Etimoloji". www.etimolojiturkce.com (به ترکی استانبولی). Retrieved 2023-07-10.
  2. ↑ «ریشه‌شناسی واژة شهر (شهربان، شهریور، شاه)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۶.
  3. ↑ دکتر حسینی، سید علی. اصول و مبانی برنامه‌ریزی شهری و روستایی، انتشارات دریای دانش، رشت، چاپ اول، ۱۳۹۰ خورشیدی، صص ۴۹ و ۵۰.
  4. ↑ فکوهی، ناصر. انسان‌شناسی شهری. تهران، نشر نی، چاپ دوم، ۱۳۸۳ خورشیدی، ص ۲۶.
  5. ↑ عابدین درکوش، سعید. درآمدی به اقتصاد شهری، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، صص ۹ تا ۱۱.
  6. ↑ "City". Wikipedia (به انگلیسی). 2023-07-09.
  7. ↑ ماده ۴ قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری. مصوب ۱۳۶۲/۴/۱۵ مجلس شورای ملی
  8. ↑ بخشی از تبصره ۱ ماده ۱ قانون شهرداری. مصوب ۱۳۴۴/۴/۱۱
  9. ↑ ابوالقاسمی, محسن (1376). راهنمای زبان‌های باستانی ایران. تهران: سمت. pp. ۱۶۱.
  10. ↑ اوشیدری, جهانگیر (1378). دانشنامه مزدایسنا. تهران: مرکز. pp. ۳۴۷.
  11. ↑ «سرشماری نفوس و مسکن ۱۳۸۵ مرکز آمار ایران». مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۷.
  12. ↑ رحیم‌بردی آنامرادنژاد، داود آنامرادنژاد (۱۳۹۳). «آثار و پیامدهای قوانین شهری در فضای جغرافیایی ایران (ماده ۴ قانون تقسیمات کشوری)». اولین همایش علوم جغرافیایی ایران. دانشگاه تهران.
  13. ↑ مشکور, محمدجواد (1371). جغرافیای تاریخی ایران باستان. تهران: دنیای کتاب. p. 223.
  14. ↑ دریایی, تورج (1383). شاهنشاهی ساسانی. تهران: ققنوس. pp. ۱۲۸–۱۲۹.
  15. ↑ موریس، جیمز، تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی، ۱۳۷۴ خ. دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، صص ۵، ۹ و ۱۰.
  16. ↑ آقاجانپور، علی. سیر اندیشه‌های مدیریت شهری در غرب باستان و اثر ارزشهای منبعث از آن در شهرداری منطقه یک تهران (شمیران)، پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت شهری، تیر ۱۳۸۷ خورشیدی.
  17. ↑ شکیبا مقدم، محمد، مدیریت سازمان‌های محلی و شهرداری‌ها، مؤسسه انتشاراتی میر، تهران، ۱۳۸۴، صص ۲۵۳ تا ۲۵۷
  18. ↑ عابدین درکوش، سعید. درآمدی به اقتصاد شهری، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، چاپ سوم، ویراست سوم، ۱۳۸۹ خورشیدی، ص ۲۲.
  19. ↑ ۱۹٫۰ ۱۹٫۱ داریوش، بابکانسان طبیعت معماری، علم و دانش (۱۳۸۹)
  20. ↑ نمایه روایت اصفهان در پایگاه مجلات تخصصی نور
  21. ↑ News Release: 2010 Mercer Quality of Living survey
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ شهر موجود است.
برگرفته از «https://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=شهر&oldid=40081539»