هستیا

اساطیر یونان باستان
هستیا
یونانی:	Ἑστία
جنسیت:	مؤنث
پدر:	کرونوس
مادر:	رئا
وابستگان:	زئوس، پوزئیدون، هادس، هرا، دمتر
مرگ:	نامیرا
موضوع‌های اساطیر یونان باستان آ ا ب پ ت ج چ خ د ر ز ژ س ش ف ک گ ل م ن و ه ی

هِستیا (به یونانی: Ἑστία) در اساطیر یونانی، ایزدبانوی باکرهٔ خانه و کانون خانواده، آتشدان و معماری بود. او نخستین فرزند کرونوس و رئا به‌شمار می‌رفت و هم چنین او بزرگ‌ترین خواهر زئوس بود. در تمام مراسم خانوادگی قربانی‌ای برای او انجام می‌شد. هستیا یکی از سه الههٔ بزرگ نسل اول المپ نشینان (هرا، دمتر و هستیا) بود که در کنار برادرانش زئوس، پوزئیدون و هادس فرزندان کرونوس و رئا بودند. او به عنوان الههٔ اجاق خانواده مسئول پخت و پز نان و آماده‌سازی غذا برای خانواده را بر عهده داشت. او در اصل یکی از دوازده ایزد المپ‌نشین بود و هیچ تاج و تختی نداشت، اما جای خود را به هفائستوس (در روایاتی دیونیسوس) داد تا به مراقبت از آتش مقدس اجاق المپ بپردازد. هِستیا مهربانترین ایزدبانو در میان المپ نشینان است. او قابل قیاس با وستا در اساطیر روم باستان است.

در روایتی آمده که او چنان برای برقراری رابطه از سوی پوزئیدون و آپولون تحت فشار قرار گرفت که به سر زئوس قسم یاد کرد بکارتش را تا ابد حفظ کند. در یکی از روزها، نزدیک بود توسط ایزد صغیر حاصلخیزی پریاپوس مورد تجاوز قرار گیرد، اما توسط خری نجات پیدا کرد. او زمانی که می‌خواست با هستیا در حال خواب بیامیزد، صدای خر باعث از بین رفتن نعوظ آلتش و همچنین بیدار شدن هستیا و فرار او شد.

هستیا از سوی عموم مردم پرستش نمی‌شد و این به سبب فقدان معابد و زیارتگاه‌های مرتبط با او بود. او بر روی تصاویر گلدان‌های آتنی به شکل زنی فروتن و محجبه که برخی مواقع شاخه گلی نیز بر دست داشت به تصویر کشیده می‌شد.

تولد و خانواده

اولین دختر کرنوس که قبل از زئوس جهان را اداره می‌کرد پس او جزو اولین خدایان اولمپیا بود و مادرش رئا هم چنین خواهر دمتر، هرا، هادس، پوسیدون و زئوس بود که هنگام تولد توسط پدر بلعیده شدند زیرا کرنوس از نفرین اورانوس و گی به شدت وحشت داشت و طبق گفتهٔ هاتف غیبی توسط یکی از فرزندانش خلع و از آسمان بیرون می‌شود و بعدها رئا به کمک زئوس تنها فرزندی که با حیلهٔ مادر توسط کرنوس بلع نشد معجونی به کرنوس می‌دهند که فرزندان خود را قی کرد و هستیا اولین فرزندی بود که توسط پدر قی شد.

اسطوره‌شناسی

هستیا ایزد آتش

در زمانی که تهیهٔ آتش مشکل بود اهمیت زیادی در خانه می‌یافت و به همین دلیل او را با وستا در روم باستان یکی می‌انگارند، ایزد بانوی آتش و پاکی و حامی نانواها که کانون هر خانه شناخته می‌شد زیرا رومیان برخی از ایزدان خود را با خدایان یونانی منطبق کردند و به هر یک نام رومی مناسبی دادند. ریشهٔ آیین هستیا روشن نیست ولی به نظر می‌رسد آخایی‌های مهاجم این کیش را به یونان آورده باشند اما ریشه باید در موکنای باشد زیرا او یک ایزدبانوی بدوی است که بسیاری از ویزگی‌های بعد از ان را ندارد. «پرستیدن این الهه جنبهٔ فردی و اسطوره اش خانوادگی بود» و در سدهٔ ۵ ق م دیونوسوس جایگاه اولومپیایی او را گرفت که نشان می‌دهد جامعهٔ ان روزگار کماکان رو به مرد سالاری می‌رفت.

مقر وی کاخ المپ بودولی گفته می‌شود که معبد واقعی او در جایی بود که آتش خانوادگی روشن نگاه داشته می شداودر میان شعله‌های آتش از خانواده‌ها و خانه‌ها پاسبانی می‌کرد او در میان اقوام ایرانی یونانی رومی جایگاه والایی داشت به این صورت که با ازدواج فرزند بخشی از این آتش خانوادگی به او داده می‌شد و در کانونی جدید روشن میشدپس این آتش هم نماد هستیاو هم مظهربقای خانواده‌ها بود و او الهه ای مورد احترام در میان تمام یونانیان بود و بنابراین در همه جا ستایش می‌شد او در معبد اپولون در شهر دلف اهمیت ویژه ای داشت زیرا اهالی یونان بر این باور بودند که دلف کانون عالم هستی است بنابراتشی که در این شهر برافروخته می‌شد کانون آتش همهٔ شهرهای یونان بودو علاوه براین تمام معابدش دایره ای ساخته می‌شدند که آتش به صورت یکسان به همه جا برسد.

هستیا با هفائیستون که الههٔ آتش است شباهت دارد اما تفاوتی که میان آن دو وجود دارد این است که هفائیستون الههٔ هر نوع آتشی است اما هستیا تنها الههٔ آتشی است که موجب بقای خانواده‌ها می‌شود و آتش ویران کننده نیست. دو مجسمه ای از به جا مانده که یکی توسط گلوکوس حجار یونانی ساخته شده و دیگری در شهر پاروس قرار دارد که با استفاده از این‌ها به سکون و آرامشی که در چهره اش دیده می‌شود پی می‌بریم و هم چنین لباس او بلند و پرچین بوده و تمام بدن او را پوشانده‌است و از این‌جا می‌توانیم بگوییم که او پاک‌ترین الههٔ یونانی بوده‌است. با بدون توجه به درخواست آپولون و پوسیدون قسم خورد که باکره بماند و در این امر از حمایت زئوس برخوردار شد و او را در اولومپوس جای داد و بزرگترین ایزد بانوی آنجا شد. همچنین به‌طور مداوم قسمتی از قربانی‌های انجام شده به او داده می‌شد و او بر همهٔ این قربانی‌ها سرکشی می‌کرد بنابراین الههٔ قربانی هم محسوب می‌شد.

منابع

• فاطمی، سعید (۱۳۴۷). اساطیر یونان و روم یا افسانه خدایان. تهران: دانشگاه تهران.

• صفا، شجاع الدین (۱۳۸۳). افسانه خدایان. تهران: دنیای نو.
• دیکسون کندی، مایک (۱۳۸۵). دانشنامه اساطیر یونان و روم. تهران: طهوری.

جستارهای وابسته

• فهرست شخصیت‌ها، مکان‌ها و رویدادهای افسانه‌ای یونان باستان
• دوازده ایزد المپ‌نشین