Mineraal: ferskil tusken ferzjes

Content deleted Content added

Inline

De hjoeddeiske ferzje sûnt 8 mai 2020 om 19.09

In mineraal is in stof dy't yn homogene fêste foarm (yn mineralogyske terminology: gedegen) yn de frije natuer foarkomt. De measte mineralen komme foar yn kristalline foarm, mar bygelyks obsidiaan hat een amorfe struktuer. De wittenskip dy't mineralen bestudearret wurdt mineralogy neamd, dit gebiet fan wittenskip hat faak raakflakken mei de gemy omdat mineralogy ek ûndersyk docht nei de gearstalling fan it mineraal, de measte mineralen besteane ommers út sâlten.

Mineralen wurde yn it fjild faak werkend oan harren kristalfoarm, harren kleur, de kleur dy't se ôfjouwe as se krast wurde, harren streekkleur, harren hurdheid, harren raangedrach, harren assosjaasje mei oare mineralen ensfh. Dizze klassike foarm fan werkenning freget in soad ûnderfining en is net altiten like betrouber. Yn de geology wurdt dêrtroch mear betroud op analyze efterôf fan oare optyske eigenskippen as kleur, benammen troch polarisaasje-mikroskopy (ljochtmikroskopy mei polarisearre ljocht), röntgen-poeierdiffraksje, Röntgenfluoressinsje spektrometry, Elektroanestriel mikro-analyze (elektronmikroprobe) en atoom absorpsje spektrometry. Yn bepaalde gefallen wurdt ynfraread-analyse tapast.

Underferdieling

Mineralen wurde yn Europa ornaris yn njoggen groepen ferdield neffens de klassifikaasje fan Strunz. Yn de Feriene Steaten wurdt de yndeling neffens Dana benammen brûkt, wêrby't mineralen yn 78 groepen ferdield wurde. Elke groep út de klassifikaasje fan Strunz bestiet út eleminten of ferbiningen mei in eigen struktuer:

De eleminten: de natuerlik foarkommende eleminten, noch fierder ûnderferdield yn
- De metalen, lykas kwik, sulver, goud, platina, lead, tin, sink, izer
- De net-metalen, lykas arseen, koalstof, swervel en antimoan.
De sulfiden en besibben
- sulfiden, zoals pyryt (FeS₂) en sinnaber (HgS)
- seleniden, lykas bornhardtyt (Co₃Se₄)
- telluriden, lykas tetradymyt (Bi₂Te₂S)
- arseniden, lykas saffloryt (CoAs₂)
- antimoniden, lykas dyskrasyt (Ag₃Sb)
De halogeniden, ferbiningen mei halogenen, lykas halyt (keukensâlt, NaCl), ferrusyt en mendipyt
De oksiden en hydroksiden, lykas kupryt (Cu₂O), brusyt (Magnesiumhydrokside, Mg(OH)₂), diaspoar (AlO(OH))
De ferbiningen mei soerstof 'yn trijeomringing', hjir bestiet it anion út in sintraal dieltsje mids trije soerstofdieltsjes, lykas
- boraten, mei BO₃^3-
- nitraten, mei NO₃^-
- jodaten, mei IO₃^-
De ferbiningen mei soerstof 'yn fjouweromringing' mei in elemint út groep 6 en 16, hjir bestiet it anion út in sintraal dieltsje piramidaal mids fjouwer soerstofdieltsjes, lykas
De ferbiningen mei soerstof 'yn fjouweromringing' mei in elemint út groep 5 en 15, hjir bestiet it anion út in sintraal dieltsje piramidaal mids fjouwer soerstofdielltsjes, lykas
- fosfaten
- arsenaten
De silikaten, besteande út SiO₄-piramiden. Dizze piramiden kinne los foarkomme, yn duo's, yn keatlingfoarm, yn lagenfoarm of trijediminsjonaal bûn wurde.
De organyske ferbiningen, lykas koalen en harsen.

Eigenskippen

kristalstelsel;
kristalfoarm;
kleur;
ljochttrochskinendheid;
streekkleur;
glâns;
kleur fan de flam;
spliting;
brek;
hurdheid; sjoch de Hurdheidsskaal fan Mohs
magnetisme; magnetyske mineralen binne magnetyt,
radioaktiviteit; radioaktive mineralen binne uraninyt of pekblende (UO₂) en torianyt (ThO₂)
oplosberheid;
raangedrach

Sjoch ek

Boeken oer mineralen

Mineralen Werkenne in praktyske hantlieding en learboek mineralogy

Diskusjelisten

mineralogie-discussielijst (e-min) Foar alle fragen oer mineralen

Wikimedia Commons

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Minerals fan Wikimedia Commons.

@@ Rigel 13: / Rigel 13: @@
 * De '''[[sulfide]]n''' en besibben
 ** sulfiden, zoals [[pyryt]] (FeS<sub>2</sub>) en [[sinnaber]] (HgS)
-** [[selenide]]n, lykas  [[bornhardtyt]] (Co<sub>3</sub>Se<sub>4</sub>)
+** [[selenide]]n, lykas [[bornhardtyt]] (Co<sub>3</sub>Se<sub>4</sub>)
 ** [[telluride (gemy)|telluriden]], lykas [[tetradymyt]] (Bi<sub>2</sub>Te<sub>2</sub>S)
 ** [[arsenide]]n, lykas [[saffloryt]] (CoAs<sub>2</sub>)
@@ Rigel 20: / Rigel 20: @@
 * De '''[[okside]]n''' en '''[[hydrokside]]n''', lykas [[kupryt]] (Cu<sub>2</sub>O), [[brusyt]] ([[Magnesiumhydrokside]], Mg(OH)<sub>2</sub>), [[diaspoar]] (AlO(OH))
 * De ferbiningen mei [[Soerstof (elemint)|soerstof]] 'yn trijeomringing', hjir bestiet it [[anion]] út in sintraal dieltsje mids trije soerstofdieltsjes, lykas
-** [[boraat|boraten]], mei BO<sub>3</sub><sup>3-</sub>
+** [[boraat|boraten]], mei BO<sub>3</sub><sup>3-</sup>
-** [[nitraat|nitraten]], mei NO<sub>3</sub><sup>-</sub>
+** [[nitraat|nitraten]], mei NO<sub>3</sub><sup>-</sup>
-** [[jodaat|jodaten]], met IO<sub>3</sub><sup>-</sub>
+** [[jodaat|jodaten]], mei IO<sub>3</sub><sup>-</sup>
 * De ferbiningen mei [[Soerstof (elemint)|soerstof]] 'yn fjouweromringing' mei in [[Skiekundich elemint|elemint]] út [[groep (periodyk systeem)|groep]] 6 en 16, hjir bestiet it [[anion]] út in sintraal dieltsje piramidaal mids fjouwer soerstofdieltsjes, lykas
 ** [[sulfaat|sulfaten]]
@@ Rigel 64: / Rigel 64: @@
 [[Kategory:Mineraal| ]]
-{{Link FA|bs}}
-[[af:Mineraal]]
-[[an:Mineral]]
-[[ar:معدن]]
-[[az:Mineral]]
-[[be:Мінерал]]
-[[be-x-old:Мінэрал]]
-[[bg:Минерал]]
-[[bs:Minerali]]
-[[ca:Mineral]]
-[[cy:Mwyn]]
-[[cs:Minerál]]
-[[da:Mineral]]
-[[de:Mineral]]
-[[el:Ορυκτό]]
-[[en:Mineral]]
-[[eo:Mineralo]]
-[[es:Mineral]]
-[[et:Mineraal]]
-[[eu:Mea]]
-[[fa:کانی]]
-[[fi:Mineraali]]
-[[fiu-vro:Mineraal]]
-[[fr:Minéral]]
-[[ga:Mianra]]
-[[gl:Mineral]]
-[[he:מינרל]]
-[[hi:खनिज]]
-[[hr:Minerali]]
-[[ht:Mineral]]
-[[hu:Ásvány]]
-[[id:Mineral]]
-[[yi:מינעראל]]
-[[io:Mineralo]]
-[[is:Steind]]
-[[it:Minerale]]
-[[ja:鉱物]]
-[[ka:მინერალები]]
-[[kaa:Mineral]]
-[[kk:Минерал]]
-[[ko:광물]]
-[[la:Minerale]]
-[[lmo:Mineraj]]
-[[lo:ແຮ່ທາດ]]
-[[lt:Mineralas]]
-[[lv:Minerāls]]
-[[my:တွင်းထွက်ပစ္စည်း]]
-[[mk:Минерал]]
-[[ml:ധാതു]]
-[[mn:Эрдэс]]
-[[ms:Mineral]]
-[[mwl:Mineral]]
-[[nds:Mineral]]
-[[ne:खनिज]]
-[[new:खनिज]]
-[[nl:Mineraal]]
-[[nn:Mineral]]
-[[no:Mineral]]
-[[oc:Minerau]]
-[[pl:Minerał]]
-[[pnb:معدنیات]]
-[[pt:Mineral]]
-[[qu:Qiqlla]]
-[[ro:Mineral]]
-[[ru:Минерал]]
-[[rue:Мінералы]]
-[[scn:Minirali]]
-[[sh:Minerali]]
-[[simple:Minerals]]
-[[sk:Minerál]]
-[[sl:Mineral]]
-[[sq:Minerali]]
-[[sr:Минерал]]
-[[su:Mineral]]
-[[sv:Mineral]]
-[[sw:Madini]]
-[[ta:கனிமம்]]
-[[th:แร่]]
-[[tl:Mineral]]
-[[tr:Mineral]]
-[[uk:Мінерали]]
-[[vi:Khoáng vật]]
-[[war:Mineral]]
-[[zh:礦物]]
-[[zh-min-nan:Khòng-bu̍t]]