Radaíocht: Difríocht idir leaganacha
Content deleted Content added
m róbat ag suimiú: ur:اشعاع (طبیعیات) |
No edit summary |
||
| (25 intermediate revisions by 14 users not shown) | |||
| Líne 1: | Líne 1: | ||
San [[Fisic|fhisic]], is éard is '''radaíocht''' ann ná astú nó tarchur [[Fuinneamh|fuinnimh]] i bhfoirm tonnta nó [[Cáithnín|cáithníní]] trí spás nó trí mheán ábhair.<ref>{{Cite web-en|url=http://scienceworld.wolfram.com/physics/Radiation.html|title=Radiation|last=Weisstein|first=Eric W.|work=Eric Weisstein's World of Physics|publisher=Wolfram Research|access-date=2014-01-11}}</ref><ref>{{Cite web-en|url=http://www.thefreedictionary.com/radiation|title=Radiation|work=The free dictionary by Farlex|publisher=Farlex, Inc.|access-date=2014-01-11}}</ref> Cuirtear na cineálacha seo san áireamh: |
|||
{{glanadh}} |
|||
* ''[[Astaíocht leictreamaighnéadach|radaíocht leictreamaighnéadach]]'', amhail [[tonnta raidió]], [[micreathonnta]], [[radaíocht infridhearg]], [[Solas|solas infheicthe]], [[radaíocht ultraivialait]], [[x-ghathanna]], agus [[Gámaradaíocht|gámaradaíocht (γ)]] |
|||
[[Image:RadiationPenetration2-pn.png|300px|thumb|right|Taispeánann an fhíor seo cumas coibhneasta trí chineál éagsúil den radaíochta ianaí briseadh trí ábhar tathagach choibhneasta]] |
|||
* ''radaíocht cáithníní'', mar shampla [[Alfa-mheath|radaíocht alfa (α)]], [[Béite-cháithnín|radaíocht béite (β)]], radaíocht prótón, agus radaíocht neodrón |
|||
* ''radaíocht [[Fuaimíocht|fhuaimiúil]]'', amhail [[ultrafhuaim]], [[fuaim]], agus [[Tonn sheismeach|tonnta seismeacha]] (ag brath ar mheán tarchurtha fisiciúil) |
|||
* ''[[Tonnta imtharraingteacha|radaíocht imtharraingteach]]'', i bhfoirm tonnta imtharraingteacha, nó tonnáin i gcuaire [[Spás-am|spás-ama]] |
|||
Is minic a dhéantar rangú ar chineál radaíochta mar ''ianaíoch'' nó ''neamhianaíoch'', ag brath ar fhuinneamh na gcáithníní radaithe. Iompraíonn radaíocht ianaíoch níos mó ná 10 [[Leictreonvolta|eV]], ar leor é chun adaimh agus móilíní a ianú agus [[Nasc ceimiceach|naisc cheimiceacha]] a bhriseadh. Is idirdhealú tábhachtach é seo mar gheall ar an difríocht mhór sa mhéid dochair a dhéantar d'orgánaigh bheo. Foinse choitianta na radaíochta ianaíche is ea [[Meath radaighníomhach|ábhair radaighníomhacha]] a astaíonn radaíocht α, β, nó γ. I measc na bhfoinsí eile tá x-ghathanna ó scrúduithe [[Radagrafaíocht|radagrafaíochta]], agus [[Muón|muóin]], [[Méasón|méisóin]], posatróin, [[Neodrón|neodróin]] agus cáithníní eile a tháirgtear nuair a dhéanann [[gathanna cosmacha]] idirghníomhú le [[Atmaisféar an Domhain|hatmaisféar an Domhain]]. |
|||
Is éard atá sa '''radaíocht''' ná na slite go léir a n-astaíonn [[fuinneamh]] ó chorp amháin, trí mheán nó trí spás, arb é an ceann scríbe deiridh é a bheith ionsúite ag chorp eile. |
|||
== Tagairtí == |
|||
| ⚫ | |||
{{Reflist}} |
|||
| ⚫ | |||
| ⚫ | |||
[[Category:Bunchoincheapa na Fisice]] |
|||
| ⚫ | |||
[[af:Straling]] |
|||
[[ar:إشعاع]] |
|||
[[bg:Лъчение]] |
|||
[[ca:Radiació]] |
|||
[[cs:Záření]] |
|||
[[da:Stråling]] |
|||
[[de:Strahlung]] |
|||
[[en:Radiation]] |
|||
[[eo:Radiado]] |
|||
[[es:Radiación]] |
|||
[[fi:Säteily]] |
|||
[[fiu-vro:Kirgämine]] |
|||
[[fr:Rayonnement]] |
|||
[[gl:Radiación]] |
|||
[[he:קרינה]] |
|||
[[hi:विकिरण]] |
|||
[[hy:Ճառագայթում]] |
|||
[[is:Geislun]] |
|||
[[it:Radiazione]] |
|||
[[ja:放射]] |
|||
[[ko:방사선]] |
|||
[[ms:Sinaran]] |
|||
[[nl:Straling]] |
|||
[[nn:Stråling]] |
|||
[[no:Stråling]] |
|||
[[pa:ਫੈਲਾਉ]] |
|||
[[pl:Promieniowanie]] |
|||
[[pt:Radiação]] |
|||
[[qu:Illanchay]] |
|||
[[ru:Излучение]] |
|||
[[simple:Radiation]] |
|||
[[sl:Sevanje]] |
|||
[[stq:Stroalenge]] |
|||
[[sv:Strålning]] |
|||
[[sw:Mnururisho]] |
|||
[[tr:Işınım]] |
|||
[[uk:Випромінення]] |
|||
[[ur:اشعاع (طبیعیات)]] |
|||
[[zh:辐射]] |
|||
Leagan reatha ó 15:11, 17 Iúil 2023
San fhisic, is éard is radaíocht ann ná astú nó tarchur fuinnimh i bhfoirm tonnta nó cáithníní trí spás nó trí mheán ábhair.[1][2] Cuirtear na cineálacha seo san áireamh:
- radaíocht leictreamaighnéadach, amhail tonnta raidió, micreathonnta, radaíocht infridhearg, solas infheicthe, radaíocht ultraivialait, x-ghathanna, agus gámaradaíocht (γ)
- radaíocht cáithníní, mar shampla radaíocht alfa (α), radaíocht béite (β), radaíocht prótón, agus radaíocht neodrón
- radaíocht fhuaimiúil, amhail ultrafhuaim, fuaim, agus tonnta seismeacha (ag brath ar mheán tarchurtha fisiciúil)
- radaíocht imtharraingteach, i bhfoirm tonnta imtharraingteacha, nó tonnáin i gcuaire spás-ama
Is minic a dhéantar rangú ar chineál radaíochta mar ianaíoch nó neamhianaíoch, ag brath ar fhuinneamh na gcáithníní radaithe. Iompraíonn radaíocht ianaíoch níos mó ná 10 eV, ar leor é chun adaimh agus móilíní a ianú agus naisc cheimiceacha a bhriseadh. Is idirdhealú tábhachtach é seo mar gheall ar an difríocht mhór sa mhéid dochair a dhéantar d'orgánaigh bheo. Foinse choitianta na radaíochta ianaíche is ea ábhair radaighníomhacha a astaíonn radaíocht α, β, nó γ. I measc na bhfoinsí eile tá x-ghathanna ó scrúduithe radagrafaíochta, agus muóin, méisóin, posatróin, neodróin agus cáithníní eile a tháirgtear nuair a dhéanann gathanna cosmacha idirghníomhú le hatmaisféar an Domhain.