Francos: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
Sen resumo de edición |
m Reemplazos con Replacer: «expulsaron aos» |
||
| (Non se amosan 40 revisións feitas por 17 usuarios.) | |||
Liña 1:
{{
[[Ficheiro:Frankish arms.JPG|miniatura|280px|Bens da tumba dun aristócrata franco, do [[Dinastía Merovinxia|período Merovinxio]].]]
Os '''francos''' aparecen nos inicios do primeiro milenio nas fontes latinas. O termo designa probabelmente unha liga ou confederación de [[pobos xermánicos]] instalados na ribeira dereita do [[Rin]] inferior, alén das fronteiras do [[Imperio Romano]], e que non se sometían ao Imperio ou a outro pobo máis importante.<ref>Michel Rouche, Clovis, Ediciones Fayard, 1996, p. 75.</ref> O latín ''francus, franci'' tende a probar que se chamaban así posto que ''frank'' significa "libre" en [[lingua xermánica]]. Dado que a raíz ''frank'' non pertence á lingua xermánica primitiva, pénsase tamén que podería derivar de ''frei-rancken'' (''libere vacantes'') que significa viaxeiros libres.<ref>Cellarius, ''Notitias orbis antiqui'', Leipzig, 2 volúmenes, 1701, in Schwarz, ''Remarques sur l'ancienne géographie de Cellarius'' (Comentarios sobre a antiga xeografía de Cellarius).</ref>
== Historia ==
Os pobos francos entraban a miúdo en competencia cos '''[[alamán]]s''' (xermánico: ''Alle Männer'', todos os homes), outro grupo de tribos xermánicas estabelecidas máis ao sur na marxe dereita do Rin.
A lingua ou variedades lingüísticas orixinalmente faladas polos francos encóntranse vinculadas ao grupo etnolingüístico indoeuropeo, rama xermana occidental (como os anglos, os frisóns e os Saxóns) distinta do grupo xermano oriental, ao cal pertencen, sobre todo, os [[godo]]s. O [[fráncico]] constitúe o resultado moderno destas falas francas. Considérase a miúdo un dialecto do [[Lingua alemá|alemán]] falado en parte de [[Lorena (rexión)|Lorena]] ([[Francia]]), [[Luxemburgo]], [[Bélxica]] xermanófona (Eupen) e a [[Alemaña]] renana.
No século III, os francos participan na grande invasión de [[256]]-[[257]], ao lado doutros pobos xermánicos que entran no Imperio romano para practicaren a pillaxe. Posteriormente participaron en numerosas incursións . Con todo, o [[século IV]] constitúe para Roma un período de recuperación. Cara ao final do Imperio, entre os séculos IV e V, os francos colaboran co exército romano na defensa das fronteiras, daquela en gran parte non [[Romanización (aculturación)|romanizadas]], loitando contra outras [[tribo]]s inimigas de [[Roma]].
{{clear}}
== Os merovinxios ==
Entre as tribos francas que entran cedo ao servizo do Imperio encóntrase a dos [[salios]]. O seu antepasado lendario, [[Meroveo]], un personaxe case divino segundo os ritos xermánicos, é para eles a principal fonte de lexitimidade do poder real.
No entanto, no [[século V]], o seu rei tamén se converte en procónsul da [[Galia]], é dicir, un soberano xermánico provisto de insignias romanas e que se fai chamar xeneral. Os francos estabelécense entón no que se denominará [[Neustria]] e as súas funcións militares confírenlles un poder importante neses tempos
Probabelmente en 481, [[Clodoveo I|Clodoveo]] (xerm. ''Hlodowecus'', que dá máis tarde os nomes ''Ludovic'' ou ''Ludwig'' en Alemaña e ''Louis'' en Francia) convértese en rei dos francos en [[Tournai]]. Pero para consolidar o seu poder na [[Galia]] romana precisa máis que o poder divino que lle confire a mitoloxía tribal xermánica, especialmente para se impor perante os bispos, os patricios e a poboación galorromana, maioritariamente cristiá e latinófona.
Liña 27 ⟶ 24:
Coa súa conversión, Clodoveo gaña o apoio das elites galorromanas e consegue fundar unha dinastía duradeira (a cal toma o nome do seu ascendente xermánico): os [[merovinxio]]s.
Estabelecidos en [[Neustria]], os merovinxios reinan na [[Galia]] até mediados do [[século VIII]]. Os seus soberanos máis coñecidos son [[Dagoberto I]] e a raíña Brunehaut. Hai que sinalar que nesta época, como baixo a dinastía carolinxia que virá despois, non se fala de [[Francia]], senón de '''[[Reino dos Francos]]''' (''Regnum Francorum'') xa que os reis xermanos, de feito, non reinan sobre un territorio, senón sobre os seus súbditos. O reino franco viviu varias segregacións e distribucións, dado que os francos dividían a propiedade entre os fillos superviventes, e a falta dun amplo sentido da [[res publica]], concibían o reino como unha [[propiedade privada]] de grandes dimensións. Esta práctica explica en parte a dificultade de describir con precisión tanto as datas como as fronteiras xeográficas de calquera dos reinos francos, así como de determinar quen gobernaba en cada unha das rexións. O baixo nivel de [[alfabetización]] durante a hexemonía dos francos agrava o problema, xa que se conservan moi poucos documentos escritos. De todos os xeitos, podemos dicir que basicamente se distinguían
{{Merovinxios}}
== Os primeiros francos ==
[[Ficheiro:Charlemagne.jpg|miniatura|esquerda|190px|Estatua de [[Carlomagno]] (tamén chamado Karl der Große, "Carlos o grande") en [[Frankfurt]], [[Alemaña]].]]
Os estudosos modernos dedicados ao período das [[migracións]] suxeriron que o pobo franco podería xurdir da unificación de grupos [[pobos xermánicos]] anteriores máis pequenos ([[Usipetes]], [[Tenchteri]], [[Sugambri]] e [[Bructeri]]), que habitaban o [[val do Rin]] e os territorios situados inmediatamente ao leste. Esta unión podería estar relacionada co aumento do caos e as insurreccións acontecidas na zona como resultado da guerra entre [[Roma]] e os [[marcomanos|marcomanni]], que comezara no ano [[166]]; así como os conflitos derivados desta durante a segunda metade do [[século II]] e o [[século III]]. Pola súa banda, Gregorio afirma que os francos viviron orixinalmente en [[Panonia]], pero que máis tarde se asentaron ás beiras do Rin. Existe unha rexión ao nordeste da actual [[Países Baixos|Holanda]] (ao norte do que unha vez foi a fronteira romana) que leva o nome de Salland, e podería recibir ese nome dos salios.
Cara ao ano [[250]], un grupo de francos, aproveitándose da debilidade do Imperio Romano, chegou ata [[Tarragona]] (en [[Hispania]]), ocupando esta rexión durante unha década antes de que as forzas romanas os dobregasen e expulsasen de territorio romano. Uns corenta anos despois, os francos tomaron o control da rexión de [[Scheldt]], interferindo nas rutas marítimas
==== As etnias da liga dos francos ====
Os pobos que constituían a liga dos francos comprendían probabelmente os [[Chamavi]], os [[Chatti]], os Ansibarii ou [[Ampsivarii]], os [[Bructeri]], os [[Quadi]], os [[francos salios]] (establecidos preto do [[río Sale]] e das bocas do [[río Yssel|Yssel]]), os [[Cherusci]], os [[Angrivarii]], os [[Hattuarii]] (quizais son os mesmos cós [[Hattuarii|Chasuarii]]), os [[Tubantes]], os Tenchteri ou [[Tencteri]], os [[Usipetes]], os [[Sicambres|Sugambri ou Sicambri]] e os [[Chauci]] ou Chauchi, establecidos ao nordeste dos [[frisios]], normalmente máis relacionados cos [[saxóns]] que cos francos.
== O Imperio Franco ==
=== Fundación ===
Entre os anos [[355]] e [[358]], o emperador [[Xuliano]] volveu atoparse coas vías fluviais do Rin baixo o control dos francos, e unha vez máis volveu a pacificalos. Roma concedeulles unha parte considerábel da [[Gallia Belgica|Galia Bélxica]], momento a partir do cal pasaron a ser ''foederati'' do Imperio Romano. Aínda hoxe séguense falando en Flandres ([[Bélxica]]) e [[Países Baixos|Holanda]] o [[Lingua holandesa|holandés]], unha lingua de orixe xermánica. Deste xeito, os francos convertéronse no primeiro pobo xermánico que se asentou de xeito permanente dentro de territorio romano<ref>[http://www.roman-emperors.org/nouest4.htm Mapa]</ref>.
Desde a súa rexión, os francos conquistaron gradualmente a maior parte da Galia romana ao norte do [[Río Loira, Francia|Loira]] e ao leste da [[Aquitania]] [[visigodos|visigoda]]. Nun principio, axudaron a defender as fronteiras en calidade de aliados. Por exemplo, cando unha invasión levada a cabo no seu maior parte por tribos xermánicas orientais cruzou o Rin no ano [[406]], os francos loitaron contra estes invasores. Esta invasión avanzou principalmente cara aos territorios ao sur do río Loira (na rexión de París, o control romano perdurou ata o ano [[486]], unha década despois da caída dos emperadores de Rávena, en parte grazas ás alianzas cos francos.)
=== Os merovinxios ===
{{Artigo principal|Merovinxios}}
O que nos chegou sobre os reinos dos primeiros xefes francos, [[Faramundo]] (aproximadamente entre [[419]] e [[427]]) e Clodio (aproximadamente entre [[427]] e [[447]], parece ter máis de mito que de realidade, e a súa relación coa dinastía dos merovinxios permanece pouco clara.
Gregorio menciona a [[Clodión]] (Chlodio) como o primeiro rei que iniciou a conquista da Galia ao tomar [[Camaracum]] (actual [[Cambrai]]) e expandir a fronteira ata o
En [[451]], Aecio pediu axuda aos seus aliados xermánicos en chan romano para repeler unha invasión dos [[hunos]]. Mentres que os francos salios o apoiaron, os renanos loitaron en
=== Clodoveo ===
{{Artigo principal|Clodoveo I}}
[[Clodoveo I]], fillo de [[Khilderico I]] comezou unha campaña militar coa intención de consolidar os varios reinos francos na Galia e [[Renania]], dentro da cal se enmarca a derrota de [[Siagrio]] en [[486]]. Esta vitoria supuxo o fin do control romano na rexión de [[París]].
Liña 86 ⟶ 63:
A conversión de Clodoveo ao [[cristianismo]], tralo seu matrimonio coa princesa católica [[burgundios|burgundia]] [[Clotilde]] en [[493]], puido axudar a achegalo ao [[Papa]] e a outros soberanos cristiáns ortodoxos. A conversión de Clodoveo supuxo a conversión do resto de francos. Ao profesar a mesma fe que os seus veciños católicos, os recentemente cristianizados francos atoparon moito máis facilmente a aceptación por parte da poboación local galorromana que os [[arios]], os [[visigodos]], os [[vándalos]] ou os [[burgundios]]. Desta forma, os [[merovinxios]] deron lugar á que co tempo sería a dinastía de reis máis estábel de [[Occidente]].
Esta estabilidade, con todo, non se estendía á vida cotiá durante a era merovinxia. Aínda que en tempos dos romanos existía un certo grao de violencia (sobre todo na etapa final), a introdución da práctica xermánica de recorrer á violencia para liquidar disputas e conflitos legais levou a un certo grao de anarquía. Isto afectou ao comercio, que se chegou a ver interrompido ocasionalmente, dificultando de xeito crecente a vida cotiá, o que desembocou nunha progresiva fragmentación e localización da sociedade en [[vila]]s. A alfabetización,
Os soberanos merovinxios, seguindo a tradición xermánica, tiñan o costume de dividir as súas terras entre os seus fillos. Isto resultaba nunha constante división, reunificación e nova división dos territorios, o cal á súa vez desembocaba no asasinato e a guerra entre as principais familias. Así que, aínda que Clodoveo expulsou
Tras unha reunificación temporal dos reinos separados baixo o reinado de [[Clotario I]], os territorios francos volveron dividirse en [[561]] en [[Neustria]], [[Austrasia]] e [[Borgoña]], que foran anexionadas polos francos por medio de matrimonios e invasións.
Liña 97 ⟶ 74:
=== Os Carolinxios ===
{{Artigo principal|Carolinxios|Imperio Carolinxio}}
Tradicionalmente considérase que o reinado carolinxio comeza coa deposición do último rei merovinxio, co consentimento do [[Papa]], e a ascensión ao poder en [[751]] de [[Pipino o Breve]], pai de [[Carlomagno]]. Pipino sucedera ao seu pai, [[Carlos Martel]], como maior de palacio dun reino franco reunido e reconstruído a partir das partes anteriormente independentes.
Pipino reinou como rei electo. Aínda que este tipo de eleccións eran pouco frecuentes, había unha regra xeral na lei xermánica que establecía que o rei se apoiaba nos seus homes principais. Estes homes reservábanse o dereito de elixir a un novo líder digno de reinar de entre os membros do clan dominante, no caso de que considerasen que o vello rei non puidese conducilos a batalla vitoriosa. Mentres que no que máis tarde sería Francia o reinado pasou a ser hereditario, os reis do tardío [[Sacro Imperio Romano Xermánico]] non foron capaces de abolir a tradición da elección, e continuaron sendo rexedores electos ata a desaparición do Imperio en [[1806]].
Pipino consolidou a súa posición en [[754]] ao fraguar unha alianza co [[papa]] [[Estevo III, Papa|Estevo III]], quen obsequiou ao rei dos francos unha copia da ‘’[[Doazón de Constantino]]’’ en París, e o unxiu a el e á súa familia nunha maxestosa cerimonia en [[Saint-Denis]], declarándoo ''patricius Romanorum'' (''protector dos romanos''). O ano seguinte Pipino cumpriu a promesa feita ao Papa e recuperou o [[exarcado de
=== Carlomagno ===
Trala morte de Pipino no [[768]], os seus fillos Carlos e [[Carlomán I|Carlomán]] volveron repartirse o reino entre eles. De todos os xeitos, Carlomán retirouse a un mosteiro e morreu pouco tempo despois, deixando ao seu irmán como único rei. Este pasaría máis tarde a ser coñecido como [[Carlomagno]], en [[lingua francesa|francés]] ''Charlemagne'' e en [[lingua alemá|alemán]] ''Karl der Große''; un personaxe poderoso, intelixente e relativamente culto, que se convertería nunha lenda para a historia posterior tanto de Francia como de Alemaña. Carlomagno restableceu un equilibrio de poder entre o Emperador e o Papa.
A partir do ano [[772]], Carlos conquistou e derrotou aos [[saxóns]] para incorporar o seu reino ao Imperio Franco. Esta campaña sumouse á práctica de líderes cristiáns non romanos que provocaban a conversión dos seus veciños pola forza. Os misioneiros católicos francos, xunto a outros de [[Irlanda]] e da [[Inglaterra]] [[anglosaxóns|anglosaxoa]], penetraran en territorio saxón desde mediados do [[século VIII]], resultando nun aumento dos enfrontamentos cos saxóns, que se resistían aos empeños misioneiros acompañados de incursións militares. O principal opoñente saxón de Carlos, [[Widukind]], aceptou ser bautizado no [[785]], como parte duns acordos de paz, pero outros líderes saxóns continuaron coa loita. Trala súa vitoria no [[787]] en [[Verdún]], Carlos ordenou a matanza masiva de miles de prisioneiros saxóns [[pagán]]s. Tras varios levantamentos máis, os saxóns sufriron a derrota definitiva no [[804]]. Isto expandiu o Imperio Franco cara ao leste, ata o río [[Río Elba|Elba]], algo que o [[Imperio Romano]] só intentou unha vez, e no que fallou na [[batalla do bosque de Teutoburgo]] ([[9]]). Para poder cristianizar con máis efectividade aos saxóns, Carlos fundou varias [[diocese]]s, entre as que se contan as de [[Bremen]], [[Münster]], [[Paderborn]] e [[Osnabrück]].
Ao mesmo tempo, ([[773]]-[[774]]), Carlos conquistou os [[longobardos]], incluíndo deste xeito o norte de Italia na súa esfera de influencia. Renovou o donativo ao Vaticano e a promesa ao papado de continuar a protección por parte dos francos.
No [[788]], [[Tasilón III|Tasilón]], ''dux'' (duque) de [[ducado de Baviera|Baviera]], rebelouse contra Carlos. Tras esmagar a revolta, Carlos incorporou Baviera ao seu reino. Ademais de expandir os horizontes dos seus dominios, reduciu de xeito drástico o poder e a influencia dos [[dinastía axilolfinga|Axilolfingas]] (a familia de Tasilón), outra das familias influentes de entre os francos e os seus potenciais rivais. Ata o [[796]], Carlos continuou expandindo o seu reino aínda máis cara ao sueste, ata a actual [[Austria]] e a partes de [[Croacia]].
== Lingua ==
{{Artigo Principal|Lingua fráncica}}
A lingua dos francos, o [[Lingua fráncica|fráncico]], era unha derivación do indoeuropeo, probabelmente de raíz xermánica. Era un idioma moi fragmentado en dialectos, por mor de tres factores: a ruralización do reino, a falla de soporte escrito e as diversas etnias que se agrupaban so o nome de "francos".
== Lista de reis [[francos salios]] ==
* [[Faramundo]] ([[420]]-[[428]])
* [[Clodión]] (''Chlodion'') ([[428]]-[[448]])
Liña 126 ⟶ 103:
* [[Khilderico I]] ([[457]]-[[481]])
* [[Clodoveo I]] (''Clovis'') ([[481]]-[[511]])
{| border="1" cellpadding="2"
| (división do reino)
|-
!
|-
|[[Clotario I]] ([[511]]-[[558]])||[[Teodorico I,
|-
| ||[[Teodeberto I]] ([[534]]-[[548]])||[[Clodoaldo]] (524)||-->SOISSONS
Liña 145 ⟶ 121:
* [[Clotario I]] ([[558]]-[[561]])
{| border="1" cellpadding="2"
| (división do reino)
|-
!Neustria (
|-
|[[Khilperico I]] ([[561]]-[[584]])||[[Sixeberto I]] ([[561]]-[[575]])||[[Gontrán]] ([[561]]-[[592]])||[[Cariberto I]] ([[561]]-[[567]])
Liña 156 ⟶ 131:
|[[Clotario II]] ([[584]]-[[612]])||[[Khildeberto II]] ([[575]]-[[595]])||-->Austrasia||-->Neustria
|-
| ||[[Teodeberto II]] ([[595]]-[[612]])||[[Teodorico II,
|-
| ||-->Borgoña ||[[Sixeberto II]] (613) ||
Liña 166 ⟶ 141:
* [[Clotario II]] ([[612]]-[[629]])
{| border="1" cellpadding="2"
Liña 181 ⟶ 155:
* [[Clodoveo II]] ([[656]]-[[657]])
{| border="1" cellpadding="2"
Liña 194 ⟶ 167:
* [[Khilderico II]] ([[673]]-[[675]])
{| border="1" cellpadding="2"
Liña 201 ⟶ 173:
!Neustria!!Austrasia
|-
|[[Teodorico III,
|-
| ||[[Dagoberto II]] ([[675]]-[[679]])
Liña 208 ⟶ 180:
(''regnum francorum'')
* [[Teodorico III,
* [[Clodoveo IV]] ([[691]]-[[695]])
* [[Khildeberto III]] ([[695]]-[[711]])
* [[Dagoberto III]] ([[711]]-[[715]])
* [[Khilperico II]] ([[715]]-[[718]])
* [[Clotario IV]] ([[718]]-[[720]])
* [[Khilperico II]] ([[720]]-[[721]]) (reposto)
* [[Teodorico IV,
* Vacante (a monarquía merovinxia estaba controlada polos mordomos de palacio) ([[737]]-[[743]])
* [[Khilderico III]] ([[743]]-[[751]])
* Teodorico (V) ([[751]])
O mordomo de palacio [[Pipino o Breve|Pipino]] (III) "o Breve"
== Lista de Reis [[francos ripuarios]] ==
* [[Sixeberto o Coxo|Sixeberto]] (anterior ao [[484]] - [[509]]) asasinado polo seu fillo Cloderico a instancias de [[Clodoveo I]]
* [[
Desde ese momento os francos ripuarios e os salios quedan baixo o mesmo rei, [[Clodoveo I]] dos [[Salios]].
== Os carolinxios ==
{{VT|Dinastía Carolinxia}}
[[Ficheiro:Western Empire-Europe870.JPG|esquerda|miniatura|320px|Europa no ano [[870]].]]
A partir do final do século VII, nunha época marcada por loitas sanguentas entre os francos de [[Neustria]] (no oeste romance) e de [[Austrasia]] (no leste germanófono), os últimos merovinxios exercen só un papel de soberanos nominais ou rituais. O poder esfarélase progresivamente e pasa ás mans dos aristócratas rurais. A influencia da cultura latina vai esmorecendo durante os dous séculos anteriores. Ademais, unha crise económica sen precedentes afecta ao conxunto do Occidente antigo: débese, en particular, á clausura de moitas vías comerciais co mundo mediterráneo debido ás conquistas árabes.
Neste contexto comeza a ascensión dunha nova familia. Entre os verdadeiros detentores do poder, os funcionarios de palacio en Austrasia toman o control de facto do conxunto do Reino dos Francos, antes de expulsaren publicamente o último merovinxio e formaren a súa propia dinastía: trátase dos [[pipínidas]], posteriormente coñecidos baixo o nome de [[carolinxios]]. Preocupado de lexitimar o seu golpe de estado, os pipínidas vinculan as súas orixes a Francus, un troiano lendario, vinculado de súa vez con Roma.
O poder dos carolinxios sinala a entrada real na [[Idade Media]]: a [[Galia]] desaparece das fontes e convértese, xunto coa [[Francia Oriental|Xermania]], en [[Francia]], mentres que o centro do poder se desloca para ao leste, das antigas cidades episcopais para os ámbitos rurais dos condes carolinxios. Paradoxalmente, ao mesmo tempo, os literatos, conscientes da desaparición da cultura grecolatina, tentan facela rexurdir: é o [[Renacemento carolinxio]]. [[Carlomagno]], o segundo pipínida, coróase el mesmo en [[Roma]] como Emperador dos francos e dos romanos no ano 800. Pero estas tentativas de restaurar o Imperio de Occidente fracasan finalmente. Mediante o [[Tratado de Verdún]] (843), os netos de Carlomagno dividen entre eles o imperio e poñen fin ao gran [[Reino dos Francos]].
== Notas ==
{{listaref}}
== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
{{Historia de Francia}}
{{Control de autoridades}}
[[
| |||