Xornalismo: Diferenzas entre revisións
Contido eliminado Contido engadido
*Recabar > conseguir. |
|||
| (Non se amosan 48 revisións feitas por 15 usuarios.) | |||
Liña 6:
== Historia ==
{{Artigo Principal|Historia do xornalismo}}
=== Xornalismo na antigüidade ===
Aínda que as publicacións que publicaban noticias ao público en xeral só comezaron a aparecer no século XVII e máis tarde, os gobernos desde a [[dinastía Han| Dinastía Han China]] ([[-206|206 a. C]]) usaron boletíns publicados regularmente.<ref>Hartmut Walravens: "The Early East Asian Press in the Eyes of the West. Some bibliographical notes", World Library and Information Congress, 72nd General Conference and Council of the International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA), 20–24 de agosto de 2006, Seoul, Korea, p. 2</ref>
En Occidente, a primeira publicación periódica diaria foi a ''Acta diurna'' que [[Xulio César]] mandaba expoñer no [[Foro (Roma)|foro romano]] no [[século -I|século I]] antes da nosa era.
Publicacións similares creáronse na [[República de Venecia]] no século XVI.<ref>Infelise, Mario. "Roman Avvisi: Information and Politics in the Seventeenth Century." Court and Politics in Papal Rome, 1492–1700. Cambridge: [[Cambridge University Press]], 2002. 212, 214, 216–17</ref> Estas publicacións vendíanse en follas ao prezo dunha ''[[gazzetta|gazeta]]'' (moeda utilizada en Venecia no [[século XVI]]), das que proveñen os nomes de moitos xornais publicados na Era Moderna e a Contemporánea. Non obstante, estes boletíns estaban destinados só a funcionarios do goberno, e non foron publicacións periodísticas no sentido moderno do termo.
=== Primeiros xornais modernos ===
Como as tecnoloxías de impresión en masa como a [[Prensa rotativa|prensa]] se foron difundindo, os xornais creáronse para proporcionar con novas a unha audiencia cada vez máis alfabetizada. As primeiras referencias a editores de xornais privados na China datan de finais da [[dinastía Ming]] en 1582.<ref>[[Timothy Brook (historiador)|Brook, Timothy]]. (1998). ''[[The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China]]''. Berkeley: University of California Press. {{ISBN|0-520-22154-0}} (Paperback). p. xxi.</ref> O ''Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien'', de [[Johann Carolus]], publicado en 1605 en [[Estrasburgo]], é a miúdo recoñecido como o primeiro [[xornal]] en Europa. O primeiro diario inglés de éxito, o ''[[Daily Courant]]'', foi publicado entre 1702 e 1735.<ref>Maxted, Ian (2004). "Mallet, Elizabeth (fl. 1672–1706)". Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/6680. Consultado o 25 de marzo de 2013.(Subscrición necesaria ou socio de biblioteca de Reino Unido)</ref> Mentres as empresas xornalísticas comezaron como empresas privadas nalgunhas rexións, como o [[Sacro Imperio Romano Xermánico]] e o [[Imperio Británico]], outros países como [[Francia]] e [[Prusia]], mantiveron un control máis estrito da prensa, tratándoa principalmente como un punto de saída para a propaganda do goberno e someténdoa unha [[censura]] uniforme. Outros gobernos, como o [[Imperio ruso]], desconfiaban aínda máis da prensa xornalística e prohibiron efectivamente as publicacións xornalísticas ata mediados do século XIX.<ref>Nurit Schleifman, "A Russian Daily Newspaper and Its New Readership:" Severnaia Pchela", 1825–1840." ''Cahiers du monde russe et sovietique'' (1987): 127–44</ref> A medida que a publicación de xornais se convertía nunha práctica cada vez máis establecida, os editores aumentarían a publicación a un ritmo semanal ou diario. Os xornais concentráronse máis intensamente en cidades que foron centros de comercio, como [[Ámsterdam]], [[Londres]] e [[Berlín]]. Os primeiros xornais en América Latina estableceríanse entre mediados e finais do século XIX.
==== Os medios de comunicación e as revolucións dos séculos XVIII e XIX ====
Os xornais xogaron un papel importante na mobilización do apoio popular a favor das revolucións [[Liberalismo|liberalistas| liberais]] de finais dos [[século XVIII|séculos XVIII]] e [[século XIX|XIX]]. Nas colonias americanas, os xornais motivaron á xente a sublevarse contra o dominio británico publicando queixas contra a coroa británica e publicando folletos de revolucionarios como [[Thomas Paine]],<ref>William Sloan e Julie Hedgepeth Williams ''The early American press, 1690–1783'' (1994)</ref><ref>Vaughn, ed., ''Encyclopedia of American Journalism'' (2008), pp. 17–21</ref> mentres [[Lealista (Guerra de Independencia dos Estados Unidos)|publicacións fieis]] motivaron o apoio contra a [[Revolución Americana]].<ref>Carol Sue Humphrey, ''This popular engine: New England newspapers during the American Revolution, 1775–1789'' (1992)</ref> Os xornais nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]] permanecerían orgullosos e publicamente [[Partidismo|partidistas]] ao longo do século XIX.<ref>Richard L. Kaplan, ''Politics and the American press: The rise of objectivity, 1865–1920'' (Cambridge University Press, 2002) p. 78.</ref> En Francia, os xornais políticos xurdiron durante a Revolución francesa, con ''[[L'Ami du peuple]]'', editado por [[Jean-Paul Marat]], desempeñando un papel especialmente famoso no argumento dos dereitos das clases baixas revolucionarias. [[Napoleón]] reintroduciría as estritas leis de censura en 1800, pero despois do seu reinado, as publicacións impresas florecerían e terían un papel importante na cultura política.<ref>Keith Michael Baker, et al., ''The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture: The transformation of the political culture, 1789–1848'' (1989).</ref> Como parte das [[Revolucións de 1848]], publicacións liberais radicais como a ''Rheinische Zeitung, Pesti Hírlap'' e ''[[Morgenbladet]]'' motivarían á xente a depoñer os gobernos [[aristocracia|aristocráticos]] de [[Europa Central]].<ref>Sperber, Jonathan, ''Rhineland Radicals: The Democratic Movement and the Revolution of 1848'' (Princeton, 1991), p. 99;</ref> Outras publicacións liberais xogaron un papel máis moderado: ''The Russian Bulletin'' eloxiou as reformas liberais de [[Alexandre II de Rusia]] a finais do século XIX, e apoiaron un aumento da liberdade política e económica para os campesiños, así como o establecemento dun [[Duma|sistema parlamentario]] en Rusia.<ref>Daniel Balmuth, ''"The Russian Bulletin," 1863–1917: A Liberal Voice in Tsarist Russia'' (2000)</ref> Máis preto da [[Esquerda política|esquerda]], xornais [[Socialismo|socialistas]] e [[comunismo|comunistas]] tiveron un amplo seguimento en Francia, Rusia e Alemaña a pesar de ser ilegalizados polos gobernos.<ref>Charles A. Ruus, ''Fighting Words: Imperial Censorship and the Russian Press, 1804–1906'' (1982).</ref><ref>Franz Osterroth, Dieter Schuster: ''Chronik der deutschen Sozialdemokratie.'' J.H.W. Dietz Nachf., Hannover 1963 {{de}}</ref><ref>John Tebbel (2003). "Print Media. France". ''Encyclopedia Americana''. Consultado o 1 de novembro de 2014.</ref>
Nos séculos [[XVIII]] e [[XIX]] os líderes políticos tomaron conciencia do grande poder que podían ter as [[gaceta]]s para influír na poboación e proliferaron os xornais de faccións e [[Partido político|partidos políticos]].
Cara a fins do século XIX, os empresarios descubriron o potencial comercial do xornalismo e xurdiron as primeiras publicacións parecidas ós diarios actuais. Nos [[Estados Unidos de América|Estados Unidos]], [[Joseph Pulitzer]] e [[William Randolph Hearst]] crearon grandes diarios destinados á venda masiva. Novas invencións, coma o [[telégrafo eléctrico|telégrafo]], facilitaron a obtención de noticias. Xurdiron, xa no [[século XX]], empresas dedicadas á recolección de informacións sobre a actualidade que eran vendidas aos diarios. Estas empresas foron coñecidas como axencias xornalísticas ou axencias de prensa.
Liña 12 ⟶ 26:
A [[fotografía]] comezou a usarse na prensa diaria en [[1880]]. [[Alemaña]] foi o primeiro país que produciu revistas gráficas ilustradas con fotografías.
===No século XX===
Na década dos anos 20 do século
=== Na era dixital ===
O papel e o estado do xornalismo, así como dos medios de comunicación de masas, sufriron cambios a finais do século XX e comezos do XXI, xunto co avance da tecnoloxía dixital e a publicación de novas en [[Internet]].<ref>{{Cita web|url=http://www.owenspencer-thomas.com/journalism/newsvalues|title=News values: immediacy and technology|publisher=Owenspencer-thomas.com}}</ref> Isto creou un cambio no consumo de medios impresos, xa que a xente consome cada vez máis novas a través de [[Lector de libro electrónico|lectores electrónicos]], [[Teléfono intelixente|teléfonos intelixentes]] e outros dispositivos electrónicos. As organizacións de noticias teñen o reto de monetizar totalmente a súa área dixital e de improvisar sobre o contexto no que publican en papel. Os xornais viron que os ingresos por impresión baixaban a un ritmo máis rápido que a taxa de crecemento dos ingresos dixitais.<ref name=":2">https://www.gobankingrates.com/making-money/newspaper-industry-surviving-today/</ref>
Especialmente, no panorama dos medios de comunicación estadounidenses, as [[sala de noticias]] reduciron o seu persoal e cobertura como canles de medios tradicionais, como a televisión, lidando cunha audiencia en declive. Por exemplo, entre 2007 e 2012, [[CNN]] editou os seus paquetes de historias en case a metade do tempo orixinal.<ref name="State">"[http://stateofthemedia.org/2013/overview-5/ "The State of the News Media 2013: An Annual Report in American Journalism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170826025836/http://stateofthemedia.org/2013/overview-5/ |date=26 de agosto de 2017 }}", the Pew Research Center's Project for Excellence in Journalism, 2 de maio de 2012. Consultado o 23 de maio de 2013.</ref>
A compactidade da cobertura estivo ligada a unha ampla audiencia.<ref name="State" /> Segundo o Pew Research Center, a circulación dos xornais estadounidenses caeu drasticamente no século XXI.<ref>{{Cita web|url=http://www.pewresearch.org/fact-tank/2017/06/01/circulation-and-revenue-fall-for-newspaper-industry/|title=Despite subscription surges for largest U.S. newspapers, circulation and revenue fall for industry overall|date=1 de xuño de 2017|publisher=|accessdate=1 de maio de 2018}}</ref> A era dixital tamén introduciu un xornalismo no que os cidadáns comúns xogan un papel máis importante no proceso, co aumento do [[xornalismo cidadán]] facéndose posible a través de Internet. Usando teléfonos intelixentes equipados con cámara de vídeo, os cidadáns activos agora están habilitados para gravar imaxes de eventos e subilas a canles como [[YouTube]] (que a miúdo é descuberto e usado polos principais medios de comunicación de noticias). As noticias de diversas fontes en liña, como [[blogs]] e outros medios sociais, dan lugar a unha selección máis ampla de fontes oficiais e non oficiais, no canto de só as organizacións de medios tradicionais.
==O cuarto poder==
Convertido segundo algúns analistas no "cuarto poder" das grandes [[democracia]]s occidentais, o xornalismo está a medio camiño entre o servizo público ao servizo da cidadanía e a empresa que defende os seus intereses comerciais e de mercado. Ligado con isto último, hai empresas ou produtos xornalísticos, ou de orixe ou base xornalística, que explotan todo tipo de recursos para chamar a atención e multiplicar as súas vendas: por exemplo, a través da intrusión nas vidas privadas, esaxerando a dimensión de noticias consideradas 'escandalosas', afondando no morbo etc.
O certo é que o xornalismo é un compoñente fundamental da vida contemporánea e semella inseparable dos sistemas políticos democráticos. O xornalismo escrito creou, polas súas necesidades de rápida lectura e comprensión e a súa suposta neutralidade, un estilo na redacción que nutriu a numerosos escritores que formaron parte dos seus
== Estándares profesionais e éticos ==
[[Ficheiro:News photographers and reporters wait outside Jacqueline Kennedy Onassis' apartment.jpg|miniatura|Fotógrafos e xornalistas esperando detrás dunha liña policial en [[Nova York]], en maio de 1994.]]
Aínda que varios dos códigos profesionais existentes teñen algunhas diferenzas, a maioría comparte elementos comúns, incluídos os principios de [[verdade|veracidade]], [[precisión]], [[obxectividade (xornalismo)|obxectividade]], imparcialidade, equidade e responsabilidade pública, que tamén se aplican á adquisición de información e a súa posterior difusión ao público.<ref>{{Cita web|title=Fourth Estate – Core Journalism Principles, Standards and Practices|url=https://www.fourthestate.org/core-journalism-principles/|publisher=Fourth Estate Public Benefit Corporation|accessdate=2 de decembro de 2016|data-arquivo=25 de marzo de 2019|url-arquivo=https://web.archive.org/web/20190325004218/https://www.fourthestate.org/core-journalism-principles/|url-morta=yes}}</ref><ref>[http://www.ifj.org/en/articles/status-of-journalists-and-journalism-ethics-ifj-principles IFJ (International Federation of Journalists) – Declaration of Principles on the Conduct of Journalists] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121114075747/http://www.ifj.org/en/articles/status-of-journalists-and-journalism-ethics-ifj-principles |date=14 de novembro de 2012 }} ([https://web.archive.org/web/20081130181610/http://www.ifj.org/assets/docs/060/151/2bcb53c-c641f97.doc DOC version)]</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.asne.org/kiosk/archive/principl.htm |title=ASNE (American Society of Newspapers Editors) – Statement of Principles |accessdate=2013-03-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080605161914/http://www.asne.org/kiosk/archive/principl.htm |archivedate=05 de xuño de 2008 |urlmorta=yes }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.apme.com/ethics/ |title=APME (Associated Press Managing Editors) – Statement of Ethical Principles |date=2008-06-22 |accessdate=2013-03-01 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080622123407/http://www.apme.com/ethics/ |archivedate=22 de xuño de 2008 |urlmorta=yes }}</ref><ref>{{Cita web|url=http://www.spj.org/ethicscode.asp |title=(Society of Professional Journalists) – Code of Ethics |publisher=SPJ |accessdate=2013-03-01}}</ref>
[[Bill Kovach]] e Tom Rosenstiel propoñen varias pautas para os xornalistas no seu libro ''The Elements of Journalism''.<ref>{{Cita web|url=http://journalism.org/node/72|title=The Elements of Journalism: What Newspeople Should Know and the Public Should Expect – Introduction | Project for Excellence in Journalism (PEJ)|date=2006-06-19|publisher=Journalism.org|archiveurl=https://web.archive.org/web/20131002000433/http://www.journalism.org/node/72|archivedate=02 de outubro de 2013|accessdate=2013-02-23|urlmorta=yes}}</ref>
A súa opinión é que a primeira lealdade do xornalismo é a cidadanía e que os xornalistas están obrigados a dicir a verdade e deben servir de monitor independente de individuos e institucións poderosas da sociedade. Neste punto, a esencia do xornalismo é proporcionar aos cidadáns información fiable mediante a disciplina da verificación.
Algúns códigos éticos xornalísticos, especialmente os europeos,<ref>[http://assembly.coe.int//main.asp?link=http://assembly.coe.int/documents/adoptedtext/ta93/ERES1003.HTM Parliamentary Assembly of the Council of Europe – Resolution 1003 (1993) on the ethics of journalism](see clause 33) {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090626122000/http://assembly.coe.int//Main.asp?link=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttp%2Fassembly.coe.int%2FDocuments%2FAdoptedText%2Fta93%2Feres1003.htm |date=26 de xuño de 2009 }}</ref> tamén inclúen comentarios sobre referencias [[discriminación|discriminatorias]] nas novas baseadas en [[Raza (clasificación dos seres humanos)|raza]], [[relixión]], [[orientación sexual]] e [[discapacidade]]s.<ref>[http://www.pcc.org.uk/cop/practice.html UK – Press Complaints Commission – Codes of Practice](see item 12, "Discrimination") {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121214011756/http://www.pcc.org.uk/cop/practice.html |date=14 de decembro de 2012 }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.fnsi.it/Contenuto/Documentazione/CarteDeontologiche/Carta_dei_Doveri.htm |title=Italy – FNSI's La Carta dei Doveri (The Chart of Duties) |accessdate=2012-12-24 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080412103717/http://www.fnsi.it/Contenuto/Documentazione/CarteDeontologiche/Carta_dei_Doveri.htm |archivedate=12 de abril de 2008 |df= |language=it |urlmorta=yes }} (section "Principi")</ref><ref>[http://www.fape.es/index.php?option=com_content&task=view&id=101&Itemid=120 Spain – FAPE's Código Deontológico] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130602120304/http://www.fape.es/index.php?option=com_content&task=view&id=101&Itemid=120 |date=02 de xuño de 2013 }} (ver ''Principios Generales'', apartado 7, "a"){{es}}</ref><ref>{{Cita web |url= http://www.fenaj.org.br/federacao/cometica/codigo_de_etica_dos_jornalistas_brasileiros.pdf |title= Brazil – FENAJ's Code of Ethics |archiveurl= https://web.archive.org/web/20091003115513/http://www.fenaj.org.br/federacao/cometica/codigo_de_etica_dos_jornalistas_brasileiros.pdf |archivedate= 03 de outubro de 2009 |df= dmy-all |language= pt |data-acceso= 13 de setembro de 2019 |urlmorta= yes }} {{small|(20.8 KB)}} (ver Artigo 6, apartado XIV)</ref> A [[Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa]] aprobou en 1993 a Resolución 1003 sobre Ética do Xornalismo que recomenda aos xornalistas respectar a [[presunción de inocencia]], en particular nos casos que aínda están ''[[sub judice]]''.<ref>[http://assembly.coe.int//main.asp?link=http://assembly.coe.int/documents/adoptedtext/ta93/ERES1003.HTM PACE Resolution 1003 (1993) on the Ethics of Journalism] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090626122000/http://assembly.coe.int//Main.asp?link=https%3A%2F%2Fbackend.710302.xyz%3A443%2Fhttp%2Fassembly.coe.int%2FDocuments%2FAdoptedText%2Fta93%2Feres1003.htm |date=26 de xuño de 2009 }} (ver cláusula 22)</ref>
No Reino Unido, tódolos xornais están obrigados a seguir o Código de prácticas da [[Organización Independente de Estándares de Prensa]]. Isto inclúe puntos como respectar a privacidade das persoas e garantir a exactitude. Non obstante, o Media Standards Trust criticou a PCC, alegando que é necesario que se cambie radicalmente para garantir a confianza pública dos xornais.
Isto contrasta moito co clima nos medios antes do século XX, onde o mercado dos medios estaba dominado por xornais e panfletos máis pequenos que normalmente tiñan unha axenda aberta e a miúdo radical, sen presunción de equilibrio nin obxectividade.
Debido á presión nos xornalistas para que informen de inmediato e antes que os seus competidores, os erros sobre os feitos ocorren con máis frecuencia que nos escritos producidos e editados baixo menos presión de tempo. Así, un número típico dun diario importante pode conter varias correccións de artigos publicados o día anterior. Quizais o erro xornalístico máis famoso causado pola presión temporal foi a edición de [[Dewey Derrota a Truman]] do [[Chicago Daily Tribune]], baseada en retornos electorais anteriores que non lograron anticipar o resultado real das eleccións presidenciais dos Estados Unidos de 1948.
== Especialidades do xornalismo ==
Liña 25 ⟶ 63:
=== Ciberxornalismo ===
É aquela modalidade do xornalismo cuxo principal medio para a investigación, elaboración e, sobre todo, a difusión da información é o [[ciberespazo]], con [[
O ciberxornalismo recibiu múltiples denominacións nos últimos anos: 'xornalismo electrónico', 'xornalismo multimedia', 'xornalismo en
=== Xornalismo participativo ===
Liña 85 ⟶ 123:
En moitos países do mundo, a carreira de xornalismo tamén se atopa en varias universidades, pero non só entregan o título de [[xornalista]], senón que ademais de [[licenciado en comunicación social]], [[relacionador público]], empresarios emprendedores no ámbito da comunicación social, mesmo [[profesores da especialidade]] no [[ensino público]].
En [[Galicia]], a licenciatura de Xornalismo como tal pode estudarse unicamente na [[Universidade de Santiago de Compostela]]. O grao de Publicidade e Relacións Públicas pode cursarse na [[Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación de Pontevedra]] da [[Universidade de Vigo]]. Ademais, a carreira de [[Comunicación Audiovisual]] pode cursarse
==Notas==
{{Listaref|30em}}
== Véxase tamén ==
Liña 97 ⟶ 138:
* [http://www.pulitzer.org Premios Pulitzer de xornalismo]
* [http://www.saladeprensa.org Ética e deontoloxía no exercicio do xornalismo]
* [https://web.archive.org/web/20190529122712/http://www.ippai.info/ Revista de periodismo preventivo do Ippai]
{{Control de autoridades}}
[[Categoría:Xornalismo| ]]
[[Categoría:Artigos que toda Wikipedia debería ter (Tecnoloxía)]]
| |||