Wikipedia

Xornalismo

actividade de recadar e publicar información relativa á actualidade
Revisión feita o 17 de agosto de 2023 ás 03:53 por InternetArchiveBot (conversa | contribucións) (Recuperando 1 fontes e etiquetando 0 como mortas.) #IABot (v2.0.9.5)

O xornalismo ou periodismo é a actividade de recadar e publicar información relativa á actualidade, especialmente a feitos novidosos de interese xeral. A base do xornalismo é a noticia. A información pode conseguirse e difundirse mediante distintos medios ou soportes técnicos, o que dá lugar ao xornalismo gráfico.

Primeiro número do Faro de Vigo, xornal decano da prensa española.

Historia

Artigo principal: Historia do xornalismo.

Xornalismo na antigüidade

Aínda que as publicacións que publicaban noticias ao público en xeral só comezaron a aparecer no século XVII e máis tarde, os gobernos desde a Dinastía Han China (206 a. C) usaron boletíns publicados regularmente.[1]

En Occidente, a primeira publicación periódica diaria foi a Acta diurna que Xulio César mandaba expoñer no foro romano no século I antes da nosa era.

Publicacións similares creáronse na República de Venecia no século XVI.[2] Estas publicacións vendíanse en follas ao prezo dunha gazeta (moeda utilizada en Venecia no século XVI), das que proveñen os nomes de moitos xornais publicados na Era Moderna e a Contemporánea. Non obstante, estes boletíns estaban destinados só a funcionarios do goberno, e non foron publicacións periodísticas no sentido moderno do termo.

Primeiros xornais modernos

Como as tecnoloxías de impresión en masa como a prensa se foron difundindo, os xornais creáronse para proporcionar con novas a unha audiencia cada vez máis alfabetizada. As primeiras referencias a editores de xornais privados na China datan de finais da dinastía Ming en 1582.[3] O Relation aller Fürnemmen und gedenckwürdigen Historien, de Johann Carolus, publicado en 1605 en Estrasburgo, é a miúdo recoñecido como o primeiro xornal en Europa. O primeiro diario inglés de éxito, o Daily Courant, foi publicado entre 1702 e 1735.[4] Mentres as empresas xornalísticas comezaron como empresas privadas nalgunhas rexións, como o Sacro Imperio Romano Xermánico e o Imperio Británico, outros países como Francia e Prusia, mantiveron un control máis estrito da prensa, tratándoa principalmente como un punto de saída para a propaganda do goberno e someténdoa unha censura uniforme. Outros gobernos, como o Imperio ruso, desconfiaban aínda máis da prensa xornalística e prohibiron efectivamente as publicacións xornalísticas ata mediados do século XIX.[5] A medida que a publicación de xornais se convertía nunha práctica cada vez máis establecida, os editores aumentarían a publicación a un ritmo semanal ou diario. Os xornais concentráronse máis intensamente en cidades que foron centros de comercio, como Ámsterdam, Londres e Berlín. Os primeiros xornais en América Latina estableceríanse entre mediados e finais do século XIX.

Os medios de comunicación e as revolucións dos séculos XVIII e XIX

Os xornais xogaron un papel importante na mobilización do apoio popular a favor das revolucións liberalistas| liberais de finais dos séculos XVIII e XIX. Nas colonias americanas, os xornais motivaron á xente a sublevarse contra o dominio británico publicando queixas contra a coroa británica e publicando folletos de revolucionarios como Thomas Paine,[6][7] mentres publicacións fieis motivaron o apoio contra a Revolución Americana.[8] Os xornais nos Estados Unidos permanecerían orgullosos e publicamente partidistas ao longo do século XIX.[9] En Francia, os xornais políticos xurdiron durante a Revolución francesa, con L'Ami du peuple, editado por Jean-Paul Marat, desempeñando un papel especialmente famoso no argumento dos dereitos das clases baixas revolucionarias. Napoleón reintroduciría as estritas leis de censura en 1800, pero despois do seu reinado, as publicacións impresas florecerían e terían un papel importante na cultura política.[10] Como parte das Revolucións de 1848, publicacións liberais radicais como a Rheinische Zeitung, Pesti Hírlap e Morgenbladet motivarían á xente a depoñer os gobernos aristocráticos de Europa Central.[11] Outras publicacións liberais xogaron un papel máis moderado: The Russian Bulletin eloxiou as reformas liberais de Alexandre II de Rusia a finais do século XIX, e apoiaron un aumento da liberdade política e económica para os campesiños, así como o establecemento dun sistema parlamentario en Rusia.[12] Máis preto da esquerda, xornais socialistas e comunistas tiveron un amplo seguimento en Francia, Rusia e Alemaña a pesar de ser ilegalizados polos gobernos.[13][14][15]

Nos séculos XVIII e XIX os líderes políticos tomaron conciencia do grande poder que podían ter as gacetas para influír na poboación e proliferaron os xornais de faccións e partidos políticos.

Cara a fins do século XIX, os empresarios descubriron o potencial comercial do xornalismo e xurdiron as primeiras publicacións parecidas ós diarios actuais. Nos Estados Unidos, Joseph Pulitzer e William Randolph Hearst crearon grandes diarios destinados á venda masiva. Novas invencións, coma o telégrafo, facilitaron a obtención de noticias. Xurdiron, xa no século XX, empresas dedicadas á recolección de informacións sobre a actualidade que eran vendidas aos diarios. Estas empresas foron coñecidas como axencias xornalísticas ou axencias de prensa.

A fotografía comezou a usarse na prensa diaria en 1880. Alemaña foi o primeiro país que produciu revistas gráficas ilustradas con fotografías.

No século XX

Na década dos anos 20 do século XX xurdiron as primeiras emisoras de radio, que tomaron gran parte do protagonismo dos diarios no seguimento paso a paso dos feitos de actualidade. As primeiras emisións de televisión fixéronse nos Estados Unidos nos anos 30, e xa nos anos 50 a televisión competía coa radio na posibilidade de transmitir instantaneamente información acompañada de imaxe.

Na era dixital

O papel e o estado do xornalismo, así como dos medios de comunicación de masas, sufriron cambios a finais do século XX e comenzos do XXI, xunto co avance da tecnoloxía dixital e a publicación de novas en Internet.[16] Isto creou un cambio no consumo de medios impresos, xa que a xente consome cada vez máis novas a través de lectores electrónicos, teléfonos intelixentes e outros dispositivos electrónicos. As organizacións de noticias teñen o reto de monetizar totalmente a súa área dixital e de improvisar sobre o contexto no que publican en papel. Os xornais viron que os ingresos por impresión baixaban a un ritmo máis rápido que a taxa de crecemento dos ingresos dixitais.[17]

Especialmente, no panorama dos medios de comunicación estadounidenses, as sala de noticias reduciron o seu persoal e cobertura como canles de medios tradicionais, como a televisión, lidando cunha audiencia en declive. Por exemplo, entre 2007 e 2012, CNN editou os seus paquetes de historias en case a metade do tempo orixinal.[18]

A compactidade da cobertura estivo ligada a unha ampla audiencia.[18] Segundo o Pew Research Center, a circulación dos xornais estadounidenses caeu drasticamente no século XXI.[19] A era dixital tamén introduciu un xornalismo no que os cidadáns comúns xogan un papel máis importante no proceso, co aumento do xornalismo cidadán facéndose posible a través de Internet. Usando teléfonos intelixentes equipados con cámara de vídeo, os cidadáns activos agora están habilitados para gravar imaxes de eventos e subilas a canles como YouTube (que a miúdo é descuberto e usado polos principais medios de comunicación de noticias). As noticias de diversas fontes en liña, como blogs e outros medios sociais, dan lugar a unha selección máis ampla de fontes oficiais e non oficiais, en lugar de só as organizacións de medios tradicionais.

O cuarto poder

Convertido segundo algúns analistas no "cuarto poder" das grandes democracias occidentais, o xornalismo está a medio camiño entre o servizo público ao servizo da cidadanía e a empresa que defende os seus intereses comerciais e de mercado. Ligado con isto último, hai empresas ou produtos xornalísticos, ou de orixe ou base xornalística, que explotan todo tipo de recursos para chamar a atención e multiplicar as súas vendas: por exemplo, a través da intrusión nas vidas privadas, esaxerando a dimensión de noticias consideradas 'escandalosas', afondando no morbo etc.

O certo é que o xornalismo é un compoñente fundamental da vida contemporánea e semella inseparable dos sistemas políticos democráticos. O xornalismo escrito creou, polas súas necesidades de rápida lectura e comprensión e a súa suposta neutralidade, un estilo na redacción que nutriu a numerosos escritores que formaron parte dos seus cadros de persoal. Ademais, creou comentaristas da vida social e política que acadaron prestixio e sona, vestiu as súas páxinas con humoristas e debuxantes e desenvolveu desde o proxecto costumista até a investigación documentada.

Estándares profesionais e éticos

 
Fotógrafos e xornalistas esperando detrás dunha liña policial en Nova York, en maio de 1994.

Aínda que varios dos códigos profesionais existentes teñen algunhas diferenzas, a maioría comparte elementos comúns, incluídos os principios de veracidade, precisión, obxectividade, imparcialidade, equidade e responsabilidade pública, que tamén se aplican á adquisición de información e a súa posterior difusión ao público.[20][21][22][23][24]

Bill Kovach e Tom Rosenstiel propoñen varias pautas para os xornalistas no seu libro The Elements of Journalism.[25] A súa opinión é que a primeira lealdade do xornalismo é a cidadanía e que os xornalistas están obrigados a dicir a verdade e deben servir de monitor independente de individuos e institucións poderosas da sociedade. Neste punto, a esencia do xornalismo é proporcionar aos cidadáns información fiable mediante a disciplina da verificación.

Algúns códigos éticos xornalísticos, especialmente os europeos,[26] tamén inclúen comentarios sobre referencias discriminatorias nas novas baseadas en raza, relixión, orientación sexual e discapacidades.[27][28][29][30] A Asemblea Parlamentaria do Consello de Europa aprobou en 1993 a Resolución 1003 sobre Ética do Xornalismo que recomenda aos xornalistas respectar a presunción de inocencia, en particular nos casos que aínda están sub judice.[31]

No Reino Unido, tódolos xornais están obrigados a seguir o Código de prácticas da Organización Independente de Estándares de Prensa. Isto inclúe puntos como respectar a privacidade das persoas e garantir a exactitude. Non obstante, o Media Standards Trust criticou a PCC, alegando que é necesario que se cambie radicalmente para garantir a confianza pública dos xornais.

Isto contrasta moito co clima nos medios antes do século XX, onde o mercado dos medios estaba dominado por xornais e panfletos máis pequenos que normalmente tiñan unha axenda aberta e a miúdo radical, sen presunción de equilibrio nin obxectividade.

Debido á presión nos xornalistas para que informen de inmediato e antes que os seus competidores, os erros sobre os feitos ocorren con máis frecuencia que nos escritos producidos e editados baixo menos presión de tempo. Así, un número típico dun diario importante pode conter varias correccións de artigos publicados o día anterior. Quizais o erro xornalístico máis famoso causado pola presión temporal foi a edición de Dewey Derrota a Truman do Chicago Daily Tribune, baseada en retornos electorais anteriores que non lograron anticipar o resultado real das eleccións presidenciais dos Estados Unidos de 1948.

Especialidades do xornalismo

A actividade xornalística comprende diversos xéneros, entre eles a crónica, a reportaxe, a entrevista, o documental, a viñeta satírica ou humorística e o artigo de opinión.

Xornalismo ambiental

É aquel que se ocupa dos temas da relación entre o home e a súa contorna natural. Abrangue desde a información relativa ao agrícola, gandeiro, meteorolóxico... até os aspectos sociais, económicos, políticos... do que ten que ver co medio natural.

Ciberxornalismo

É aquela modalidade do xornalismo cuxo principal medio para a investigación, elaboración e, sobre todo, a difusión da información é o ciberespazo, con internet como principal expoñente.

O ciberxornalismo recibiu múltiples denominacións nos últimos anos: 'xornalismo electrónico', 'xornalismo multimedia', 'xornalismo en internet' e, sobre todo, 'xornalismo dixital'. Malia a isto, todas estas expresións resultan ambiguas, pois aluden tamén a outras variantes audiovisuais do xornalismo, así que cada vez máis investigadores e profesionais optan pola denominación de ciberxornalismo.

Xornalismo participativo

É o acto dun cidadán ou grupo de cidadáns que xogan un papel activo no proceso de colectar, analizar e diseminar información. A intención desta participación é subministrar a información independente, contrastada, exacta, de amplo rango e relevante que unha democracia require.

Xornalismo científico

É a ligazón sistemática e profesional entre o coñecemento científico e a sociedade. O seu obxectivo principal é transformar a ciencia nun saber xeral con carácter informativo e educativo.

Xornalismo cultural

Iván Tubau, no seu libro "Teoría y práctica del periodismo cultural", define o xornalismo cultural como unha forma de coñecer e difundir os produtos culturais dunha sociedade a través dos medios masivos de comunicación

Xornalismo económico

Trata de dar a coñecer o estado económico dun país (principais indicadores económicos, evolución e comportamento dos mercados e empresas etc.). É unha sección que desde as orixes do xornalismo se considerou 'prestixiosa', igual que a de política.

Xornalismo deportivo

É o que ofrece información sobre os acontecementos deportivos a nivel local, nacional e internacional, mostrando as novidades que se relacionan coas diferentes disciplinas deportivas.

Xornalismo de guerra

É unha das especialidades máis perigosas da profesión, posto que require cubrir as novas que se producen durante un conflito bélico.

Xornalismo infográfico

O xornalismo infográfico é aquel que combina elementos visuais e textuais. A súa aplicación máis específica en principio serviu para colocar mapas, e gráficos.

No xornalismo dixital, a infografía adquire outras características propias: a interactividade, a posibilidade de animación, a incorporación de son e imaxe en movemento etc.

Xornalismo político

Refírese á análise e á información referida ás actividades partidarias.

Xornalismo preventivo

É unha disciplina do xornalismo que ten como obxectivo analizar as crises e os conflitos dende o punto de vista global, da súa orixe ó impacto causado. O enfoque do xornalismo preventivo pretende asemade dar maior relevancia ós actores que propoñen solucións para a crise. Esta visión implica unha crítica do xornalismo convencional, considerado polos practicantes deste tipo de xornalismo como demasiado centrada sobre a noticia, descontextualizada, e nos actores en conflito.

A orixe do termo é asignable a Kofi Annan, quen mencionou a necesidade dun xornalismo deste tipo, sen desenvolver máis aló as súas características.

O Instituto de Xornalismo de Análise Preventiva Internacional (Ippai), con base en Madrid, asigna a este tipo de xornalismo:

  1. Anticipar sucesos que poderían levar a un conflito, crise institucional, conflito social, crise humana, crise dos dereitos humanos e / ou crises ambientais.
  2. Informar do desenvolvemento de tales situacións, con especial atención ós esforzos emprendidos, tanto polas partes implicadas como por mediadores externos e outros destacados en relación a esas situacións.
  3. Realizar o seguimento dos acontecementos unha vez concluídos, o informe sobre as posibilidades de reprodución e en que circunstancias sería posible a mesma.

Xornalismo social

Xornalismo literario

É aquel que non ficcionaliza a realidade, senón que a fai aínda máis real, ó apartarse das convencións informativas. Un importante impulsor deste tipo de xornalismo é Gabriel García Márquez, quen o bautizou como "Novo xornalismo".

No xornalismo literario debe haber, por parte do xornalista, máis inmersión e máis compromiso. Ademais de que debe ter unha riqueza narrativa capaz de rozar a literatura, pero sen apartarse da sinxeleza e a precisión do estilo xornalístico.

Xornalismo de investigación

É aquel que procura revelar feitos de interese público a través de investigacións xornalísticas que profundicen naqueles feitos que afecten ao ben común, para o cal se precisa conseguir datos, realizar entrevistas, contrastar fontes e contar con antecedentes fidedignos e documentos que permitan denunciar ou publicar unha reportaxe.

Lustran e ilustran o termo, Truman Capote coa súa novela A sangre fría e Tom Wolfe con, por exemplo, La palabra pintada, a propósito do pop arte dos anos sesenta.

Xornalismo radiofónico

É o que utiliza a radio como medio de transmisión.

Xornalismo como carreira universitaria

En moitos países do mundo, a carreira de xornalismo tamén se atopa en varias universidades, pero non só entregan o título de xornalista, senón que ademais de licenciado en comunicación social, relacionador público, empresarios emprendedores no ámbito da comunicación social, mesmo profesores da especialidade no ensino público.

En Galicia, a licenciatura de Xornalismo como tal pode estudarse unicamente na Universidade de Santiago de Compostela. O grao de Publicidade e Relacións Públicas pode cursarse na Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación de Pontevedra da Universidade de Vigo. Ademais, a carreira de Comunicación Audiovisual pode cursarse na Facultade de Ciencias da Comunicación de Santiago de Compostela da USC, na Facultade de Ciencias Sociais e da Comunicación de Pontevedra da Universidade de Vigo e na Universidade da Coruña.

Notas

  1. ↑ Hartmut Walravens: "The Early East Asian Press in the Eyes of the West. Some bibliographical notes", World Library and Information Congress, 72nd General Conference and Council of the International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA), 20–24 de agosto de 2006, Seoul, Korea, p. 2
  2. ↑ Infelise, Mario. "Roman Avvisi: Information and Politics in the Seventeenth Century." Court and Politics in Papal Rome, 1492–1700. Cambridge: Cambridge University Press, 2002. 212, 214, 216–17
  3. ↑ Brook, Timothy. (1998). The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-22154-0 (Paperback). p. xxi.
  4. ↑ Maxted, Ian (2004). "Mallet, Elizabeth (fl. 1672–1706)". Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/6680. Consultado o 25 de marzo de 2013.(Subscrición necesaria ou socio de biblioteca de Reino Unido)
  5. ↑ Nurit Schleifman, "A Russian Daily Newspaper and Its New Readership:" Severnaia Pchela", 1825–1840." Cahiers du monde russe et sovietique (1987): 127–44
  6. ↑ William Sloan e Julie Hedgepeth Williams The early American press, 1690–1783 (1994)
  7. ↑ Vaughn, ed., Encyclopedia of American Journalism (2008), pp. 17–21
  8. ↑ Carol Sue Humphrey, This popular engine: New England newspapers during the American Revolution, 1775–1789 (1992)
  9. ↑ Richard L. Kaplan, Politics and the American press: The rise of objectivity, 1865–1920 (Cambridge University Press, 2002) p. 78.
  10. ↑ Keith Michael Baker, et al., The French Revolution and the Creation of Modern Political Culture: The transformation of the political culture, 1789–1848 (1989).
  11. ↑ Sperber, Jonathan, Rhineland Radicals: The Democratic Movement and the Revolution of 1848 (Princeton, 1991), p. 99;
  12. ↑ Daniel Balmuth, "The Russian Bulletin," 1863–1917: A Liberal Voice in Tsarist Russia (2000)
  13. ↑ Charles A. Ruus, Fighting Words: Imperial Censorship and the Russian Press, 1804–1906 (1982).
  14. ↑ Franz Osterroth, Dieter Schuster: Chronik der deutschen Sozialdemokratie. J.H.W. Dietz Nachf., Hannover 1963 (en alemán)
  15. ↑ John Tebbel (2003). "Print Media. France". Encyclopedia Americana. Consultado o 1 de novembro de 2014.
  16. ↑ "News values: immediacy and technology". Owenspencer-thomas.com. 
  17. ↑ https://www.gobankingrates.com/making-money/newspaper-industry-surviving-today/
  18. ↑ 18,0 18,1 ""The State of the News Media 2013: An Annual Report in American Journalism Arquivado 26 de agosto de 2017 en Wayback Machine.", the Pew Research Center's Project for Excellence in Journalism, 2 de maio de 2012. Consultado o 23 de maio de 2013.
  19. ↑ "Despite subscription surges for largest U.S. newspapers, circulation and revenue fall for industry overall". 1 de xuño de 2017. Consultado o 1 de maio de 2018. 
  20. ↑ "Fourth Estate – Core Journalism Principles, Standards and Practices". Fourth Estate Public Benefit Corporation. Arquivado dende o orixinal o 25 de marzo de 2019. Consultado o 2 de decembro de 2016. 
  21. ↑ IFJ (International Federation of Journalists) – Declaration of Principles on the Conduct of Journalists Arquivado 14 de novembro de 2012 en Wayback Machine. (DOC version)
  22. ↑ "ASNE (American Society of Newspapers Editors) – Statement of Principles". Arquivado dende o orixinal o 05 de xuño de 2008. Consultado o 2013-03-01. 
  23. ↑ "APME (Associated Press Managing Editors) – Statement of Ethical Principles". 2008-06-22. Arquivado dende o orixinal o 22 de xuño de 2008. Consultado o 2013-03-01. 
  24. ↑ "(Society of Professional Journalists) – Code of Ethics". SPJ. Consultado o 2013-03-01. 
  25. ↑ "The Elements of Journalism: What Newspeople Should Know and the Public Should Expect – Introduction | Project for Excellence in Journalism (PEJ)". Journalism.org. 2006-06-19. Arquivado dende o orixinal o 02 de outubro de 2013. Consultado o 2013-02-23. 
  26. ↑ Parliamentary Assembly of the Council of Europe – Resolution 1003 (1993) on the ethics of journalism(see clause 33) Arquivado 26 de xuño de 2009 en Wayback Machine.
  27. ↑ UK – Press Complaints Commission – Codes of Practice(see item 12, "Discrimination") Arquivado 14 de decembro de 2012 en Wayback Machine.
  28. ↑ "Italy – FNSI's La Carta dei Doveri (The Chart of Duties)" (en italiano). Arquivado dende o orixinal o 12 de abril de 2008. Consultado o 2012-12-24.  (section "Principi")
  29. ↑ Spain – FAPE's Código Deontológico Arquivado 02 de xuño de 2013 en Wayback Machine. (ver Principios Generales, apartado 7, "a")(en castelán)
  30. ↑ "Brazil – FENAJ's Code of Ethics" (PDF) (en portugués). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 03 de outubro de 2009. Consultado o 13 de setembro de 2019.  (20.8 KB) (ver Artigo 6, apartado XIV)
  31. ↑ PACE Resolution 1003 (1993) on the Ethics of Journalism Arquivado 26 de xuño de 2009 en Wayback Machine. (ver cláusula 22)

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Xornalismo&oldid=6464271»